Jeszcze w sprawie bibliografii zwartych druków konspiracyjnych

(1)

(2)

WŁADYSŁAW CHOJNACKI

Jeszcze w sprawie b ibliogra fii zw a rtych druków kon spiracyjn ych

W zeszycie 2 tomu L X I I (197.2) „P rzegląd u H istorycznego” (s. 275— 305) ukazał się obszerny arty k u ł recenzyjmy C ze sła w a G u t r e g o poświęcony m ojej „B ib lio  g ra fii zw artych d ru k ó w konspiracyjn ych w y dan ych pod okupacją hitlerow ską w latach 1939— 1945”. A u to r zadał sobie w iele trudu d la p rzean alizow an ia m ojej pracy o raz dla w yszuk an ia do niej uzupełnień, za co jestem m u wdzięczny. P o  dzielił się w nim rów nież sw y m i in teresującym i w spom nieniam i z okresu o k u  pacji odnoszącym i się do tajnych w y d a w n ictw . Ponadto w y su n ął szereg postula

t ó w zarów no pod adresem m ojej pracy, ja k i innych opracow ań bibliograficznych związanych z okresem ostatniej w ojn y. N a końcu dołączył .pracowicie zestawiony aneks p ropo zycji uzupełnień do „ B ib lio g ra fii”, za w ierają cy niestety większość pozycji, których nie sposób uznać za w y d a w n ic tw a konspiracyjne. A n ek s ten skłonił mnie do za bran ia głosu, aby n a jego przykładzie w ykazać ja k trudna i skom plikow ana jest re jestracja bibliograficzn a d ru k ó w konspiracyjnych.

N a początku autor w y su n ą ł w ątpliw ości, czy słusznie w łączy łem do „ B ib lio  g r a fii” skrypty P a ń stw o w e j W yższej Szkoły Technicznej w W arsza w ie, otw artej n a terenie Politechniki W a rsza w sk ie j, skoro jej dyrektor „ w y ra z ił zgodę n a druk jednego czy d w óch sk ryp tó w ” . W łąc zając je do „ B ib lio g ra fii” k ierow ałem się n a  stępującym i w zględam i: 1. N ie m ogłem uzyskać konkretnej in form acji, które skrypty w y d a n o za jego zgodą, bo żaden z nich nie p od aje w y d a w c y , m iejsca i rok u w y d a n ia ' a zatem intencją ich nakładcy było zachowanie ad resu w y d a w  niczego w całkow itej tajemnicy. 2. Chociaż, jak to autor podkreśla, skrypty te

„ w y d aw an o w atm osferze całkow itej jaw n ości” , to jedn ak n a tym sam ym p o w ie  laczu należącym do P W S T druk ow ano konspiracyjne instrukcje w o jsk ow e i cza

sopisma dla A rm ii K ra jo w e j. W a rto nadmienić, że dyrektor tej szkoły prof, dr A l  bert Güttinger by ł też w jakiś sposób zw iązany z A rm ią K ra jo w ą , skoro udostęp

n i a ł dla naszeigo Podziem ia sw e słu żbow e auto. B y ł chyba jedynym Niem cem w Polsce działającym z ra m ien ia okupanta, który otrzym ał po w o jn ie od rektora Politechniki W a rs za w sk ie j na piśm ie s ło w a uznania za całokształt sw ej działalności.

Skoro jednak, zdaniem autora, w y żej w spom niane w y d a w n ic tw a nie p o w in  ny b y ły się znaleźć w m o jej „ B ib lio g ra fii” , czemu sam w sw y m aneksie uzupełnia je pracam i prof. W ito ld a Pogorzelskiego i M ieczy sław a W olfk ego? Z kolei m am w ątpliw ości, czy w aneksie winno znaleźć się 13 sk ryp tó w w ydan y ch przez Z w ią z e k O rgan izacji R ybackich „w yłącznie dla o ficjaln ie działającej Szkoły R y  back iej” tylko dlatego, że ja k tw ierdzi autor „ w rzeczywistości b y ły podręczn i

k am i n a poziom ie uniw ersyteckim d la studentów S G G W ”. W p rzeciw ieństw ie do w spom nianych w yżej sk ry p tó w u ja w n ia ły one jed n ak miejisce i ro k w y d a n ia o raz w y d a w c ę opatrując każdy skryp t in form acją: „Odbito na p raw ac h m an u  skryptu z zastrzeżeniem p r a w autorskich na w y łą czn y użytek Z w ią z k u O rgan izacji

R ybackich i jego akcji gospodarczych”. A rgu m en t autora, że służyły one także stu

dentom tajnej S G G W nie jest dla m nie p rzekonyw ający, gdyż za zezwoleniem okupanta w ychodziło w iele książek z różnych dziedzin, które jedn ak bez jego w iedzy służyły p odobnym celom szkoleniowym . N ie uw zględn iłem w ięc w „ B i-

P R Z E G L Ą D H IS T O R Y C Z N Y , T O M L X I I I , 1972, zesz. 4 P rze g lą d H istoryczn y — 7

(3)

b lio g ra fii” w ydanych oficjalnie przez księgarnię Stefan a K am ińskiego w K ra k o  w ie książek: „Ben zyn ow y silnik sam ochodow y” i „Elektrotechnika sam ochod ow a”,, chociaż opublikow ano je n a zlecenie A rm ii K ra jo w e j, której przekazano cały nakład. N ie uw zględn iłem też w ydan ego na ozalidzis podręcznika pt. „B enzyno

w e silnik i sam ochodowe” , ogłoszonego w e L w o w ie w 1942 >r. przez L w o w s k ą Szkołę Sam ochodową, chociaż w ykonano go przede w szystkim ma potrzeby w o j  sk o w ej konspiracji.

N ie m ogę zgodzić się z tw ierdzeniem autora (s. 276), że w y d a w n ic tw a p o

wstańcze należy zaliczyć do d ru k ó w konspiracyjnych, bo uk azy w ały się one anonim owo, bez w iedzy i zgody okupanta, podobnie ja k wszystkie druki kon

spiracyjne. Tym czasem nie anonim ow ość b y ła „w ażną cechą w y d a w n ic tw kon

spiracyjnych” (ileż tysięcy d ru k ó w notuje „ B ib lio g ra fia ” Estreichera bez podania autora oraz oznaczonych pseudonim am i i krypton im am i!) lecz w y d a w a n ie ich w sposób tajny, gdy w okresie pow stania w arszaw sk iego u k azy w ały się one ca ł

kiem ja w n ie n a obszarach w olnych od hitlerowskiego okupanta. W przypisie 11 na s. 13 w e wstępie do „ B ib lio g ra fii” opisałem d w a zw arte druki powstańcze, pod ając je p rzy k ład ow o jiako nie należące do w y d a w n ic tw konspiracyjnych. N a  tomiast pozycje nr 44 i 701, które zdaniem autora będąc pow stańczym i uszły m ojej uwadze, znalazły się w „ B ib lio g ra fii” , bo w y d a n ie powstańcze w pozycji 44 cytuję jedynie w adnotacji, tak ja k czynię to w w ie lu innych przypadkach podając późniejsze przedruki w y d a w n ic tw konspiracyjnych. W pozycji 701 p od a

n y dzień „3 V I I I 1944 r.” oznacza datę ukończenia druku, którego skład p ow stał znacznie wcześniej. T a k w ięc ani „w zględ y rzeczow e” a n i „form alne” — ja k p i

sze autor — nie p rze m aw iają za nazyw aniem d ru k ó w powstańczych „konspira

cy jn y m i” już w momencie ich pow staw ania.

Szczególny sprzeciw autora budzi przyjęta przeze mnie zasiada opisu b ib lio  graficznego, która jego zdaniem „ w zastosowaniu do d ru k ó w konspiracyjnych ...

nie w y trzym u je p róby życia”. A u to r postuluje zaszeregowanie tych d ru k ó w w e  dług pseudonim ów, kryptonim ów, a naw et .nazwisk au torów bądź tytułów w z ię  tych z okładek i k art tytułow ych ochronnych, które d aw n i użytkownicy zacho

w a li w pamięci, a nie w ed łu g rozw iązanych n az w isk autorów. W yja śn iłe m już w e w stępie m oje stanow isko w tej sprawie. U w a g a autora odnośnie pozycji 831 m ojej „ B ib lio g ra fii” (s. 278) nie jest słuszna, gdyż skrypt prof. К. Szcizudłow-

■skiego nosił w . rzeczywistości w łaśnie taki tytuł, jiaki podałem w n aw iasie k la m  ro w y m , a tylko ze w z g lę d ó w konspiracyjnych został skrócony do słow a: „C h i

ru rg ia ”. Z resztą sam autor w aneksie na s. 298 opisuje pozycję „S łu żba zd ro

w ia [w czasie I w o jn y ś w ia t o w e j]” zamiast uzupełnienie tytułu w m yśl w łasnych założeń umieścić w adnotacji.

A u to r niesłusznie zaliczył (s. 281) do czasopism pozycję 92 m ojej „ B ib lio g ra fii”

(C h u d oba Stanisław : D rog i i m anow ce polskiej polityki podziem nej) z tego po

w odu, że w y szła on a w serii w y d a w n iczej: B iblioteka R obotniczo-Chłopska

„K uźn ia” n r 1. Tym czasem zestaw iłem na s. 38— 42 „ B ib lio g ra fii” aż 28 tytułów takich „B iblio tek” i „Biblioteczek” grup ując w nich 98 pozycji. C zyżbym p o w i

nien je wszystkie zaliczyć do czasopism? N atom iast w aneksie na s. 287 autor zam ieścił w charakterze uzupełnienia do „ B ib lio g ra fii” typow e czasopismo pt.

