Edward Sztafrowski
Z praktyki śadowej : Odrzucenie
skargi powodowej na podstawie art.
64 Instrukcji "Provida"
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 11/3-4, 383-385
L5J Z P R A K T Y K I S Ą D O W E J 38 3
z oznaczoną osobą (cum d e te rm in a ta persona). Je śli w ięc k to ś zostaje przym uszony do z a w arcia w ogóle m a łże ń stw a np. b y n ie m ógł w stąp ić do zakonu, to pow oduje to niew ażność m ałżeństw a.
Odrzucenie skargi powodowej na podstaw ie art. 64 Instrukcji „Provida”
W łaściw e n aśw ietlen ie tego za g ad n ien ia w y m ag a n a jp ie rw za ak c en to w ania, że za in te re so w an e stro n y m a ją praw o do ro z p a trz e n ia sp raw y niew ażności m ałżeństw a. S tąd zarów no K odeks P ra w a K anonicznego (ks. IV, ty t. X X , rozdz. III), ja k i I n s tru k c ja „ P ro v id a ” (tyt. III) m ów ią w y ra źn ie o p ra w ie zaska rżen ia m a łże ń stw a (de iu re accusandi m a trim o nium ). W praw dzie n ie m a p rze p isu praw nego, k tó ry by jak o ś bezpo śred n io form ułow ał to p raw o w o dniesieniu do m ałżonków , (być może uczyni to now y K odeks), je d n a k nie u leg a w ątpliw ości, że o ta k im p raw ie m ożna mówić. W te j zapew ne supozycji, zarów no kan. 1971 § 1, n. I-o , ja k i art. 35 § 1, n. I-o In s tru k c ji „ P ro v id a ” o k re ś la ją sytuację,, w k tó rej m ałżonkow ie (obydw oje lu b jed n o z nich) m ogą być pozba
w ien i praw a zask arżen ia m ałżeństw a.
T rzeba n astęp n ie podkreślić, że p raw o z a sk a rż en ia oznacza nie ty lk o możność w n iesien ia do S ądu sk a rg i pow odow ej, ale jednocześnie praw o
do spraw iedliw ego rozp a trzen ia sp ra w y. J a k w każdym w y p ad k u , ta k
tu ta j przy zn an ie kom uś p ra w a n a k ła d a n a kogoś pew ne obow iązki. Ciążą one w naszym w y p a d k u n a S ądzie, do k tó reg o k ie ro w a n a je st sk a rg a pow odow a. P ra w o procesow e n ie je d n o k ro tn ie precy zu je tego ro d za ju obow iązki T ry b u n a łu sądzącego.
W te n też sposób należy p a trz e ć n a a rt. 64 In s tru k c ji „ P ro v id a ” : m a on n a uw adze m.i. ochronę p ra w a m ałżonków do p rze p ro w ad z en ia sw ojej
spraw y. Oto jego tre ść :
„Si factu m , quo accusatio n i- „Jeżeli fa k t, n a k tó ry m opiera
A w ięc w dw óch w y p ad k a ch należy odrzucić sk a rg ę : l-o gdy podany fa k t (przyczyna niew ażności m ałżeństw a) nie p o w o d u je niew ażności m ałżeństw a, lu b 2-o gdy p o dany fa k t stan o w i w p ra w d zie p o d sta w ę niew ażności, ale jego n iepraw dziw ość je st oczyw ista.
I n te rp re ta c ja p ierw szej części a rty k u łu nie n astrę c z a żadnych tr u d ności. K anoniści pow szechnie u trz y m u ją , że idzie tu ta j o fa k t, k tó ry na p o d sta w ie obow iązujących obecnie p rzepisów p ra w a n ie p o w oduje niew ażności m a łże ń stw a: np. k to ś pow ołuje się n a niepłodność m a łżo n k a ,
na niem ożliw ość pogodzenia się itp.
