Celem opracowania jest omówienie wpïywu parków technologicznych i inkuba- torów technologii na rozwój i podniesienie konkurencyjnoĂci regionu. Tematyka wpisuje siÚ bezpoĂrednio w obszar zwiÈzany z gospo- darkÈ opartÈ na wiedzy oraz zarzÈdzaniem wiedzÈ. Jest ich istotnym elementem. Proble- matyka zostaïa zobrazowana na przykïadzie koncepcji stworzenia Parku Technologicz- nego w Warszawie. Zgodnie z zaïoĝeniami do 2015 roku ma powstaÊ inwestycja, która stworzy warunki dla powstania i rozwoju maïych, innowacyjnych firm. Jednym z zasadniczych celów projektu jest przyciÈg- niÚcie mïodych naukowców z pomysïami gïównie z warszawskich uczelni. Dla absol- wentów tych szkóï otwiera siÚ szansa roz- woju i moĝliwoĂÊ prowadzenia badañ we wspóïpracy z wiodÈcym firmami high-tech.
Obszary dziaïalnoĂci firm lokujÈcych siÚ w parku to przede wszystkim informatyka i telekomunikacja, biotechnologia i medy- cyna, nanotechnologia, mechatronika, optoelektronika i odnawialne ěródïa energii.
Celem strategicznym Warszawskiego Parku Technologicznego jest pobudzenie rozwoju ekonomicznego regionu, rozwój nowych technologii oraz ich transfer pomiÚdzy sferÈ nauki a przemysïem. Zapewni to wzrost konkurencyjnoĂci caïego regionu nie tylko Warszawy, ale takĝe województwa mazowie- ckiego. Moĝe równieĝ pomóc w wykreowa- niu wizerunku Warszawy jako miasta nowo- czesnego, przedsiÚbiorczego i twórczego.
1. WstÚp
W gospodarce Ăwiatowej w ostatnich latach nastÈpiïy wyraěna intensyfikacja dziaïañ i liczne zmiany. W opracowaniu odniesiono siÚ tylko do niektórych jej ele- mentów, a zwïaszcza tych, które byïy i sÈ zwiÈzane z tworzeniem nowych idei, inno- wacjami i modernizacjÈ. Elementy te tworzÈ sieÊ wspóïzaleĝnoĂci i oddziaïujÈ na szersze otoczenie gospodarcze. Ma to szczególne
znaczenie dla Polski – kraju, który w pierw- szej dekadzie XXI w. kontynuuje zmiany systemowe zwiÈzane z przeksztaïceniami w gospodarce.
ZasadÈ tworzenia nowego ïadu gospo- darczego jest nieustanne dÈĝenie do prze- widywania wymagañ przyszïoĂci, których wyznacznikiem jest umiejÚtnoĂÊ tworzenia nowych usïug i produktów w celu sprostania im, a takĝe sprawne sterowanie gospodarkÈ.
W krajach najwyĝej rozwiniÚtych gospo- darczo, chcÈcych utrzymaÊ swe przodujÈce pozycje na rynkach Ăwiatowych, wiedza jest przede wszystkim czynnikiem sprzyjajÈcym osiÈganiu najwyĝszej nowoczesnoĂci wytwa- rzanych dóbr i usïug.
Jednym z istotnych elementów takiego ïadu gospodarczego w ostatnich latach w Europie i Polsce jest tworzenie parków technologicznych i inkubatorów technolo- gii. W tym wzglÚdzie Polska jest opóěniona o kilkadziesiÈt lat w stosunku do bardziej rozwiniÚtych pañstw, w tym USA, Japo- nii oraz wiÚkszoĂci pañstw UE. Mimo to Polska stara siÚ nadrobiÊ dystans w tym obszarze. Znaczenie parków i inkubato- rów dla spoïecznoĂci lokalnej jest nie do przecenienia. Polskie przykïady wielu tego typu inicjatyw: Poznañ, Wrocïaw, Kraków czy w mniejszych miejscowoĂciach, jak np. Koszalin, Toruñ, wykazujÈ, ĝe wzrasta
„realna siïa przetargowa” tych ostatnich lokalizacji poprzez wzrost zainteresowania nimi wĂród zarówno inwestorów, turystów, Ăwiata biznesu, polityki, jak teĝ Ărodowiska naukowego (czÚsto najwybitniejszych jego przedstawicieli). Inwestycje te majÈ zna- czenie równieĝ ponadregionalne i te wiÚk- sze oddziaïujÈ na inne mniejsze oĂrodki.
DoĂwiadczenia takich pañstw jak USA, Francja, Izrael, Finlandia, WÚgry poka- zujÈ, ĝe korzyĂci pïynÈce z parków tech- nologicznych i inkubatorów technologii materializujÈ siÚ czÚsto po kilku, a niekiedy kilkunastu latach od rozpoczÚcia ich funk- cjonowania.
Rola parków technologicznych w podnoszeniu konkurencyjnoĂci regionów na przykïadzie Parku Technologicznego w Warszawie
Adam Oleksiuk
2. Parki technologiczne w Polsce i na Ăwiecie
Parki przemysïowe i technologiczne sÈ coraz powszechniej stosowanymi w Polsce instrumentami prorozwojowymi. Ofero- wane przez nie udogodnienia sÈ skierowane zarówno do przedsiÚbiorców polskich, jak i zagranicznych.
Parki technologiczne w praktyce spoty- kane pod nazwami parki: naukowe, badaw- cze, naukowo-badawcze, naukowo-tech- nologiczne, przemysïowo-technologiczne, technopole itp. (Matusiak 1995) to syste- matyzujÈce pojÚcie dla zorganizowanych kompleksów gospodarczych, w ramach któ- rych realizowana jest polityka w zakresie:
a) wspomagania mïodych innowacyjnych przedsiÚbiorstw nastawionych na roz- wój produktów i metod wytwarzania w technologicznie zaawansowanych branĝach,
b) optymalizacji warunków transferu tech- nologii i komercjalizacji rezultatów badañ z instytucji naukowych do prak- tyki gospodarczej.
Park technologiczny to zespóï wyod- rÚbnionych nieruchomoĂci wraz z infra- strukturÈ technicznÈ, utworzony w celu dokonywania przepïywu wiedzy i techno- logii pomiÚdzy jednostkami naukowymi a przedsiÚbiorcami. PrzedsiÚbiorcom, wykorzystujÈcym nowoczesne technolo- gie, sÈ tam oferowane usïugi w zakresie (PARP 2005):
a) doradztwa w tworzeniu i rozwoju przed- siÚbiorstw,
b) transferu technologii,
c) przeksztaïcania wyników badañ nauko- wych i prac rozwojowych w innowacje technologiczne,
d) tworzenia korzystnych warunków prowa- dzenia dziaïalnoĂci gospodarczej.
Park przemysïowo-technologiczny jest to natomiast zespóï wyodrÚbnionych nie- ruchomoĂci wraz ze znajdujÈcÈ siÚ na nich infrastrukturÈ pozostaïÈ po restrukturyzo- wanych lub likwidowanych przedsiÚbior- stwach oraz inne doïÈczone do nich nie- ruchomoĂci. Tego typu parki tworzone sÈ przy udziale wïadz samorzÈdowych w celu zapewnienia preferencyjnych warunków prowadzenia dziaïalnoĂci gospodarczej, w szczególnoĂci dla maïych i Ărednich przedsiÚbiorstw. Cele wyznaczane parkom przemysïowo-technologicznym to przede wszystkim (PARP 2005):
a) zapeïnienie oferowanej powierzchni ryn- kowo skutecznymi firmami wykorzystu- jÈcymi nowoczesne technologie, b) przyciÈganie inwestorów, c) tworzenie miejsc pracy.
MiÚdzynarodowe Stowarzyszenie Par- ków Naukowych (IASP) przyjÚïo w listopa- dzie 2002 r. nastÚpujÈcÈ definicjÚ, zaakcep- towanÈ przez ¥wiatowy Szczyt Stowarzyszeñ Inkubatorów PrzedsiÚbiorczoĂci i Parków Technologicznych: „park technologiczny (naukowy, badawczy itp.) jest organizacjÈ zarzÈdzanÈ przez wykwalifikowanych spe- cjalistów, której celem jest podniesienie dobrobytu spoïecznoĂci, w której dziaïa, poprzez promowanie kultury innowacji i konkurencji wĂród przedsiÚbiorców i insty- tucji opartych na wiedzy. Aby osiÈgnÈÊ te cele park stymuluje i zarzÈdza przepïywem wiedzy i technologii pomiÚdzy szkoïami wyĝszymi, jednostkami badawczo-rozwojo- wymi, przedsiÚbiorstwami i rynkami. Uïa- twia tworzenie i rozwój przedsiÚbiorstw opartych na wiedzy poprzez inkubowanie i proces wydzielania siÚ (Aspin-off i Aspin- out). Dodaje przedsiÚbiorstwom wartoĂci poprzez wysokiej jakoĂci usïugi oraz obiekty i terytorium o wysokim standardzie” (Matu- siak 2005: 135–156).