„Deutschland E rw a c h e ” , które n a z w a ł jednodniów ką, chociaż w ym ien ił d w a różne jego numery.

Słusznie autor stw ierdza (s. 281), że „przed B ib lio g ra fią d ru k ó w konspira

cyjnych czyh ają oprócz om yłek także błędy św iadom e [chyba nieświadome? — W . Ch.], m istyfikacje i fałszerstw a”. N ie mogę się jedn ak zgodzić z jego tw ie r

dzeniem, że te wszelkie druk i w ątpliw e, a n aw e t falsyfikaty, w in n y znaleźć się w rejestracy jn ej „B ib lio g ra fii d ru k ó w konspiracyjn ych”, co automatycznie n a d a -

(4)

B IB L IO G R A F IA Z W A R T Y C H D R U K Ó W K O N S P IR A C Y J N Y C H

687

w ało b y im ran gę tajnych publikacji. N p. n a s. 300 p o d a ł au tor w aneksie j>ako konspiracyjn y znany jedynie z odbitek szczotkowych w ykonan ych na przełom ie 1945/1946 r. d ru k B olk a U l-B o ry s ła w s k ie g o 1: W iersze lu d ow e (K r a k ó w 1944), opatrując go u w a gą: „Czy nie postdatow any i w y d a n y po w yzw oleniu ?”

N ajw ięk sz e zastrzeżenie budzi postulat autora (s. 282), a b y „ B ib lio g ra fia z w a r  tych d ru k ó w k onspiracyjn ych” re jestro w ała ró w n ież „rękopisy w jed n ym egzem p

larzu, ale w ykon an e na· p od o bień stw o książki” oraz m aszynopisy dysertacji doktor

skich i p rac habilitacyjnych, m ających „co n ajm niej kilk u czytelników w osobie egzam in atorów ” . Sam ą m yśl opracow an ia spisu w szelkich niew ydan ych, a n a p i

sanych w czasie w o jn y p rac uw ażam za bardzo pożyteczną, gdyż p ozw oli to· bliżej poznać dorobek ku lturaln y m rocznych lat niew oli. N ik t się naw et nie domyśla, ja k a b y ła w ó w czas rozpiętość zainteresow ań i ile włożono rzetelnego w y siłk u m.in. w opraeow;amie p lan u o d b u d o w y i ro z w o ju P o lsk i po w y pędzen iu okupan

ta ... Jednak m iejscem re je stra c ji .prac n iew ydan ych nie może b y ć b ib lio g ra fia w y d a w n ic t w konspiracyjnych, ale osobna p u blik a cja tem u zagadnieniu p ośw ię

cona.

Tego typu „uzupełnienia” do m ojej „ B ib lio g ra fii” znalazły się w aneksie w liczbie aż stukiłkudziesięciu pozycji. W p ra w d z ie i j a uwzględniłem, w „ B ib lio  g r a fii” kilkadziesiąt pozycji w y dan y ch w formie· przebitk ow ego m aszynopisu, ale chodziło tu o w y p a d k i n a p ra w d ę w y ją tk o w e, gdy m iały one intencję w yd a w n iczą a n ak ład ich w ynosił nie k ilk a lecz kilkadziesiąt egzem plarzy uzyskanych przez kilkakrotne p rzepisyw an ie tekstu. Tym czasem w aneksie znalazły się zw y k łe m a  szynopisy o p raco w ań o różnorodnym charakterze i treści, których nie sposób uznać za druki. N a jw ię k s z ą ich grup ę liczącą aż 103 pozycje stan ow ią zw yk łe m aszynopisy (co nie wszędzie zostało zaznaczone!) prac pow stały ch w P ra c o w n i Arch itekton iczno-Urbanistyczn ej Społecznego Przed siębio rstw a B u d o w lan ego onaz w Instytucie P lan o w an ia Społecznego. W e d łu g ośw iadczenia prof, d r Janusza D urko, który w okresie oku pacji tam p ra c o w a ł i m.in. z a jm o w a ł się k ierow an iem tych p rac do przepisania n a maszynie, niektóre z nich b y ły w p ra w d z ie p rzezna

czone do p u blik acji, alle d o p i e r o po w ojn ie, a w czasie oku pacji służyły je d y  nie dla celów przedsiębiorstw a oraz dla prac szkoleniowych. Podobnie nie można uznać za druk i konspiracyjne m aszynopisów pięciu p rac naukow ych Stan isław a Borow skiego, czterecih M ich ała Kosrtaineckiego i jednej L u d w ik a Lan d aua. N ik t b o  w iem nie uznaje za w y d a w n ic tw a kon sp iracyjn e ocalałych prac Z d z is ła w a K a c z  marczyka· („K olo n izacja niem iecka n a wschód· od O d ry ”), Józefa M itk ow sk iego („Pom orze Zachodnie w stosunku do P olsk i”) czy K azim ierza Piw arsk leg o („D zieje G d a ń sk a w zarysie” i' „H istoria Ś ląsk a”), które nie tylko p rze trw a ły okupację, ale zostały w y d a n e po w ojnie. Setki innych przygo tow an y ch do d ru k u p rac tego szczęścia nie m iały i ich m aszynopisy często o kartach tytułow ych „na p od obień  stw o książek” zalegają dziś p ółki archiw alne, np. w zespole ak t D elegatury Rządu, przech o w y w an y m w A rc h iw u m К С P Z P R . Pod obn ie w Pracowni· II W o jn y Ś w ia  towej Instytutu H istorii P A N zn ajd u ją się arch iw a lia tajnej organizacji „U n ia ” składające się z w ielu obszernych m aszynopisów, o różnorodniej tematyce politycz

no-społecznej i filozoficznej, które b y ły pisane· w yłącznie dla celów dyskusyjnych w e w n ą trz tej organizacji. Do tego ro d zaju o p racow ań zaliczyć też trzeba umieszczo

ne w aneksie m aszynopisy: „ K u n o w ej Polsce” , „ P ro gram R uchu L u d o w e g o ”,

„P ró b a czw artego rozbioru P o lsk i”, „In stru k cja Zbierania i p rze ch o w y w an ia w i a  domości z terenu” oraz „O rka. In stru k cja nr 1”.

A u tor zalicza (s. 283) do w y d a w n ic tw konspiracyjn ych i zamieszcza w aneksie opisy kilkunastu fra g m e n tó w p odręczn ików szkolnych rozpowszechnianych przy końcu okupacji w ręcznych lu b m aszynow ych odpisach na terenie O strow ca Ś w iętokrzyskiego i w pow iecie m ław skim . T rudno je zaliczyć do d ru k ó w konspi

(5)

racyjnych, podobnie j>ak zamieszczoną rów nież w aneksie n ow elę B o le sła w a Prusa

„A n tek ”, p rze ch o w y w an ą w Bibliotece N a ro d o w e j w dwóch identycznych egzem p

larzach (sygnatury II 35(1.791 i I I 651.853). Jest to zw y k ły m aszynopis w ykon an y na· użytek w łasn y w zeszycie, m ający m na. ostatniej stronie okładki n ad ru k firm y producenta zeszytów, oczywiście nie m ający nic w spólnego z adresem w y d a w  niczym, co su geru je adnotacja w aneksie. P o n iew aż G ebethner i W o lf ogłosił za zezwoleniem oku pan ta .parę w y d a ń tej now eli, trudno ten p ry w atn y odpis zaliczyć do zakazanej lektury. G d y b y się m iało uznać ten m aszynopis za k onsp i

ra cy jn e w y d a w n ictw o , to konsekwentnie należałoby zaliczyć do współczesnych nam tego itypu w y d a w n ic tw liczne odpisy p rzebitk ow e „T rę d o w a te j” M niszków ny, które do n ied a w n a b y ły w stałej sprzedaży na bazarach w K ra k o w ie i W a rsza w ie .

Osobną gru p ę stanow ią w aneksie opisy książek, których druk ukończono już po w kroczeniu hitlerow ców . N a s. 12 w stępu do „ B ib lio g ra fii” pisałem : „Jako w aru n ek .niezbędny przyjęto w ydan ie w całości danej p u blik acji w nielegalnych w aru n k ach okupacyjnych” . D latego konsekwentnie nie u w zględn iałem tych ksią

żek, których druk ze w z g lę d ó w kom ercjalnych a nie konspiracyjnych dokończono już w okupow anej Polsce. T em at ten ciągle jeszcze czeka na o pracow anie history

k a k sięgarstw a polskiego. N ie d a w n o zm arły księgairz-liter.at A ntoni Trepiński tak

■pisał w nieopuiblikowanym .przez czasopismo „K sięgarz” w 1946 r. artyku le 0 „ W y d aw n ic tw ach tajnych z la t 1940— 1944” : „Zachodziły w ypadk i, że w y d a w c y polscy ry z y k o w a li po k ry jo m u druk uzupełnień do książek, które w y bu ch w o jn y zastał w drukarniach w stadium wykończenia. Z aczęli taką niebezpieczną d zia

łalność: Przew o rsk i, „ R ó j” , D o rn i inni. ... Różne firm y d od ru k o w y w ały lu b s k ła  d ały po cichu p row izoryczne okładki do książek, które w o jn a zaskoczyła w d r u  k arn i w stanie in crudo. C zyn iła to najszczęśliw iej firm a R. W a g n e r a (W y d a w  n ictw o Polskie), której udało się w y w ieź ć z Poznania 20 w a g o n ó w książek. ... N ie  które nakłady, będące na ukończeniu, nie zdołały w y jść n a rynek, skonfiskow ane

■przez N iem có w w introligatarniach, ja k szereg tom ów pism zbiorow ych A d o lfa D ygasińskiego ( w zakładach graficznych B iblioteki Polskiej w B ydgoszczy) oraz tom I w y d a n ia zbiorow ego Pism R o m an a D m ow skiego (u G m achow sk iego w Częs

tochowie). Inne, mimo konfiskat, dostaw ały się częściowo n a ryn e k księgarski, ja k egzem plarze I I w y d a n ia Józefa K isielew sk iego „Ziem ia grom adzi prochy”

lu b I I w y d a n ia H erm a n a Raiuschniga „R ew o lu cja nihilizm u” (druk ukończono d. 7 września), w każdym razie unikaty, w y rw a n e heroicznie z niszczycielskich rą k najeźdźców ” .

