PRZEDSIEWNE ZAPRAWIANIE KŁĘBKÓW BURAKÓW ROZTWORAMI MIKROELEMENTÓW
Wiesława Ziółek
Instytut Uprawy Roli i Roślin AR, Kraków
WSTĘP
Systematycznemu wzrostowi zużycia nawozów mineralnych i plonów roślin uprawnych coraz wyraźniej towarzyszy zainteresowanie mikroele- mentami. W aktualnym systemie nawożenia zapotrzebowanie na mikro- elementy nie jest pokrywane w wystarczającym stopniu, przy czym ujemny bilans, z uwagi na specyficzny dobór roślin, szczególnie uwidacz-
nia się na glebach zwięźlejszych.
Będąc składnikiem enzymów, witamin i hormonów mikroelementy odgrywają ważną rolę w przemianie materii organizmów żywych [1, 2,
3, 7, 10, 12, 18, 15, 17, 18]. |
Dla wielu gatunków roślin niektóre mikroelementy są nieodzownym warunkiem wzrostu i rozwoju, wpływając na plonowanie, niektóre cechy technologiczne oraz zdrowotność [4, 5, 6, 7, 8, 9, 13, 14, 15, 19]. Z uwagi na bardzo małe potrzeby pokarmowe roślin w stosunku do mikroelemen- tów należy zwrócić uwagę na ich racjonalne stosowanie, aby nie spowo- dować zachwiania równowagi chemicznej w środowisku glebowym [3,
5, 18]. `
Jednym z tanich, a zarazem prostych w zastosowaniu sposobów na- wożenia mikroelementami jest przedsiewne zaprawianie nasion roztwo- rami poszczególnych mikroskładników. Zaprawy te stanowią nawożenie startowe, dostarczające roślinom w początkowym okresie wzrostu nie-
zbędnych ilości mikroelementów.
Badania wykazały, że w procesie moczenia nasiona mogą wchłonąć ilości mikroelementów wystarczające nie tylko do zaspokojenia potrzeb w początkowym okresie wzrostu roślin, ale nawet w przypadku niektó- rych składników (molibden) — możliwe jest pokrycie zapotrzebowania na cały okres wegetacji [1, 10].
Wobec stosunkowo licznych badań przeprowadzonych nad donasien-
nym stosowaniem mikroelementów przy uprawie roślin zbożowych i mo- tylkowych [1, 2, 5, 11, 16, 17], a znacznie słabszym opracowaniem tego zagadnienia w grupie roślin okopowych korzeniowych, podjęto doświad- czenia z przedsiewnym zaprawianiem kłębków buraków cukrowych roz- tworami technicznych soli boru, cynku, miedzi, molibdenu i żelaza. Celem badań było wykazanie wpływu różnych mikroelementów na plony oraz na wartość technologiczną korzeni buraków cukrowych.
METODYKA BADAŃ
Trzyletnie doświadczenia polowe przeprowadzono w Rolniczym Za- kładzie Doświadczalnym Akademii Rolniczej w Prusach koło Krakowa na zdegradowanym czarnoziemie uprawnym z diploidalną odmianą bura- ka cukrowego А...
Doświadczenie założono metodą losowanych bloków w czterech powtó- rzeniach z następującymi obiektami: bor, cynk, miedź, molibden, żelazo, mieszanka mikroelementów oraz kontrola. Nasiona moczono w 0,2°/o roz- tworze soli technicznych wymienionych mikroelementów w czasie 24 go- dzin. Kontrolę, w celu porównania moczono w wodzie destylowanej.
Gleba, na której prowadzono doświadczenie, była zasobna w fosfor i magnez, średnio zasobna w potas. Natomiast pod względem zawartości mikroelementów w pełni była zasobna w miedź i cynk, średnio zasobna w bor i mało zasobna w molibden.
