Biuletyn Informacyjny

(1)

Nr 3 (81) Listopad 2013

Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

(2)

InauGuraCJa 2013/2014

Zdjęcia Foto Praktyka

(3)

Biuletyn Informacyjny – Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie. Wydawany za zgodą Rektora PUM Redakcja: Dagmara Budek – redaktor naczelny, Kinga Brandys, Bogusława Romaniak, Jacek Rudnicki, Sławomir Szymański

Nakład 520 egz. Adres Redakcji: Biblioteka Główna PUM, al. Powstańców Wlkp. 20, 70 -110 Szczecin, tel. 91 441 45 00, e -mail: biblioteka@pum.edu.pl

Skład: Waldemar Jachimczak. Druk: ZAPOL, 71 -062 Szczecin, al. Piastów 42, tel. 91 435 19 00, www.zapol.com.pl Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania otrzymanych tekstów

W

numerze Biuletyn Informacyjny

2 Z obrad Senatu PUM

3 Inauguracja roku akademickiego 2013/2014 Przemówienie inauguracyjne rektora PUM



Doktorzy honoris causa PUM



prof. dr hab. Piotr Chomczyński prof. dr hab. Bolesław Rutkowski Odznaczenia państwowe i medale



12 Nominacje profesorskie p

 rof. dr hab. n. med. Jadwiga Buczkowska -Radlińska p

 rof. dr hab. n. med. Piotr Prowans p

 rof. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek

15 Uniwersytet w Edynburgu dla młodych naukowców 16 Prof. Mieczysław Walczak krajowym konsultantem

w dziedzinie endokrynologii i diabetologii dziecięcej

17 Konferencje, zjazdy, szkolenia Program Protekcji Mózgu Płodu i

 Noworodka

III Polsko -Niemieckie Warsztaty Uroginekologiczn

 e

XV Bałtyckie Dni

 Kardiologii

Eco4Lif

 e

22 Pierwszy rok Polskiej Bazy Genetycznej Ofi ar Totalitaryzmów

24 Szczeciński ośrodek przeszczepiania płuc 26 Debata w ramach Miesiąca Jednolitego Rynku 29 Współpraca polsko -niemiecka i wymiana

doświadczeń w ramach projektu

„Opieka nad człowiekiem w podeszłym wieku”

31 Mamy MUS!

33 Się działo! – szkolenia dla studentów dietetyki 34 Opowieści lekarskie – Gatunek

35 Dlaczego PUM?

36 Wspomnienie o Danusi 37 Z życia studentów

Studenckie spotkani

 a

Wymiany wakacyjne w

 IFMSA -Poland

Obóz studentów PUM w Akademii

 Morskiej

Integracja – Frajda – Morze – Szkolenia – Aktywnoś

 ć

Praktyki w Ministerstwie Zdrowi

 a

Peer Support – program wsparcia dla studentów PUM



Wybory w Oddziale Szczecin

 IFMSA -Poland

Training New Trainer

 s

Nowy rok akademicki przed nami



i nowe wyzwania

(4)

z obrad senatu pum

Na posiedzeniu Senatu w dniu 25 września 2013 r. pozytywnie zaopiniowano:

awans prof. dr hab. Bogumiły Frączak na sta- –

nowisko profesora zwyczajnego PUM;

awans dr. hab. Tadeusza Sulikowskiego na sta- –

nowisko profesora nadzwyczajnego PUM;

powołanie dr n. med. Violetty Ratajczak ‑Stefań‑

–

skiej do funkcji kierownika Samodzielnej Pra- cowni Immunologii Klinicznej;

powołanie prof. dr hab. Stefanii Giedrys ‑Kalemby –

do funkcji kierownika Katedry i Zakładu Mikro- biologii i Immunologii na kolejny okres;

powołanie prof. dr hab. Zdzisławy Kornacewicz‑

–

‑Jach do funkcji kierownika Kliniki Kardiologii na kolejny okres;

powołanie mgr. Stanisława Gorwy do funkcji –

kierownika Studium Wychowania Fizycznego i Sportu na kolejny okres;

powołanie prof. dr. hab. Marka Droździka do fun‑

–

kcji kierownika Zakładu Farmakologii Doświad- czalnej i Klinicznej na kolejny okres;

powołanie prof. dr. hab. Tomasza Urasińskiego –

do funkcji kierownika Kliniki Pediatrii, Hemato- logii i Onkologii Dziecięcej na kolejny okres;

powołanie prof. dr hab. Barbary Gawrońskiej‑

–

‑Szklarz do funkcji kierownika Zakładu Farma- kokinetyki i Terapii Monitorowanej na kolejny okres;

powołanie prof. dr. hab. Marka Droździka do fun kcji –

kierownika Katedry Farmakologii na kolejny okres;

powołanie prof. dr. hab. Witolda Malinowskiego –

do funkcji kierownika Katedry Pielęgniarstwa Położniczo ‑Ginekologicznego na kolejny okres;

powołanie mgr Dagmary Budek do funkcji dyrek- –

tora Biblioteki Głównej na kolejny okres;

kandydatów do uhonorowania Srebrną Odznaką –

Gryfa Zachodniopomorskiego.

Podjęto uchwały w sprawach:

zasad ustalenia obowiązków nauczycieli aka- –

demickich, rodzaju zajęć dydaktycznych obję- tych zakresem tych obowiązków, w tym wymiaru zajęć dydaktycznych oraz zasad obliczenia godzin dydaktycznych oraz powierzenia prowadzenia zajęć dydaktycznych w godzinach ponadwymia- rowych;

zmian w Statucie Pomorskiego Uniwersytetu –

Medycznego w Szczecinie;

zatwierdzenia Regulaminu Centrum Transferu –

Technologii Pomorskiego Uniwersytetu Medycz- nego w Szczecinie;

uchwalenia Regulaminu własności intelektual- –

nej na Pomorskim Uniwersytecie Medycznym w Szczecinie;

kierunkowych efektów kształcenia na kierunkach –

studiów prowadzonych na Pomorskim Uniwer- sytecie Medycznym w Szczecinie;

stwierdzenia zgodności Regulaminu Samorządu –

Studentów Pomorskiego Uniwersytetu Medycz- nego w Szczecinie z ustawą z dnia 27 lipca 2005 r.

„Prawo o szkolnictwie wyższym” (DzU z 2012 r.

poz. 572 z późn. zm.) oraz Statutem Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie;

wyrażenia zgody na sprzedaż majątku – wyposa- –

żenia Pralni Centralnej Spółki z o.o. w upadłości likwidacyjnej;

sprzedaży nieruchomości położonej w Szczecinie –

przy ul. Piotra Skargi 15;

przeznaczenia środków własnych na sfinansowa- –

nie dodatkowych robót w zadaniu inwestycyjnym pn. „Międzywydziałowe Centrum Dydaktyki”;

przeznaczenia środków własnych na sfinansowanie –

dodatkowych robót w zadaniu inwestycyjnym pn.

„Rozbudowa Szpitala Klinicznego nr 1 – Centrum Diagnostyki i Leczenia Nowotworów Dziedzicznych PUM w Szczecinie – roboty budowlane V etap”;

zatwierdzenia wzorów dyplomów doktora i dok- –

tora habilitowanego;

zatwierdzenia zmiany planu rzeczowo ‑finanso‑

–

wego Samodzielnego Publicznego Szpitala Kli- nicznego nr 2 PUM w Szczecinie na 2013 rok;

wyrażenia zgody na oddanie do odpłatnego uży- –

wania majątku nieruchomego;

zatwierdzenia wzoru świadectwa ukończenia –

zawodowego kształcenia podyplomowego w zakresie analityki medycznej.

Na posiedzeniu Senatu w dniu 30 października 2013 r. pozytywnie zaopiniowano:

awans prof. dr hab. Jadwigi Buczkowskiej ‑Radliń‑

–

skiej na stanowisko profesora nadzwyczajnego PUM;

kandydatów do medalu „Za zasługi dla PAM”.

–

Podjęto uchwały w sprawach:

zmian w składzie Senackiej Komisji ds. Strategii –

Uniwersytetu;

(5)

Inauguracja roku akademickiego

zmian w składzie Senackiej Komisji ds. Szpitali –

Klinicznych;

powołania mgr Katarzyny Mikołajewskiej jako –

przedstawiciela Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie do Rady Społecznej Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego nr 1 im. prof. T. Sokołowskiego PUM w Szczecinie;

zaopiniowania kandydatury mgr Kamili Leszczak‑

–

‑Byszkiewicz do funkcji dyrektora Centrum Transferu Technologii Pomorskiego Uniwersy- tetu Medycznego w Szczecinie;

zatwierdzenia zmiany Regulaminu Centrum –

Transferu Technologii Pomorskiego Uniwersy- tetu Medycznego w Szczecinie;

zmiany Uchwały Nr 123/2012 z dnia 19 grudnia –

2012 r. dotyczącej zakresu rzeczowego inwesty- cji pn. „Rozbudowa Szpitala Klinicznego nr 1 – Centrum Diagnostyki i Leczenia Nowotworów Dziedzicznych PUM”;

Wewnętrznego Systemu Zapewniania Jakości –

Kształcenia;

wyrażenia zgody na realizację i finansowanie pro- –

jektu pn. „Choroby naczyń w reumatologii”;

zatwierdzenia podmiotu do badań sprawozdania –

finansowego Pomorskiego Uniwersytetu Medycz- nego w Szczecinie za 2013 rok;

zatwierdzenia zmiany planu finansowego Samo- –

dzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego nr 1 im. prof. Tadeusza Sokołowskiego PUM w Szcze- cinie na 2013 rok;

zatwierdzenia zmiany planu inwestycyjnego –

Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicz- nego nr 1 im. prof. Tadeusza Sokołowskiego PUM w Szczecinie na 2013 rok.

