Promocja turystyczna Ostrowa Radzimskiego

Andrzej Billert

Promocja turystyczna Ostrowa

Radzimskiego

Studia Lednickie 9, 97-101

S T U D I A L E D N I C K I E IX L e d n ic a 2 0 0 8

A N D R Z E J B IL L E R T P o zn ań

PROM OCJA TURYSTYCZNA OSTROWA RADZIM SKIEGO

Tytuł pierwszej sesji naukowej dotyczącej Radzimia, która odbyła się 13 czerwca 2002 roku w Murowanej Goślinie brzmiał: „Radzim zapomniany gród na W arcie” . Sesja ta była dla większości uczestników prawdziwym odkrywaniem tego interesującego miejsca. Radzim znany był właściwie tylko historykom i archeologom, choć wydaje się, że zainteresowanie nim nie odpowiadało jego historycznemu znaczeniu. W ymownym tego przykładem jest praca A. W ędzkiego z 1955 roku zatytułowana „Radzim, zapomniany gród kasztelański nad W artą” .

Nie może więc dziwić, że gród Radzim przez długi czas nie miał znaczenia turystycznego. Nie był oznakowany na żadnych mapach, co najwyżej po ukształtowaniu terenu prawego brzegu W arty można się było zorientować w jego przypuszczalnym położeniu. Nawet jednak osoby zainteresowane miały trudności w dotarciu do niego ze względu na włączenie terenu grodziska w obszar poligonu Biedrusko.

Rozpoczęcie systematycznych badań na Radzimiu w 2002 roku spowodowało zarazem zaistnienie tego grodziska w świadomości społecznej. N ie oznacza to jednak, że rozpoczęła się „kariera turystyczna” Radzimia. Gród nie jest na to właściwie w żaden sposób przygotowany. Brak jest odpowiednich dla większego ruchu turystycznego dróg dojścia, nie ma również dobrego oznakowania. N a obecnym etapie zaawansowania prac archeologicznych na grodzie, stanowi to jednak zaletę. W przypadku braku odpowiedniej infrastruktury obsługującej, duży ruch turystyczny m ógłby nie tylko znacznie utrudnić prowadzone prace badawcze, ale także zniszczyć unikalny charakter przyrodniczy Ostrowa Radzińskiego, który po regulacjach Warty przestał właściwie być wyspą, a stał się półwyspem.

Trzeba jednak pamiętać, że istotny z punktu widzenia historycznego jest nie tylko teren grodu, ale również oba brzegi Warty. Z resztą na lewym brzegu po upadku kasztelani pozostała aż do połowy XIX wieku osada Radzim. Prawy brzeg W arty ze wzglądu na ukształtowanie terenu nie sprzyjał wprawdzie osadnictwu, ale musiał się tam wykształcić co najmniej przyczółek związany z przepraw ą przez rzekę. A zatem dochodziła do tego miejsca droga, a może nawet zespół dróg. W szystko to wymaga jeszcze przebadania. Prace archeologiczne trw ają jednak długo i wym agają znacznych nakładów finansowych. Radzim nie może tak długo czekać na sw oją szansę

98

R yc. 1 W ob ecn ej ch w ili R ad zim j e s t n iez w y k le p ięk n y m ob sz are m p rzy ro d n icz y m (fot. A . B illert)

turystyczną, która jest dla niego zarazem nadzieją na wyjścia z zapomnienia. Przykład Biskupina, wokół którego ju ż w latach trzydziestych ubiegłego wieku rozpoczęto w ielką akcję prom ocyjną wskazuje, że silne zaistnienie w świadomości społecznej sprzyja finansowaniu i rozwojowi badań. Oczywiście trudno porównywać charakter i wartość kulturow ą obu grodów, jak również kontekst historyczny badań Biskupina, jednak akcja popularyzacji wyników wykopalisk wraz z odpowiednimi rekonstrukcjami obiektów historycznych okazała się niezwykle trafna. Wydaje się, że tym śladem powinien pójść również Radzim. Jego niezwykłe położenie na wyspie (obecnie półwyspie) warciańskiej, malownicze ukształtowanie prawego brzegu rzeki z licznymi jaram i, stanow ią olbrzym ią potencjalną szansę uczynienia z Radzimia atrakcyjnego ośrodka turystyki kulturowej. W spółczesne metody ekspozycyjne pozwalają zarówno na udostępnianie zwiedzającym atrakcyjnych miejsc, jak również na w łaściw ą ich ochronę.