W polskim ustawodawstwie pojÚcie parku technologicznego zostaïo zdefinio- wane w 2002 r. w ustawie o finansowym wspieraniu inwestycji, jako zespóï wyodrÚb- nionych nieruchomoĂci wraz z infrastruk- turÈ technicznÈ, utworzony w celu doko- nywania przepïywu wiedzy i technologii pomiÚdzy jednostkami naukowymi a przed- siÚbiorcami, na którym oferowane sÈ przed- siÚbiorcom, wykorzystujÈcym nowoczesne technologie, usïugi w zakresie: doradztwa w tworzeniu i rozwoju przedsiÚbiorstw, transferu technologii oraz przeksztaïcania wyników badañ naukowych i prac rozwojo- wych w innowacje technologiczne, a takĝe tworzenie korzystnych warunków prowa- dzenia dziaïalnoĂci gospodarczej przez korzystanie z nieruchomoĂci i infrastruk- tury technicznej na zasadach umownych1.
JednÈ z koncepcji na gruncie regionów uczÈcych siÚ a wyjaĂniajÈcych aspekty pro- cesów spoïeczno-ekonomicznych w prze- strzeni jest koncepcja wystÚpujÈca pod róĝnymi nazwami „technopolu, „techno- lopolie”, „parki technologiczne, „techno- parki” itd. InspiracjÈ dla tej koncepcji byï przykïad Doliny Krzemowej (Silicon Val- ley) w Kalifornii w USA2. W okolicach San
Francisco, w jednej z dolin w pierwszych latach powojennych pojawiï siÚ przodu- jÈcy oĂrodek postÚpu technologicznego, na który skïadaïy siÚ firmy cechujÈce siÚ wysokÈ innowacyjnoĂciÈ, a przy tym pïynnÈ strukturÈ organizacyjnÈ i zmiennym skïa- dem osobowym, oĂrodki naukowo-badaw- cze, instytucje finansowe typu kapitaïu wysokiego ryzyka (venture capital), specy- ficzne Ărodowisko spoïeczne ludzi dÈĝÈcych do osiÈgniÚcia sukcesu w dziedzinie nowych technologii. ¥rodowisko to byïo wewnÚtrz- nie zintegrowane i charakteryzowaïo siÚ szybkim obiegiem idei i pomysïów. CechÈ charakterystycznÈ tego Ărodowiska byïo wzajemne uzupeïnianie siÚ poszczegól- nych elementów prowadzÈce do powstania powiÈzanych kompleksów dajÈcych w osta- tecznych rozrachunku efekt synergii. Innymi sïowy, Ărodowisko to dziÚki wewnÚtrznym powiÈzaniom formalnym i nieformalnym tworzyïo coĂ, czego nie mogïaby tworzyÊ suma elementów skïadajÈca siÚ na to Ărodo- wisko, gdyby elementy te dziaïaïy osobno.
ZaczÚto tworzyÊ podobne mechanizmy równieĝ w innych regionach Ăwiata.
W praktyce gospodarczej zaobserwo- wano jednak, ĝe w wyznaczonych miejscach lokalizowaïy siÚ albo firmy pañstwowe, albo filie wielkich koncernów, które to filie byïy bardziej powiÈzane z centralami swo- ich koncernów niĝ z innymi podmiotami z sÈsiedztwa. PowiÈzania miÚdzy jednost- kami zlokalizowanymi w danym technopolu i miÚdzy osobami tam pracujÈcymi zwykle byïy sïabe, a efekt synergii znikomy. Oka- zaïo siÚ, ĝe aby nastÚpowaïa odpowiednia synergia potrzeba jest zastosowania jeszcze innej koncepcji a mianowicie teorii opartej o tzw. bieguny wzrostu. Za jej twórcÚ uznaje siÚ francuskiego ekonomistÚ Francois Per- roux. Doszedï on do wniosku, ĝe dla poja- wienia siÚ wzrostu konieczne jest zespole- nie pewnych czynników (takich jak kapitaï, wiedza, kwalifikacje, odpowiednia podaĝ czynników produkcji, odpowiedni popyt na innowacje, kombinacje czynników techno- logicznych itp.). Róĝnica miÚdzy koncepcjÈ biegunów wzrostów a koncepcjÈ technopoli polega na tym, ĝe w tej pierwszej celem jest wzrost gospodarczy niezaleĝnie od jego podstaw, a w drugiej – rozwój opierajÈcy siÚ na innowacjach technologicznych. W prak- tyce te dwie koncepcje zlewajÈ siÚ ze sobÈ.
Rodzajem takiej syntezy jest koncepcja spe- cjalnych stref ekonomicznych, szczególnie rozpowszechniona w Chinach (Gorzelak,
Tucholska 2007). Szczególnym przykïadem takiego myĂlenia sÈ równieĝ wspóïczeĂnie tworzone parki naukowo-technologiczne, zlokalizowane w miejscach, gdzie wystÚpujÈ czynniki, na które zwraca uwagÚ w swoich opracowaniach Francois Perrou.
Parki technologiczne sÈ instytucjami, pobudzajÈcymi rozwój gospodarczy, szcze- gólnie w obszarach technologii zaawan- sowanych. W Polsce wystÚpuje dobrze wyksztaïcona kadra inĝynierów i naukow- ców, niezbÚdna do rozwiniÚcia konkuren- cyjnej produkcji w wielu obszarach wyso- kich technologii. Parki technologiczne sÈ pomocne w rozwoju przemysïu high-tech, poniewaĝ budujÈ niezbÚdnÈ infrastrukturÚ produkcyjnÈ i usïugowÈ, która moĝe byÊ wykorzystana przez wiele firm3. Inwesty- cje poczynione przez parki mogÈ odgrywaÊ istotnÈ rolÚ w tworzeniu siÚ nowych przed- siÚbiorstw.
Parki technologiczne powstajÈ gïów- nie w regionach, gdzie skupiona jest duĝa liczba instytucji, szkolnictwa wyĝszego, uniwersytetów, jednostek badawczych etc.
Warunkiem powodzenia tego typu projek- tów jest wybór wdraĝanych technologii, które muszÈ byÊ dostosowane do istnie- jÈcych juĝ w tym regionie zasobów wiedzy i umiejÚtnoĂci.
Szacuje siÚ, ĝe obecnie funkcjonuje na Ăwiecie okoïo 1100 obiektów, które klasy- fikowane sÈ w sektorze parków i inkuba- torów naukowo technologicznych. Przy- najmniej 1/3 z nich (okoïo 400) dziaïa na kontynencie europejskim. Podstawowymi skïadnikami ofert tych przedsiÚwziÚÊ, majÈ- cymi przyciÈgnÈÊ kontrahentów sÈ:
a) relatywnie tania powierzchnia biurowo- biznesowa,
b) specjalistyczna infrastruktura dodatkowa
– kumulacja specjalistycznego sprzÚtu lub powierzchni laboratoryjnej i produk- cyjnej,
c) specjalistyczne usïugi dodatkowe zwiÈ- zane z charakterem obszaru naukowo technologicznego – wsparcie naukow- ców, konsultacje, kojarzenie partnerów, d) inne – specyficzne dla danej instytucji
kierunki oddziaïywania – selekcja pro- jektów, zarzÈdzanie, szeroki marketing, wsparcie w zakresie finansowania pro- jektów.
Przeprowadzone badania wskazujÈ, ĝe najchÚtniej z ofert „parkowych” korzystajÈ firmy juĝ istniejÈce – rozwijajÈce swojÈ dziaïalnoĂÊ w parku. Statystyka iloĂciowa
prezentuje siÚ nastÚpujÈco: Ăwiat 54%, Europa 58%, Polska 78%. Natomiast jeĝeli spojrzymy na wyniki „zasiedlenia” parków przez firmy nowe, bÚdÈce w fazie tworze- nia, otrzymamy wyniki nastÚpujÈce: Ăwiat 28%, Europa 27%, Polska 18%.
W Polsce obecnie podjÚtych jest 25 inicjatyw parkowych, przy czym za rze- czywiĂcie dziaïajÈce naleĝy uznaÊ jedynie 6bobiektów.
Za najwaĝniejsze cele swojej dziaïalnoĂci polskie parki uznajÈ:
a) wzrost konkurencyjnoĂci regionu, b) pomoc przedsiÚbiorstwom w transferze
technologii,
c) tworzenie nowych miejsc pracy,
d) pomoc w rozwoju nowych firm technolo- gicznych.