DB

Teksty uchwał dostępne są na stronie WWW uczelni w zakładce

„Dokumenty”.

zmIanY W struKturze orGanIzaCYJneJ JednosteK nauKoWo ‑dYdaKtYCznYCH pum

Zarządzeniem Rektora PUM z dnia 4 września 2013 r. utworzono na Wydziale Nauk o Zdrowiu Samodzielną Pracownię Chorób Cywilizacyjnych i Leczenia Otyłości.

Zarządzeniem Rektora PUM z dnia 24 września 2013 r. dokonano zmiany w Regulaminie Organiza- cyjnym polegającej na zmianie nazwy Działu Kształ- cenia na Dział Analiz i Planowania Dydaktyki.

Zarządzeniem Rektora PUM z dnia 25 września 2013 r. utworzono jednostkę ogólnouczelnianą pn.

Centrum Transferu Technologii Pomorskiego Uni- wersytetu Medycznego w Szczecinie.

Zarządzeniem Rektora PUM z dnia 4 października 2013 r. zmieniono nazwę Zakładu Pielęgniarstwa Pediatrycznego na Zakład Pediatrii i Pielęgniarstwa Pediatrycznego.

DB

W dniu 5 października Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie zainaugurował rok akademicki 2013/2014. Przemówienie inauguracyjne wygłosił rektor Pomorskiego Uniwersytetu Medycz- nego w Szczecinie prof. dr hab. Andrzej Ciecha- nowicz, podsumowując miniony rok akademicki, przedstawiając najważniejsze dokonania uczelni w zakresie nauki i dydaktyki oraz uzyskane nagrody (tekst przemówienia na stronie 5).

Wśród zaproszonych gości byli: Bartosz Arłuko- wicz, minister zdrowia, Ryszard Mićko, wicewojewoda zachodniopomorski, Wojciech Drożdż, wicemarsza-

łek województwa zachodniopomorskiego, Piotr Krzy- stek, prezydent Szczecina oraz zachodniopomorscy parlamentarzyści, przedstawiciele korpusu konsu- larnego, a także rektorzy Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego i uczelni szczecińskich, jak również przedstawiciele programu Asklepios z Niemiec.

Kolejnym punktem inauguracji była immatryku- lacja studentów pierwszego roku studiów wydzia- łów: Lekarskiego z Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim, Lekarsko‑Stomatologicznego, Lekar- sko‑Biotechnologicznego i Medycyny Laboratoryj- nej, Nauk o Zdrowiu oraz Studium Doktoranckiego.

InauGuraCJa roKu

aKademICKIeGo 2013/2014

(6)

Inauguracja roku akademickiego

W imieniu nowo przyjętych studentów głos zabrał student pierwszego roku Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim Mate- usz Kłoczko, który w postępowaniu kwalifikacyj- nym zajął pierwsze miejsce na liście rankingowej (ex aequo z Jakubem Baranowskim), a w imieniu studentów anglojęzycznych – studentka programu Asklepios Michelle Krauze.

Podczas uroczystej promocji wręczone zostały dyplomy 12 doktorom habilitowanym oraz 64 doktorom nauk medycznych i doktorom nauk o zdrowiu.

W imieniu promowanych doktorów i doktorów habilitowanych głos zabrała dr hab. Violetta Dziedziejko.

Następnym punktem uroczystości było wręczenie odznaczeń państwowych i medali Komisji Edukacji Narodowej.

Niezwykle uroczysty charakter miało nadanie tytułów doktora honoris causa. Ten zaszczytny tytuł otrzymali prof. dr hab. Piotr Chomczyński oraz prof. dr hab. Bolesław Rutkowski. Laudacje wygłosili prof. dr hab. Andrzej Ciechanowicz oraz prof. dr hab. Kazimierz Ciechanowski.

Tradycyjnie ostatnim punktem inauguracji roku akademickiego był wykład wygłoszony przez prof.

dr. hab. Marka Droździka zatytułowany „Geny i leki”.

Uroczystą oprawę inauguracji uzupełnił Chór Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego pod kierunkiem prof. Ryszarda Handke.

* * *

W dniu 4 października 2013 r., w przeddzień inauguracji roku akademickiego odbyło się spo- tkanie zatytułowane „Popołudnie z genami”, któ- rego organizatorami byli: Pomorski Uniwersytet Medyczny oraz Oddział Szczeciński Polskiego Towa- rzystwa Biochemicznego. W tematykę spotkania

wprowadził zebranych prof. Andrzej Ciechanowicz, rektor PUM. Profesor Jan Barciszewski przedstawił wykład na temat „Życie dało życie, ale jak…”, natomiast prof. Piotr Chomczyński w swoim wykładzie zadał pytanie „Czy jesteśmy genami?” Moderatorem dyskusji była prof. Barbara Dołęgowska z Zakładu Analityki Medycznej PUM.

W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele śro- dowiska naukowego PUM, członkowie Oddziału Szczecińskiego Polskiego Towarzystwa Biochemicz- nego oraz licznie przybyła młodzież ze szczecińskich liceów. Rektor prof. Andrzej Ciechanowicz przeka- zał Bibliotece Głównej PUM odbitkę przełomowego artykułu prof. Piotra Chomczyńskiego, z autografem autora, opublikowanego w czasopiśmie „Analytical

Biochemistry” w 1987 r., którego cytowania osią- gnęły niebotyczną liczbę blisko 60 tys. Była też możliwość uzyskania wpisu prof. Chomczyńskiego do jego biografii zatytułowanej „Patent na życie”, której autorem jest Jarosław Abramow ‑Newerly, oraz osobistej rozmowy z gościem honorowym uczelni.

DB Relacja filmowa dostępna jest na stronie internetowej uczelni w galerii wideo.

Prof. Andrzej Ciechanowicz, prof. Zygmunt Machoy,

prof. Piotr Chomczyński, Judith Chomczyńska Prof. Jan Barciszewski

(7)

Inauguracja roku akademickiego

Szanowni Państwo,

Pozwólcie, że pierwsze słowa skieruję do głównych bohaterów dzisiejszej uroczystości, studentów pierwszego roku. I choć zajęcia trwają już od poniedziałku, to właściwie tak naprawdę dopiero od dzisiejszego dnia rozpoczynacie ten najpiękniejszy okres waszego życia – studia. Przychodzicie na uczelnię dorośli, ale zapewniam Was, że wyjdziecie z niej dojrzali.

Dzisiejsza uroczystość to w historii naszej uczelni wydarzenie szczególne. Już za kilka tygodni, 25 listo- pada przypada 65. rocznica pierwszej inauguracji roku akademickiego, podczas której immatryku- lowano, tzn. wciągnięto do spisu pierwszych 59 studentów nowo powstałej Akademii Lekarskiej w Szczecinie. W mieście, w którym do tego czasu nigdy, nawet w okresie

działalności Pedagogium Książęcego, nie nauczano medycyny na poziomie uniwersyteckim. W kategoriach życia ludzkiego 65 lat to wiek dostojny, ale w kategoriach instytucji to zaledwie wejście w dojrzałość. Niech mi będzie więc wolno przywo- łać z imienia i nazwiska tych, którzy położyli fun- dament, na którym my, ich późniejsze uniwersyteckie wnuki i prawnuki, budujemy dzień dzisiejszy i przyszłość naszego Uni- wersytetu: pierwszy rektor Jakub Węgierko, Tadeusz Chorążak, Artur Chwali- bogowski, Tadeusz Mar- kiewicz, Czesław Murczyń- ski, Tadeusz Sokołowski,

Witold Starkiewicz, Kazimierz Stojałowski, Józef Taniewski i January Zubrzycki. Wkrótce dołączyli do nich: Izabela Cwojdzińska ‑Gądzikiewicz, Lech Działoszyński, Adam Krechowiecki, Wanda Mur- czyńska, Jan Słotwiński, Eugeniusz Miętkiewski, Edward Gorzkowski, Irena Semadeni i Bolesław Górnicki.

W pierwszym roku działalności uczelni naukę podjęło 59 studentów, a dzisiaj po 65 latach wcho-

dzimy w nowy rok akademicki z liczbą blisko 5000 studentów, w tym 605 anglojęzycznych. Na pierwszym roku studia rozpoczyna 1386 studentów, w tym 142 studentów anglojęzycznych, wśród nich jest także 20 studentów z Niemiec, którzy podejmują studia w ramach programu Asklepios, utworzonego przez PUM z koncernem Asklepios Kliniken GmbH z Hamburga. W ramach tego programu zajęcia kli- niczne dla studentów będą prowadzone w języku niemieckim w akredytowanych przez PUM szpita- lach sieci Asklepios w Niemczech.