Przedplonem dla buraków cukrowych była pszenica ozima. Zabiegi uprawowe i pielęgnacyjne przeprowadzano zgodnie z wymaganiami agro-
technicznymi dla tej rośliny.
Nawożenie organiczne w postaci obornika zastosowano jesienią w daw- ce 300 q/ha, natomiast nawozy mineralne wysiano przedsiewnie w ilości:
90 kg N, 160 kg P.O; i 240 kg/ha KO. Pogłównie, w czasie przerywki, zastosowano dodatkowo 90 kg/ha N.
Siew kłębkami wielonasiennymi wykonywano w trzeciej dekadzie kwietnia w ilości 25 kg/ha, przy rozstawie 30 X 40 cm.
Na poletkach z poszczególnymi mikroelementami uwidaczniały się różnice w wyglądzie roślin (intensywność zabarwienia liści, jędrność oraz ułożenie rozety liściowej). Wyraźnie korzystnie na wygląd roślin wpły- nęło żelazo; liście tych obiektów były intensywnie zielone. Natomiast w przypadku boru obserwowano ujemne działanie, spowodowane przy- puszczalnie niekorzystnym wpływem tego pierwiastka na przebieg kieł- kowania nasion.
W czasie zbioru buraków określono plony korzeni i liści na poszcze- gólnych poletkach, a ze średnich prób oznaczono procentową zawartość cukru, popiołu i azotu w korzeniach.
WYNIKI
Przedsiewne zaprawianie kłębków buraków cukrowych roztworami mikroelementów wpłynęło na zróżnicowanie plonów korzeni i liści w po- równaniu z obiektem kontrolnym (tab. 1). Najkorzystniej na plony ko- rzeni buraków oddziaływały żelazo i cynk, dając różnice udowodnione statystycznie. Wyraźnie ujemnie na plony korzeni wpływała miedź oraz mieszanka wszystkich mikroelementów (prawdopodobnie na skutek du- żego stężenia składników lub antagonistycznego działania niektórych z nich).
Tabela 1 Plony korzeni i liści w zależności od zastosowanych mikroelementów
Plony w q z ha
Obiekty korzeni liści
Kontrola 535,7 476,7
Bor 528,6 450,0
Cynk 535,9 457,1
Miedź | 520,1 485,8
Molibden 529,3 445,5
Zelazo 546,9 476,4
Mieszanka 524,5 478,3
Przedział ufn. 13,8 15,9
(P = 0,95)
W plonach liści buraków cukrowych największe zwyżki uzyskano w przypadku zastosowania miedzi oraz mieszanki wszystkich mikroele-
mentów. |
Procentowa zawartość cukru w korzeniach buraków cukrowych we wszystkich obiektach z mikroelementami była wyższa niż na poletkach 'kontrolnych (tab. 2). Największe zwyżki, dochodzące do 0,54'/o, uzyskano w obiektach z borem, żelazem, miedzią oraz mieszanką wszystkich mikro-
elementów. |
Plon cukru w badanych obiektach był dość zróżnicowany, ale układ się w zasadzie podobnie, jak plony korzeni. Najkorzystniejszy wpływ na tę cechę wywarło żelazo, bor, cynk, dając plony cukru rzędu 108-112 а/
/ha (tab. 2). Zastosowanie miedzi i mieszanki mikroelementów dało naj- niższe przyrosty plonów cukru.
Poza plonem ogólnym buraków oraz procentową zawartością cukru w korzeniach określono niektóre parametry wartości technologicznej su- rowca, jak procentową zawartość popiołu węglanowego i azotu szkodli-
Tabela 2 Procentowa zawartość oraz plon cukru w zależności
od zastosowanych mikroelementów
Procentowa Plony
Obiekty zawartość - cukru
cukru wqzha
Kontrola 20,16 108,0
Bor 20,70 109,3
Cynk 20,35 109,0
Miedź 20,56 106,9
Molibden | 20,47 108,0
Żelazo 20,62 112,8
Mieszanka 20,56 107,5
Przedział ufn. (P = 0,95) 0,38 33
wego, ktore sq czynnikami melasotworczymi i w procesie technologicznym
obniżają wydajność cukru. |
Wyniki badań (tab. 3) wykazały, że przedsiewne zaprawianie kłębków buraków roztworami mikroelementów wyraźnie zmniejszyło procentową zawartość popiołu w korzeniach buraków w porównaniu z obiektem kon- trolnym. Największą obniżkę zanotowano w obiektach z borem oraz z mieszanką mikroelementów.