K s. K a źm ie rz K a rło w sk i II
titu r, lic et u n d eq u a q u e verum , m a trim o n io ta m e n irrita n d o im p a r om nino fo re t, vel quam vis fa c tu m m a trim o n iu m fo re t q u i dem ir rita tu ru m , assertio n is v ero fa lsita s sit in a p e rto , lib ellu s d e creto trib u n a lis collegialis re ic ia - tu r .”
się zask arżen ie, chociaż w pełni praw d ziw y , je d n a k w żadnym w y p a d k u n ie p o w oduje n iew aż ności m ałżeń stw a, albo, jeżeli fa k t stan o w i w p ra w d zie p o d sta wę niew ażności m ałżeń stw a, ale b ezpodstaw ność tw ie rd z e n ia je st oczyw ista — sk a rg a pow odow a w in n a być odrzucona d ek re te m try b u n a łu kolegialnego.”
3 8 4 Z A K O N Y M Ę S K IE W P O L S C E
[6]
Nieco n ato m ia st tru d n o śc i m oże nastręczać in te rp re ta c ja d rugiej części a rty k u łu . K o n k re tn ie chodzi o ustalenie,' k iedy m am y do czynie n ia z oczyw istością n iepraw dziw ości faktu, n a k tó ry m o p iera się zask arżen ie, czy m ianow icie w tedy, gdy trybunał koleg ialn y uw zględ n ia ją c sam ą tre ść sk a rg i pow odow ej jest m oralnie p rze k o n an y o n ie m ożliw ości orzeczenia niew ażności małżeństwa, czy te ż konieczne są b a rd z iej oczyw iste arg u m en ty .
O d p ow iadając n a to p y ta n ie m usim y uw zględnić orzeczenia R oty R zym skiej. I ta k w orzeczeniu z d n ia 11 m aja 1949 r. m. i. czytam y:
„...falsitas sit in ap erto , hoc „...bezpodstawność je st jasn a, e s t ta m evid en s sit, u t im p u g n a - tj. tak oczyw ista, że zam yka tio n i vel discussioni cu ilib e t a d i- możlliwość p o dw ażenia lu b ja - tu m clau d a t.” kiejkolwiek d y sk u sji.”
Ż eby u su n ąć w szelkie w ątp liw o ści dekret ilu s tru je sp ra w ę k o n k r e t n ym i p rzy k ła d am i: k to ś w nosi sk a rg ę powołując się n a b r a k w iek u w ym aganego przez praw o k anoniczne do ważnego za w arcia m ałżeństw a, a tym czasem n a sesji, k tó ra m ia ła zadecydować o dopuszczeniu skargi ustalono w op arciu o pew ny i au ten ty czn y dokum ent, że stro n y zaw arły m ałżeństw o m a ją c w ym ag an y w iek kanoniczny. P o dobnie w ygląda sy tu a c ja , gdy s tro n a za sk a rż a sw oje małżeństwo z pow odu rzekom ego b ra k u delegacji d la k a p ła n a asystującego przy ślubie, a tym czasem je st d o k u m e n t stw ie rd z ając y u d zielenie delegacji. T ak sam o w reszcie je st ■wtedy, gdy stro n a pow ołuje się n a fak t nie u d zielen ia dysp en sy od przeszkody ro z ry w a ją c e j, a w ra z z załącznikami do a k tu m a łżeń stw a zostanie p rzed staw io n y r e s k ry p t udzielający d y spensy (por. J. T orre, „P rocessus m a trim o n ia lis” 3, s. 203).
P rzytoczone pow yżej p rzy k ła d y jasn o określają w y p ad k i, w k tó ry ch należy odrzucić sk a rg ę pow odow ą. Wydaje się zatem , że oczyw istość, o k tó re j m ow a w a rt. 64 In s tru k c ji m oże być o p a rta ty lk o n a d o k u m e n ta ch , w y k az u jąc y ch bezpodstaw ność tw ierdzenia stro n y pow odow ej. T ak iej też in te rp re ta c ji dom aga się w spomniane n a p o cz ątk u praw o stro n do p rze p ro w ad z en ia procesu, k tó ry dopiero w pełn i m oże n a ś w ie t lić spraw ę.
