Układy rozwijające do chromatografii cienkowarstwowej nalewek z naparstnicy wełnistej, konwalii i miłka wiosennego - Biblioteka UMCS

U N I VERS IT ATI S MARIAE C U R I E - S К Ł O D O W S К A LUBLIN — POLONIA

VOL. XXIV, 5 SECTIO D 1969

Katedra i Zakład Farmacji Stosowanej. Wydział Farmaceutyczny Akademia Medyczna w Lublinie

Kierownik: prof, dr farm. Henryk Nerlo

Henryk NERLO i Zofia WIELUŃSKA

Układy rozwijające do chromatografii cienkowarstwowej nalewek z naparstnicy wełnistej, konwalii i miłka wiosennego

Развивающиеся системы тонкослойной хроматографии настоек с наперстянки шерстистой, ландыша и горицвета весеннего

Developing Systems for Thin-layer Chromatography of Tinctures from Digitalis lanata, Convallaria majalis and Adonis vernalis

Pierwsze prace chromatograficzne nad glikozydami zapoczątkowali Bae r hei m- -Svendsen i Jenson (1), Stahl (2) oraz Steinegger i Walt (3), którzy rozdzielali glikozydy naparstnicy metodą chromatografii cienkowarstwowej. Metoda ta szybka i nie wymagająca skomplikowanej aparatury znajduje coraz częstsze praktyczne zastosowanie w seryjnej analizie surowców i preparatów nasercowych.

Celem pracy było stwierdzenie przydatności niektórych układów rozwijających do rozdziału chromatograficznego nalewek: naparstnicy wełnistej, konwalii i miłka wiosennego. Układy te będą stosowane w dalszych badaniach nad nalewkami z su­

rowców kardenolidowych, w związku z tym nie przeprowadzono identyfikacji otrzy­

manych plam.

10 ml nalewki oczyszczono za pomocą 15% roztworu Pb(CH3COO)2, którego nadmiar wytrącono 20% roztworem Na2HPO4 wobec 5% roztworu KJ jako wskaźnika. Oczyszczone wyciągi wodne ekstrahowano 3-krotnie 15 ml chloroformu wytrząsając każdorazowo przez 5 min. Połączone wy­

ciągi chloroformowe osuszano bezwodnym siarczanem sodu, odparo­

wywano do sucha pod próżnią w temperaturze nieprzekraczającej +40°C.

Suchą pozostałość rozpuszczono w niewielkiej ilości chloroformu. Tak otrzymane roztwory chloroformowe poddano chromatografii cienkowar­

stwowej. Na płytki szklane pokryte żelem krzemionkowym szerokoporo- watym Gliwickiej Hurtowni Odczynników nanoszono wyciągi chlorofor­

mowe w odległości 2 cm od dolnego brzegu płytki w postaci odcinków

długości 1 cm, w ilościach odpowiadających 0,03 g surowca dla nalewki

miłka wiosennego, 0,025 g dla nalewki naparstnicy wełnistej i 0,065 g dla nalewki konwaliowej. Płytki z naniesionymi wyciągami rozwijano w komorach chromatograficznych na wysokość 15 cm. Dla dokładnego wysycenia komór umieszczono na ścianach komory paski z bibuły i uszczelnione komory z układami pozostawiono na IV2 godz. przed umie­

szczeniem w nich płytek. Płytki z rozwiniętymi chromatogramami su­

szono na powietrzu, a następnie wywoływano przez spryskanie odczyn­

nikiem Layday’a (20% roztwór trójchlorku antymonu w chloroformie) i ogrzanie w temp. 100°C przez 10 min. Płytki oglądano w świetle UV.