Our dear students of English Program at Medi- cal and Dental Faculty! Be sure that the Pomera- nian Medical University in Szczecin is a student‑

‑friendly school where you have the opportunity to achieve profession devoted to human health and life. Good luck!

Besonders herzlich begrüße ich die Studenten vom Asklepios Programm.

Ich hoffe, daß der mythi- sche Asklepios für Ihre Kinder sorgen wird und Sie in der Zukunft gute Aerzte werden.

Od 21 sierpnia 2010 r.

jesteśmy uniwersytetem, Pomorskim Uniwersytetem Medycznym w Szczecinie.

I to szlachectwo zobowią- zuje. Wszak uniwersytet to ogół, społeczność nauczycieli i uczniów (łac. universitas magistro- rum et scholarium), a jego zadaniem według Kazi- mierza Twardowskiego (twórcy filozoficznej Szkoły Lwowsko ‑Warszawskiej) „jest zdobywanie prawd i prawdopodobieństw naukowych oraz krzewienie umiejętności ich dochodzenia. Rdzeniem i jądrem pracy uniwersyteckiej jest tedy twórczość naukowa, zarówno pod względem merytorycznym, jak i pod względem metodycznym”.

Takie pojmowanie roli uniwersytetu jest nam równie bliskie w XXI w. O powyższym świadczy uzyskanie przez Pomorski Uniwersytet Medyczny

przemóWIenIe InauGuraCYJne reKtora pum

(8)

Inauguracja roku akademickiego

w Szczecinie trzeciego miejsca, zaraz za Uniwersy- tetem Jagiellońskim i Warszawskim, pod względem efektywności naukowej, umiędzynarodowienia oraz publikacji prac naukowych w latach 2008–2012 w prestiżowym rankingu organizowanym corocznie przez „Perspektywy” i „Rzeczpospolitą”. Na uczelni realizujemy aktualnie 59 projektów badawczych, finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

W opublikowanej 30 września br. ocenie parame- trycznej, dokonanej przez Komitet Ewaluacji Jed- nostek Naukowych, Wydział Lekarski z Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim i Wydział Lekarsko‑

‑Biotechnologiczny i Medycyny Laboratoryjnej otrzymały kategorię A, potwierdzając „najwyższej próby jakość swojej pracy badawczej” (cytat z listu minister Barbary Kudryckiej), a Wydział Lekarsko‑

‑Stomatologiczny i Wydział Nauk o Zdrowiu katego- rię B. Ten sukces cieszy wszystkich nas, którzy sta- ramy się uprawiać naukę, pokazując jednocześnie obszary, w których możemy i powinniśmy być lepsi.

Z dumą i dużą radością informuję Państwa, że w roku akademickim 2012/2013 tytuł profesora uzyskało aż 11 osób. Wyrazy uznania i serdeczne gratulacje kieruję do pani profesor Bożeny Birkenfeld, pani profesor Barbary Dołęgowskiej, pani profesor Jadwigi Buczkowskiej ‑Radlińskiej, pana profesora Dariusza Bielickiego, pana profesora Mirosława Brykczyńskiego, pana profesora Tomasza Urasińskiego, pana profesora Grzegorza Kurzawskiego, pana profesora Jarosława Pereguda‑

‑Pogorzelskiego, pana profesora Jacka Rudnickiego, pana profesora Stanisława Zajączka oraz pana profesora Piotra Prowansa.

Uniwersytet nieustannie otwiera się na nowe śro- dowiska. Nasze doświadczenia wskazują, że fascy- nacja medycyną dotyka ludzi w każdym wieku. Naj- młodszy nasz „student”, uczestnik DUM PUM, ma siedem lat, natomiast najstarszy to ponad 80 ‑letni uczestnik zainauguro-

wanego w dniu 13 wrze- śnia 2013 r. Medycznego Uniwersytetu Seniora Pomorskiego Uniwer- sytetu Medycznego (MUS PUM). Bardzo ważną grupą dla PUM są licealiści. To właśnie dla nich rozpoczyna się kolejna edycja projektu edukacyjnego pod

nazwą MAM PUM (Młodzieżowa Akademia Medyczna Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego). Pracujemy obecnie nad formułą oferty edukacyjnej adresowa- nej do uczniów gimnazjów. Z tego miejsca na ręce pana prezydenta Piotra Krzystka składam serdeczne podziękowanie za wsparcie finansowe udzielane nam przez Miasto Szczecin, bez którego nie byłaby możliwa realizacja tych projektów.

Doktor Edward Drescher, jeden z naszych ojców założycieli, tak opisał pierwsze lata uczelni: „W wielu dyscyplinach Akademia była wręcz monopolistą, poza nią nie istniały na terenie miasta placówki spe- cjalistyczne. Było to zjawisko niespotykane w innych ośrodkach akademickich. Zamiast skoncentrować swe wysiłki na problemach dydaktycznych i nauko- wych – kliniki PAM pełniły permanentne dyżury dla rozrastającego się miasta, a nawet wojewódz- twa, stały się szpitalami powszechnymi. W czasie gdy inne, prawidłowo zorganizowane akademie medyczne koncentrowały się na problemach naucza- nia, rozwijania badań naukowych i tworzenia klinik wysoce wyspecjalizowanych – szczecińscy pracow- nicy kliniczni w ciężkim, codziennym trudzie walczyli o zdrowie ludności”. Jak widać, działalność lecz- nicza na rzecz społeczności lokalnej to od samego początku znak szczególny i trwały wyróżnik naszej uczelni, który w aktualnej sytuacji prawnej realizowany jest poprzez oba szpitale uniwersyteckie zatrudniające ponad 2600 osób i działającą od roku w formule spółki z o.o. Uniwersytecką Klinikę Sto- matologiczną. Jest jeszcze jeden, mam nadzieję rów- nie trwały wyróżnik działalności naszych podmio- tów prowadzących działalność leczniczą: dodatni wynik finansowy. Dlatego też na ręce pani prezes dr Iwony Chruściel ‑Malinowskiej, pani dyrektor dr Marii Ilnickiej ‑Mądry i pani dyrektor dr Barbary Turkiewicz składam podziękowania dla kierowanych przez nie zespołów za trud i dobrą pracę na rzecz zdrowia powierzonych im chorych. Gdy dodam, iż od 1 stycznia br. kanc- lerzem PUM jest pani mgr Maria Czerniecka, to nie pozostaje mi nic innego, jak przywołać trafny aforyzm Margaret Thatcher: „Jeśli chcesz, by coś zostało powie- dziane – powierz to męż- czyźnie. Jeśli chcesz, by zostało zrobione – powierz to kobiecie”.

(9)

Inauguracja roku akademickiego

Z tego miejsca chcę wszystkim Państwu podzię- kować za wysiłek i czas poświęcony dla dobra naszej instytucji. Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szcze- cinie to przede wszystkim wyjątkowi otwarci ludzie, pełni entuzjazmu i pasji do działania. Na naszym Uniwersytecie pracuje 1086 osób, w tym 628 nauczycieli akademickich, wśród nich 85 z tytu- łem profesora i 71 ze stopniem naukowym doktora habilitowanego. Dziękuję z tego miejsca każdemu pracownikowi za codzienny trud i zaangażowanie na rzecz PUM, za ten swoisty etos i poczucie dumy z udziału w rozwoju Uniwersytetu. Pragnę złożyć szczególne podziękowania pani profesor Krystynie Lisieckiej ‑Opalko, która w tym roku przechodzi na emeryturę. Żegnają się z nami także Koleżanki i Koledzy spoza grona nauczycieli. Szanowni Pań- stwo, pamiętajcie, że to jest nadal wasza uczelnia.

Wyrazy współczucia kieruję do bliskich śp. Danuty Bereszko i profesora Ignacego Urasińskiego, którzy tworzyli historię Pomorskiego Uniwersytetu Medycz- nego w Szczecinie, a odeszli w ostatnim roku ku wieczności. Zachowajmy również w pamięci naszych zmarłych studentów: panią Sylwię Kuć i pana Michaela Stasiaka. Uczcijmy ich chwilą ciszy.

Za nami pierwszy rok kadencji 2012–2016. Przy- chodzą mi tutaj na myśl słowa naszego wieszcza:

„O roku ów! Kto ciebie widział w naszym kraju!”.

Tak, to był bez wątpienia rok bogaty w wydarze- nia, które wpisują się w życie naszej uczelni. Przy- pomnę choć kilka najważniejszych: powołanie Zachodniopomorskiego Centrum Biogospodarki, konsorcjum, w którego skład weszły: Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, Zachodnio- pomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Uniwersytet Szczeciński, Politechnika Koszalińska i Urząd Marszałkowski Województwa Zachodnio-

pomorskiego. PUM został zaproszony przez Bank Zachodni WBK do międzynarodowej sieci uczelni partnerskich Santander Universidades, do której należy ponad tysiąc szkół wyższych na świecie, w tym Uniwersytet Harvarda oraz uniwersytety w Oxfordzie i Cambridge. Identyfikacja dotąd bez- imiennych żołnierzy podziemia niepodległościowego, zamordowanych po 1945 r. w więzieniu na Mokoto- wie i ekshumowanych z kwatery „Ł” na Powązkach, dokonana przez utworzoną na mocy porozumienia PUM i IPN Polską Bazę Genetyczną Ofiar Totalita- ryzmów, to ważne osiągnięcie naukowe o dużym pozytywnym wydźwięku humanitarnym, społecz- nym i historycznym. W kwietniu odwiedziła nas pani rektor Uniwersytetu w Greifswaldzie. Ta histo- ryczna wizyta 352. rektora z bliskiego nam nie tylko geograficznie Greifswaldu nadała nowy wymiar współpracy transgranicznej między naszymi uczel- niami, w tym zwłaszcza w realizowanym w ramach INTERREG IV A projekcie badań przesiewowych noworodków. W maju miałem wraz z panem dzie- kanem Leszkiem Domańskim zaszczyt przedsta- wienia panu Joachimowi Gauckowi, prezydentowi Niemiec, osiągnięć realizowanego wraz z partnerami niemieckimi projektu „Telemedycyna w Euroregio- nie Pomerania”.