WiÚkszoĂÊ parków wspóïpracuje z wie- loma róĝnymi instytucjami, tak regional- nymi, jak i zagranicznymi. Dominuje jed- nak wspóïpraca z oĂrodkami naukowymi, uczelniami i przedsiÚbiorstwami z regionu lokalizacji parku.
Parki technologiczne w wiÚkszoĂci przypadków majÈ okreĂlone wymagania w stosunku do branĝ reprezentowanych przez firmy, jakie mogÈ siÚ na ich terenie lokowaÊ. Najliczniej reprezentowane sÈ przedsiÚbiorstwa wysoko-technologiczne z zakresu ICT, elektroniki i telekomunika- cji, biotechnologii i ochrony Ărodowiska.
Wiele parków przemysïowo-technologicz- nych dziaïa teĝ w obszarze chemii i budow- nictwa oraz kieruje siÚ na inne branĝe Ăred- nio-technologiczne. NajczÚĂciej jednak brak jest konsekwencji w utrzymywaniu przez parki przyjÚtej strategii – na terenie par- ków dziaïajÈ po prostu firmy, które wyraziïy takie zainteresowanie. Wynika to m.in. ze wzglÚdnie sïabej pozycji finansowej parków i przyciÈganie kaĝdego klienta pïacÈcego za korzystanie z usïug parku.
Parki za swoje gïówne mocne strony postrzegajÈ:
– jakoĂÊ Ăwiadczonych usïug,
– inspirowanie sieci wspóïpracy w gospo- darce,
– transfer technologii z nauki do biznesu.
Podstawowymi przeszkodami wskazywa- nymi przez istniejÈce parki sÈ:
– brak Ărodków na rozwój,
– brak odpowiednich uregulowañ praw- nych,
– brak rzeczywistego porozumienia lokal- nego na rzecz budowy czy rozwoju parku,
– niski popyt firm speïniajÈcych przyjÚte kryteria,
– niewielkie zainteresowanie oraz zdol- noĂÊ studentów do zakïadania przedsiÚ- biorstw.
StÈd charakterystycznÈ cechÈ sektora parków i inkubatorów technologicznych w Polsce jest bardzo duĝe wewnÚtrzne zróĝ- nicowanie.
IstniejÈce w Polsce parki i inkubatory technologiczne charakteryzuje bardzo znaczna dynamika zmian, m.in. dziÚki moĝ- liwoĂci pozyskiwania wsparcia z funduszy unijnych. Rezultaty dziaïañ inwestycyjnych spowodujÈ w niedïugim czasie pojawienie siÚ nowoczesnej infrastruktury, a w konse- kwencji potrzebÚ jej zagospodarowania.
W obszarze wspóïpracy badanych insty- tucji z otoczeniem charakterystyczna jest ubogoĂÊ powiÈzañ z instytucjami – dostar- czycielami finansowania zewnÚtrznego.
Natomiast analiza powiÈzania parków z obszarem nauki czÚsto wykazuje, ĝe umowy o wspóïpracy z jednostkami nauko- wymi majÈ charakter formalny i czÚsto nie przekïadajÈ siÚ na rzeczywistÈ wspóï- pracÚ.
W Polsce czÚsto nazwa instytucji nie odzwierciedla tego, co ona rzeczywiĂcie robi, tj. centra transferu technologii sÈ czasem inkubatorami, parki technolo- giczne z nazwy równieĝ inkubatorami, a czasem centrami transferu technologii.
WspólnÈ cechÈ tych instytucji jest to, ĝe starajÈ siÚ poĂredniczyÊ w systemie inno- wacyjnym. PosiïkujÈc siÚ nazwÈ instytucji jako gïównym wyznacznikiem dla typologii moĝna zidentyfikowaÊ w Polsce okoïo 65 instytucji proinnowacyjnych istniejÈcych i w fazie organizacji. 39 róĝnych instytucji jest zaliczanych do kategorii centra trans- feru technologii i 25 to inicjatywy parkowe.
Centra transferu technologii to oĂrodki przyuczelniane lub dziaïajÈce przy innych instytucjach, sporadycznie niezaleĝne.
Ponadto zalicza siÚ do nich 2 stowarzysze- nia techniczne, jednÈ izbÚ przemysïowo- handlowÈ, placówkÚ dyplomatycznÈ oraz 5 JBR-ów, jako instytucje, które równieĝ zajmujÈ siÚ czÚĂciowo transferem techno- logii i sÈ jako takie klasyfikowane przez Stowarzyszenie Organizatorów OĂrodków Innowacji i PrzedsiÚbiorczoĂci w Polsce.
SpoĂród inicjatyw parkowych dziaïa szeĂÊ, zaĂ reszta jest w trakcie organizacji. Inku- batory technologiczne istniejÈ, bÈdě bÚdÈ tworzone, gïównie przy centrach transferu
technologii i przy parkach. Istnieje jeden wyodrÚbniony inkubator technologiczny czy innowacji w Pïocku. Ponadto niektóre inku- batory przedsiÚbiorczoĂci peïniÈ w pewnym stopniu funkcje inkubatorów technologicz- nych. Instytucje proinnowacyjne wystÚpujÈ w 31 powiatach we wszystkich wojewódz- twach poza warmiñsko-mazurskim. Naj- wiÚcej takich oĂrodków jest w najwiÚkszych aglomeracjach, tj. w Warszawie, Poznaniu i Krakowie. Po 3 oĂrodki sÈ w TrójmieĂcie, Lublinie, Rzeszowie i Gliwicach. Parki technologiczne w Polsce w wiÚkszoĂci majÈ okreĂlone preferencje w stosunku do branĝ firm, jakie mogÈ siÚ na ich terenie uloko- waÊ.Parki przewaĝnie majÈ doĂÊ silne powiÈ- zania z wïadzami regionalnymi, czego efek- tem jest uwzglÚdnienie dziaïania parków w regionalnych strategiach innowacji, goto- woĂÊ wsparcia finansowego inicjatyw par- kowych Ărodkami w dyspozycji samorzÈdu wojewódzkiego (uwzglÚdniajÈc wystÚpujÈce ograniczenia budĝetowe).
Z drugiej strony notuje siÚ doĂÊ silne powiÈzania czÚĂci parków ze Ăwiatem nauki, co skutkuje umiejscowieniem niektórych z nich na terenie uczelni, kierowanie nimi przez „ludzi nauki”, moĝliwoĂciÈ korzysta- nia z szerokiego zaplecza naukowego
Brakuje systemu selekcji podmiotów z uwagi na ich innowacyjny charakter.
WiÚkszoĂÊ parków/inkubatorów nie wdraĝa formalnych systemów selekcji, co najwyĝej ograniczajÈc siÚ do subiektywnej decyzji zarzÈdu. W konsekwencji koncentracja czÚ- Ăci parków na przedsiÚwziÚciach technolo- gicznych/innowacyjnych jest iluzoryczna.
Inkubatory technologiczne dziaïajÈ i sÈ tworzone gïównie przy parkach oraz cen- trach transferu technologii. Niektóre inku- batory przedsiÚbiorczoĂci zawierajÈc centra transferu technologii, zaczynajÈ peïniÊ tro- chÚ funkcje inkubatorów technologicznych (innowacji). Zauwaĝa siÚ, ĝe inkubatory przedsiÚbiorczoĂci czÚsto traktujÈ maïe firmy wysokich technologii jako swój rynek docelowy. W Polsce ponadto wystÚpujÈ i sÈ tworzone preinkubatory i inkubatory wir- tualne.
¥wiatowe tendencje wskazujÈ na ograni- czanie czasu korzystania przez firmy z udo- godnieñ oferowanych przez parki i inku- batory. Zwykle ten okres definiowany jest na trzy lata. Analizowane polskie przed- siÚwziÚcia z tego zakresu wskazujÈ na brak takich ograniczeñ.
Wiele barier, jakie napotykajÈ parki, ma charakter systemowy i ogólnogospodarczy
– innowacyjnoĂÊ i przedsiÚbiorczoĂÊ to zja- wiska w Polsce doĂÊ sïabo rozwiniÚte.
Duĝa czÚĂÊ polskich parków techno- logicznych nie posiada strategii swojego rozwoju, zawierajÈcej liczbowe wskaěniki osiÈgniÚÊ bÈdě teĝ strategie te z róĝnych przyczyn nie sÈ realizowane. Jak teĝ daje siÚ zauwaĝyÊ, wystÚpuje daleko idÈcÈ niechÚÊ tych instytucji do wyraěnego definiowania branĝ i obszarów dziaïalnoĂci gospodarczej dla ich specjalizacji. Ogólnym mankamen- tem jest teĝ brak rzeczywistych zwiÈzków Ăwiata nauki i biznesu – uwidacznia siÚ her- metycznoĂÊ obu grup.