A u to r zestaw ił w aneksie następujące przedw ojen n e książki, których druk ukończono w okresie o ku pacji: C h rzan o w sk i Ignacy: Studia i szkice (K ra k ó w 1939); G rod ek A n d rz e j: K atalo g B iblioteki Szkoły G łó w n e j H a n d lo w e j (W a rs z a w a 1939·— 1945); K u lczyń sk i S tan isław : T o rfo w isk a (K ra k ó w 1939— 1940); L en arto w icz Jan T.: Z a ry s chorób skóry (K ra k ó w 1940); P iia t Rom an: H istoria literatu ry polskiej w ie k u XTVL Część 3 '([W arszawa 1939'— 1943); Sk łodow sfca-C urie M a ria : P rom ien io

twórczość .(W arszaw a 1939); Szpotański Stan isław : A n d rze j T o w iań sk i jego życie 1 nauka (W a rs z a w a 1939— 1941). Jedn ak w y d a w n ic t w tego ro d zaju by ło więcej np. Estreicher K aro l: B ib lio g ra fia Polska. T. 33 (K ra k ó w 1939); Od K o ch an ow sk ie

go do Staffa. A n to lo gia liry k i polskiej w o pracow an iu W a c ła w a B o ro w ego ( W a r  szaw a 1939— 1940) czy T w o rk o w sk i Stan isław : W błękitach. D z ie je życia lotnika Z . L ask o w sk iego (W a rs z a w a 1939— 1940).

Słusznie przestrzega autor przed zbyt pochopnym zaliczaniem do w y d a w n ic tw konspiracyjnych druków , które m im o p ozoró w n im i nie są. N atom iast w aneksie zamieścił autor k ilk a pozycji, które w żadnym razie nie p ow in n y się tam znaleźć z u w a g i n a inny okres bądź m iejsce ich w ydania.

(6)

B IB L IO G IR A F IA Z W A R T Y C H D R U K Ó W K O N S P IR A C Y J N Y C H

689

T ak więc n a s. 291— 292 zn ajd u ją się opisy dwóch w y d a ń czteros'tronnieowej

„Litanii P o lsk ie j” (w e d łu g litanii pielgrzym skiej A d a m a M ick iew icza), znanych m i dobrze jeszcze sprzed ostatniej w ojn y. W y d ru k o w a n o je ja w n ie w czasie I w o jn y św iato w ej ( W ydaw nictw a Naczelnego K om itetu Narodow ego 1914— 1917.

Spis bibliograficzny. K r a k ó w 1917, na s. 61). Sam tekst litanii, ozdobniki i czcionki są typ ow e d!la tamtego okresu, w którym spodziiewano się zm artw ych w stan ia P olski po długim okresie rozbiorów . N:a s. 298 p ro p on u je autor zaliczyć do d ru  k ó w konspiracyjnych p ow ielon y druk pt. „S łu żba Z d r o w ia ”, którego ro k w y d a  n ia katalog B iblioteki N a ro d o w e j słusznie ro z w ią z u je jako 1922, kiedy to w ię k  szość w o jsk o w y ch p odręczn ików tego typu w y d a w a n o n a powielaczu. W ystarczy dobrze przyjrzeć się temu d rukow i, aby zauw ażyć, że m;a o derw aną okładkę, będącą dlań zarazem k a rtą tytułow ą, a zatem w ym ienione przez au to ra rzekom e cechy jego tajności ja k „ b ra k w y d a w cy , autora, p ow ielarn i” stają się sam e przez się zrozumiałe.

N a is. 280 autor słusznie zw raca się z postulatem do Instytutu B ib lio grafic z

nego Biblioteki Niarodowej o w ydan ie uzupełniającego nu m eru p rzedw ojennego

„U rzęd ow ego W y k a z u D r u k ó w R .P .”, obejm ującego w y d a w n ictw a, które jiako egzem plarz obo w iązk ow y w p ły n ęły do B iblioteki N aro d o w e j do września, 1939 r.

P o z w o li to z dużym p raw d opo d o bień stw em rozróżnić w y d a w n ic tw a p rze d w o je n  ne od konspiracyjnych. W aneksie znalazły się om yłk ow o d w ie przedw o jen n e p u  blikacje, które z całą pewnością ukaziały się jeszcze przed w ybuch em w o jn y, a m ianowicie książka Z ygm un ta K ozierk iew icza „ P ra w d a światat P ra w d a . C zło  w iek. Pieniądz. T w orzen ie o rgan izm ów p aństw ow ych. N o w e p ań stw o ” (W a rs z a w a

1939) oraz O. Jacka W oronieckiego „H a giografia , przedmiot, trudności i zadania w Polsce” (K r'aków 1940), którą to broszurę opisano w ak cesji B iblioteki J a

giellońskiej w 1939 r. R ok p u b lik a c ji „1940” w c a le nie oznaczał, że w tedy się ukazała, gdyż postdatowanie· książek d la podkreślania ich now ości było zw y cz a

jem dość powszechnym u p rzedw ojennych w y d a w c ó w z G ebethnerem i W olfem oraz „R ojem ” na czele. W a rto pam iętać, że i przed w o jn ą w ychodziły w Polsce druki konspiracyjne wydawiane przez K P P i O bóz N aro d ow y . W y d a w n ic tw a tego ostatniego np. pełne w yd a n ie „T ragizm u losó w P olsk i” J ęd rzeja G iertycha, m ożna było jeszcze kupić w okresie o k u pacji w księgarni A lfo n sa P rab u c k ie go i W ik to ra Ł azo w sk iego p rzy ul. Aüberta I n r 10.

W aneksie znalazły się ró w n ież d w a druki w p ra w d z ie w y dan e podczas ostat

n iej w o jn y ale poza granicam i k raju . Zamleszczoina w aneksie n a e. 300 b roszu ra pow ielan a (czego w opisie nie zaznaczono!) pt. „Terenoznaw stwo. Skrócony kurs d la p od oficeró w ” pozornie w y g lą d a rów n ie tajemniczo, ja k om ówiony przez autora (s. ■ 280— 281) casus z broszu rą pt. „Dwudziestolecie niepodległości”, gdzie dopiero

„ręczny zapisek” w język u w ęgiersk im p oz w o lił a u to ro w i odkryć, że w y dan o ją n a W ęgrzech. Tym czasem „T eren ozn aw stw o” posiada n a karcie .tytułowej k ry p to  nim wydaiwcy „D.S.P.” = D y w iz ja Strzelców Pieszych, którą internowano^ w S z w a jc a rii w 1940 r. oraz pieczątkę: „ D ar M uzeum Polskiego w R a p p e rsw ilu ” — jedno i drugie nie ujaw n io n e w opisie b iblio graficzn ym i adnotacji. N a wszystkich kartach tej książki zn ajd u je się filig ra n p rzedstaw iający łabęd zia z napisem :

„Sven-A bsorbeint”, będący także w sk az ó w k ą o je j pochodzeniu zagranicznym . T ak ich w y d a w n ic tw w p ew n y m sensie anonim owych j:ak „T eren ozn aw stw o”, g łó w  nie przeznaczonych dla szkolenia żołnierzy wychodziło dużo w e F ra n c ji i A n glii.

Sam au tor p osiada np. trójjęzyczny słow nik elektrotechniczny w y d a n y n a p o w ie  laczu anonim owo, który uznałem za wydawiniotwo hiekonapiracyjne po dłuższej ekspertyzie. P on iew aż tego ro d zaju w y d a w n ic tw a zostały tylko w n ik łym stopniu uw zględnione w b ib lio g ra fii p o lo n ik ó w zagranicznych Janiny Ż a b i e l s k i e j, istnieje zaw sze m ożliwość u z n a w a n ia ich aa bro szu ry konspiracyjne·.