Oczekujemy, że jeszcze w tym roku zakończone zostaną dwie inwestycje uczelni: Międzywydziałowe Centrum Dydaktyki i Centrum Diagnostyki i Lecze- nia Nowotworów Dziedzicznych, które w roku 2014 w istotny sposób wzmocnią działalność dydaktyczną, naukową i leczniczą, trzy filary, na których opiera się misja Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie.

Rok akademicki 2013/2014 ogłaszam za otwarty.

Quod Felix, faustum fortunatumque sit!

Profesor Piotr Chomczyński, rocznik 1942, jest absolwentem biochemii Uniwersytetu Warszaw- skiego z 1966 r. Pracował w Instytucie Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN, a także w Szkole Głów- nej Gospodarstwa Wiejskiego. Doktorat obronił w 1971 r., w 1978 przeprowadził przewód habili- tacyjny. W roku 1983 wyjechał do USA. Pracował w National Institute of Health w Bethesda w stanie Maryland oraz w College of Medicine University of

Cincinnati. Jest właścicielem i dyrektorem firmy biotechnologicznej Molecular Research Center, którą założył w 1989 r. w Cincinnati. Jest też właścicielem ośmiu patentów zgłoszonych w USA.

Dorobek naukowy profesora obejmuje 58 publikacji i 13 rozdziałów w książkach i podręcznikach o łącznym impact factor 150,348. Istotna część jego prac poświęcona jest zagadnieniom dotyczą- cym preparatyki kwasów nukleinowych. Zajmuje

doKtorzY HonorIs Causa pum

prof. dr hab. pIotr CHomCzYŃsKI

(10)

Inauguracja roku akademickiego

się także biochemią hormonów i badaniami nad przysadką mózgową.

Profesor Piotr Chomczyński jest wybitnym naukowcem z niekwestionowanym dorobkiem w dziedzinie biochemii i biologii molekularnej. Jego prace w szczególny sposób wpłynęły na rozwój świa- towej nauki. Jest według brytyjskiego dziennika

„The Guardian” na 17. miejscu wśród światowych gigantów nauki.

LaudaCJa

„Laudare” po łacinie znaczy chwalić. Stąd laudacja to mowa pochwalna obrazująca zalety danej osoby, wygłaszana np. jak ma to miejsce dzisiaj, z okazji wręczenia honorowego tytułu. W przypadku przesad- nego zachwytu i nadmiaru pochlebstw zamiast o lau- dacji można mówić o panegiryku. Dlatego też bez popadania w patos i panegiryzm przedstawię zalety prof. Piotra Chomczyńskiego, naszego wybitnego rodaka, od lat rozsławiającego imię Polski na całym świecie. Rodowity warszawiak, rocznik 1942, znakomity biochemik, wybitny naukowiec, wynalazca nieustannie poszukujący nowego, odważny wizjoner i wizjonerski przedsiębiorca. Człowiek, który był

„kreatywny” i „innowacyjny” na długo przed tym, nim te terminy zadomowiły się w naszym języku. A przy tym ujmujący, serdeczny, skromny i prawy czło- wiek. Znakomity kolekcjoner polskiego malarstwa.

We wstępie do pięknej literackiej biografii Piotra Chomczyńskiego Jarosław Abramow ‑Newerly napi- sał „Piotr Chomczyński odniósł niezwykły sukces naukowy i finansowy dzięki przełomowym pracom w dziedzinie biologii molekularnej, dotyczącym izo- lacji kwasów nukleinowych z tkanek”. I dalej: „We wrześniu 2003 roku znany brytyjski dziennik »The Guardian« ogłosił artykuł »The giants of science«, gdzie przedstawił listę elity uczonych, których prace

w szczególny sposób wpłynęły na rozwój nauki świa- towej. Wśród 25 wymienionych „gigantów nauki”

Piotr Chomczyński znalazł się na 17. miejscu.

Takiego sukcesu nie osiągnął dotąd żaden Polak.

Opracowana przez niego metoda zrewolucjonizo- wała badania molekularne i umożliwiła niebywały postęp w biologii, genetyce, medycynie klinicznej czy agrotechnice”.

Ta fundamentalna praca Piotra Chomczyńskiego ukazała się w kwietniu 1987 r. w czasopiśmie „Ana- lytical Biochemistry”, 162,1:156–159, i do dnia dzisiejszego, jak tuż przed naszą uroczystością sprawdziłem w bazie Web od Science, była cyto- wana 59 798 razy, a w bazie Google Scholar nawet 60 013. Łącznie do dzisiaj wszystkie prace Piotra Chomczyńskiego były cytowane 64 202 razy.

Dzisiaj przypada dziewiąta rocznica śmierci Maurice`a Wilkinsa, tego trzeciego, obok Jamesa Watsona i Francisa Cricka, laureata Nagrody Nobla z 1962 r. za odkrycie dotyczące struktury molekularnej kwasów nukleinowych i jej znaczenia w przekazywaniu informacji. Piotr Chomczyński przywołał słowa Wilkinsa: „To nieprawda, że badacz stale goni za wiedzą, to wiedza goni za nim. DNA to złoto Midasa. Kto go raz dotknął, przepadł”.

Piotrze, Twoim złotem Midasa jest bez wątpienia RNA. Wszak z uśmiechem przedstawiasz się jako

„RNA man”. Patrząc na dzieło Twojego życia, mam jednoznaczne skojarzenia z ewangeliczną przy- powieścią o talentach. Ty swoje rozliczne talenty pomnożyłeś po wielokroć dla dobra nauki i nadal je pomnażasz, zgodnie z dewizą swojego mentora prof. Przemysława Szafrańskiego: „Przenajlepiej wyszło, ale może być lepiej”.

Verba docent, exempla trahunt (Słowa uczą, przykłady pociągają).

prof. dr hab. Andrzej Ciechanowicz

(11)

Inauguracja roku akademickiego

Profesor Bolesław Rutkowski jest kierownikiem Katedry i Kliniki Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Gdańskiego Uniwersytetu Medycz- nego i absolwentem tejże uczelni z 1968 r. Jest spe- cjalistą w dziedzinie chorób wewnętrznych, nefrologii, transplantologii klinicznej i hipertensjologii.

Był konsultantem krajowym w dziedzinie nefrologii i krajowym koordynatorem Programu Poprawy i Rozwoju Dializoterapii. W okresie jego działalności ponaddwukrotnie zwiększono liczbę stacji dializ w Polsce, a dostępność do leczenia nerkozastępczego osiągnęła poziom europejskiej czołówki.

Stypendysta wielu krajowych i zagranicznych uczelni, m.in. w Parmie i Birmingham. Członek wielu organizacji i towarzystw.

Autor i współautor ponad 600 publikacji w czasopismach krajowych i zagranicznych. Redaktor i współautor 25 podręczników oraz 80 rozdziałów o łącznym impact factor ponad 400. Promotor 23 przewodów doktorskich.

Główne zainteresowania naukowe to: epidemiolo- gia chorób nerek, patofizjologia zaburzeń gospodarki węglowodanowo ‑lipidowej w przewlekłej niewydol- ności nerek, optymalizacja terapii nefroprotekcyjnej, dializoterapia i przeszczepy nerek.

Jest osobą znającą życie i kochającą życie, otwartą na innych ludzi.

LaudaCJa

Magnificencjo – Panie Rektorze, Dostojni Goście, Drodzy Studenci, Szanowni Państwo!

Mam ogromny zaszczyt przybliżenia Państwu sylwetki pana prof. Bolesława Rutkowskiego.

Aby nie męczyć Państwa odszyfrowywaniem łacińskich dat, powiem wprost – prof. Bolesław

Rutkowski urodził się w 1944 r. w Wilnie – jest więc wygnańcem. Ojciec pana profesora czynnie nie zga- dzał się z porządkiem jałtańskim, był więc ściganym wygnańcem. Z tego powodu rodzina ukrywała się pod zmienionym nazwiskiem i był czas, że prof. Rut- kowski nazywał się tak, jak delegat rządu na kraj.

I to „bycie delegatem na kraj“ mocno utkwiło w pamięci i działaniach pana profesora, którego największe osiągnięcia wiążą się z działaniem

„na kraj” i dla kraju.

Pan profesor był konsultantem krajowym w dziedzinie nefrologii, krajowym koordynatorem programu poprawy i rozwoju dializoterapii w Polsce, prezesem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego, a obecnie jest prezesem–elektem Polskiego Towarzystwa Transplantologicznego. Ale zanim do tego doszło...