O parcie się n a sk ard zę pow odow ej jako na pew nego ro d z a ju m a te ria le dow odow ym je s t zabronione jeszcze innym orzeczeniem R oty (z dnia 27 lipca 1949r.):
„...iudici nullo m odo licet in „...sędziemu nie w olno w żad-sede adm issionis libelli, i.e. a n - nym w ypadku w sta d iu m p rz y j-te q u am in tro d u c tio causae in i- mowania sk a rg i, tj. zanim się tiu m su m at, ас m a te ria circa rozpocznie in s tru k c ja i zanim q u a m a p a rtib u s p ra e b e a tu r, de strony p rze d sta w ią in a te ria ł do-m e rito q u aestio n is u tc u do-m q u e iu - wodowy — w y d aw ać ja k ik o lw ie k d icium p r o fe rr e ”. osąd о m e ritu m sp ra w y ”, (tam że,
s. 205).
N ie m oże zatem sędzia w y d aw ać wyroku, zanim zostanie zg ro m a dzony w y sta rc z a ją c y m a te ria ł dowodowy. Takim w y sta rc z a ją c y m m a te ria łe m m ogą być n a w e t w stę p n e dochodzenia, k tó re przez p rzesłu ch an ie stro n i ew e n tu a ln ie n ie k tó ry ch św iadków (bez przysięgi) w yk ażą bez podstaw ność tw ie rd z en ia osoby zainteresow anej. (Por. D ek ret R oty R zy m sk iej z d n ia 27 m a ja 1950 r. — tamże, s. 205).
[7] Z P R A K T Y K I S Ą D O W E J 385
D odajm y n a zakończenie, że sędziem u w olno zaw sze rad z ić stro n ie, by sam a zrezygnow ała z p ro w a d ze n ia sp raw y , k tó ra , zw łaszcza po p e ł niejszym n aśw ie tle n iu przez n ią sam ą, w y d a je się beznadziejna. Je st to ró w n ież swego ro d z a ju o b ro n a strony, k tó re j się nie chce n arażać choćby n a koszta sądow e. A le stro n a może nie sk o rzy stać z takiego ostrzeżenia. W tedy obow iązuje zasada: „scienti et v o len ti non fit in iu ria ” .
Ks. E dw ard S z ta fr o w s k i
NA DESŁANO DO R E D A K C JI
Ks. Jan W y s o c k i , K a p itu ła kolegiacka i k a te d ra ln a a S em in a riu m D uchow ne w W arszaw ie (1674—1845), W arszaw a 1967 ss. 16. Odb. z W iadom . arch id . w rszaw sk ich 1967 n r 10.
S t u d ' i a W a r m i ń s k i e tom IV, O lsztyn 1967 W a rm iń sk ie W ydaw n. D iecezjalne ss. 568, 2 nlb.
K O M U N IK A T R ED A K C JI
1. N r 1—2 „P raw o K anoniczne” z 1968 r. został z pow odu b łę d u d ru k a r skiego oznaczony ja k o n r 1. O becny n u m e r je st p raw id ło w o oznaczo n y ja k o n r 3—4.
2. R e d ak c ja nie zw raca m a teria łó w niezam ów ionych. NOTA RED ACTIONS
1. P ra ec ed en s fascicu lu s „ P raw o K an o n iczn e” n r 1—2, 1968 an n i, m e n d a e im p resso ris cau sa assig n a tu s est n u m e ro 1. F ascicu lu s autem p ra e se n s rec te iam n u m e ro 3—4 a ssig n atu r.
2. A rtic u li su a sponte RED A CTIO N I ad im p rim en d u m o b lati non re m ittu n tu r.