Do’chromatografii zastosowano 7 układów rozwijających:

Układ I — octan etylu, metanol, woda (80:5:5) (4) Układ II — chloroform, formamid (200:1) (5)

Układ III — chloroform, alkohol izoamylowy, woda (1:1:1) (6) Układ IV — chloroform, dioksan, n-butanol, formamid

(70:20:5:5) (7)

Układ V — butanol, toluen, woda (1:1:2) (8)

Układ VI — metyloetyloketon, ksylen (1:3) wysycony formamidem (9) Układ VII — octan etylu, chloroform, alkohol metylowy, 0,9% NaCl

(10:5:3,5:1,5) (10).

Otrzymane wyniki zebrano w tabelach 1—4.

Tab. 1 przedstawia liczbę plam uzyskanych w poszczególnych ukła­

dach przy rozdziale chromatograficznym wszystkich nalewek. Najlepszy rozdział uzyskano w układach I i VII. W układzie I — octan etylu, me­

tanol, woda (80:5:5) otrzymano dla nalewki z naparstnicy 7 plam, z kon­

walii 8 plam, z miłka wiosennego 10 plam. W układzie VII — octan etylu, chloroform, metanol, 0,9% NaCl (10:5:3,5:1,5) otrzymano dla nalewki z naparstnicy 11 plam, z konwalii 11 plam, z miłka wiosennego 7 plam.

Czas rozwijania chromatogramów w obu tych układach wynosił 30 min.

Mniej plam dają układy III i IV. W układzie III — chloroform, alkohol izoamylowy, woda (1:1:1) dla nalewki z naparstnicy wełnistej otrzymano 5 plam, z konwalii 4 plamy, z miłka wiosennego 7 plam. Czas rozwijania wynosił 90 min. W układzie IV — chloroform, dioksan, n-butanol, for­

mamid (70:20:5:5) dla nalewki z naparstnicy wełnistej 5 plam, z konwalii 8 plam, z miłka wiosennego 7; czas rozwijania 50 min. Układ VI — me­

tyloetyloketon, ksylen (1:3) wysycony formamidem rozdzielał jedynie na­

lewkę z miłka wiosennego dając 4 plamy. W układzie II — chloroform, formamid (300:1) i V — butanol, toluen, woda (1:1:2) nie uzyskano roz­

działów dla żadnej nalewki.

Tab. 2—4 przedstawiają rozdziały chromatograficzne w układach I, III, IV i VII wszystkich nalewek, a w układzie VI nalewki z miłka wio­

sennego. W tabelach podano ilość plam, intensywność zabarwienia oraz

otrzymano wartości Rf.

Tab. 1 . Ro zdz iały ch ro m at o g ra fi cz n e n al ew ek w 7 u k ła d ac h ro zw ij aj ąc y ch C h ro m at o g ra p h ic se p ar at io n s of ti n ct u re s in se v en d ev elo p in g sy ste m s П Л an et y lu loroform m ety lo w y ł% NaC l :5 :3 ,5 :1 ,5

»—I r-ł

1 0 m in

»—4 ł—<

1 0 min .

fr-

c

o ct ch ! alk. 0 ,! 1 0

V I

m ety lo ety lo k et o n k sy le n 1 :3 wy sy c. fo rm am id em n ie ro zd zie la

1 n ie ro zd zie la 1

3 0 min.

> § £

я s o Tt n ie u d zi el a

1 n ie u d zi el a

1 n ie sdz ie la 1

о ^o O

A I

g о о

g

§ 1 “ u 2 (Z) СЗ О С

01 £ 5 ^ю

Й

s co min . min .

ch lo i

1 ■? ? & S с °

o

t—<

Ch lor ofo rm al k . iz o am y l w o d a 1 :1 :1 ю

9 0 min . 9 0 min .

fr-

9 0 min.