Swoją powojenną wedrówkę pan profesor zakoń- czył w Gdańsku, gdzie w 1968 r. ukończył z wyróż- nieniem Akademię Medyczną i rozpoczął pełną suk- cesów karierę naukową i zawodową. Od 1992 r.

jest profesorem. Wypromował 23 doktorów, 11 jego współpracowników uzyskało stopień doktora habilitowanego, a czworo – tytuły profesora. Profesor Rutkowski jest autorem lub współautorem ponad 600 publikacji, które były cytowane prawie 2,5 tys.

razy. Są to ogromne, niewątpliwe zasługi dla...

Gdańskiej Akademii Medycznej/Gdańskiego Uni- wersytetu Medycznego. Zasługi, które mam nadzieję, są i będą docenione! A co dla nas? Pan Profesor jest redaktorem/współredaktorem 25 podręczni- ków i 80 rozdziałów w podręcznikach, z których korzystamy my wszyscy i jeszcze długo korzystać będą nasi studenci.

Ale to nie wszystko!

prof. dr hab. boLesŁaW rutKoWsKI

(12)

Inauguracja roku akademickiego

Mówiłem już, że największe osiągnięcia i zasługi pana profesora wiążą się z „byciem delegatem na kraj“. Dzięki Programowi Poprawy i Rozwoju Dializoterapii w Polsce, którego prof. Rutkowski był inicjatorem i krajowym koordynatorem, dostęp- ność do leczenia nerkozastępczego w Polsce wzrosła z poziomu najbiedniejszych krajów postsowieckich do poziomu europejskiej czołówki. W konkretnych liczbach – liczba stacji dializ zwiększyła się trzy- krotnie, a dializowanych pacjentów siedmiokrotnie!

I to są konkretne zasługi dla Polski, dla jej obywateli!

A co dla naszej uczelni?

Widzieli Państwo, że przyniosłem z sobą na mów- nicę ten dziwny przedmiot. Pewnie pomyśleli Pań- stwo, że jako człowiek nowoczesny czy ponowoczesny będę wspierał swoją pamięć twardym dyskiem. Ale to nie jest twardy dysk – to jest koło zamachowe!

Nestor polskiej nefrologii, doktor honoris causa PAM, prof. Franciszek Kokot, wielokrotnie wykazy- wał, że nefrologia jest kołem zamachowym medycyny. I takie koło zamachowe zamontował nam w Pomorskiej Akademii Medycznej wielki mecha- nik – prof. Bolesław Rutkowski. Jako krajowy koor- dynator zapewnił środki na realizację akademickiej nefrologii, co pozwoliło na odrobienie 26 ‑letnich zaległości wobec przedostatniego akademickiego ośrodka nefrologicznego w ówczesnej bydgoskiej filii Gdańskiej Akademii Medycznej. Szczecin miał jednego z najlepszych polskich nefrologów, obecnego tu dzisiaj prof. Stanisława Czekalskiego, doktora honoris causa PAM, który z życiowej konieczności musiał zajmować się endokrynologią.

Od ponad dziesięciu lat, dzięki prof. Rutkow- skiemu, Szczecin ma akademicką/uniwersytecką nefrologię – koło zamachowe medycyny.

Sześć, jedenaście, szesnaście, trzydzieści pięć, dwieście – te liczby obrazują zasługi pana profesora dla naszej uczelni. Dzięki powstaniu naszej nefrologii – zyskaliśmy od tego czasu: sześć tytu- łów profesorskich, jedenaście habilitacji, szesna- ście grantów KBN, MNiSzW, NCN, trzydzieści pięć doktoratów oraz zrealizowaliśmy dwieście milionów złotych kontraktu z kasami chorych, MZ czy NFZ (potwierdzi to obecna tu dyrektor naszego Odziału NFZ). Konkretne liczby, konkretne korzyści, konkretne zasługi!

Na krótko przed tym świętem przeprowadziłem wśród moich współpracowników miniankietę z jednym krótkim pytaniem: „Profesor Bolesław Rutkow- ski – Twoje pierwsze skojarzenie?“. Zdecydowana większość odpowiedzi to: „Przyjaciel“. Miłość może być, i często jest, nieodwzajemniana – przyjaźń odwzajemniana jest zawsze! I dlatego na tym sym- bolicznym kole zamachowym – pamiątce i podzięko- waniu za to, co zrobił dla nas pan profesor, umie- ściliśmy napis: „Wielkiemu Mechanikowi, Panu Profesorowi Bolesławowi Rutkowskiemu, doktorowi h.c. PUM – Przyjaciele z PUM“.

Przyjmij, drogi Bolku, to symboliczne koło zamachowe w podzięce za to, które nam zainstalowa- łeś!

I jeszcze jedno, Szanowni Państwo, z panem profesorem Rutkowskim łączą mnie szczególne więzy duchowe... Śp. ojciec pana profesora miał na imię Kazimierz, ja jestem Kazimierz, synowie pana profesora – obecni tu z nim, to: starszy – Przemysław, młodszy – Bartosz, tak jak moi synowie! Nie znali- śmy się, gdy chrzciliśmy naszych synów, więc to jest więź – szczególna więź, serdeczna więź!

prof. dr hab. Kazimierz Ciechanowski

odznaCzenIa paŃstWoWe I medaLe

Postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Pol- skiej za wybitne zasługi w pracy naukowo ‑badawczej i dydaktycznej w dziedzinie medycyny odznaczeni zostali: Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodze-

nia Polski – prof. dr hab. n. przyr. dhc PUM Zyg- munt Machoy, oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski – prof. dr hab. n. med. Barbara Wiszniewska.

(13)

Inauguracja roku akademickiego

Postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej za zasługi w działalności naukowej i dydaktycznej w dziedzinie medycyny uhonorowani zostali:

Złotym Krzyżem Zasługi – prof. dr hab. Andrzej Bohatyrewicz, prof. dr hab. Dariusz Chlubek, dr hab. prof. PUM Anna Machoy ‑Mokrzyńska;

Srebrnym Krzyżem Zasługi – prof. dr hab. Piotr Milkiewicz.

Postanowieniem Prezydenta Rzeczypospoli- tej Polskiej za wzorowe, wyjątkowo sumienne wykonywanie obowiązków wynikających z pracy zawodowej, odznaczeni zostali: Medalem Złotym za Długoletnią Służbę – dr hab. Elżbieta Baryła‑

‑Pankiewicz, prof. dr hab. n. biol. Elżbieta Kali- sińska, prof. dr hab. Krystyna Lisiecka ‑Opalko, prof. dr hab. Tomasz Miazgowski, prof. dr hab.

Edyta Płońska ‑Gościniak; Medalem Srebrnym za Długoletnią Służbę – dr hab. Marcin Słojewski;

Medalem Brązowym za Długoletnią Służbę – dr hab.

Danuta Kosik ‑Bogacka.

Odznaki honorowe „Za zasługi dla ochrony zdrowia” przyznane przez ministra zdrowia otrzymali: dr hab. prof. PUM Andrzej Brodkiewicz, prof. dr hab. Maria Chosia, dr hab. prof. PUM Aleksander Falkowski, prof. dr hab. Barbara Gawrońska ‑Szklarz, prof. dr hab. Przemysław No- wacki, prof. dr hab. Anna Walecka.

Za szczególne zasługi dla oświaty i wychowania Medalem Komisji Edukacji Narodowej wyróżnieni zostali: dr hab. Stanisława Bielecka ‑Grzela, dr hab.

Maria Giżewska, dr hab. Agnieszka Kordek, dr Mag- dalena Leszczyszyn ‑Pynka, prof. dr hab. Lilianna Majkowska, dr hab. prof. PUM Janusz Menkiszak, dr Beata Wudarska.

Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego w uznaniu zasług dla rozwoju Pomorza Zachod- niego przyznał Srebrną Odznakę Honorową Gryfa Zachodniopomorskiego: prof. dr hab. Bożenie Bir- kenfeld, prof. dr. hab. Mirosławowi Brykczyńskiemu, dr hab. Marii Giżewskiej, prof. dr. hab. Andrzejowi Żylukowi.

Medale „Za zasługi dla PAM” przyznane przez rektora PUM otrzymali: mgr Danuta Bereszko – pośmiertnie, prof. dr hab. Dariusz Bielicki, dr hab. prof. PUM Andrzej Brodkiewicz, prof. dr hab. Marek Brzosko, prof. dr hab. Miro- sław Brykczyński, prof. dr hab. Zbigniew Cele- wicz, mgr Kornel Chełstowski, dr hab. Miło- sław Cnotliwy, prof. dr hab. Damian Czepita, prof. dr hab. Tadeusz Dębniak, dr hab. prof. PUM Aleksander Falkowski, Mirosław Gasiecki, dr hab.

Maria Giżewska, prof. dr hab. Piotr Gutowski, dr hab. Grażyna Hnatyszyn, Dorota Januszew- ska, prof. dr hab. Maria Jastrzębska, dr n. zdr.

Anna Koprowicz, dr hab. prof. PUM Anna Machoy‑

‑Mokrzyńska, dr Jacek Patalan, dr hab. Małgo- rzata Peregud ‑Pogorzelska, prof. dr hab. Jarosław Peregud ‑Pogorzelski, prof. dr hab. Andrzej Star- czewski.