3. Przypadek Warszawskiego Parku Technologicznego4
Gïównym celem inwestycji pod nazwÈ Warszawski Park Technologiczny (WPT) jest rozwój innowacyjnoĂci i pobudzenie przedsiÚbiorczoĂci5. Celem strategicznym jest przede wszystkim wykorzystanie poten- cjaïu Warszawy na rynku komercyjnym6.
Warszawski Park Technologiczny po- wstaje w okreĂlonych warunkach geogra- ficznych, gospodarczych i instytucjonalnych.
Podstawowym czynnikiem pomyĂlnego roz- woju lokalizacji parku jest (bÚdzie) dopa- sowanie formuïy organizacyjnej i zadañ parku do lokalnych uwarunkowañ, tradycji przemysïowej i struktury instytucjonalnej regionu7.
Województwo mazowieckie charakte- ryzuje dualizm potencjaïu rozwojowego, poziomu rozwoju gospodarczego i ĝycia.
WyróĝniÊ moĝna strefy dynamicznego wzro- stu gospodarczego, wysokiej jakoĂci ĝycia i dobrobytu oraz strefy sïabego rozwoju strukturalnego. Gospodarka województwa mazowieckiego rozwija siÚ bardzo dyna- micznie, lecz wzrostowi temu towarzyszÈ pogïÚbiajÈce siÚ dysproporcje. Dane doty- czÈce miasta Warszawy znieksztaïcajÈ obraz regionu, dlatego teĝ m.in. województwo mazowieckie ma najwyĝsze wskaěniki roz- wojowe i najniĝsze bezrobocie w kraju. Jest ono zdecydowanie najsilniejsze w zakresie dziaïalnoĂci badawczo-rozwojowej w sek- torze Ărednich przedsiÚbiorstw, natomiast pod wzglÚdem innowacyjnoĂci maïych firm zajmuje zaledwie 10 miejsce w kraju.
W regionie moĝna zaobserwowaÊ nastÚ- pujÈce cechy pozytywne, m.in. w aspekcie potencjaïu rozwojowego WPT:
– najwyĝszy w kraju udziaï nakïadów na B+R w regionalnym PKB, najmniejszy dystans do celów Strategii Lizboñskiej w kraju,
– najwiÚksza koncentracja w kraju i niewielkie wahania nakïadów na B+R i osób pracujÈcych w sektorze,
– najwyĝsze w kraju nakïady na B+R per capita (ponad 325% Ăredniej krajowej),
– wysoka wartoĂÊ aparatury naukowo- badawczej,
– najwyĝszy w kraju udziaï zatrudnionych w sektorze B+R na 1.000 aktywnych zawodowo, na poziomie niektórych kra- jów europejskich (Hiszpania, Wïochy, Irlandia),
– wysokie nakïady B+R na 1 pracujÈcego w sektorze,
– duĝa róĝnorodnoĂÊ jednostek prowadzÈ- cych dziaïalnoĂÊ badawczo-rozwojowÈ, przy bardzo duĝej koncentracji placówek PAN i resortowych JBR.
Na terenie województwa istnieje niewy- korzystany duĝy potencjaï badawczo-roz- wojowy, zarówno w obszarze wyposaĝenia w sprzÚt i aparaturÚ badawczÈ, jak i wysoki poziom kapitaïu intelektualnego (kadra naukowo-badawcza, dobrze wyksztaïceni pracownicy, a takĝe zaplecze konsultingowe i usïugowe).
Natomiast brakuje wyspecjalizowanego sektora wsparcia innowacji, a takĝe syste- mowych i trwaïych zwiÈzków miÚdzy naukÈ i gospodarkÈ. PrzedsiÚbiorstwa innowa- cyjne, których jest niewystarczajÈca iloĂÊ, rozmieszczone sÈ gïównie w Warszawie.
Obecny niski poziom zaawansowania tech- nologicznego oraz sïabe powiÈzania miÚ- dzy praktykÈ gospodarczÈ a dziaïalnoĂciÈ badawczo-rozwojowÈ utrudniajÈ konkuren- cjÚ na rynku europejskim.
Warszawski Park Technologiczny w swoim zaïoĝeniu na sprzyjaÊ rozwojowi zawodowemu i tworzyÊ atrakcyjne warunki zatrudnienia dla mïodych uczonych oraz studentów, poprzez m.in. promocjÚ osiÈg- niÚÊ naukowych, integracje Ărodowiska naukowego, usïugi inwestycyjne, ksiÚgowe, biurowe usïugi towarzyszÈce (bankowe, informatyczne, medyczne, handlowe, socjalne) o wysokim standardzie, korzy- stanie z nieruchomoĂci i infrastruktury technicznej parku dostÚp do laboratoriów i nowoczesnej aparatury badawczej, transfer najnowszych technologii oraz wykorzysty- wanie rezultatów badañ naukowych i prac rozwojowych w tworzeniu nowych produk-
tów8. Park w Warszawie to przede wszyst- kim korzyĂci dla nauki dziÚki stworzeniu Ărodowiska innowacyjnego. Naleĝy dÈĝyÊ do koncentracji w jednym miejscu naukow- ców i przedsiÚbiorców oraz umoĝliwiÊ tak bardzo potrzebnÈ nie tylko Warszawie, ale takĝe Polsce komercjalizacjÚ badañ i wyna- lazków, dla gospodarki, poniewaĝ pobudzi ona rozwój przedsiÚbiorczoĂci i spowoduje peïne wykorzystanie oraz transfer najnow- szych technologii, prowadzÈc do powstania kilkunastu tysiÚcy miejsc pracy w dziedzi- nach nowych technologii i usïug towarzy- szÈcych dla mïodzieĝy, absolwentów licz- nych warszawskich szkóï wyĝszych. Park jest szansÈ dla Warszawy, a samo miasto moĝe staÊ siÚ krajowym i miÚdzynarodo- wym centrum rozwoju nowych technologii.
Warszawski Park Technologiczny moĝe zastosowaÊ dwie koncepcje biznesowe.
W modelu pierwszym zakïadamy brak inwestora strategicznego, w drugim zaĂ jego udziaï. Wedïug mojej oceny, model drugi jest bardziej realny i racjonalny z punktu widzenia moĝliwoĂci budowy Parku. WiÚcej informacji na temat korzyĂci z obu modeli zaprezentowano w tabeli 1.
Typowe modele dziaïania parków techno- logicznych i inkubatorów sÈ nastÚpujÈce:
a) Model Publiczny, czyli nie dla zysku (sponsorowany i finansowany przez lokalny samorzÈd i organizacje niebi- znesowe, skoncentrowany na rozwoju lokalnej gospodarki i celach lokalnej spoïecznoĂci).
b) Model Inkubatorów9 i Parków Pry wat- nych (rozwijany przez grupy inwesty- cyjne/kapitaïowe lub przez silne part- nerstwa deweloperów, skoncentrowany na zwrocie inwestycji i na zysku poprzez inwestowanie w wynajem, transfery tech- nologiczne i wdroĝenia technologiczne oraz poprzez wzrost wartoĂci terenów pod parki i inkubatory w wyniku inwe- stowania w te tereny).
c) Model Parków i Inkubatorów Aka de- mickich (dziaïajÈcy w silnym powiÈzaniu z oĂrodkami akademickimi, skoncentro- wany na „pÈczkowaniu” wdroĝeñ opar- tych na badaniach uniwersyteckich oraz na maksymalnym wykorzystaniu poten- cjaïu akademickiego w start-up’owych biznesach).
d) Model Hybrydowy (ïÈczÈcy wysiïki lokal- nych rzÈdów, oĂrodków akademickich, organizacji pozarzÈdowych oraz prywat- nych inwestorów/deweloperów).
Model 1 – bez Inwestora Strategicznego Model 2 – z Inwestorem Strategicznym
Zaïoĝenia
• Spóïka i Miasto kierujÈ procesem inwe- stycyjnym, doborem inwestorów czÈst- kowych oraz zarzÈdzajÈ parkiem
• Spóïka i Miasto, wspierane przez Konsorcjum Naukowe, w peïni odpo- wiadajÈ za koncepcjÚ merytorycznÈ parku i jej wdroĝenie
• Rozproszone finansowanie (budĝet Spóïki, dotacje z budĝetu Miasta, Ărod- ki europejskie, finansowanie czÈstkowe przez wielu inwestorów-klientów)
• Peïne zaangaĝowanie Spóïki na wszyst- kich etapach procesu inwestycyjnego oraz zarzÈdzania parkiem
• Grunty jako wïasnoĂÊ Spóïki
Zaïoĝenia
• Wyspecjalizowany Inwestor Strategiczny zostaje wyïoniony w wyniku przetargu/
konkursu miÚdzynarodowego. Kryteria wyboru:
– udowodnione doĂwiadczenie w budo- wie i zarzÈdzaniu duĝymi parkami oraz inkubatorami
– miÚdzynarodowa grupa inwestycyjna, notowana na gieïdach
– equity > 100 – 200 milionów €
• Powstaje JV (Inwestor + Spóïka) z prze- waĝajÈcym udziaïem Inwestora
• Inwestor Strategiczny ma w JV gïos decy- dujÈcy w zakresie prowadzenia inwestycji (nakïady, zasoby, harmonogram)
• Inwestor Strategiczny, wspierany w JV przez SpóïkÚ, ponosi odpowiedzialnoĂÊ za akwizycjÚ klientów do Parku oraz ma znaczÈcy wpïyw na sposób zarzÈdzania parkiem.
