Scenariusz zajęć
III etap edukacyjny, język polski
Temat: „Mowa jest źródłem nieporozumień”, czyli o wieloznaczności słów
Treści kształcenia:
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
3. Świadomość językowa. Uczeń:
2) rozpoznaje wyrazy wieloznaczne i rozumie ich znaczenie w tekście.
Dodatkowe:
Język polski
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.
3. Interpretacja. Uczeń:
1) przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją.
4. Wartości i wartościowanie. Uczeń:
2) omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieję, wiarę religijną, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość; dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne.
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Zna i rozumie pojęcie homonimu,
● Potrafi zanalizować tekst poetycki,
● Potrafi dokonać jego interpretacji.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Rozpoznaje wyrazy wieloznaczne,
● Analizuje i interpretuje utwór poetycki,
● Zabiera głos w dyskusji,
● Czyta ze zrozumieniem.
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Umiejętność uczenia się,
● Kompetencje społeczne i obywatelskie,
● Świadomość i ekspresja kulturalna.
1
Środki dydaktyczne:
● Kopie kserograficzne wiersza ks. Jana Twardowskiego pt. „Zdjęcie z Krzyża”1,
● Sprzęt multimedialny (komputer, ewentualnie podłączony do telewizora/projektor multimedialny/tablica interaktywna),
● Zasób multimedialny: film „Zdjęcie z Krzyża”.
Metody nauczania:
● Problemowe: rozmowa kierowana, scenki dramowe,
● Praktyczna: praca z tekstem,
● Eksponujące: film.
Formy pracy:
● Zbiorowa jednolita,
● Grupowa zróżnicowana,
● Indywidualna jednolita.
Przebieg zajęć:
Etap wstępny
Czynności organizacyjne: przywitanie, sprawdzenie obecności. Uczniowie w ramach zadania domowego mieli przypomnieć pojęcie symbolu oraz podać trzy przykłady jego obecności w świecie współczesnym. Zaprezentowanie przez uczniów efektów ich prac domowych.
Prowadzący zajęcia przedstawia uczniom trzy symbole religijne – krzyż, Gwiazdę Dawida i półksiężyc. Pyta uczniów, co łączy te znaki religijne. Uczniowie powinni zwrócić uwagę, iż są to symbole trzech wielkich religii monoteistycznych (chrześcijaństwa, judaizmu i islamu), a także poruszyć kwestię szacunku wobec tego typu symboli. Następnie oznajmia, że motywem przewodnim lekcji będzie krzyż chrześcijański.
Etap realizacji
Nauczyciel informuje uczniów, że podczas zajęć będą analizować i interpretować wiersz ks.
Twardowskiego pt. „Zdjęcie z Krzyża”; pyta o ich oczekiwania względem tego utworu; co ich zdaniem może oznaczać tytuł, jak można rozumieć „zdjęcie z krzyża”. Po krótkiej rozmowie rozdaje uczniom kserokopie tekstu z poleceniem przeczytania.
„Zdjęcie z krzyża”
Rozmaite zdjęcia z krzyża bywają, na przykład:
zdjęcie z krzyża samotności Ktoś cię nagle odnajdzie, ugości mówi na ty, jak w Kanie zatańczy doda miodu, ujmie szarańczy
1 Proponowane źródło: Jan Twardowski, Zdjęcie z Krzyża, [w:] tegoż, Nie przyszedłem pana nawracać, Wydawnictwo św. Wojciech, Poznań 2009.
2
Albo:
zdjęcie z krzyża choroby
Wstajesz z łoża jak Dawid młody – I już jesteś do procy gotowy,
gotów guza nabić Goliatowi
Ale są takie krzyże ogromne
gdy kochając – za innych się kona –
To z nich spada się, jak grona wyborne w Matki Bożej otwarte ramiona
Uczniowie zwracają uwagę na dwuznaczne rozumienie słowa zdjęcie:
1. rzeczownik od czasownika zdjąć, 2. fotografia.
Nauczyciel prosi o przypomnienie znaczenia słowa „homonim”. Dopiero teraz zapoznaje uczniów z celami lekcji oraz podaje temat zajęć, przypominając pochodzenie zawartego w nim cytatu.
Poleca ponowną cichą lekturę wiersza. Po chwili pyta uczniów, jakie znaczenie słowa
„zdjęcie” zostało wykorzystane przez autora. Głośna lektura wiersza z ukierunkowaniem na zawarte w tekście obrazy poetyckie: uczniowie samodzielnie je wyodrębniają: „zdjęcie z krzyża samotności”, „zdjęcie z krzyża choroby”, „krzyże ogromne”. Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy; każda przygotowuje scenkę pantomimiczną dotyczącą wybranego obrazu zawartego w tekście, która ma stanowić interpretację tego obrazu. Po upływie wyznaczonego czasu (5 minut) zespoły prezentują rezultaty swojej pracy.
Kolejny etap zajęć inicjuje rozmowa z uczniami na temat obejrzanych scenek oraz możliwych innych odczytań tekstu ks. Twardowskiego. Nauczyciel odtwarza film z zasobu multimedialnego, który jest również interpretacją teatralną tekstu wiersza. Prosi uczniów o zanotowanie swoich spostrzeżeń, a już po emisji materiału o wybór najlepszego sposobu odczytania i przedstawienia poezji (takiego, który jest bliski ich odczuciom) i uzasadnienie opinii.
Uczniowie powinni ponadto wskazać, że autor wiersza był kapłanem. Wspólnie z prowadzącym podczas analizy wiersza przypominają treść historii biblijnych dotyczących wesela w Kanie Galilejskiej, plag egipskich, Dawida i Goliata.
Etap końcowy
Uczniowie wyjaśniają znaczenia związków frazeologicznych z wyrazem „krzyż”: krzyż na drogę, mieć z kimś krzyż pański, wyglądać jak z krzyża zdjęty. Objaśniają, z jakim znaczeniem słowa „krzyż” mamy do czynienia w podanych związkach.
W ramach podsumowania uczniowie przypominają pojęcie homonimu oraz tłumaczą, od czego zależy właściwe zrozumienie znaczenia słowa, by mowa nie stała się źródłem nieporozumień.
3
Jako zadanie domowe uczniowie mają wyjaśnić, co to są homofomy oraz podać pięć przykładów takich par wyrazów. Ponadto powinni zanotować przykłady motywu krzyża, jakie spotyka się na co dzień, np. krzyż św. Andrzeja, krzyż pokutny, architektoniczny plan krzyża, szprosy w oknach itp. Uczniom zainteresowanym nauczyciel może polecić bliższe zapoznanie się z twórczością ks. Twardowskiego.
4