BR

(14)

Nominacje profesorskie

Jadwiga Buczkowska ‑Radlińska urodziła się w 1951 r. w Miączy- nie w wojew. lubelskim. Ukończyła liceum ogólnokształcące w Zamo- ściu, dyplom lekarza dentysty uzyskała w 1974 r. na Wydziale Lekarskim z Oddziałem Stomato- logicznym Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. Po ukoń- czeniu studiów rozpoczęła pracę w Zakładzie Stomatologii Zacho- wawczej PAM, a w 2000 r. została jego kierownikiem. Jest specjalistą

stomatologii zachowawczej (drugiego stopnia) i stomatologii ogólnej (pierwszego stopnia)

W 1983 r. obroniła pracę doktorską nt. „Wpływ zastosowanych miejscowo zakwaszonych roztwo- rów fluorków na narząd żucia dzieci szkolnych zamieszkujących teren o optymalnym i śladowym stężeniu fluorków w wodzie wodociągowej”. Sto- pień doktora habilitowanego uzyskała na podstawie dorobku naukowego i rozprawy habilitacyjnej pt. „Czynniki modyfikujące procesy de ‑ i remine-

ralizacji szkliwa zębów w aspekcie podatności na próchnicę zębów”

w 1999 r.

Działalność nau kowa Jadwigi Buczkowskiej ‑Radlińskiej koncen- truje się na badaniach dotyczących choroby próchnicowej zębów, jej przyczyn, zapobiegania i leczenia.

Na podstawie badań pod jej kierunkiem opracowano programy profilaktyczno ‑lecznicze uwzględ- niające potrzeby różnych grup społecznych. Była autorką i kierownikiem programu profilaktyczno ‑leczniczego dla młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie, realizowanego we współpracy z Urzędem Miejskim w Szczecinie. Szereg publikacji poświęciła roli fluoru w zapobieganiu próchnicy zębów. Wykazała, że fluorkowanie wody i nadzorowane szczotkowanie zębów związkami fluoru nie zwiększa skuteczno- ści zapobiegania tej chorobie, a szkliwo plamkowe częściej występuje u dzieci zamieszkujących rejon wody fluorkowanej. Badania te przyczyniły się do podjęcia decyzji o zaprzestaniu fluorkowania wody.

Jest promotorem 14 doktora- tów, wypromowała trzech doktorów habilitowanych. Była recenzentem w trzech przewodach habilitacyjnych, 17 przewodach doktorskich oraz trzech projektach ministerialnych.

W latach 2002–2008 pełniła funk- cję dziekana Wydziału Lekarsko‑

‑Stomatologicznego PAM, a w latach 2008–2012 funkcję prodziekana.

Od 2002 do 2013 r. była konsultantem wojewódzkim w dziedzinie stomatologii zachowawczej z endo- doncją. Jest członkiem Państwowej

Źródło: www.prezydent.pl, zdjęcie Piotr Molęcki

nomInaCJe proFesorsKIe

proF. dr Hab. n. med.

JadWIGa buCzKoWsKa ‑radLIŃsKa

zaKŁad stomatoLoGII zaCHoWaWCzeJ

9 WrześnIa 2013 r.

(15)

Nominacje profesorskie

Piotr Prowans urodził się w 1961 r. w Szczecinie. W 1987 r.

ukończył studia na Wydziale Lekar‑

skim w Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. Po uzy- skaniu dyplomu został zatrudniony w I Klinice Chirurgii Ogólnej PAM, później Klinice Chirurgii Ogólnej i Chirurgii Ręki PAM. W 2009 r.

dzięki jego staraniom władze uczelni i szpitala klinicznego PAM powo- łały Oddział Kliniczny Chirurgii Pla- stycznej, Endokrynologicznej i Ogól-

nej, który w 2013 r. został rozbudowany i prze- kształcony w Klinikę Chirurgii Plastycznej, Endokry- nologicznej i Ogólnej. Aktualnie prof. Piotr Prowans pełni funkcję kierownika kliniki. Jest specjalistą w dziedzinie chirurgii ogólnej i chirurgii plastycznej.

Od początku pracy zawodowej głównym nur- tem jego zainteresowań była chirurgia odtwórcza.

W 1994 r. obronił pracę doktorską pt.

„Wpływ miejscowo podawanego pre- paratu Polcortolon na wytrzymałość zdrowych ścięgien Achillesa szczura z uwzględnieniem różnych prędkości rozciągania”. Promotorem pracy był prof. Bolesław Nagay, pod którego kierunkiem rozwijał umiejętności nie tylko pracy naukowej, ale także umiejętności w zakresie chirurgii, a szczególnie chirurgii ręki, chirurgii odtwórczej i mikrochirurgii.

Wiedzę i doświadczenie zdobywał także w trakcie zagranicznych staży naukowych, które odbył dwukrotnie w klinice chirurgii ręki i chirurgii

plastycznej w Hamburgu i także dwukrotnie w klinice chirurgii ręki w Louisville w USA.

Podsumowaniem prowadzonych przez niego badań była rozprawa habilitacyjna pt. „Bierna czasowa proteza ścięgna – możliwości zasto- sowania w chirurgii odtwórczej ręki”, którą obronił w 2006 r. Publikacje prac naukowych zapewniły mu dorobek oceniony na 460,5 punktów MNiSW oraz łączny impact factor równy 33,397, indeks Hirscha – 6.

Od 2003 r. zajmował się problematyką wykorzystania materiałów polimerowych w chirurgii odtwór- czej. W 2011 r. rozpoczął nowy kierunek badań poświęcony wykorzystaniu termowizji w chirurgii.

Był głównym wykonawcą w siedmiu projektach KBN i Ministerstwa Nauki oraz kierownikiem jednego projektu badawczego. Owocem tych badań

Źródło: www.prezydent.pl, zdjęcie Piotr Molęcki

proF. dr Hab. n. med. pIotr proWans

KLInIKa CHIrurGII pLastYCzneJ, endoKrYnoLoGICzneJ I oGóLneJ 9 WrześnIa 2013 r.

Komisji Egzaminacyjnej. Za działalność naukową, dydaktyczną i organizacyjną na rzecz uczelni była wielokrotnie nagradzana przez rektora PAM/PUM.

Za całokształt osiągnięć została odznaczona przez prezydenta RP Srebrnym Krzyżem Zasługi.

Profesor Jadwiga Buczkowska ‑Radlińska jest mężatką, ma dwóch synów: Łukasza – dr. infor- matyki i Mateusza – dr. inż. budownictwa, oraz troje wnucząt: Tymona, Gustawa i Alicję. Lubi koty, podróże i odpoczynek w ogrodzie.

(red.)

(16)

Nominacje profesorskie

Oddziału Towarzystwa Chirurgów Polskich, był członkiem Zarządu Sekcji Chirurgii Ręki Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego.

Aktualnie jest członkiem Polskiego Towarzystwa Chirurgii Plastycznej, Rekonstrukcyjnej i Estetycz- nej oraz członkiem Polskiego Towarzystwa Zakażeń Szpitalnych.

Za osiągnięcia dydaktyczne wielokrotnie nagra- dzany był indywidualną nagrodą dydaktyczną rektora PAM, w roku 2007 otrzymał Medal Komisji Edukacji Narodowej.

(red.) było współautorstwo dwóch patentów dotyczących

wykorzystania polimerów w chirurgii odtwórczej oraz zabezpieczenia ich przed kolonizacją drobno- ustrojami. Był promotorem czterech obronionych doktoratów.

Poza pracą naukową oraz rozwijaniem warsz- tatu chirurgicznego pełnił liczne funkcje organizacyjne w PAM, a później w PUM. Był członkiem Senatu PAM dwóch kadencji, członkiem Senackiej Komisji ds. Zatrudnienia Nauczycieli Akademic- kich, od 2009 r. jest członkiem Komisji Bioetycznej PUM. Pełnił także funkcję skarbnika Szczecińskiego

proF. dr Hab. n. med.

stanIsŁaW zaJąCzeK

zaKŁad GenetYKI I patomorFoLoGII 25 CzerWCa 2013 r.

Stanisław Zajączek urodził się w 1945 r. w Krakowie. Studia medyczne ukończył w 1970 r.

w Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie.

Od 1971 r. pracuje w PAM, obecnie PUM. Jest pracownikiem Zakładu Genetyki i Patomorfologii PUM, a także kierownikiem Samodzielnej Pracowni Cytogenetycznej i współdziałającej Poradni Cyto- genetycznej Chorób Nienowotworowych SPSK ‑2 PUM w Szczecinie. Specjalista w dziedzinie genetyki klinicznej, laboratoryjnej genetyki medycznej oraz anestezjologii (pierwszego stopnia).

Doktorat nt. „Wpływ kwasu indolo ‑3 ‑octowego na aparat cytogenetyczny limfocytów krwi obwodo- wej in vitro” obronił w 1980 r., a w 1990 r. uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie rozprawy „Ocena konstytucyjnych mutacji genu Rb ‑1 i niestabilności chromosomów w diagnostyce dziedzicznych postaci i badaniach patogenezy siatków- czaka sporadycznego jednostronnego”. Od 2008 r.

profesor nadzwyczajny PUM (poprzednio PAM).