• Grunty przekazane aportem do JV
KorzyĂci
• Peïna kontrola Miasta i Spóïki nad przebiegiem realizacji inwestycji i funk- cjonowaniem parku
• Brak ryzyka utraty kontroli ze strony Spóïki i miasta nad przebiegiem inwe- stycji i nad funkcjonowaniem parku
KorzyĂci
• Jednolita i stabilna perspektywa finanso- wania, zagwarantowana przez Inwestora Strategicznego
• Realna moĝliwoĂÊ skrócenia harmonogra- mu realizacji inwestycji do ok. 6 lat
• JednolitoĂÊ koncepcji urbanistyczno- architektonicznej oraz merytorycznej w funkcjonowaniu parku
• Ograniczona podatnoĂÊ na zmiany poli- tyczne
• Nie ma potrzeby powaĝnej rozbudowy struktury Spóïki
Wady i Ryzyko
• Brak jednolitej i stabilnej perspektywy finansowania; peïne ryzyko finansowe po stronie Spóïki i Miasta
• Duĝe ryzyko utraty jednolitoĂci kon- cepcji urbanistyczno-architektonicznej oraz merytorycznej w funkcjonowaniu parku
• Brak doĂwiadczeñ w prowadzeniu tego rodzaju inwestycji i zarzÈdzaniu par- kiem
• KoniecznoĂÊ powaĝnej rozbudowy struktury organizacyjnej Spóïki
• Ryzyko dïuĝszej niĝ w zaïoĝeniach reali- zacji inwestycji
• Duĝa zaleĝnoĂÊ od zmian politycznych
Wady i Ryzyko
• Niewielkie ryzyko czÚĂciowej utraty kon- troli nad przebiegiem inwestycji i funk- cjonowania parku
Tab. 1. Warszawski Park Technologiczny – wybór koncepcji biznesowej.
½ródïo: opracowanie wïasne.
Jaki model dziaïania powinien byÊ przy- jÚty i zaakceptowany dla Warszawskiego Parku Technologicznego? PodejmujÈc decyzjÚ, naleĝy braÊ pod uwagÚ nastÚpujÈce uwarunkowania, specyficzne dla Warszawy, które wyszczególniono poniĝej:
a) brak prywatnego, wolnego, rodzimego kapitaïu na rynku warszawskim czy regionalnym gotowego do powaĝnego zainwestowania w projekt o doĂÊ dïugim okresie zwrotu,
b) wymiar finansowy tej inwestycji, siÚga- jÈcy docelowo kilkuset milionów euro, c) praktyczny brak moĝliwoĂci istot-
nego wkïadu inwestycyjnego ze strony Miasta,
d) praktyczny brak moĝliwoĂci istotnego wkïadu inwestycyjnego ze strony war- szawskiego oĂrodka akademickiego (Konsorcjum Naukowego),
e) niewystarczajÈce, nieprzewidywalne i mocno obciÈĝone biurokracjÈ dotacje z Funduszy Europejskich (faktycznie, jest mowa o refundacjach etapowych, wymagajÈcych bardzo powaĝnego i sta- ïego finansowania pomostowego), f) wysokie ryzyko negatywnego wpïywu
polityki na decyzyjnoĂÊ i wsparcie dla idei Parku technologicznego i Inkubatora, g) potrzeba stworzenia parku i inkubatora:
„z górnej póïki”, na miarÚ stolicy Polski i w jak najkrótszym okresie czasu.
Dla warszawskiej i polskiej nauki park technologiczny to szansa na zbudowanie nowoczesnych laboratoriów badawczych10. Biotechnologia, technologie informacyj- neb i nanotechnologie wymagajÈ kosztow- nych laboratoriów. To, ĝe Ărodowiskowe laboratoria budowane bÚdÈ na terenie Warszawy ze Ărodków unijnych, jak równieĝ Ărodków prywatnych jest wielkÈ szansÈ dla miasta i regionu11. ¥rodki zostaïy zabez- pieczone w gïównej mierze w ramach Per- spektywy Finansowej na lata 2007–2013 w Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka12.
Warszawski Park Technologiczny moĝe stworzyÊ miejsca pracy dla mïodych uczo- nych zwiÈzanych z realizacjÈ waĝnych, roz- wojowych projektów o Ăwiatowych standar- dach, jak teĝ wykreowaÊ nowy wizerunek Warszawy jako centrum rozwoju nowych technologii. Na realizacji projektu powinna zyskaÊ kaĝda ze stron: Polska, budujÈc gospodarkÚ opartÈ na wiedzy, rozwijajÈc nowe technologie i zwiÚkszajÈc swojÈ kon- kurencyjnoĂÊ na rynkach zagranicznych, jak
teĝ Warszawa, stajÈc siÚ centrum rozwoju najnowszych technologii zgodnie z najwyĝ- szymi Ăwiatowymi standardami.
4. Inwestycja w naukÚ gwarancjÈ rozwoju i zwiÚkszenia
konkurencyjnoĂci regionu
Na caïym Ăwiecie kïadzie siÚ nacisk na rozwój gospodarki opartej na wiedzy, inwestujÈc zwïaszcza w nowe technologie i odchodzÈc przy tym od tradycyjnych sek- torów gospodarki. InnowacyjnoĂÊ to jeden z zasadniczych warunków konkurencyjno- Ăci gospodarki. To takĝe szansa, aby Polska staïa siÚ krajem wysoko rozwiniÚtym. Jed- nak, aby polepszyÊ wskaěniki innowacyjno- Ăci, które w Polsce w porównaniu z EuropÈ ZachodniÈ wciÈĝ sÈ bardzo niskie, trzeba zaczÈÊ inwestowaÊ pieniÈdze w dziaïalnoĂÊ badawczo-rozwojowÈ.
Na poczÈtku 2007 r. Komisja Europej- ska opublikowaïa ranking innowacyjnoĂci (Komisja Europejska 2007). Ranking ten obejmuje 50 pañstw, w tym m.in. 27 krajów naleĝÈcych do Wspólnoty Europejskiej oraz Stany Zjednoczone i JaponiÚ. Tylko cztery pañstwa zajmujÈ niĝsze pozycje od Polski (tj. Argentyna, Indie, Cypr i Rumunia), która znalazïa siÚ na 46 miejsce i zostaïa zaliczona do krajów „tracÈcych grunt po nogami”. Dogonienie krajów „Ărednich”
zajmie Polsce ponad 50 lat, o ile te kraje stanÈ w miejscu. Porównania miÚdzyna- rodowe wskazujÈ, ĝe Polska jest krajem o niskiej innowacyjnoĂci na tle krajów UE. Liderami w Europie w tym wzglÚdzie sÈ: Finlandia, Szwecja, które wyprzedziïy zarówno JaponiÚ, jak i Stany Zjednoczone.
¥rednio kraje europejskie charakteryzujÈ siÚ niĝszÈ innowacyjnoĂciÈ niĝ wspomniane wyĝej dwa pañstwa, a dystans ten zwiÚk- sza siÚ, zwïaszcza w dziedzinie patentów, liczby pracowników z wyĝszym wyksztaï- ceniem i wydatków publicznych na B+R.
WartoĂÊ jednego z najwaĝniejszych wskaě- ników z zakresu statystyki nauki i tech- niki, czyli relacji nakïadów na dziaïalnoĂÊ B+R do produktu krajowego brutto wyno- siïa w Polsce w 2006 r. 0,58%. Tak wiÚc na poziomie caïej gospodarki aktywnoĂÊ w sferze badawczo-rozwojowej jest w Pol- sce doĂÊ niska. Juĝ pod koniec lat 1990.
polskie firmy przeznaczaïy na B+R bar- dzo maïo Ărodków w porównaniu z innymi krajami regionu. NadziejÚ budziï jednak coraz wiÚkszy udziaï GERD w PKB, który
– chociaĝ niski – od 1996 roku stopniowo siÚ zwiÚkszaï. Sytuacja jednak pogorszyïa siÚ w 2000 r. i w zasadzie od tego roku caïy czas moĝemy obserwowaÊ trend spadkowy, jeĝeli chodzi o wzglÚdnÈ wielkoĂÊ nakïa- dów na B+R w PKB. W 2004 r. wskaěnik GERD stanowiï 0,58% PKB. Wydaje siÚ, ĝe taka sytuacja moĝe sygnalizowaÊ pewne problemy strukturalne naszej gospodarki.
