K wartalnik Geologiczny, t. 28, nr J, 1984 r., str. 79 - 92
UKD 563,12.08:551.734.4(438.132 wierc. Porzecze IG 5A+73)
Jan MALEC
W st~pne dane
o srodkowodewonskich (dolnoeifelskich) otwornicach z zachodniej cz~sci
Gor Swi~tokrzyskich
Scharakteryzowano zespoly otwornic wyst~pujqcych w dolnym eiflu otworu Porzecze IG SA. Przedsta- wiono pionowe rozprzestrzenienie poszczegolnych rodzajow otwornic w badanym profilu. Szczegolowo opisano dwa gatunki: Sorosphera columbiense Stewart et Lampe i Webbinelloidea similis Stewart et Lampe.
Zwrocono uwag~ na duze podobienstwo gatunkow opisanych z Porzecza do analogicznych gatunk6w ze srodkowego dewonu USA.
WST~P
Opisane otwornice pochodz,! z otworu wiertniczego Porzecze 10 SA zlokalizo- wanego w synklinie miedzianogorskiej polozonej w zachodniej cz~sci Oor Swi~to
krzyskich (fig. 1). Prom otworu tworz'! skaly dewonu dolnego i srodkowego le- z'!ce w pozycji odwroconej (fig. 2; Praca zbiorowa, 1979; J. Malec, 1979). Straty-
grafi~ przewierconych warstw ustalono na podstawie ramienionogow, koralowcow, konodontow i malzoraczkow wskazuj,!cych na dolny eifel (J. Malec, 1980; J. Stu- dencka, 1979, 1980).
Do badan mikrofaunistycznych pobrano I,!cznie okolo 100 probek, ktore roz- puszczono w 10/; kwasie mrowkowym lub octowym. Otwornice dose powszechnie
wyst~puj,! na gl~bokosci 32,8 -115,5 m, gdzie wyrozniono nast~puj,!ce rodzaje:
Amphitremoida, Hyperammina, Lagenammina, Saccammina, Sorosphaera, Toly- pammina i Webbinelloidea. Opisano tylko dwa gatunki otwornic, tzn. Webbinelloidea similis Stewart et Lampe i Sorosphaera columbiense Stewart et Lampe. Otwornice reprezentuj'!ce pozostale rodzaje scharakteryzowane zostaly bardzo pobieznie, a ich szczegolowe opracowanie przewidziane jest w pozniejszym terminie.
o
I 30kmI
Fig. I. Zarys wychodni paleozoiku zachod- niej cz~sci Gor Swi~tokrzyskich z 10k ali- zacj(! otworu wiertniczego Porzecze IG SA Outline of outcrops of the Paleozoic in western part of the Gory Swi~tokrzyskie Mts and location of the borehole Porzecze IG SA
Prof. J.E. Conkin wyrazam wdzi~cznose za wyczerpujqcq pisemnq informacj~ 0
gatunku Webbinolloidea similis Stewart et Lampe. Dzi~kuj~ doc. dr hab. J. Szcze- churowej za zyczliwq dyskusj~ na temat badanych otwornic i prof. dr hab. H. Zako- wej za cenne uwagi i przeglqd r~kopisu. Serdecznie dzi~kuj~ Pani H. Topaczewskiej za sfotografowanie otwornic, a Pani A. Maszonskiej za wykonanie zalqcznikow graficznych.
OGOLNA CHARAKTERYSTYKA BADANYCH OTWORNIC Srodkowodewonskieotwornice z obszaru Polski nie byly dotqd przedmiotem specjalnych studiow. Istniejqce publikacje oparte Sq na stosunkowo ograniczonym materiale otwornicowym jJochodzqcym z kilku niewielkich fragmentow profilu dewonu srodkowego Gor Swi~tokrzyskich. Eifelskie i zyweckie otwornice z regionu lysogorskiego byly opracowane przez S. Duszynskq (1956, 1959), a zyweckie wschod- niej cz~sci Gor Swi~tokrzyskich przez H. Ozonkowq (1961). Gatunki otwornic opisane w prezentowanym artykulesq po raz pierwszy odnotowane w dewonie . srodkowym Polski.
W profilu otworu Porzecze IG 5A dolnoeifelskie otwornice rozmieszczone Sq w prawie calym odcinku nawierconych osadow w~glanowych. Mozna wsrod nich wydzielie dwie zasadnicze grupy rozniqce si~ typem substancji, z ktorej zbudo- wane Sq ich skorupki. Jednq grup~ stanowiq otwornice 0 skorupkach zlepienco- watych (Hyperammina, Sorosplzaera, Tolypammina, Webbinelloidea) , drugq - otwornice 0 skorupkach utworzonych z substancji pseudochitynowej (Amplzi- tremoida, Lagenammina, Saccammina). W omawianym profilu poszczegolne ro- dzaje otwornic tworzq zespoly charakterystyczne dla okreslonych przedzialow
gl~bokosci (fig. 2). Dla niektorych rodzajow mozna dose dokladnie okreslie dolnq i gornq granic~ ich pionowego zasi~gu (Amphitremoida, Lagenammina, Saccammi- na, Hyperammina) , dla innych zas tylko granic~ gornq (Tolypammina) bqdz dolnq (Sorosphaera). W przypadku rodzaju Webb inello idea , wyst~pujqcego w prawie calym profilu, poszczegolnym przedzialom gl~bokosci mozna przypisae charakte- rystyczne dla nich morfotypy gatunku Webbinelloidea similis Stewart et Lampe (fig. 2).