Jest autorem około 200 publikacji naukowych w czasopismach krajowych i międzynarodowych, głównie z zakresu genetyki klinicznej. Wie- dzę i doświadczenie w tej dziedzinie zdoby- wał na stażach w polskich placówkach genetyki człowieka i instytutach w Niemczech, Wielkiej Brytanii i Rosji. Jest promotorem czterech zakończonych przewodów doktorskich i trzech prac magisterskich.

Zorganizował i prowadzi ośrodek diagnostyki cytogenetycznej i dysmorfologicznej różnych schorzeń genetycznych oraz ośro- dek diagnostyki cytogenetycznej białaczek.

Zajmuje się także diagnostyką prenatalną nieinwazyjną i inwazyjną, z wykorzystaniem najnowocześniejszych metod stosowanych jedynie w kilku ośrodkach w świecie. Zorga- nizowany i prowadzony przez niego ośrodek

Źródło: www.prezydent.pl, zdjęcie Wojciech Olkuśnik

(17)

szczeciński obejmuje największą w Polsce liczbę ciąż (około 5000 rocznie z tendencją rosnącą).

Należy do Polskiego Towarzystwa Genetyki Czło- wieka, pełniąc funkcję członka Zarządu Głównego i przewodniczącego Sekcji Diagnostyki Prenatalnej, jest także członkiem International Association of

Human Biologist oraz International Society of Pre- natal Diagnosis.

Z pasją kolekcjonuje płyty z muzyką klasyczną i jazzem, wędkuje. Żona Anna, syn Stanisław.

(red.)

Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie podpisał umowę z Uni- wersytetem w Edynbur- gu w zakresie współpracy naukowo ‑dydaktycznej.

Zapraszamy młodych pra cowników nauki PUM do skorzystania z oferty Fundacji Polskiego Wy‑

dzia łu Lekarskiego przy Uniwersytecie w Edyn- burgu, która aktywnie

wspiera programy stypendialne dla młodych na- ukowców z Polski.

Aktualnie otwarte są następujące programy stypendialne dla młodych naukowców:

Polish School of Medicine Memorial Fund Scholar ship – program otwarty dla naukowców na początku kariery do 10 lat od ukończenia stu- diów, z doskonałą znajomością języka angielskiego.

Wymagane jest autorstwo przynajmniej jednej publikacji. Okres pobierania stypendium wynosi od 1 do 6 miesięcy z możliwością przedłużenia do roku. Termin składania wniosków: 20 marca 2014 r.

Boloz ‑Kulesza Trust Fund Scholarship – pro- gram dla absolwentów uczelni medycznych do 10 lat od ukończenia studiów, z doskonałą znajomością języka angielskiego. Wymagane jest autorstwo przynajmniej jednej publikacji. Stypendium ma na celu pogłębienie wiedzy przez młodych naukow- ców poprzez odbycie studiów/badań w College of Medicine and Veterinary Medicine w Edynburgu oraz wykorzystanie zdobytej wiedzy i umiejętności w celu ochrony zdrowia polskiej społeczności. Ter- min składania wniosków: 13 lutego 2014 r.

W obu przypadkach w wymaganym terminie kandydaci winni złożyć dwa egzemplarze następu- jących dokumen tów: Cur- riculum Vitae w języku angielskim za wierające infor- macje na temat osiągnięć i doświadczeń; poświad- czonej kopii dyplomu wy- danego przez uniwersytet lub inny organ udzielający kwalifikacji medycznych;

poświadczonej kopii świadectwa IELTS lub innego certy- fikatu potwierdzającego znajomość języka angielskiego.

Więcej informacji na stronie: http://www.ed.ac.

uk/schools ‑departments/student ‑funding/postgra- duate/uk ‑eu/medicine ‑vet ‑medicine/polish.

Kontakt:

Uniwersytet w Edynburgu

Dr Maria Dlugolecka ‑Graham MBE

PSM Coordinator for The University of Edinburgh College of Medicine and Veterinary Medicine The University of Edinburgh

Room SU 205, Undergraduate College Office, 2^nd Floor Chancellor’s Building

49 Little France Crescent Edinburgh EH16 4SB

e ‑mail:maria.graham@ed.ac.uk

Dział Nauki i Współpracy z Zagranicą PUM Izabela Kuczyńska, tel. 91 48 000 886, e ‑mail: izabela.kuczynska@pum.edu.pl

mgr Izabela Kuczyńska Dział Nauki i Współpracy z Zagranicą

unIWersYtet W edYnburGu

dLa mŁodYCH nauKoWCóW

(18)

Z prof. dr. hab. Mieczysławem Walczakiem, pierw- szym krajowym konsultantem w nowo utworzonej dziedzinie – endokrynologia i diabetologia dziecię- ca, kierownikiem Kliniki Pediatrii, Endokrynologii, Diabetologii, Chorób Metabolicznych i Kardiologii Wieku Rozwojowego PUM, rozmawia redaktor Kinga Brandys.

Redaktor Kinga Brandys: – Dlaczego do tej pory w Pol‑

sce nie było konsultanta w dziedzinie endokrynologii i diabetologii dziecięcej?

Prof. dr hab. Mieczysław Walczak: – Wąskie spe- cjalizacje powstawały raczej w dziedzinach inter- nistycznych i obejmowały schorzenia u osób doro- słych. Nikt nie lubi wyodrębniania specjalizacji, która oddziela dzieci od dorosłych.

A dlaczego?

– Każdy woli królestwo niż podział na księstwa.

Interniści zawsze uważali, że powinna być jedna endokrynologia, jedna diabetologia, nefrologia, kar- diologia. Dopiero później, ze względu na specyfikę poszczególnych chorób, dziedziny te rozdzielano.

Jeżeli chodzi o choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego, czyli związane z endokrynologią, doty- czą one 10–15% ogółu pacjentów, cukrzyca jest mniej więcej na tym samym poziomie. Poza ośrodkami w Warszawie i Łodzi oddziały dziecięce są łączone, tak jak w przypadku hematoonkologii dziecięcej.

Oddziały dla dorosłych są najczęściej wydzielone, ponieważ chorych jest po prostu znacznie więcej.

A pediatria w wielu dziedzinach jest motorem napędowym nowości, np. po raz pierwszy insuliny tzw. ludzkie wprowadzono właśnie u dzieci, po raz pierwszy indywidualne pompy insulinowe były wpro- wadzone u dzieci, po raz pierwszy peany zastoso- wano także u dzieci. Dopiero później te nowości

trafiły do dorosłych. Dlatego że dziecko jest bardziej chwiejne i podatne na różnego rodzaju nieprawi- dłowości.

Czy ostatnio zauważa Pan wzrost zachorowal‑

ności na te choroby u dzieci?

– Najbardziej zauważalny wzrost zachorowalności występuje w przypadku cukrzycy. Szczególnie duży jest on w Polsce, około 5% wzrostu zachorowal- ności na tę chorobę rocznie. Ponad 20 lat temu, gdy rozpoczynałem pracę w naszej klinice, dzieci ze świeżą cukrzycą przyjmowaliśmy około 20. W tej chwili jest ich 45–50 rocznie.

Co jest przyczyną tak dużej zachorowalności dzieci na cukrzycę?

– Cukrzyca jest chorobą uwarunkowaną wieloma czynnikami, w tym także genetycznymi. Do nie- dawna osoby chore na cukrzycę były kalekami, teraz dobrze prowadzona cukrzyca nie jest problemem, jeżeli chodzi np. o prokreację. Wzrost zachorowań na tę chorobę jest widoczny, kiedy zwiększa się ilość infekcji, przede wszystkim wirusowych. Oka- zuje się, że nawet karmienie piersią może chronić przed tą chorobą. Kiedyś cukrzycy nie stwierdzano np. u najmniejszych dzieci, poza pojedynczymi, genetycznie uwarunkowanymi przypadkami. W tej chwili coraz częściej chorują dzieci między pierwszym a drugim rokiem życia. Nadmierne zmęczenie,

proF. mIeCzYsŁaW WaLCzaK

KraJoWYm KonsuLtantem W dzIedzInIe

endoKrYnoLoGII I dIabetoLoGII dzIeCIĘCeJ

(19)

Konferencje, zjazdy, szkolenia

chudnięcie, częstomocz powinny być pierwszym sygnałem dla rodziców. Jednym z podstawowych badań jest badanie moczu, wykazujące glikozurię i ketonurię, i badanie krwi wykrywające hipergli- kemię. Niestety, nadal zdarzają się przypadki rozpoznania cukrzycy na etapie ciężkiej kwasicy albo nawet śpiączki. Wiele zależy zatem od umiejętności lekarza pierwszego kontaktu i rozpoznania, co jest przyczyną występujących u dziecka objawów.

Coraz więcej polskich dzieci, na wzór zachodniego społeczeństwa, jest otyłych. A przecież propagujemy zdrowy styl życia, chcemy dobrze wyglądać i być długo w jak najlepszej kondycji.

– To prawda, otyłość jest problemem, coraz czę- ściej zauważamy upośledzenia przemian węglowo- danowych predysponujących do cukrzycy typu 2 w młodszym niż przed laty wieku.