¥cieĝka wydatków na B+R w procentach PKB przedstawiona jest na rysunku 1.
Dziaïania zwiÈzane z badaniami i roz- wojem (B+R) majÈ szczególne znaczenie z perspektywy rozwoju gospodarki, wzrostu zatrudnienia i wspierania konkurencyjnoĂci przemysïu europejskiego. ¥wiatowe Forum gospodarcze oceniïo w dorocznym rankingu konkurencyjnoĂci, ĝe poziom wydatków na
B+R w Polsce jest niski. NajwiÚkszy udziaï B+R na Ăwiecie wg danych OECD za 2004 r. posiadaïy USA, tj. 35%, nastÚpnie Japonia (14%), Chiny (10%). Z pañstw UE przodujÈ Niemcy (7%), Francja (6%) oraz Wielka Brytania (4%). SpadajÈce nakïady na prace badawczo-rozwojowe w polskich przedsiÚbiorstwach sprawiïy, ĝe „wĂród jedenastu krajów, które ostatnio staïy siÚ czïonkami UE (bez Malty, ïÈcznie z Buï- gariÈ i RumuniÈ) pod wzglÚdem relacji GERD/PKB Polska wyprzedzaïa w ostat- nich latach jedynie Cypr (0,26% w 2000 r.),
otwÚ (0,48% w 2000 r.), RumuniÚ (0,37%
w 2000 r.) i nieznacznie BuïgariÚ (0,52%
w 2000 r.) (GUS 2001). Pomimo ĝe w wielkoĂciach absolutnych nakïadów na B+R jeszcze wyprzedzamy WÚgry i Cze- chy, w porównaniu do „starych” krajów czïonkowskich UE róĝnice w procencie PKB przeznaczanym na naukÚ sÈ bardzo widoczne.
TÚ samÈ prawidïowoĂÊ pokazujÈ sta- tystyki patentów. Maïa liczba aplikacji o miÚdzynarodowÈ ochronÚ praw wïas- noĂci wynalazków dokonanych w Polsce Ăwiadczy o niskim potencjale absorpcyj- nym nie tylko na tle „starych” gospodarek unijnych, ale równieĝ na tle nowych pañstw czïonkowskich, jak WÚgry czy Czechy.
W poniĝszej tabeli pokazano relatywnÈ wielkoĂÊ wniosków w trybie PCT w odnie- sieniu do produktu krajowego wyraĝonego w cenach staïych i skorygowanego o róĝ-
0.40 1990 0.50 0.60 0.70 0.80 0.90 1.00
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Rys. 1. Krajowe wydatki brutto na B+R jako pro- cent PKB w Polsce, 1990-2005.
½ródïo: Eurostat i GUS Nauka i Technika, róĝne wydania
1995 2000 2002 2004 2005
0
UE-27 UE-25 UE-15 Finlan
dia Wielka Brytania
IrlandiaHiszpania Polska
Czechy Węgry Słowacja Słowe
nia Litwa Łotwa Estonia
Bułgaria Rumunia 0,5
1 1,5 2 2,5 3 3,5 4
Rys. 2. GERD jako procent PKB w wybranych krajach, 1995-2005.
½ródïo: Eurostat.
nice w sile nabywczej. Chociaĝ dziaïalnoĂÊ innowacyjna w Polsce jest obecnie bar- dziej intensywna niĝ w 1995 roku (wiÚ- cej zgïoszeñ w trybie PCT w wielkoĂciach absolutnych i wzglÚdnych), to jednak pod wzglÚdem miÚdzynarodowych aplikacji o ochronÚ patentowÈ w stosunku do wiel- koĂci gospodarki zajmujemy w grupie kra- jów OECD ostatnie miejsce, wyprzedzajÈc jedynie TurcjÚ.
W poniĝszej tabeli pokazano relatywnÈ wielkoĂÊ wniosków w trybie PCT13 w odnie- sieniu do produktu krajowego wyraĝonego w cenach staïych i skorygowanego o róĝ- nice w sile nabywczej. Chociaĝ dziaïalnoĂÊ innowacyjna w Polsce jest obecnie bardziej intensywna niĝ w 1995 roku (wiÚcej zgïo- szeñ w trybie PCT w wielkoĂciach absolut- nych i wzglÚdnych), to jednak pod wzglÚ- dem miÚdzynarodowych aplikacji o ochronÚ patentowÈ w stosunku do wielkoĂci gospo- darki zajmujemy w grupie krajów OECD
przedostatnie miejsce, wyprzedzajÈc jedy- nie TurcjÚ.
Parki technologiczne sÈ czÚĂciÈ ekosy- stemu tworzÈcego firmy wysokich tech- nologii, innowacji i komercjalizacji badañ i rozwoju. Stany Zjednoczone i Izrael sÈ pod tym wzglÚdem liderami na Ăwiecie, WÚgry zaĂ liderem w Europie Central- nej. Polska w tym obszarze prezentuje siÚ mniej korzystnie na tle Europy ¥rodkowej i Wschodniej oraz zdecydowanie niekorzyst- nie na tle caïej Europy. WïaĂciwy rozwój parków technologicznych oraz kompeten- tne zarzÈdzanie jest jednym z elementów zmiany tej sytuacji. W Polsce, jak do tej pory, wiÚkszoĂÊ parków technologicznych powstaje dziÚki inicjatywom akademicko- samorzÈdowym, podczas gdy wiele parków za granicÈ stanowiÈ przedsiÚwziÚcia pry- watne i wyspecjalizowane. To równieĝ moĝe mieÊ wpïyw na wzrost konkurencyjnoĂci i atrakcyjnoĂci takich przedsiÚwziÚÊ.
Kraje Aplikacje w trybie PCT Aplikacje w trybie PCT/PKB w cenach staïych
1995 2002 1995 2002
Szwecja 1871 1802 9,31 7,42
Holandia 1287 2537 3,60 5,82
Niemcy 5999 10711 3,21 5,19
Japonia 3662 12393 1,19 3,77
Stany Zjednoczone 19704 31219 2,46 3,11
Unia Europejska (EU 15) 17520 28663 2,18 3,03
Wielka Brytania 3188 4346 2,51 2,82
Korea 254 1942 0,45 2,48
Francja 2159 3710 1,61 2,34
Irlandia 102 204 1,53 1,69
WÚgry 80 118 0,80 0,90
Czechy 27 63 0,20 0,43
Grecja 26 59 0,18 0,31
Polska 25 113 0,08 0,28
Turcja 5 84 0,01 0,18
Uwaga:* – PKB wyraĝony jest w miliardach USD z 2000 r., skorygowanych o PPP.
Tab. 2. Aplikacje w trybie PCT wedïug kraju pochodzenia wnioskodawcy, 1995 i 2002.
½ródïo: OECD Patent Database, wrzesieñ 2004 oraz obliczenia wïasne na podstawie danych OECD.
Tworzenie parku technologicznego to bardzo zïoĝone przedsiÚwziÚcie, wyma- gajÈce zaangaĝowania i wspóïpracy wielu partnerów, miÚdzy innymi samorzÈdu lokalnego, przedsiÚbiorców i naukowców.
Warto pamiÚtaÊ, ĝe parki technologiczne tworzone sÈ przede wszystkim w krajach wysoko rozwiniÚtych, które intensywnie inwestujÈ w dziaïalnoĂÊ badawczo-rozwo- jowÈ. W Polsce poziom takich wydatków, zarówno w przedsiÚbiorstwach, jak i ze strony budĝetu pañstwa, jest w dalszym ciÈgu niewystarczajÈcy.
Oprócz niskich wydatków na badania naukowe problemem, który niekorzystnie wpïywa na moĝliwoĂÊ rozwoju parków tech- nologicznych w Polsce, jest niewystarcza- jÈcy poziom powiÈzania nauki z przemy- sïem. Sïaby zwiÈzek miÚdzy Ărodowiskiem naukowym i przedsiÚbiorstwami daje siÚ zauwaĝyÊ na poziomie caïej gospodarki.
Udziaï badañ prowadzonych bezpoĂrednio na potrzeby produkcji (tzw. prac rozwo- jowych) w caïoĂci wydatków na B+R jest relatywnie niski. W 2001 r. wynosiï 36,4%, spadï z 40% w roku 1998, i stawiaï naszÈ gospodarkÚ gdzieĂ pomiÚdzy HiszpaniÈ (43% w 2000) a SïowacjÈ (27% w 2001) (GUS 2004). Jednak nawet Sïowacja nie przeznacza aĝ 38% caïoĂci nakïadów na B+R na badania teoretyczne i ekspery- mentalne (tzw. badania podstawowe)14.