(7)

In n ą pom yłką autora jest zamieszczenie w aneksie (s. 299) broszu ry pt. „Sto

lica św. w obronie p r a w polskich katolik ó w '{niektóre dokum enty) 1942— 1943”, która w rzeczywistości została w y d a n a w 1943 r. w W aty k a n ie ( W a r s z a w  s k i Józef: A k cja antypapieska w Polsce podczas I I w o jn y światowej. L on dy n

1966, .na .s. 128). D ru gie jej w y dan ie wyszło- tamże pt. „Papież Pius X I I a Po lsk a w św ietle niektórych dokum entów. 1939— 1946”. W ystarczy p orów n ać o b y d w a w y  dania, aby dostrzec identyczność k ro ju czcionek u nas zupełnie nie używ anych

■oraz zaznajom ić się z papierem , który w szeregu egzem plarzy m a w łoskie fili

grany. Zresztą w aneksie zn ajd u ją się inne usterki, ja k np. podanie n a s. 292 jak o osobnej pozycji „M ateriały w y b u ch ow e i środki zapalające A rm ii Sow iec

k ie j” stanow iącej jedynie dodatek do pozycji n r 7-68 i(cz. 1) m ojej „ B ib lio g ra fii” , objęty spisem rzeczy tej pozycji. W szeregu w y p a d k ó w m aszynopisy przebitk ow e i p ow ielan e nie są zaznaczone w opisach bibliograficznych, co rolbi w rażenie, że chodzi tu o pozycje drukowane.

W arto zastanowić się jeszcze mad p ropozycjam i autora dotyczącymi dalszych poszukiw ań d ru k ó w konspiracyjnych oraz re je stra c ji bibliograficzn ej innych d ru k ó w polskich okresu ostatniej w ojn y. Jak w y n ik a z pracow icie sporządzo

nego przezeń zestawienia statystycznego, w y d a w n ic tw a konspiracyjne (rów nież p raso w e i ulotne!) zn ajd u ją się w naszytíh p ań stw o w ych bibliotekach w znikomej ilości i w iele jeszcze u n ikatów p rze ch ow y w an ych jest w zbiorach pryw atnych.

A u to r proponuje wszczęcie p oszukiw an ia „ w prasie codziennej, tygodnikach oraz czasopism ach zaw od ow ych i naukow ych, ogłaszając odezw y i apele do społeczeń

stw a, zw ołując konferen cje p rasow e, ogłaszając w y k azy książek poszukiw anych”.

Otóż i j a p ro w ad ziłem taką ak c ję poszukiw aw czą w prasie codziennej i tygodnio

w e j dla dotarcia do w y d a w n ic tw będących w posiadaniu p ry w atn y m oraz o g ła  szałem tytuły broszu r prosząc o u jaw n ien ie ich autorstw a, ro k u w ydania, d ru  k a rn i itp. Niestety n a m oje apele absolutnie n ikt nie o d e zw ał się. Dopiero o p u  blik o w an ie „ B ib lio g ra fii” oraz w y w ia d y p rasow e i ra d io w e spraw iły, że w iele osób u jaw n iło sw e zbiory, co pozw oliło m i zarejestrow ać kilkadziesiąt dotychczas nieznanych pozycji. W y d a je się, że n a jw ię c e j nieznanych dotąd pozycji można by odkryć w arch iw ach K om itetów W ojew ó d zk ich P Z P R , K om end W ojew ód zk ich M O oraz M in isterstw a S p r a w W ew nętrzn ych. Niestety dostęp do mich jest p rze

w ażn ie bardzo utrudniony, gdyż taka kw e ren d a w y m a g a ła b y skrupulatnego p rze

gląd an ia ak t procesowych, «archiwów organizacji podziem nych z okresu w o je n  nego i pierw szych lat powojennych. Może jedn ak a rc h iw a te sam orzutnie p rze

każą w szelkie broszury, czasopism a i ulotki konspiracyjne do A rc h iw u m К С P Z P R , które p osiada n ajw ię k szy ich zbiór w Polsce. Z n a jd ą się tam pod dobrą i fac h o  w ą opieką in w entaryzacyjną, a co n ajw ażn iejsze — konserw atorską ze w zg lęd u na ich przew ażnie zły stan zachowania. U dostępnia się tam dla celó w nau kow ych bez żadnych ograniczeń zarów no oryginały w y d a w n ic t w (np. dla celów re je stra  cyjnych) ja k i fotokopie czy m ik rofilm y — te ostatnie dla ochrony o ry g in a łó w przed zniszczeniem. K iedy D a n ia została o sw obod zona od hitlerowskich oku pan

tów, K ró le w s k a B iblioteka w Kopenhadze za apelo w ała do posiadaczy d ru k ó w konspiracyjnych, aby przekazali je do zb io ró w bibliotecznych. W w y n ik u tego ap elu B iblioteka otrzym ała n iem al kom plet wszystkich w y d a w n ic tw k on sp ira

cyjnych w ilości od k ilk u do kilkudziesięciu egzem plarzy, a dublety przesłała innym bibliotekom w k raju . U «nais podobnym dystrybutorem d ru k ó w k o n sp ira

cyjnych m ogłoby się stać A rc h iw u m К С P Z P R .

A u to r postuluje ponadto opracow an ie zestaw ienia „ d ru k ó w z datą 1939 r.

w y d a n y c h i ro-zpoczętych w tym czasie, a ukończonych w okresie późniejszym ” , co by ło by rzeczą bardzo pożądaną. Do opracow an ia takiej b ib lio g ra fii n a d a w a łb y się on sam n ajlep iej z u w a g i na jego długoletnią pracę w zaw odzie księgarskim

(8)

691

i bibliotekach. Jeśli chodzi o. następny postulat o p raco w an ia „całej p rodu k cji w y  danej za zgodą i w iedzą okupanta” to zajm u je się tym Instytut B ibliograficzn y B iblioteki N aro d o w e j, p rzygotow u jąc ją w ram ach b ib lio g ra fii n arodow ej po 1901 r.

W arto nadm ienić, że istnieje rów nież w K ra k o w ie obszerna kartoteka tych w y d a w  nictw w Z akład zie D okum entacji Instytutu H istorii P A N i konfrontacja obu tych kartotek b y ła b y bardzo pożyteczna. Oczywiście nie m a sensu o pracow y w an ie osob

nej kartoteki bibliograficznej d la ziem w łączonych do Rzeszy, gdyż obejm uje je także kartoteka Instytutu B ibliograficznego. Szkoda tylko, że n a jej w ydan ie trzeba poczekać ze 20 lat, dopóki nie zostanie opu blik o w an a w ie lotom ow a „ B ib lio grafia polska” za lata 1901— 1939.

Dalsze postulaty autora za w ie ra ją „krytyczne zebranie p olonik ów czasu w o j  ny w e wszystkich zakątkach świata, w reszcie opracow anie dokum entów życia spo

łecznego i b ib lio g ra fii czasopism z uw zględnieniem okresu p ow stan ia”. N ie ro z u  miem, co w łaściw ie autor n azy w a „krytycznym ” grom adzeniem poloników , bo chyba nie chodzi m u o w p ro w ad zen ie selekcji do b ib lio g ra fii rejestracyjnej?

N ie m a ch y ba potrzeby zabierać się do o pracow ania takiej b ib lio g ra fii od nowa, skoro czyni to od d aw n a Instytut B ibliograficzn y u nas, a B iblioteka Po lsk a w Londynie. T a ostatnia instytucja o p u b lik o w ała cenną p u blik ację Janiny Z a - bielskiej rejestru jącą za lata 1939— 1963 aż 13 920 p olon ik ów spośród d ru k ó w z w a r  tych („B ibliograp h y o f Books in Polish or R elating to P olan d published outside P o lan d since Septem ber 1st, 1939”, t. 1— 3, Lon don 1953— 1966). Podobnie czasopis

m a polskie w ydan e za granicą po 1 w rześnia 1939 doczekały się bardzo d ok ła d  nego o praco w an ia historycznego i bibliograficznego przez J an a K o w a l i k a z K alifornii, a jego „ W o rld In d ex of the Polish Press A b r o a d ” o bejm ujący ną razie 2 200 ty tułów czasopism n a litery od A do O został już oddany do druku.

U Z U P E Ł N IE N IA DO „ B IB L IO G R A F II Z W A R T Y C H D R U K Ó W K O N S P IR A C Y J N Y C H ”

W ciągu dwóch lat, jakie upłyn ęły od ukazania się m ojej „ B ib lio g ra fii” zg ro  m adziłem blisko dwieście nowych pozycji oraz nieco uzupełnień do. pozycji ozna

czonych gw iazdką, udało m i się rozw iązać dalszych kilkunastu au to ró w broszur konspiracyjnych i sprostować nazw iska au torów m yln ie podanych. W y b ra łe m w ięc stokilkanaście pozycji uzupełniających związanych tematycznie z historią i w a lk ą k onspiracyjn ą a pom inąłem jedynie opisy pod ręczn ików i sk ryp tó w tem a

tycznie nie wiążących się z tym i zagadnieniam i. Z a ró w n o pozycje uzupełnione ja k i n o w e zostały opatrzone num eracją odp o w iad ającą num erom w ystęp ującym w m ojej „ B ib lio g ra fii” . Z apis bibliograficzn y jest taki sam tylko pominięto dla oszczędności m iejsca spis zawartości.

8. W A R S Z A W A — R Z Y M 1939— 43. [W y d an ie 2]. A u torem broszu ry b y ł Józef W a rs z a w sk i a nie S tan isław Adam ski.

13-а. A N G I E L S K I pistolet m aszyn ow y „Sten” (am un icja P a rab ellu m 9 mm).

p W arszaw a]: G w a r d ia L u d ow a . Wolność. Równość. Niepodległość. — P.Z.P . — [ok. 1942] cm 29,5X21 s. 2, nlb. 2, powiel., ilustr. — Ty.t. nagł.

Z H P (A rch . 205/t. i).

17a. [A N T O N I A K S tan isław ] S— A [k ry pt.]: W ięzień snów. [W iersze]. B. m.