Znaczenie Radzimia w historii było ważne nie tylko ze względu na istniejący tam ośrodek grodowy, ale, a może przede wszystkim wynikało z położenia w miejscu przeprawy przez Wartę. Tędy przypuszczalnie prowadziła jedna z dróg z Gniezna na zachód. Radzim był więc zapewne jednym z ważniejszych ośrodków strażniczych Polski pierwszych Piastów. W łączenie Radzimia w strukturę Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy spowodowało, iż znalazł się on we wspólnej jednostce organizacyjnej z takimi grodami jak Ostrów Lednicki, Giecz i Grzybowo. W związku z tym prezentacja Radzimia powinno wynikać z jego charakteru w strukturze grodowej, w jakiej się obecnie znalazł i w jakiej zapewne przed tysiącem lat funkcjonował.

P R O M O C JA T U R Y S T Y C Z N A O S T R O W A R A D Z IM S K IE G O

99

R yc. 2 S p o tk a n ie n a u k o w e na R a d z im u , od p raw ej pro f. Z o fia K u rn a to w sk a , n a d le śn icz y Z b ig n ie w Szeląg, p ro f. A lfre d K a n ie ck i, m aj 20 0 3 r. (fo t. A. B iiiert)

Atrakcyjną form ą ekspozycji radzimskiej byłoby realizowanie działań z zakresu archeologii eksperymentalnej. Próby rekonstrukcji grodu strażniczego i jego zaplecza, odtwarzanie przeprawy przez Wartę, wyznaczanie traktów łączących Radzim z Lednicą czy grodem w M oraczewie, to wszystko może być ciekawym programem badawczym, ale również niezwykle w artościow ą form ą promocji Radzimia.

Radzim jest interesujący nie tyko dla archeologów i historyków, ale również dla geografów, biologów, hydrologów, specjalistów od gleb i gruntów i innych. Radzim może być zatem atrakcyjnym poligonem rozmaitych badań naukowych.

Radzim nie jest jedynym interesującym obiektem w tamtym rejonie. W pobliżu znajduje się bardzo malowniczy rezerwat przyrodniczy „Snieżycowy Jar”. Jest on szczególnie chętnie odwiedzany na przełomie marca i kwietnia, w okresie kwitnienia śnieżycy. W ówczas w krótkim okresie czasu przyjeżdża kilka tysięcy turystów. Właściwie poza tym terminem zainteresowanie „Snieżycowym Jarem” jest raczej małe. Taki stan rzeczy powoduje trudności logistyczne, nie opłaca się bowiem budować infrastruktury turystycznej przygotowanej na przyjęcie ponad tysiąca osób dziennie, która będzie wykorzystywana tylko przez jeden miesiąc w roku. Utworzenie atrakcyjnego ośrodka turystycznego związanego z Radzimiem sprawiłoby, że zaplecze turystyczne obsługujące oba miejsca m ogłoby być wykorzystane przez znaczną część roku.

Kompleks historyczno-przyrodniczy, jaki ma szanse powstać w oparciu o Radzim i Snieżycowy Jar mógłby się stać dużą atrakcją dla całej aglomeracji poznańskiej.

100

Ryc. 3 W ieś S ta rc z a n o w o - R ad zim j e s t d la tej w si w ie lk ą s z a n s ą n a z a istn ie n ie n a m ap ie tu ry sty czn ej Polski (fo t. A . B illert)

Oczywiście na tak cennych i zarazem bardzo małych obszarach trudno jest stworzyć właściwe zaplecza ruchu turystycznego. Te funkcje powinny być zlokalizowane w leżącej w pobliżu wsi Starczanowo. Dobrze byłoby, aby znalazł się tam odpowiednio duży parking dla samochodów, punkt informacyjny, zaplecze sanitarne, a także stylowa karczma. W skazana byłaby także lokalizacja małego pensjonatu, w którym mogliby zamieszkać miłośnicy turystyki i przyrody, a także naukowcy prowadzący badania na Radzimiu i w jego okolicach.

Powstanie silnego zaplecza turystycznego w Starczanowie umożliwiłoby szersze wykorzystanie rekreacyjne tego obszaru. Między innymi w stosownej odległości od Radzimia mogłaby powstać mała przystań na W arcie dla łodzi i stateczków pasażerskich. Program taki wpisywałby się dobrze w planowane przez władze województwa wielkopolskiego ożywienie i uatrakcyjnienie turystyczne rzeki Warty. Atrakcyjna dla turystyki, szczególnie dla rowerzystów górskich, jest skarpa warciańska między Mściszewem a Starczanowem. W yznaczenie odpowiednich tras rowerowych pozwoliłoby na dodatkowe podniesienie walorów rekreacyjnych tego terenu. Wszelkie jednak działania związane z aktyw ną turystyką m uszą być podporządkowane ochronie wartości przyrodniczych i kulturowych tego niezwykle cennego obszaru.