Grupą szczególnie zagrożoną są dzieci urodzone z hipotrofią wewnątrzmaciczną, czyli z upośledze- niem wewnątrzmacicznego wzrastania. Dzieci takie rodzą się małe, długie i chude i wówczas rodzice szybko chcą nadrobić wagę dziecka. Istnieją pewne modele żywienia. Najczęściej grube dziecko ma oty- łych rodziców i dziadków. Pomimo apeli i jedni, i drudzy preferują posiłki wysokotłuszczowe z małą ilością owoców i warzyw. Leczenie samego dziecka w tych przypadkach nie ma sensu, aby były efekty, trzeba leczyć całą rodzinę. Powinno się wyelimino-

wać ze szkolnych sklepików słodycze i np. wprowa- dzić, na wzór kilku krajów europejskich, jeden dzień ze słodyczami w tygodniu. Poza tym za mojej mło- dości większość czasu spędzaliśmy na podwórku.

Teraz dzieci siedzą godzinami przy komputerze i przed telewizorem. Ich aktywność fizyczna jest zdecydowanie mniejsza.

Jako konsultant krajowy co chciałby Pan zrobić przede wszystkim?

– Trzeba wykształcić kadrę i temu ma służyć opra- cowany program specjalizacji, który mam nadzieję ujrzy światło dzienne na przełomie roku. I od nowego roku zaczniemy szkolić lekarzy w tej dziedzinie.

W Zachodniopomorskiem nie jest źle – mamy pię- ciu diabetologów, ale są województwa, gdzie pracuje tylko jeden pediatra diabetolog. W całej Polsce kolejki oczekujących do endokrynologów dziecięcych są najdłuższe. Kadry jest wciąż za mało, a zatem kształcenie lekarzy jest jak najbardziej uzasadnione.

Dzieci nie mogą tak długo czekać na wizytę u specja- listy. Kolejnym zadaniem jest powołanie konsultan- tów wojewódzkich oraz akredytacja poszczególnych ośrodków szkolących lekarzy. Chcemy wprowadzić wiele programów profilaktycznych, edukacyjnych i przesiewowych, skierowanych do najmłodszych pacjentów.

Dziękuję za rozmowę.

W kwietniowym numerze „Biuletynu Informa- cyjnego” PUM przedstawiliśmy relację z pierwszej ogólnopolskiej konferencji na temat protekcji mózgu noworodka. W odpowiedzi na sugestie uczestni- ków oraz prelegentów program konferencji został uzupełniony o protekcję mózgu płodu. Za wsparcie projektu od strony merytorycznej w dziedzinie perinatologii bardzo dziękujemy prof. Grzegorzowi Bręborowiczowi z Ginekologiczno ‑Położniczego Szpitala Klinicznego Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.

Ogólnopolski Program Protekcji Mózgu Płodu i Noworodka realizowany jest w klinicznych ośrod-

kach uniwersyteckich w Szczecinie, Łodzi, Poznaniu, Warszawie oraz w szpitalu w Rzeszowie. Nasi gospo- darze to specjaliści z zakresu perinatologii i neonatologii, profesorowie: Jacek Rudnicki, Andrzej Piotrowski, Janusz Gadzinowski, Grzegorz Brębo- rowicz, Maria Katarzyna Borszewska ‑Kornacka, oraz dr Janusz Witalis.

Wykłady prowadzili specjaliści w dziedzinie neonatologii, neurologii, perinatologii i fizjoterapii: profesorowie Jacek Rudnicki, Maria Katarzyna Borszewska ‑Kornacka, Ewa Gulczyńska, Andrzej Piotrowski, Beata Czeszyńska, Janusz Gadzinow- ski, Grzegorz Bręborowicz, oraz dr Grażyna Bana-

proGram proteKCJI mózGu

pŁodu I noWorodKa

(20)

Konferencje, zjazdy, szkolenia

szek, dr Janusz Witalis, dr Ewelina Żyżniewska‑

‑Banaszak, dr Łukasz Karpiński, dr Tomasz Szczapa, dr Krzysztof Stempniewicz, mgr Alina Wojciechow- ska, mgr Grzegorz Serkies, mgr Paweł Zawitkowski, a także Jon Whitmore i Jacqueline Rommel z Nonin Medical, Inc.

Ideą programu jest określenie potrzeb oraz próba wyznaczenia standardów monitorowania mózgu płodu i noworodka, określenie zasad bezpieczeństwa prowadzenia terapii noworodka, jak również kobiety ciężarnej, oraz próba określenia algorytmu postępo- wania w diagnostyce i terapii dziecka z grupy ryzyka wraz z ustaleniem zasad bezpieczeństwa w trakcie pielęgnacji, diagnostyki i terapii. Idea narodziła się w Klinice Patologii Noworodka SPSK ‑2 PUM przy współpracy prof. Jacka Rudnickiego, mgr Aliny Wojciechowskiej oraz mgr Waldemara Jaszczaka.

Program Protekcji Mózgu Płodu i Noworodka kierowany jest do lekarzy neonatologów, perina- tologów oraz neurologów dziecięcych wraz z per- sonelem pielęgniarskim, położniczym i fizjotera- peutycznym. Wieloaspektowość założeń programu polega na objęciu dyskusją oraz badaniem zakresów tematycznych od protekcji, poprzez perinatologię, aż do neonatologii.

Tym, co zasługuje na szczególną uwagę, jest aspekt praktyczny konferencji. Uczestnicy preferują czynne uczestnictwo w spotkaniach naukowych, w tym udział w warsztatach. W części praktycz- nej mogli samodzielnie wykonać USG, podłączyć TCM, CCFM czy NIRS, mogli w czasie rzeczywistym monitorować funkcje życiowe mózgu w trakcie pre- zentowanej terapii noworodka.

Realizacja programu możliwa jest dzięki współ- pracy między ośrodkami uniwersyteckimi. W roku 2014 zapraszamy na konferencje do Krakowa, Wro- cławia, Gdańska, Poznania i Warszawy.

Dziękujemy prof. Beacie Karakiewicz, dziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu PUM, za przyjęcie zapro- szenia do Rady Naukowej Programu.

prof. dr hab. Jacek Rudnicki Klinika Patologii Noworodka mgr Alina Wojciechowska Samodzielna Pracownia Fizjoterapii i Odnowy Biologicznej mgr Waldemar Jaszczak

Zdjęcia U‍‑bik Team

(21)

Konferencje, zjazdy, szkolenia

10 października 2013 r. w Klinice Ginekologii i Uroginekologii SPSK ‑1 w Policach odbyły się III Polsko ‑Niemieckie Warsztaty Uroginekologiczne.

Uczestnicy dzięki przekazom multimedialnym mogli śledzić operacje odbywające się równocześnie na dwóch salach operacyjnych. Każdy zabieg był szczegółowo omawiany przez operatorów bezpośred‑

nio z sali operacyjnej, a także przez obecnych na sali konferencyjnej moderatorów, prof. Andrzeja Star‑

czewskiego oraz prof. Witolda Malinowskiego. Ope‑

ratorzy w sposób jak najbardziej praktyczny pokazali kursantom m.in. takie operacje, jak: minihistero‑

skopia, laparoskopowa amputacja trzonu macicy, podwieszenie przedniej ściany pochwy za pomocą siatki sześcioramiennej oraz podwieszenie tylnej ściany pochwy do więzadła kolcowo ‑krzyżowego.

Najnowsze techniki operacyjne w uroginekologii zaprezentowali: prof. Włodzimierz Baranowski, dr Michael Arlt, dr Jacek Doniec, dr Włodzimierz Bielewicz. Za udział w warsztatach przyznawano osiem punktów edukacyjnych oraz certyfi kat.

W trakcie spotkania w Policach powołane zostało Polsko ‑Niemieckie Towarzystwo Uroginekologiczne.

Celami Towarzystwa są: integracja, wspieranie i roz‑

wój badań nad zagadnieniem nietrzymania moczu i statyki narządu rodnego; inspirowanie i pomoc w organizacji, prowadzeniu i wdrażaniu najnow‑

szych zdobyczy nauki i technologii dotyczących diagnostyki, profi laktyki, leczenia i rehabilitacji uro‑

ginekologicznej; upowszechnianie i propagowanie wiedzy dotyczącej problematyki związanej ze sta‑

tyką narządu rodnego i zagadnieniem nietrzymania moczu; integracja środowiska zawodowego lekarzy zajmujących się dziedziną uroginekologii poprzez stworzenie forum wymiany doświadczeń oraz wspar‑

cie organizacyjne i rzeczowe inicjatyw w tym zakresie.

Pierwszym prezesem PNTU został prof. Andrzej Starczewski, a w skład zarządu oraz komisji rewizyj‑

nej weszli lekarze z Polski i nasi koledzy ze Schwedt i Pasewalku.

Konferencja po raz kolejny potwierdziła chęć kształcenia młodych lekarzy oraz popularność dziedziny uroginekologii. Nie mamy wątpliwości, że za rok spotkamy się ponownie.

dr Sławomir Szymański Zakład Pielęgniarstwa Położniczo‑Ginekologicznego Zdjęcia Beata Rusin

Biuletyn Informacyjny - Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie. Nr 3 (81), Listopad 2013

Nr 3 (81) Listopad 2013