11944] cm 20X14,5 k. nlb. jednostronnie druk. 40. — K. tyt. dopisana, ręcznie.

Egz.: W ła dysław B artoszew ski (W arszaw a).

17b. A R A B I A ! [W a rs z a w a : D elegatu ra R ządu D I 1941] cm 34X21 k. 10, p o

wiel. — Tyt. nagł.

Egz.: Z H P (A rch . 202/XVIII-t. 1).

(9)

72a. [B R A U N Jerzy]: P o d staw y ekonom ii dynam icznej. [W a rs z a w a : „Unia**

1942/1943] cm 29X15 s. 23, pow iel. — Tyt. nagł.

Egz.: K a zim ie rz Stu den tow icz (W arszaw a).

72b. [B R A U N Jerzy] G rzegorz z Sanoka [pseud.]: Ś w iatop oglądo w e p o d sta w y unionizmu. [W a rs z a w a : „U n ia ” ok. 1942] cm 30X21, s. nlb. 2,41, powiel.

Z H P (A rch . 344/1).

72c. [B R A U N Jerzy]: Ś w iatop oglą d ow e pod staw y unionizmu. [W a rsz a w a :

„ U n ia ” 1943] cm 34X22 s. nlb. 1, 35, powiel.

Z H P

72d. B R O C H W IC Z W ie s ła w [pseud.]: „ A ta k i obrona”. R o zp ra w k a dotycząca·, działalności w ład z T ajn ej S łu żby B ezpieczeństwa w -okresie od listopada 1941 r.

do m a ja 1942 r. G rodno: [S N ] M a j 1942. cm 30X21 s. 14, masz. przebitk. [N a k ła d : 50 egz.].

Egz.: J e rzy Hagm ager (W arszaw a).

72e*. B R O C H W IC Z W ie s ła w [pseud.]: „ A ta k i obrona”. R o zp ra w k a dotycząca działalności w ład z T ajn ej Służby Bezpieczeństwa w okresie od listopada 1941 r.

do m a ja 1942 r. G rodno: [S N ] M a j 1942 s. 14, powiel. [N a k ła d 150 egz.].

W iad. z pop rzed n iego w ydania.

79. C A Ł K A L eon [pseud.]: W ie lk a ideologia n arodu polskiego. A u tor: B o  le s ła w Piasecki.

9За. C H U R C H I L L Wiinston L eo n ard Spencer: M o w a ra d io w a W . C h u rch illa z 30.3.1940 r. [W a r s z a w a 1940] cm 30X21 s. 8, powiel.

Egz.: B łażej W łod arz (Złotofcłos).

112a. C Z Y N N O Ś C I i rozkazy drużynow ego w różnych działaniach. [W a rs z a  w a ]: G w a r d ia L u d ow a . W olność. Równość. Niepodległość. [1941] cm 30X21 s. 11, powiel. — T y t nagł.

Z H P (A rch . 205/1. a).

130а. D O C Z E G O dążym y ... I. Okres w a lk o niepodległość. II. W o ln a Polska.

■{Referat dyskusyjny). [W a r s z a w a ]: „W o ln a P o lsk a ” [ok. 1942] cm 29,5X21 s. 11,.

p ow iel. — Tyt. nagł. — R eferat III. IV.

Z H P (A rch . 202/XVIII t. 1).

148a*. D W I E P R O P A G A N D Y . [W a rs z a w a ]: P o lsk i Z w iązek W olności „R adło”' b.r. powiel.

W iad .: Z H P (A rch . 203/VII-26).

155a. E H R E N H A F T E R Frieden im W esten, Sieg im Osten. (Im Osten, O k to b er 1943. Soldatenibund Hindeniburg) [właśc.: W a rs z a w a : K G A iK -B IP — A k c ja „ N ” październik 1943] cm 19X13,5 s. 3, nlb. 1. — Tyt. nagł.

Z H P (A rch . 203/VII-21).

156a. E W O L U C J A p ro g ra m ó w socjalistycznych. [W a rs z a w a : W R N 1943] cm·

29X21 s. 8, powiel. — Tyt. nagł.

O M . K O S . K u rs Instruktorski. D ział: Padsitawy Socjalizm u i P ro g ra m Partii..

Załączn ik pierw szy.

Z H P (A rch . 205/t. i).

156b. F A Ł S Z E p ropagan d y niem ieckiej. [Wiairszawa] 1943 cm 30X21 s. 7, po

wiel. D odatek do „D okum entów C h w ili”.

167a. F O E R S T E R F [ried rich ] W {ilh e lm ]: Niem iec, który szuka p raw d y . O książ

ce F. W . Foerstera pt. „Niem cy a E u rop a”. B. m. r. cm 31X21 s. nlb. 22, p o w ie l.—

Tyt. nagł.

Jest to streszczenie k sią żk i pt. „E u rop a und die deutsche F ra g e ” . (L u zern 1937).

Egz.: Z H P (Arch. 202/XVIII-t. 8).

182. G E N E R A L N A G u b e rn ia od w ew nątrz. Autor,: B łażej W ło d arz.

(10)

693

187a. G E S U N D H E I T S -M E R K B L A T T der N . S. — Ä rztebundes. (B erlin, Juni 1943). [W łaśc.: K G A K - B I P — A k c ja „ N ”] B. m. i r. om 19X14 s. 4. — Tyt.

nagł.

E gz.: IH P A N

198a. G R A N A T Y rosyjskie. (N a u k a o broni). [W a r s z a w a ]: G w a r d ia L u d o w a . W olność. Równość. N iepodległość. [1941] cm 29,5X21 s. 3, nlb. 1, pow iel. — T y t, nagł.

■ Z H P (A rch . 205/t. 1).

201a. [G R O C H O L S K I R em igiusz: Id ea Polski. W a r s z a w a 1942] cm 30,5X21 s. 3, nlb. 1, 12, 16, 4, 14, pow iel. — Bez tyt.

In c ip .: „B ra cia . P o s tra szliw ej k a ta strofie roku 1939, za-kiuty w k a jd a n y n iew o li N a ró d P ols k i

Egz.: B ła żej W ło d a rz (Z łotok łos).

201b. [G R O C H O L S K I R em igiu sz]: P o lsk a idea społeczna. [W a rs z a w a ] 1942 cm. 30,5X20,5 s. 13, pow iel. — Tyt. nagł.

Egz.: B łażej W łod a rz (Z łotokłos).

201c. [G R O C H O L S K I R em igiusz] : Treść ducha n aro d u polskiego. [W a rs z a w a : nakład w łasn y lipiec 1940] cm 21X15 s. nlb. 4, hektogr. — Tyt. nagł.

Egz.: B łażej W łod a rz (Złotokłos).

201d. [G R O C H O L S K I R em igiu sz]: Z a naszą wolność i w aszą. [W a rs z a w a : n a  kład w ła sn y 1942] cm 30X21 s. 26., pow iel. — Tyt. nagł.

Egz.: IK P A N

204sa. G R U P K A strzelecka w walce. [W a r s z a w a ]: G w a r d ia L u d o w a . W olność.

Równość. Niepodległość. A .— K . [1943] cm 29,5X21 s. 4, nlb. 1, iilustr., pow iel. — Tyt. nagł.

Z H P (A rch . 205/t. l).

209. B R Z O S T Szym on [pseud.]: O co toczy się wojma. A u to r: Stefan B u cz

ko w sk i a nie M arce li Handełsmam.

226a,* [H U S S A R S K I R om an] Sten [pseud.]: G łosy ziemi. [Poezje. K rak ó w ]:

b.r. powiel. N a k ła d : 100 egz.

W iad. od autora:

228a. IM P E R I U M Słowiańskie. W a rs z a w a : [W y d a w n ic tw o K o n fed eracji N a  ro d u ok. 1943] cm 30X21 s. 7, p ow iel. — Tyt. nagł.

Egz.: J e rzy H a g m a je r (W arszaw a).

243a. IN S T R U K C J A o b ro n i piechoty. W y c ią g z części I — IV . W a rs z a w a : M i

nisterstwo S p ra w W o jsk o w y c h D epartam en t Piechoty [właśc.: W y d a w n ic tw o M ie  cza i P łu g a ] (Druk. M lecz i P łu g ) 1939 [właśc. 1943] cm 21X15 s. 43, nlb. 1 + A t la s cm 21,5X16 s. nlb. 22, rys. 29.

Egz.: W ła dysław C hojnacki (W arszaw a).

268a. I R A K i Iran. [W a rs z a w a : D elegatu ra R ządu D I 1941] cm 34X21 k. 11, m apa 1, powiel. — Tyt. nagł.

Egz. Z H P (A reh . 202/XVIII-t. 1).

288. K A L E N D A R Z Y K n a ro k 1941. A u tor i w y d a w c a : p łk R em igiusz G r o  cholski.

293a. [K A M I N S K I A lek san d er: Przodow n ik. Podręcznik dla k ie ro w n ik ó w o d  d ziałów Z a w iszy ], Część I. [W a rs z a w a : G łó w n a K w a t e ra Szarych S zere gów 1942J cm 30X21 s. nlb. 2, 59, powiel.

E gz.: Z H P (A rch . 203/XX-1).

329a. „ K O N F E D E R A C J A N a ro d u ”. Istota R uchu N o w e j Polski. [W a rs z a w a r W y d a w n ic tw o K o n fed eracji N a ro d u ok. 1944] cm 30X21 s. 4, pow iel. — Tyt. nagł.

Egz.: Jerzy H ag m a je r (W arszaw a).