Z powyĝszego opisu widaÊ, ĝe struktura wydatków na B+R w Polsce nadal nie jest korzystna. Po pierwsze, ze wzglÚdu na duĝy udziaï funduszy publicznych w finansowa- niu badañ, prace badawczo-rozwojowe sÈ za bardzo skierowane w stronÚ badañ pod- stawowych. Tak duĝy udziaï badañ podsta- wowych w caïoĂci prac B+R jest wyjÈtkowy
– pod koniec lat 1990. zapewniaï nam pierw- sze miejsce wĂród krajów OECD (Holan- dia, bÚdÈca na miejscu ostatnim przezna- czaïa na badania podstawowe nieco mniej niĝ 10% caïoĂci funduszy B+R). RosnÈcym wydatkom na badania podstawowe w Pol- sce towarzyszy jednoczeĂnie zmniejszanie Ărodków przeznaczanych na badania stoso- wane i rozwojowe. Na ten drugi rodzaj prac badawczo-rozwojowych przeznaczane jest relatywnie duĝo wiÚcej Ărodków w najwyĝej rozwiniÚtych krajach Ăwiata (GUS 2000).
Obecna struktura róĝnych rodzajów dzia- ïalnoĂci badawczo-rozwojowej w Polsce nie sprzyja wspóïpracy pomiÚdzy Ărodowiskiem naukowym i przemysïem. Co wiÚcej, wydaje siÚ hamowaÊ konwergencjÚ.
Mechanizmy wspóïpracy nauki z prze- mysïem w naszym kraju dopiero ksztaï- tujÈ siÚ. W wiÚkszoĂci zachodnich wysoko rozwiniÚtych pañstw takie mechanizmy byïy ksztaïtowane przez kilkadziesiÈt lat.
Polskim naukowcom i firmom brakuje doĂwiadczenia, badacze nie zawsze potrafiÈ promowaÊ swoje osiÈgniÚcia i aktywnie szu- kaÊ partnerów gospodarczych. Natomiast przedsiÚbiorców nieïatwo jest przekonaÊ, ĝe na nauce i innowacjach moĝna zarobiÊ, ĝe pieniÈdze wydane na prace badawczo- rozwojowe mogÈ byÊ bardzo dobrÈ inwesty- cjÈ w rozwój firmy. Rodzime, wiÚksze firmy czÚsto obawiajÈ siÚ ryzyk, jakim obciÈĝona jest dziaïalnoĂÊ badawczo-rozwojowa., wolÈ zarabiaÊ pieniÈdze w inny sposób. A mniej- szych firm po prosty nie staÊ na inwesto- wanie w kosztowne projekty badawcze.
Powstanie Warszawskiego Parku Techno- logicznego umoĝliwi wykorzystanie olbrzy- miego potencjaïu naukowo-badawczego, jaki ma Warszawa, a ponadto pozwoli na stworzenie skutecznych mechanizmów wspóïpracy nauki z gospodarkÈ. Park stwo- rzy impuls dla rozwoju spoïeczno-ekono- micznego stolicy i aglomeracji warszawskiej.
Moĝna przypuszczaÊ, ĝe dziaïalnoĂÊ parku spowoduje rozwój firm innowacyjnych w Warszawie oraz przyczyni siÚ do powsta- nia nowych miejsc pracy w sektorze badaw- czo-rozwojowym, w tym takĝe dla mïodych i utalentowanych polskich naukowców i absolwentów wyĝszych uczelni. Osobom takim parki technologiczne tworzÈ warunki do realizacji ich pomysïów oraz rozwoju kariery zawodowej w Polsce. Koncepcja Warszawskiego Parku Technologicznego przyczyni siÚ do integracji sektora nauki z przedsiÚbiorstwami. Spowoduje takĝe wiÚksze otwarcie polskiego Ăwiata nauki na biznes. W dïuĝszej perspektywie rozbu- dowa Warszawskiego Parku Technologicz- nego i zwiÚkszenie liczby jego uĝytkowni- ków spowoduje równieĝ rozwój rynku usïug i utworzenie nowych miejsc pracy w przed- siÚbiorstwach obsïugujÈcych firmy dziaïa- jÈce na terenie WPT. BÚdzie przyciÈgaÊ do Warszawy nowych inwestorów, szczególnie firmy z sektora zaawansowanych technolo- gii. Park Technologiczny moĝe przyczyniÊ siÚ do kreowania wizerunku Warszawy jako miasta nowoczesnego, stawiajÈcego na roz- wój nowych technologii gospodarki opartej na wiedzy. Moĝna siÚ spodziewaÊ wykorzy- stania i stymulowania potencjaïu gospodar- czego Warszawy, co przyniesie wymierne
korzyĂci nie tylko miastu stoïecznemu, ale równieĝ regionowi mazowieckiemu i Pol- sce. W Warszawie istnieje realny potencjaï i warunki pozwalajÈce na utworzenie parku technologicznego, który powinien staÊ siÚ zaczÈtkiem sieci wzajemnych powiÈzanych ze sobÈ firm i instytucji prowadzÈcych dzia- ïalnoĂÊ badawczo-rozwojowÈ i innowacyjnÈ w zakresie nowych technologii. Rozwój tego typu oĂrodka – z uwagi na centralne poïoĝenie Warszawy oraz jej wpïyw na resztÚ kraju – moĝe mieÊ równieĝ znaczenie ponadregionalne i istotnie oddziaïywaÊ na poprawÚ funkcjonowania systemu wspiera- nia innowacji w Polsce. Transfer technologii z wiodÈcych Ăwiatowych firm oraz polskich centrów naukowych w zaïoĝeniu na dopro- wadziÊ do wzmocnienia konkurencyjnoĂci Warszawy i regionu mazowieckiego, nie tylko w skali krajowej, ale takĝe w wymia- rze europejskim. Warto podkreĂliÊ, ĝe ze wzglÚdu na realizowane w WPT interdyscy- plinarne projekty badawcze moĝliwe bÚdzie skuteczniejsze pozyskiwanie Ărodków finan- sowych z Unii Europejskiej.
KonkludujÈc, wpïyw parków technolo- gicznych na gospodarkÚ regionu powoduje zwiÚkszenie atrakcyjnoĂci inwestycyjnej regionu, wzrost zatrudnienia, szczególnie liczby miejsc pracy dla osób z wysokimi kwalifikacjami, umoĝliwia rozwój przedsiÚ- biorstw wysokich technologii, a tym samym zwiÚkszenie udziaïu zaawansowanych pro- duktów i usïug w sprzedaĝy regionu, umoĝ- liwia implementacjÚ prac badawczych, a takĝe innowacyjnych rozwiÈzañ z nauki do przemysïu.
5. Wnioski
W gospodarce XXI wieku to wiedza jest najcenniejszym zasobem, który decyduje o rozwoju gospodarki. Aktualnie niezbÚdne staje siÚ prowadzenie intensywnych dzia- ïañ na rzecz podniesienia konkurencyjnoĂci polskich przedsiÚbiorstw na rynkach Ăwia- towych. Nie znajduje to jednak odzwier- ciedlenia w ponoszonych nakïadach na badania naukowe. Tworzenie parków tech- nologicznych powoduje, ĝe nauka znajduje siÚ bliĝej gospodarki, a pieniÈdze wyda- wane na badania naukowe mogÈ przynieĂÊ wymierne efekty. Istotnym jest takĝe skïo- nienie partnerów z sektora prywatnego dys- ponujÈcych odpowiednimi Ărodkami, aby wiÚcej inwestowali w dziaïalnoĂÊ badawczo- rozwojowÈ, bo ona stanowi podstawÚ do
tworzenia innowacji i rozwijania nowoczes- nej gospodarki opartej na wiedzy.
We wszystkich krajach Unii Europej- skiej, ale zwïaszcza w Polsce, odczuwalny jest brak miejsc pracy, wystÚpuje wysoka stopa bezrobocia, niski wskaěnik zatrud- nienia przy jednoczesnej niskiej produk- tywnoĂÊ. JedynÈ metodÈ, aby rozwiÈzaÊ ten problem, jest tworzenie wysoko wykwali- fikowanych miejsc pracy. Warszawa jest
„specjalnie uprzywilejowana” pod tym wzglÚdem, gdyĝ jest zagïÚbiem akademi- ckim i naukowym. Tego typu miasta muszÈ tworzyÊ atrakcyjne i nowoczesne miejsca pracy. Warszawski Park Technologiczny jest waĝnym elementem strategii ich tworzenia.