»—<

ch lo ro fo rm fo rm am id 3 0 0 :1 n ie ro zd zie la

1 n ie ro zd zie la

1 n ie ro zd zi el a 1

o cta n et y lu m et an o l w o d a 8 0 :5 :5

fr-

3 0 min. ^co 3 0 min. 3 0 min.

p la m ij an ia p la m ij an ia p la m B IU B Ç

la d Iloś ć C za s ro zw i Iloś ć C za s ro zw i Iloś ć C za s ro zw i

U k i Z n ap ar st n ic y

w eł n is te j N al ew k a z. k o n w al ii

N ale w k a z

d S

w io se n n eg o

Tab. 2 . R o d zi ał ch ro m at o g ra fi cz n y n al ew k i z n ap ar st n ic y w eł n is te j C h ro m at o g ra p h ic se p ar at io n of ti n ct u re fr o m Di g ita lis lanata In te n sy w n o ść p la m : + + + + — b ar d zo in te n sy w n e, + + + — in te n sy w n e, + + — sła b o za zn ac zo n e i + — ślad ow e.

Ta b. 3 . R o zd zi ał ch ro m at o g ra fi cz n y n al ew k i z k o n w al ii C h ro m at o g ra p h ic se p ar at io n of ti n ct u re fr o m Co n va lla ria m a ja li s In te n sy w n o ść p la m : + + + + — b ar d zo in te n sy w n e, + + + — in te n sy w n e, + + — sł ab o za zn ac zo n e i + — ślad ow e.

га H

b . 4 , Ro zdz iał ch ro m at o g ra fi cz n y n al ew k i z m ił k a w io se n n eg o C h ro m at o g ra p h ie se p ar at io n of ti n ct u re fr o m A d o n is ve rn a li s U k ła d V II o ct an et y lu , ch lo ro fo rm m et an o l, 0 ,9 $ N aC l (1 0 :5 :3 ,5 :1 ,5 )

К 0 ,1 9 0 ,4 1 0 ,5 0 0 ,6 0 0 ,6 3 0 ,7 0 0 ,7 4

In te n sy ­ w n o ść p la m

+

+ + +

+ + +

+ + +

F F F +

+ +

+

N r p la m y

ł—ł ^CSJ CO CO t-

U k ła d V I m et y lo et y lo k et o n , k sy le n (1 :3 ) w y sy co n y fo rm am id em

К 0 ,0 3 0 ,0 6 0 ,1 1 O

In te n sy ­ w n o ść p la m

4-

4- +

+ +

+ +

+ +

N r p la m y

OJ 0Q ’Г uo

U k ła d IV ch lo ro fo rm , d io k sa n , n -b u ta n o l, fo rm am id (7 0 :2 0 :5 :5 )

x 0 ,0 8 0 ,1 2 0 ,1 6 0 ,2 4 0 ,2 8 0 ,3 9 0 ,6 5

In te n sy ­ w n o ść p la m

+

+ 4- -

-i d F F -

- 4

F F

Nr p la m y

ł—< 7 1 co ■Ф ^CO

U k ła d II I ch lo ro fo rm , al k o h o l iz o am y lo w y , w o d a (1 :1 :1 )

« 0 ,0 9 0 ,1 3 0 ,2 6 0 ,4 2 0 ,6 6 ____ 0 ,7 5 0 ,8 7

In te n sy ­ w n o ść p la m

+ +

-F 4- + +

+ +

+ +

+ +

+ -- F ^F F

N r p la m y

ł~4 ^OJ CO uo ^CO O-

U k ła d I o ct an et y lu , m et an o l, w o d a (8 0 :5 :5 )

К 0 ,1 7 0 ,2 8 ____

0 ,3 4 0 ,3 9 0 ,4 1 0 ,4 5 0 ,5 0 0 ,5 7 0 ,6 3 0 ,7 0

In te n sy ­ w n o ść p la m ⁴ 4

4 H

-

+ +

+ + + + +

+ - -

+ +

-F + +

N r p la m y

OJ co ’O ^CO t- ^СО (X ^О г-1

In te n sy w n o ść p la m : + + + + — b ar d zo in te n sy w n e, + + + — in te n sy w n e, + + — sła b o za zn ac zo n e i + — śla d o w e.