353a. [K O Z Ł O W S K I dr med. pseud. M alc zew sk i]: S łu ż ba zdrow ia. [W a rs z a  w a : W y d a w n ic tw o K o n fed eracji N a ro d u ok. 1943] cm 29,5X21 s. nlb. 2, 6, pow iel.

Egz.: J erzy H ag m ajer (W arszaw a).

(11)

377. K U Z E L E K T R Y F I K O W A N I U Polski. [P ro je k t w yko n an y pod kier. inż.

M ieczy sław a Kuźm ickiego. W a rs z a w a : Z w ią z e k E le k tro w n i Polskich 1942/1943]

om 33X20 s. nJJb. 6, 105.a, m ap a 1 form atu cm 56,5X56,5, powiel.

Egz.: J e rzy K u b iatow sk i (W arszaw a).

386a. K W E S T IE społeczne. (Życie i stosunki polityczno-społeczne w innych państwach. Pedagogika). B.m .w. i r. cm 29,5X20,5 s. nlb. 5, pow iel. — Tyt. nagi.

Zestaw ien ie au torów i ty tu łó w książek d otyczących w .w . zagadnień.

Egz.: Z H P (A rch . 203/VII-26).

413a. „ L I K W I D A C J A P o m n ik ó w ”. (K rytyczna an a liza prac uczestników kursu instruktorskiego). [W a rs z a w a : W R N 1943] cm 29X21 s. 8, . powiel. — Tyt. nagł.

Tech nika pracy um ysłow ej. — Załącznik do ćwiczeń praktycznych.

Egz.: Z H P (A rch . 205/t. 1).

42 l,a. L I S T O W N A U czelnia Kobiet. B.m. [L u d o w y Z w ią z e k K o b iet] b.r. cm 31X21 s. 11, powiel. — Tyt. nagł.

E g z : Z H P (A rch . 339/t. 1).

424. L O S Y P o lsk i w przepow iedniach: Tęgoborskiej, M ick iew iczow skiej i C z[esław a] Czyńskiego. (Z e b rał, ułożył i w stępem zaopatrzył Patriota) [ = Błażej W ło d arz ].

424a. L O S Y św iata w ośw ietleniu przepow iedni med'iumistycznych. [W a rs z a  w a ] b.r. cm 33X22 s. 5, powiel. — Tyt. nagł.

Egz.: Z H P (A rch . 202/XVIII-2).

426. L U L A J Ż E Jezuniu na polskiej ziemi. A u tor: W ła d y s ła w Sala.

429a.* [M A C I Ň S K I T ad eu sz] Tadeusz Pru s [pseud.]: G erm an ia ante portas.

[W a rs z a w a : S N Okr. Stoł. 1940] powiel.

W iad. od autora.

434. [M A C l N S K I T ad eusz] Tadeusz P rus [pseud.]: Z a ry s d ziejów ruchu n aro  dow ego w Polsce zestaw ił Tadeusz Prus. Część I (1886— 1919). W a rs z a w a : [S N Okr.

Stoł.] 1939 [właśc. 1941] cm 30X20,5 s. 113, powiel. — Z w ro t kosztów nak ładu 5 złotych.

Egz.: ZH P .

464a. M A U R O I S A n d ré : Tragedie en France. B.m. [1941] cm 29,5X20,5 s. 51, pow iel. ·— Tyt. nagł.

Z H P (A rch . 202/XVIII-2).

464b. [M E C H Tadeusz] L a b b a y [pseud.]: Z a ry s n a w ig a c ji lotniczej. N ap isał L a b b a y . W a rs z a w a : [W a rsza w sk ie K oło Lotnicze] październik 1943 r. cm 29X21 k. nlb. 1, 16 w ykonan ych na oaalidzie, rys. 40 n a 15 kartach form atu 22,5X17,5 cm w ykonan ych n a ozalidzie. — · [N a k ła d : 50 egz.]

Egz.: Tadeusz M ech (W rocła w ).

472a. „ M IE C Z i P łu g ”. D e k la ra c ja id eo w a R uchu M iecz i Pług. [W yd . 1. W a r  s z a w a ]: W y d a w n ic tw o R uchu M iecz i Pług. (Druk. M iecz i P łu g ) [m arzec 1942]

cm 25X18 s. 8. — Tyt. okł. i nagł.

Pod nr 473 B ib lio g ra fii zn a jd u je się zupełnie odm ienne w yd . 2 z 1943.

A A N , A M S W , B U T, IHSPAN, S G P IS -A S , ZH P.

540iá*. N O W A Polska w n o w ej Europie. W a rs z a w a : W y d a w n ic tw o K o n fe d e  ra c ji N arodu.

W iad.: Z H P (A rch . 76/111-480).

548. O C O chodzi. A u to r: R em igiusz Grocholski.

549a. O C Z Y M w dniu 1 w rześnia każdy P o lak w in ien pomyśleć. [W a rs z a w a : Z W Z 1941] cm 18X12,5 s. 3, nlb. 1. — Tyt. nagł.

Z H P (A rch . 205/t. 1).

550a*. O N O W Y system w ychow ania. W a rs z a w a : W y d a w n ic tw o K o n fed eracji Narodu.

W iad.: Z H P (Arch. 76/Ш-480).

554a*. O R E F O R M Ę naszego życia konspiracyjnego. B.m.r. powiel.

W iad.: Z H P (A rch . 203/VII-26).

(12)

695

554b. O R O S J I Sowieckiej. P y ta n ia i odpowiedzi. [W a rs z a w a : W R N ] b.r. cm 17X12,5 s. 3, nlb. 1. — Tyt. nagł.

Z H P (A rch . 205/t. 1).

572a. O P I N I A publiczna, sum ienie obyw atelskie i propaganda. B.m.r. cm 29,5 X 21 s. 15, pow iel. — Tyt. nagł.

577ia. O R G A N I Z A C J A pocztów i zasady ich uży w an ia w działaniach. B.m.r.

cm 29,5X21 s. 40, tabl. 1, powiel. — Tyt. nagł.

Z H P (A rch . 203-IV-6).

588a. [P A C H N O W S K I Stefan, W ło d a rz B ła ż e j]: W ytyczne organizacji P a ń stw a opartego na w spółpracy całego N arodu. [W a rs z a w a : Z w iąz ek Synarch istów P o l

skich październik 1940] cm 34X22 s. 30, powiel. — [N a k ła d : 200 egz.].

Słow o wstępne: [Z o fia Kossak].

Egz.: B łażej W łod a rz (Złotokłos).

601a*. P I E Ś N I A R Z polski. B. m. w. 1940.

W iad.: „B iu le ty n In fo r m a c y jn y ” 194Ό nr z 19X11 s. 10.

604a. P I E T R Z A K T .[pseu d.]: Dokum enty m ó w ią ... W a rs z a w a : W y d aw n ictw o

„K siążk a” [właśc.: K G A K B I P ] 1944 cm 16,5X12 s. 19, nlb. 1.

A M SW , B N , B U T , B U W , IH P A N , K U L , M H P R R -W , S P P Ł , W IH , ZH P.

608. P IO T R z Rostoki [pseud.]: Treść re w o lu c ji narodow ej. A u tor: Jerzy C y - bichowski. ,

608a. P IS T O L E T m aszynow y wz. 38.40. (Pistolet m aszynow y M .P. 18. — L ek k i granatnik G .W . 36). B. m. r. cm 29X21 s. n№>. 5; cm 2:1X14,5 k. nlb. 3, ilustr., p o  wiel. — Tyt. nagł.

Z H P (A rc h 205/t. i).

61 la. P IS T O L E T p arabe llu m W z. 08. [W a rs z a w a ]: G w a r d ia L u d ow a. Wolność.

Równość. Niepodległość. A .-K . [ok. 1943] cm 29,5X21 s. 6, nlb. 2, ilustr., p o

wiel. — Tyt. nagł.

Z a w ie ra także opis pistoletu „ V is ” wz. 35.

Z H P (A rch . 205/t. 1).

6.12a. [P I U S X I I a Polska. W a rs z a w a 1941] cm 17,5X12,5 s. 15, nlb. 1.

W opisanym egzem p larzu bra.k k. tyt., k tórą odtw orzon o na podstaw ie treści. Za w iera obszerne fra g m en ty p rzem ów ień papieża odnoszących się do P ols k i w okresie od 29 V I I I 1939 do 24 X I I 1940 r. — N a s. 3 incip.: „A c h ille s R atti, Pius X I, m a w iał o sobie: „ N a jp r z y je m n ie js ze lata spędziłem w P olsce, sakrę biskupią otrzym a łem z rąk polsk iego dostojnika kościelnego, jestem w ła ś c iw ie biskupem polsk im ” .

Egz.: J ó ze f Chudek (W arszaw a).

617a. P L A C Ó W K A . Część I — II. B.m.r. cm 33,5X21,5 s. 16, powiel. — Tyt. nagł.

Z H P (A rch . 203/IV-6).

630a*. P O D S T A W Y ku ltury społeczno-narodow ej. (R eferat dyskusyjny). [W a r  s za w a ]: „ W o ln a P o lsk a ” [ok. 1942] powiel.

W iad.: Z H P (A rch . 202/XVIII t. 1 k. 130).

630b. P O D S T A W Y ustroju w n o w ej Polsce. [W a rs z a w a : W y d a w n ic tw o K o n  fed eracji N a ro d u ok. 1943] om 29,5X21 s. 5, powieli. — Tyt. nagł.