Tabela 3
Procentowa zawartość popiołu i azotu w korzeniach buraków
w zależności od zastosewanych mikroelementów : ; A w
Procentowa __ Procentowa
Obiekty ° zawartość zawartość
. popiołu -- azotu
Kontrola © = | 0,286 0,819
Bor 0,268 0,754 |
Cynk "0,280 0,783
Miedź 0,277 0,794
Molibden 0,270 0,789
Żelazo | | 0,276 0,792
Mieszanka - 0,267 0,798
Podobnie układała się procentowa zawartość azotu w korzeniach, pod- czas gdy w obiekcie kontrolnym wynosiła ona 0,819"/0, to na poletkach z borem zaledwie 0,754/0. Pozostałe. mikroelementy wykazywały działa- nie podobne do boru.
OMÓWIENIE WYNIKÓW
Wyniki trzyletnich badań wskazują, że przedsiewne zaprawianie kłęb- ków buraków cukrowych roztworami mikroelementów daje wyraźne zwyżki plonów korzeni, liści i procentowej zawartości cukru, przy jed- noczesnym poprawieniu wartości technologicznej surowca. Jakkolwiek poprzez moczenie nasion w roztworach mikroelementów wprowadzamy zaledwie niewielkie ilości tych substancji, to jednak zwyżki plonów, do- chodzące 6-10%/0, wykazują niejednokrotnie różnice udowodnione statys- tycznie. Dawek tych nie powinno się jednak zbytnio zwiększać, gdyż, jak wskazuje nauka i praktyka rolnicza, zastosowanie mikroelementów w większym stężeniu wpływa ujemnie na energię i siłę kiełkowania na- sion, a tym samym na opóźnienie wschodów i osłabienie plonowania.
Ponadto, bardzo łatwo mogłoby nastąpić zachwianie równowagi biologicz- no-chemicznej w układzie roślina — gleba.
WNIOSKI
Uzyskane w trakcie badań wyniki dają podstawę do wyciągnięcia na-- stepujacych wnioskow: :
1. Donasienne stosowanie mikroelementów w postaci zapraw jest przy uprawie buraków cukrowych zabiegiem opłacalnym, pozwalającym na uzyskanie zwyżek plonów korzeni i liści. a;
2. Zastosowany sposób wprowadzania mikroelementów pozwała na wyraźną poprawę wartości technologicznej surowca, poprzez zwiększenie procentowej, zawartości cukru м / korzeniach. oraz „obniżónie zawartości
popiołu i i azotu. | | |
3. Analizowana. technika stosowania mikroelementów zabezpiecza rośliny przed hadmiernym pobieraniem składników. dzięki czemu nie wy- stępuje obniżenie wartości paszowej produktów odpadkowych (liści i wy- słodków); pasza nie wykazuje toksycznego działania dla zwierząt.
4. Przedsiewne zaprawianie nasion mikroelementami jest zabiegiem prostym, tanim, nie powodującym zaburzeń w równowadze chemicznej
gleby, winno być zatem uznane za odpowiedni dła praktyki rolniczej spo-
sób nawożenia. | |
LITERATURA
1. Barszczak T., Fąfara F.: Wpływ moczenia nasion w roztworach boraksu na ich energię i siłę kiełkowania oraz na zawartość w nich boru. Rocz. Nauk rol.