WNIOSKI

1. Stwierdzono, że układy I — octan etylu, metanol, woda (80:5:5);

III — chloroform, alkohol izoamylowy, woda (1:1:1); IV — chloroform, dioksan, n-butanol, formamid (70:20:5:5) i VII — octan etylu, chloroform, alkohol metylowy, 0,9% NaCl (10:5:3,5:1,5) mogą być stosowane do chro­

matografii nalewek z surowców glikozydowych: naparstnicy wełnistej, konwalii i miłka wiosennego.

2. Układy II — chloroform, formamid (300:1) i V — butanol, toluen, woda (1:1:2) nie rozdzieliły glikozydów nasercowych we wszystkich na­

lewkach. Układ VI — metyloetyloketon, ksylen (1:3) wysycony forma­

midem rozdzielał jedynie ciała czynne w nalewce z miłka wiosennego dając 4 plamy.

3. Dla nalewki z naparstnicy wełnistej najlepiej nadają się układy VII — 11 plam i I — 7 plam.

4. Najlepsze rozdziały chromatograficzne dla nalewki z konwalii otrzymano w układzie VII — 11 plam oraz I i IV po 8 plam.

5. Dla nalewki z miłka wiosennego najodpowiedniejsze są układy I — 10 plam oraz III, IV i VII po 7 plam.

PIŚMIENNICTWO

1. Baerheim-Svedsen A. B, Jensen К. В.: Pharm. Acta Helv. 25, 241, 1950.

2. Stahl E.: Chromatography 5, 458, 1951.

3. S t e i n e g g e r E., Walt J. H.: Pharm. Acta Helv. 11, 599, 1961.

4. Borkowski B. : Ocena wartości roślinnych surowców leczniczych. Nakład Akademii Medycznej, Poznań 1959, 18.

5. Kowalewski Z.: Biul. Inst. Rośl. Leczn. 7, 228, 1961.

6. Läufke R.: Pharmazie 12, 772, 1957.

7. Pitra J., Co lar owa H., Cek an Z.: Chemicke Listy 52, 745, 1958.

8. Reichstein T.: Helv. Chim. Acta 37, 680, 1954.

9. Kaiser F.: Chem. Berichte 88, 556, 1955.

10. Elbanowska A.: Biul. Inst. Rośl. Leczn. 9, 106, 1963.

Otrzymano 20 XI 1968.

РЕЗЮМЕ

Исследовано семь развивающих систем разделения настоек с на­

перстянки шерстистой, ландыша и горицвета весеннего методом тон­

кослойной хроматографии. Применяя системы: I — этилацетат, мета­

нол, вода (80:5:5); III — хлороформ, изоамиловый спирт, вода (1:1:1);

IV — хлороформ, диоксан, н-бутанол, формамид (70:20:5:5); VII — этилацетат, хлороформ, метиловый спирт, 0,9%NaCl (10:5:3,5:1,5) мож­

но получить хорошие разделения.

SUMMARY

Seven developing systems for separation of tinctures from Digitalis lanata, Convallaria majalis and Adonis vernalis by thin-layer chromato­

graphy were examined. Satisfactory separation was obtained by using the following systems: I — ethyl acetate, methanol, water (80:5:5), III — chloroform, izoamyl alcohol, water (1:1:1), IV — chloroform, dioxane, butyl alcohol normal, formamide (70:20:5:5), VII — ethyl acetate, chloro­

form, methanol, 0.9% NaCl (10:5:3, 5:1:5).

Papier druk. sat. Ill kl. 80 g Format 70 X 100

Annales UMCS Lublin 1969 Lub. Zaki. Graf. Lublin, Unicka 4 800 + 60 egz. Z-4 Manuskrypt otrzymano 8.1.70

Druku str. 8

Zam. 78. 8.1.70

Data ukończenia 25.09.70