Egz.: Jerzy H ag m a je r (W arszaw a).

637a. P O L I T Y K A zagraniczna Francji. [W a rs z a w a : W R N 1943] cm 29X21 s. 15, p ow iel. — Tyit. nagł.

[O.M . K.O.S. K u rs Instruktorski.] D ział: H istoria współczesna.

Z H P (A rch . 205/t. 1).

646a* „ P O L S K A P a rtia Robotnicza”. O co walczym y? [J ędrzejów : P P R m a j—

czerwiec 1944] pow iel. — [N ak ład .: 100 egz.]

P rzed ru k d ek la ra cji id e o w e j P P R .

W iad.: A . Słom kowska: Prasa i działalność p ropagan d ow a P P R , G L i A L na K ie le c - czyźnie. „W o js k o w y P rze g lą d H is to ry c zn y ” R. 16: 197Ί nr 2 s. 106.

(13)

653a. P O L S K A w spółczesna (1918-— 1939). B.m.r. cm 29,5X20,5 s. 6, p ow iel. — Tyt. nagł.

■ Zestaw ien ie au torów i ty tu łó w książek na tem at P ols k i okresu m ięd zyw ojen nego.

Z H P (A rch . 203/VII-26).

655. P O P R Z E Z kule, k r e w i znój. Z b ió r pieśni patriotycznych. M elo d ie i słow a J. Z. = Jacek Z a w ie ru c h a [pseud.]. R zeczyw isty autor: W ła d y s ła w Sala.

663. P O J D Ż za mną! A u tor: S tan isław B ukow ski.

673a. P R O G R A M ku ltu raln o-w y ch o w aw czy. Załączn ik pierw szy. Cztery f r a g  menty z radom skiego P r o g ra m u Polskiej Pa rtii Socjalistycznej z ro k u 1938. [W a r  szaw a: W R N 1943] cm 29X21 s. 4, pow iel. — Tyt. nagł.

O M . K.O.S. K u rs Instruktorski. D ział: P o d staw y Socjalizm u i p rogram pamtii.

Z H P (A rch . 205/t. i).

680a. P R O G R A M szkolenia sekcyjnych. [W a rs z a w a : S N Okr. Stoł.] b.r. cm 30X21 s. 11, pow iel. — Tyt. nagł.

Egz.: W ła d y sła w C hojnacki (W arszaw a).

680b*. P R O G R A M szkolenia w ojsk ow ego. W - l . [W a rs z a w a : 9 N Okr. Stoł. 1941]

cm 30X21, ilustr., powiel.

W iad .: Tadeu sz M aciński (W arszaw a).

680to*. 'P R O G R A M szkolenia w ojsk ow ego. W - l . [W a rs z a w a : S N O kr. Stoł. 1941]

powiel.

W iad .: Tadeu sz M aciński (W arszaw a).

684a. P R O P A G A N D A ustna. [W a rs z a w a : K G A K - В І Р ok. 1943] cm 30X21 s. 4,.

pow iel. — Tyt. nagł.

E gz.: W ła d y sław B artoszew ski (W arszaw a).

693a. P R Z E P I S Y spraw ności В [oj ow ych] S [zkó ł] na ro k 1942. B.m. [G łó w n a K w a te ra Szarych Szeregó w 1942] cm 29X22 s. 4, pow iel. — T y t nagł.

IH P A N

699a*. P R Z Y G O T O W A N I A do drugiej w o jn y św iatow ej. B.m.r. powiel.

Okł. ochr.: U p r a w a ogró d k ó w działkowych.

Wiaid.: Z H P (A rch . 203/VII-26).

702a. P R Z Y S Z Ł Y żołnierz-obyw atel. [O strow iec Św iętokrzyski] b.r. cm 29X21 s. nlb. 6, poiwiel.

Muz. R egion aln e w O strowcu Ś w iętok rzysk im .

719a. R E F O R M A i N aród . W y d a n ie nadzw yczajne. W a rs z a w a : [N ak ład em „R e

fo rm y ” druk.] („W olność”) 15 lipca 1943 cm 25,5X18 s. 6, nlb. 2. — Tyt. nagł.

A M S W , BJ, B N.

724a*. R E G U L A M I N artylerii. M iern ictw o strzelnicze. W a rs z a w a : [K G A K ] W y d z ia ł A rty le rii L. 8. ( T W Z W ) [L ip iec] 1944 ro k 8° s. ok. 120. — [N a k ła d : 2200 egz.]

C ały nakład w y d ru k o w a n y w końcu lip ca 1944 r. spłonął w okresie pow stania w a r

szaw skiego.

W iad.: W ła d ysław Rom an (W arszaw a).

724b*. R E G U L A M I N artylerii. Służba połow a. W a rs z a w a : [K G A K ] W y d z ia ł A rt y le r ii L. 7. ( T W Z W ) 1944 rok.

Z n a jd ow a ł się w druku k ie d y w yb u ch ło pow stanie w arszaw skie.

W iad.: W ła d y sław R om an (W arszaw a).

727a*. R E W O L U C J A społeczna. W a rs z a w a : W y d a w n ic tw o K o n fed eracji N a ro d u . W iad.: Z H P (A rch . 76/III-4'80).

7-35a. „ R O C H ”. Instruk cja organiizacyjna. [W a r s z a w a ]: Roch sierpień 1943 r.

cm 29,5X20,5 s. 10, powiel. — Tyt. nagł. ~ Egz.: W eron ik a W ilb ik -Jagu sztynow a (W arszaw a).

738a. R O K 1863. N aro d zin y N o w e j Polski. [W a rs z a w a : P Z W 1941] cm 22,5X18 s. 13, nlb. 1, powiel.

Egz.: B łażej W łod arz (Złotokłos).

(14)

697

758a. R Z E C Z P O S P O L I T A Polaka a E u rop a Środk ow a. [W a rs z a w a : „ U n ia ”]

m aj 1944 8° s. 24.

Egz.: B ła żej W łod a rz (Z łotokłos).

764a. „ S A M O O B R O N A Społeczna”. Tym czasow y statut organizacyjny S am o

o bron y Społecznej (Es. O. Es.). [W a rs z a w a ]: „Sam oobrona Społeczna” 1943 cm 13,5X10 s. 8.

N a k. tyt. in fo rm a c ja : „S tosow n ie do p ostanow ienia N a czeln ej E gze k u tyw y ze stycz

nia 1943 r. nazwa „S połeczn a O brona S am opom ocy” została zm ieniona na „S am oob rona S połeczn a” <Es. O. Es.)” .

Egz.: W ła d y sław C hojnacki (W arszaw a)

780a. [S IÖ D M E G O ] 7 listopada 1918 rok u 22-ga rocznica niepodległości i p ie r w  szego rz ą d u ludow ego. [W a rs z a w a : W R N listopad 1940] cm 16X12,5 s. 4. — Tyt.

nagł.

Z H P (A rch . 205/t. i).

788a. S O B IE S K I W a c ła w : D zieje Polski. Tom 3 (1864— 1938). W yd an ie p o w ie la  czowe przejrzane i popraw ione. W arszawai: [S N Okr. Stoł.] 1938 [właśc.: 1943]

cm 29X21 s. nlb. 4, 140, powiel. — Z w ro t kosztów nak ładu 12 złotych.

S krót w y d a n ia p rzed w ojen n eg o dokonany p rzez Tadeusza M acińskiego.

Z H P ,

790a. S O C J A L I S T Y C Z N E punkty w id zen ia [O strow iec Ś w iętok rzyski]: W R N

<1944) cm 30X15 s. 37, nlb. 3, powiel.

.Biblioteczka „G łosu R obotniczego” Tom II.

Muz. R egionalne w Ostrowcu Ś w iętok rzysk im .

796a. S P O Ł E C Z E Ń S T W O — N a ró d — P ań stw o — R a c ja Stanu. [W a rs z a w a 1941] cm 21X20,5 s. 10, pow iel. — Tyt. nagł.

Z H P (A rch . 194/1-4).

796>b*. S P O Ł E C Z N O -P O L I T Y C Z N E życie P olsk i niepodległej ,(1918— 1939). [W a r  s za w a ]: „W o ln a P o lsk a” b.r. [ok. 1942] powiel.

W iad.: Z H P (A rch . 202/XVIII-t. 1).

801*. S P R A W A ukraińska w jej ro z w o ju historycznym. [W a rs z a w a : S N Okr.

Stoł. 1944].

Z b iór a rtyk u łó w dru k ow an ych w „W arsza w sk im D zienniku (G łosie) N a ro d o w y m ” . W iad.: Tadeu sz M aciński (W arszaw a).

859. T E C H N I K A pow stania robotniczego. [W a rs z a w a : R P P S 1941] cm 29,5X21 s. 12, powiel. — Tyt. nagł.

Z H P (A rch . 202/XVIII-t. 5).

815a. S T O S U N E K do R z ąd u Rzeczy Pospolitej w Lon dyn ie i w ład z cyw ilnych w k raju . B.m.r. cm 29,5X22 s. 76, powiel·

Z a w ie ra p rzedruki z p rasy od c zerw ca do końca w rześn ia 1943 r.

K U L

820a. „ S T R O N N IC T W O P r a c y ”. R ozw ażania program ow e. [W yd . 1. W a rs z a w a ]:

Stronnictw o P ra c y [ok. 1943] cm 29,5X20,5 s. 18, pow iel. — Tyt. nagł.