Budowa parku technologicznego przyniesie wymierne korzyĂci dla miasta, gdyĝ park to wizytówka nowoczesnoĂci, ale równieĝ wiÚksze dochody z podatków i atrakcyjne miejsca pracy. SkorzystajÈ takĝe liczne jednostki badawcze oraz przedsiÚbior- stwa, które bÚdÈ miaïy dostÚp do innowa- cji. Poza tym juĝ sama atmosfera w takim parku sprzyja kreatywnoĂci. Maïym firmom ïatwiej uzyskaÊ pomoc, bez której nie sÈ siÚ w stanie przebiÊ siÚ na rynku. W parku jest mniej ograniczeñ, a dobre pomysïy nie sÈ blokowane, wrÚcz przeciwnie, sÈ wspierane i wynagradzane.
PragnÚ podkreĂliÊ, ĝe wiedza jako inno- wacja stanowi waĝnÈ siïÚ napÚdowÈ gospo- darki i jest specyficznym narzÚdziem przed- siÚbiorczoĂci, motorem postÚpu i dlatego odgrywa waĝnÈ rolÚ. Wymusza ona nowy wymiar konkurencji, oparty na otwarciu siÚ na miÚdzynarodowy przepïyw infor- macji i podnoszenie krajowych zdolnoĂci technologicznych do poziomu, na którym kraje bÚdÈ gotowe do absorpcji i korzy- stania z tych informacji. Istotnym elemen- tem zwiÚkszenia tej konkurencyjnoĂci sÈ wysiïki wïadz wszystkich szczebli na rzecz promowania idei tworzenia parków tech- nologicznych oraz inkubatorów technolo- gii. Budowa parków technologicznych to sprawdzona i jedna z waĝnych formuï roz- woju aglomeracji i regionu.
Informacja o autorze
Dr Adam Oleksiuk – Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. OĂrodek Badania Rynków Kapitaïowych, WiceprzewodniczÈcy Rady Nadzorczej TechnoPortu Warszawa S.A Warszawskiego Parku Technologicznego.
E-mail: adam.oleksiuk@mrr.gov.pl.
Przypisy
1 Ustawa o finansowym wspieraniu inwestycji z dn.
20 marca 2002 r., DzU Nr 41, 2002, poz.b 363, nrb141, art. 2, p. 15, poz. 1177 oraz DzU Nrb159, 2003, poz. 1537.
2 Nazwa Dolina Krzemowa wywodzi siÚ od krzemu uĝywanego do produkcji kompute -
3 Park Technologiczny jest propozycjÈ dla firm rów.
high-tech; w praktyce funkcjonujÈce aktualnie parki gromadzÈ gïównie tego rodzaju podmioty otoczenia biznesowego wspierajÈce lub obsïu- gujÈce procesy firm technologicznych i inno- wacyjnych. To dodatkowo podnosi atrakcyjnoĂÊ takiego miejsca dla korzystajÈcych z oferty firm zaawansowanych technologii.
4 W opracowaniu uĝywa siÚ nazwy skróconej WPT na okreĂlenie Warszawski Park Technologiczny.
5 Dane pochodzÈ z przeïomu 2005/2006. Obecnie trwajÈ prace majÈce na celu zebranie najĂwieĝ- szych danych statystycznych w tym zakresie.
Najprawdopodobniej bÚdÈ one dostÚpne na przeïomie 2007/2008.
6 W opracowaniu uĝywa siÚ nazwy skróconej PNTb na okreĂlenie Parki Naukowo-Technolo- giczne.
7 Realizacja Warszawskiego Parku Technologicz- nego zostaïa umieszczona jako jedne z celów strategicznych „Strategii Rozwoju miasta sto- ïecznego Warszawy do 2020 roku”.
8 Dokumenty regulujÈce utworzenie War szaw- skiego Parku Technologicznego to: Poro zu- mienie w sprawie Warszawskiego Parku tech- nologicznego pomiÚdzy Ministrem Nauki i Informatyzacji a Prezydentem. m. st. Warszawy zawarte w dniu 22 sierpnia 2005 roku, Umowa Warszawskiego Konsorcjum Naukowego zawarta w dniu 14 lutego 2005 roku, Porozumienie o wspóïpracy pomiÚdzy SpóïkÈ a Warszawskim Konsorcjum Naukowym zawarte w dniu 13 kwietnia 2006 roku.
9 W Inkubatorze maïe firmy dziaïajÈce w sektorze zaawansowanych technologii bÚdÈ mogïy tanio wynajÈÊ powierzchnie biurowe. W jednym miej- scu bÚdÈ miaïy dostÚp do nowoczesnych labora- toriów, sal konferencyjnych, otrzymajÈ obsïugÚ administracyjnÈ i biurowÈ oraz wsparcie bizne- sowe i prawne.
10 Firmy bÚdÈ korzystaÊ z zaplecza naukowego warszawskich uczelni, których rektorzy powoïali Warszawskie Konsorcjum Naukowe wspierajÈce projekt.
11 Warszawski Park Technologiczny zostaï wpisany na listÚ tzw. kluczowych projektów, czyli duĝych inwestycji, które mogÈ ubiegaÊ siÚ o pieniÈdze z Unii Europejskiej z pominiÚciem Ăcieĝki prze- targów.
12 Bez tych Ărodków ĝadna uczelnia w Polsce bÈdě innowacyjne przedsiÚbiorstwo nie zbuduje sobie niezaleĝnego laboratorium np. nanotechnolo-
gicznego odpowiadajÈcego Ăwiatowym standar- dom.
13 PCT Patent Cooperation Treaty czyli Ukïad o Wspóïpracy Patentowej umoĝliwia ubiega- nie siÚ o jednoczesnÈ ochronÚ patentowÈ w co najmniej trzech krajach. Na przykïad spoĂród wszystkich wynalazków zgïoszonych przez cudzoziemców w Polsce w 2002 r. 80% zostaïo zgïoszonych w trybie PCT.
14 Pozostaïe 25,7% wykorzystuje siÚ na badania stosowane (m. in. tworzenie prototypów).
Bibliografia
Gorzelak, G. i A. Tucholska (red.) 2007. Rozwój, region, przestrzeñ, Warszawa: Ministerstwo Roz- woju Regionalnego.
GUS. 2000. Nauka i Technika w 1999 r., Warszawa:
GUS.
GUS. 2004. Nauka i Technika w 2002 r., Warszawa:
GUS.
Komisja Europejska. 2007. Annual Innovation Policy Trends and Appraisal Report, Global Innovation Index 2007 (GII) – Comparative Analysis of Innovation Performance, Bruksela:
Komisja Europejska.
Kukliñski, A. 2001. Gospodarka oparta na wie- dzy. Wyzwanie dla Polski XXI wieku, Warszawa:
KBN.
ukaszewicz, A. 2001. Nauka, innowacje, techno- logia XX wieku. Ekonomia – rynek – gospodarka
– spoïeczeñstwo, nr 1.
Matusiak, K.B. 1995. Parki technologiczne.
In stytucjonalne wspieranie przedsiÚbiorczoĂci, procesów innowacyjnych i rozwoju regionalnego,
ódě: FI.
Matusiak, K. B. (red.) 2005. OĂrodki innowacji w Polsce. Analiza krajowych instytucji wspierajÈcych innowacyjnoĂÊ i transfer technologii, Warszawa/
Poznañ: PARP, SOOIPP.
Nonaka, I. i H. Takeuchi. 2000. Kreowanie wiedzy w organizacjach, czyli jak japoñskie spóïki dynami- zujÈ procesy innowacyjne, Warszawa: Wydawnictwo Poltext.
OECD. 2005. OECD Science, Technology and Industry Scorebord, Paryĝ: OECD.
Oleñski, J. 2003. Ekonomika informacji. Metody, Warszawa: PWE.
Oziewicz, E. (red.) 2005. Przemiany we wspóïczes- nej gospodarce Ăwiatowej, Warszawa: PWE.
Polska Agencja Rozwoju PrzedsiÚbiorczoĂci.
2005. In nowacje i transfer technologii. Sïownik pojÚÊ, Warszawa: Polska Agencja Rozwoju PrzedsiÚbiorczoĂci.
Toffler, A. H. 1996. Budowa nowej cywilizacji, Poznañ: Wydawnictwo Zysk i Spóïka.
Ustawa z dnia 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji, Dz. U. Nr 41, poz. 363, nrb141, art.b2, p. 15, poz. 1177 oraz Dz. U. Nr 159, poz. 1537.
www.pi.gov.pl/default.aspx?docId=1561.
Wysokiñska, Z. 2001. KonkurencyjnoĂÊ w miÚdzy- narodowym i globalnym handlu technologiami, Warszawa: PWN.
Youichi, I. 1981. Information Technologies and Telecommunications in the Process of Global Change, Oxford: Wydawnictwo Oxford.