Radzim przez swój unikalny charakter, przez powolne odkrywanie tajemnic, może w istotny sposób wpłynąć na podniesienie atrakcji turystycznej całego otaczającego go

P R O M O C JA T U R Y S T Y C Z N A O S T R O W A R A D Z IM S K IE G O

101

rejonu. M a szansę ponownie zaistnieć, ju ż niejak o ośrodek struktury administracyjnej, ale jako ważne miejsce na mapie turystycznej W ielkopolski, a nawet całego kraju. Nie wszystkim może się podobać, że to zapomniane m iejsce ożywi się, ale tak naprawdę to miejsce było żywym i czynnym ośrodkiem. Propozycje zagospodarowania Radzimia i jego okolic są właściwie przywracaniem jego historycznej roli, choć w znacznie zmienionej, współczesnej formie.

TOURISTISCHE FÖRDERUNG VON OSTRÓW RADZIMSKI

ZUSAM M ENFASSUNG

D an k den im J a h r 20 0 2 b e g o n n e n en a rc h ä o lo g isc h e n U n te rsu c h u n g e n b e g in n t d ie B u rg R a d z im , die b ish e r h ö ch sten s den A rc h ä o lo g e n und H isto rik ern b e k a n n t w ar, ih re G e h e im n isse n ich t n u r v o r den W isse n sch a ftle rn , so n d ern au ch v o r den T o u riste n z u en th ü llen . Ihre au sn eh m e n d a ttrak tiv e L a g e a u f e in e r e h e m a lig e n Insel des F lu sse s W a rth e (je tzt H a lb in se l) und d ie N a c h b a rsc h a ft e in e r B ö sc h u n g d e r W arth e, die m it m ale risc h en S c h lu ch te n d u rc h g e sc h n itten ist, v o n den d ie b e rü h m teste das N a tu rsc h u tzg e b ie t „ S n ież y c o w y J a r” ist, bew irk e n , d ass O stró w R ad zim sk i ein e a u sn eh m e n d e C h a n c e hat, als g ro ß e A ttrak tio n in d e r je tz t s e h r m o d ern en K u ltu rto u ristik z u m V o rsc h e in z u k o m m en . D am it es so g e sch ie h t, m u ss für R a d z im e in g u te s to u ristisc h e s P ro g ra m m v o rb ere ite t w e rd e n , das se in e n h isto risc h e n , n a tü rlic h e n und K u ltu rw erten en tsp ric h t. D azu p a sst am besten die A u fn a h m e v o n H a n d lu n g e n , die m it d e r so g e n a n n te n leb en d en A rc h ä o lo g ie v e rb u n d en sin d . F ü r d ie rich tig e E n tw ic k lu n g d e r T o u ris tik is t d ie B ild u n g e in e r e n tsp re ch e n d e n B a sis fü r d ie B e d ie n u n g d e s T o u riste n v erk e h rs n o tw en d ig . Bei R ad zim so ll diese In fra stru k tu r n ich t n u r d ie B urg, so n d ern auch den F lu ss W arth e m it a n lie g e n d e r W a rth e b ö sc h u n g und „ S n ież y c o w y J a r” u m fassen . D ie to u ristisc h e V e rw e rtu n g m uss den v o llen S c h u tz d er K u ltu r- und N a tu rw e rte vo n R ad zim und s e in e r U m g e b u n g sich ern .

D a s A u sg e h e n v o n O stró w R ad zim sk i au s d em S ch atten d e r G e sc h ic h te k an n b ew irk e n , d ass R ad zim ein w ic h tig e r O rt am T o u riste n w e g d e r B u rg en , n eb en so a u sg ez e ich n e te n Z e n tre n w ie O stró w L ed n ick i, G iecz u n d G rz y b o w o sein k ann.

ABBILDUNGEN

A b b . I J e tz t ist R ad zim ein a u ß e ro rd e n tlic h sc h ö n es N a tu rg e b ie t (P h o to A . Billert).

A b b . 2 W isse n sch a ftlich e s T re ffe n in R ad zim , v o n rech ts: Prof. Z o fia K u rn a to w sk a , O b e rfö rster Z b ig n ie w Szeląg , P rof. A lfred K an ieck i, M ai 20 03 (P h o to A . B illert)

A bb. 3 D as D o r f S ta rc z a n o w o - R ad zim ist f ü r d ieses D o rf e in e g ro ß e C h a n c e fü r d as A u ftau c h e n in d er to u ristisc h e n K arte P o le n s (P h o to A. B illert)