Z H P (A rch . 343/1).,

821a. S T R U M IE Ń W a c ła w [pseud.]: Polska idea n arodow a. B .m . [Szaniec 1942]

cm 29,5X20,5 s. 22, powiel. — Tyt. nagł.

Z H P (A rch . 202/XVIII-t. 5).

822a. [S T U D E N T O W I C Z K azim ierz] B o lesław K orzon [pseud.]: P olityk a za g ra  niczna Polski. P ro gram . [W a rs z a w a : „ U n ia ” 1942] cm 30X21 s. V I I , nlb. 1, 85, powiel. — Tyt. nagł.

822b. [S T U D E N T O W I C Z K azim ierz]: U stró j polityczny Polski. P ro je k t do d y  skusji. [W a rs z a w a : „U n ia ” 1942] cm 30X21 s. 21, nlb. 1 (errata), pow iel. Tyt. nagł.

Egz.: B łażej W łod arz (Złotokłos).

824a. [S T U D E N T O W I C Z K azim ierz]: Z agad n ie n ia żydowskie. [W a rs z a w a : „ U n ia ” 1942] cm 30X21 s. 7, powiel. — Tyt. nagł.

Z H P (A rch . 34'4/l).

(15)

878a. U C H W A Ł A pow zięta n a konferencjach porozum iew aw czych organizacyj niepodległościow ych w W a rs z a w ie w dniach 12, 19 d 22 X 1942 r. W a rs z a w a : [S p o  łeczna O rg an izacja Sam oobrony] 1.XI.1942 r. cm 30X21 s. 4, pow iel. — Tyt. nagł.

Egz.: W ła d y sław B artoszew ski (W arszaw a).

886

. „ U N I A ”. D ek la racja id eo w a „ U n ii”. A u tor: Jerzy Braun.

889c. „ U N I A ” . Z a ry s doktryny id eow ej „ U n ii”. [W a rs z a w a : „ U n ia ” 1942]

cm 29,5X21 's. 44 pow iel. — Tyt. magł.

A u to r: J e rzy Braun.

Z H P (A rch . 344/1).

894a. U W A G I o zasadach i sposobach realizacji polityki zatrudnienia. W a rs z a  w a : [W y d a w n ic tw o K o n fed eracji N a ro d u ] 1944 cm 30,5X21,5 s. nlb. 2, 16, powiel.

Egz.: J erzy H ag m ajer (W arszaw a).

896a. V A N T E L Clément: Proboszcz w śród bogaczy. A u tory zow an y przekład z francuskiego. K azan ie w katedrze księdza P e llegrin — proboszcza Sableuse.

[D ą b r o w a Górnicza: D ru k a rn ia S tan isław a Sw ięckiego pod niem ieckim ziarządem 1941] cm 20,5X12 k a rt 5, nlb. 1 jednostronnie d ruk ow anych n a kolorowym , papierze kartonow ym . [N a k ła d 284 egz.].

W y ją tk i z książki V an tela w y b ra ł, opracow ał, ręcznie zło żył i rozk olp ortow a ł H enryk D yja . Celem tego w y d a w n ictw a b y ł protest p rzeciw k o n aw oływ an iu z am bon do posłuszeń

stw a i lo jaln ości w ob ec okupanta.

905a*. W S Ł U Ż B I E C hrystu sa i Ojczyzny. M od litew n ik dla żołnierzy podzie

mia. [Oprać. ks. p łk Tadeusz Jachim ow ski pseud. „B u d w icz”.] W a rs z a w a b.r.

W iad .: W spom nienia w o je n n e k ap ela n ów w ojsk ow ych . W yd . 2. W arszaw a 1969 s. 55.

918*. W A L K A w mieście. A u to r: Jerzy Z drojew ski.

W ed łu g in fo rm á c ii autora N'SZ d ok on ały przedruku te j instrukcji.

923a. W A L K I w mieście. [W a rs z a w a ]: G w a rd ia L u d o w a . Wolność. Równość.

Niepodległość. A .-K . [ok. 1943] cm 29,5X21 s. 15, nlb. 1, ilustr., powiel. — Tyt.

nagł.

Z H P (A rch . 205/t. 1).

929a. [W A R S Z A W S K I Józef]: U niw ersalizm . Część drugia. (W a rsza w a : W y d a w  nictwo K o n fed eracji N a ro d u B T K N 1943) cm 29,5X21 s. nlb. 2, 33, powiel.

Z H P

929b*. [W A R S Z A W S K I Józef]: W a rs z a w a — Rzym 1939— 1941. [W yd . 1. W a r  szaw a, początek 1942] powiel.

W iad. od autora.

942a. W I E K O M M E ich zu einem eigenem Haus? H erausgegeben vom N S -N a c h - k riegsbauvorh aben. [W łaśc.: K G A K - В І Р A k c ja „ N ” : W a rs z a w a ] b.r. cm 21,5X15,5 s. 4. Tyt. nagł. z w in ietką domku.

IB P A N

943a. W I E L K A szopka p ra s o w a 1943 r. [W a rs z a w a ]: (Zakł. W yd aw n icze „ W a l

k i”, „ P o la k a” i „M łodej P o lsk i” D r A p a k i w Szczecinie, ul. L o tn ik ó w 3) [grudzień 1943] cm 20,5X15 s. nlb. 4. — Tyt. nagł.

D odatek świąteczny do [„M ło d ej Poilski” R. 2:1943 nr 22 z 15X11, „ P o la k a”

R. 2: 1943 n r 23 i „ W a lk i” R. 5: 1943 nr 49 z 23X11].

A M K , A M S W , BJ, BĹN, Z H P

963a. W O J S K O polskie na obczyźnie. [W a rs z a w a : W y d . A K 1942] cm 23,5X15,5 s. 4, ilustr.

Egz.: W ła dysław C hojnacki (W arszaw a).

963b. W O J S K O polskie w A n glii. W a rsz a w a , styczeń— luty 1942 cm 21,5X15,5 s. 4, ilustr.

Egz.: W ła d y sła w C hojnacki (W arszaw a).

966a. „ W O L N O Ś Ć ”. Z a ry s p ro gra m u S o cjalisty czn o -L u d o w ej P a rtii Polski

„W olność”. [W a rs z a w a ]: W olność [1942— 1943] cm 29,5X21 s. nlb.

6

, pow iel. — Tyt. nagł.

Z H P (A rch . Ш /t. 14).

(16)

699'

979a*. W spółczesna dem okracja. (R e fe ra t dyskusyjny). [W a rs z a w a ]: „Wolna·

Po lsk a” [ok. 1942] p o w ie l

W iad. Г Z H P (A rch . 202/XVIII t. 1 k. 130).

985a. W Y S Z K O L E N I E b o jo w e Strzelca. (Instrukcje dla w y k ła d ow c ów ). { W a r  szawa. W y d a w n ic tw o K o n fed eracji N a ro d u 1942] cm 29,5X21 s. nlb. 1, 32, powiel.

Ochr. k. tyt.: Szkoła L eśn o-R o ln icza w W a rs z a w ie im. p. Gen. G u b. D - r a Franka. N otatki z w y k ła d ó w o u bo ju b y d ła (specjalne uw zględnienie· nierogacizny) czyli podręcznik d la rzeźników. Rok szkolny 1942— 43.

Egz.: J e rzy H ag m ajer (W arszaw a).

1000a. Z P I E Ś N I Ą w b ó j! K onku rs na piosenkę powstańczą. [C hm ielnik: In  spektorat A .K . w R zeszowie kw iecień] 1943 cm 30X21 s.

8

, powiel.

Dodatek do n ru 51 „ N a Posterun ku” . Egz.: B rzęk (R zeszów ).

1002a. Z A C H O D N I A granica P o lsk i po wojnie. [W a rs z a w a ]: [W y d .] O N [1944]' cm 12X7,5 s. nlb.

8

(składanka).

Egz.: W ła d ysław C hojnacki (W arszaw a).

1006a. Z A G A D N I E N I A k u ltu raln o-w y ch ow aw cze. [W a rs z a w a : „ U n ia ” 1942]

cm 30,5X21 s. nlb. 2, 19, powiel.

ZHP (Arch. 344/1).

1009. Z A G A D N I E N I E przyszłego P a ń s tw a Polskiego. [A u to r: Kazim ierz D o b ro  wolski. K ra k ó w : C entralna K a s a K ółek Rolniczych w K ra k o w ie, plac Szczepań

ski. 5, p ow ielał Jerzy M.atus czerwiec 1944] cm 34,5X21 s. 18, powiel. — Tyt. nagł.

[N a k ła d : 300 egz.]

1031a. Z A S A D Y pracy tajnej. [W a rs z a w a ]: W y d a w n ic tw o Przełom u [Miecz·

i P łu g ] b x . cm 30X21 s. nlb. 1, 11, powiel.

Z H P (A rch . 208/5).

1056. Ž E R A Ň S K I Tadeusz: Szczegółow a b ib lio grafia polskiego sło w n ictw a elek

trotechnicznego 1900— 1940 ułożył... [W a rs z a w a ok. 1942] cm 30X21 s. nlb. 4, 16, powiel.

Egz.: J erzy K u b iatow sk i (W arszaw a).

1059a. Ż O Ł N I E R Z Rzeczyspospolitej. [O strow iec Ś w iętok rzyski]: W R N [19441 cm 21X15 s. 15, nlb. 1, powiel. — Tyt. nagł.

Biblioteczka „G ło su Robotnicznego” Tom I.

Muz. Regiionalne w Ostrowcu Ś w iętok rzysk im .