T. 87, A-2, 1963, s. 409-415.
2. Barszczak T., Stec F.: Wpływ moczenia nasion w roztworach siarczanu man-
ganowego na ich energię i siłę kiełkowania oraz na zawartość w nich man- ganu. Rocz. Nauk rol., T. 87, A-2, 1963, s. 417-421.
Czuba R., Gaszek K.: Wpływ mikronawozów na zawartość przyswajalnych form mikroelementów w profilu glebowym oraz na skład chemiczny roślin. Rocz.
Nauk rol., T. 97, z. 4, 1971, s. 75-89.
Gutmański I.: Wpływ B, Cu, Mn, Zn na plony i pobranie makro- i mikroskład- ników przez trzy odmiany buraka cukrowego. Biul. IHAR, nr 5-6, 1968, s. 161- -169.
Korohoda J., Milczak M.: Przedsiewne zaprawianie wodnymi roztworami molib- denu i boru a plon nasion wyki jarej. Rocz. Nauk rol., T. 91, A-1, 1966, s. 155- -165.
Lityński T.: Żyzność gleby i nawożenie. Cz. II. Nawożenie. PWN, Warszawa, Kraków, 1970.
Liwski S.: Rola miedzi w żyzności gleb torfowych. Rocz. Nauk rol., T. 87, A-3, 1963, s. 437-470. -
Łachowski J.: Wpływ różnych dawek siarczanu cynku na plony buraków cu- _ krowych w Polsce. Rocz. Nauk rol., T. 83, А-1, 1960, $. 149-165.
10.
11.
12,
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
Łachowski J.: Wpływ boru, manganu i miedzi na wartość produkcyjną bu- raków cukrowych w Polsce i ich następcze działanie. Rocz. Nauk rol., T. 87, A-1, 1961, s. 63-88.
Maksimow A.: Mikroelementy i ich znaczenie w życiu organizmów. PWRiL, Warszawa 1954.
Maksimow A., Liwski S., Biernacka E.: Pobieranie i wpływ molibdenu na wzrost niektórych roślin. Rocz. Nauk rol., T. 85, A-2, 1962, s. 193-197.
Musierowicz A., Święcicki Cz.: Zawartość boru w typowych glebach woj. łódz- kiego. Rocz. Nauk rol., T. 87, A-2, 1963, s. 153-181.
Nowicki A.: Badania nad wpływem niektórych mikroelementów na plon, zdro- wotność i zawartość cukru w korzeniach buraka cukrowego w warunkach po- lowych. Rocz. Nauk rol., T. 85, A-4, (1962, s. 683-698,
Nowicki A.: Badania nad wpływem niektórych mikroelementów na plon, zdro- wotność i technologiczne cechy buraka cukrowego .w warunkach polowych.
Gz. II. Zdrowotność buraka cukrowego. Rocz. Nauk rol., T. 87, A-4, 1963, s. 609-
-631.
Nurzyński J.: Wpływ makro- i mikroskładników na niektóre wskaźniki war- tości odżywczej kapusty białej i jarmużu. Rocz. Nauk rol., T. 99, A-2, 1973, s. 49-60.
Radomirow P., Kozarewa M., Nedewa D., Stoimenow S., Jermotajew J.: Rola molibdenu w zwiekszeniu plonowania roélin, M.C.R., nr 5, 1965, s. 78-81.
Rutkowski U., Zielińska Z., Rutkowska A.: Wpływ nawożenia mineralnego NPK i mikroelementów na zawartość miedzi, cynku i manganu w ziarnie pszenicy.
Rocz. Nauk rol., T. 99, z. 2, 1973, s. 39-47.
Sójkowski Z.: Udział mikroelementów w metabolizmie roślin. PWRiL, Warsza- wa 1971.
Szukalski H.: Wpływ nawożenia mikroelementami w świetle doświadczeń po- lowych (II). Rośliny okopowe. Nowe Rol. nr 19, 1971, s. 3-5.