Zespol otwornic. 0 skorupkach pseudochitynowych wyst~puje w srodkowej
o srodkowodewonskich otwornicach 81
('I:t
'E
c:E co u
« ~
L(1 (/) ~
f/)
S:2 re- c:
c: :!£ ~
~
'E 'E
.15 E~ E '(h ::I
N ro 15
L- c: u
££
()l 0'> ~i
co -0
- ' '0
'5
co co ... lii ..J::~ ~ cd -0 «' c: 0-
15 -0 '0 '"&
'f
c: E .~ ~'E
c: E ..c ()l co L-CO .:is-l.
A (/)g
c CO ~ CU a.
.:a
a.. :c L-e ---
..a ::::n 0.. ~
~
~ « E :::r: ::n (/) 0 ~ ~ « CD CD= -
~.-oJ 1 m
I I I
UI ! I u.. T
Ui I I I 100 D I
>- T T
Z T
.-oJ
0 I I
0 I I T 80 I
I
I T I IT
I I
)to T 1 SO I
~ I 0 I I :::=:::
0 I
a I I
a:: I
ItO I
'U>
T II
z
-..
~
II II IIUJ II II 20
0 I - -
~ ~~
- 5 - 6 --1IA-lVe
Fig. 2. Pionowe rozprzestrzenienie rodzajow otwornic i opisanych gatunk6w w profilu otworu Porzecze IG SA (z odwroconym poloieniem warstw): profil otworu wedlug A. Romanka (Praca zbiorowa, 1979) Vertical distribution of the described foraminifer genera and species in the borehole column Porzecze IG SA (with layers reversed): borehole column after A. Romanek (in: Praca zbiorowa. 1979) 1 - wapienie: 2 dolomity: 3 - mulowce: 4 - ilowce: 5 - 7 frekwencja okaz6w otwornic: 5 - liczne. 6 C/~St.O spotykane. 7 - pojedyncze: ~ - grupy morfologiczne wedlug J. E. Conkin i B. M. Conkin, (1970)
I limestones: 2 dolomites: 3 - mudstones: 4 - claystones; 5 -7 - frequency of foraminifer specimens: 5 - numerous. 6 - common. 7 -- single: 8 - morphological groups after J.E. Conkin and B.M. Conkin (1970)
cz~sci otworu, tzn. na gl~bokosci 51,0 - 67,1 m. Otwornice te cechujq si~ na ogol malymi rozmiarami i cienkq, brqzowej barwy skorupkq, Dlugosc okazow waha si~
w granicach 0.20 - 0,60 mm, a ich szerokosc wynosi od 0,10 do 0,27 mm. Otwornice te najliczniej wyst~pujq w centralnej cz~sci podanego przedzialu, gdzie uzyski- . \vuno ponad 100 okazow z jednej probki.
Skorupki otwornic z rodzaju To/ypammina stwierdzono na gl~bokosci 40,5- 59,3 m (fig. 2). Reprezentowane Sq przez formy 0 cienkich rurkowatych skorup- kach, sinusoidalnie powyginanych, zbudowanych z bardzo drobnych ziarn kwarcu i majqcych bialq barw~. Dlugosc skorupek dochodzi do 1,00 mm a ich srednica oscyluje wokol 0, I
°
mm. Najwi~ksz,! frekwencj~ okazow nalezqcych do tego ro- dzaju zanotowano w dolnej cz~sci podanego przedzialu gl~bokosci.Na gl~bokoSci 74,8 101,5 m wyst~pujq skorupki otwornic z rodzaju Hype/'- al1lmina (fig. 2). Majq one ksztalt prostych masywnych rurek utworzonych z malych ziarn kwarcu, 0 barwie bialej lub zoltobiaJej. Dlugosc skorupek wynosi 0,60-
1,30 mm, srednica w granicach 0,17 - 0,30 mm. NajIiczniejsze okazy wyst~pujq
w nizszej partii podanego odcinka profilu, gdzie w pojedynczej probce liczba oka- zow dochodzi do kilkudziesi~ciu.
Gatunek Sorosphaera co/umbiense Stewart et Lampe znany jest z gl~bokosci
108,0 - 115,5 m (fig. 2). Wsr6d znalezionych okazow wi~kszosc zachowana jest w postaci pojedynczych komor, cz~sto z widocznymi "bliznami" wskazujqcymi na wielokomorowy pierwotny ich ksztalt. Kilka skorupek wyst~puje w postaci dwu Scisle polqczonych ze sobq komor (tab!. I, fig. 6a, b; tab!. II, fig. 7a, b). W dol- nym odcinku podanego wyzej interwalu skorupki zbudawane Sq z bardzo drobnych ziarn kwarcu. Natomiast okazy pochodzqce z wyzej lezqcych - mlodszych warstw majq skorupki utworzone ze znacznie grubszych okruchow kwarcu. Najprawdo- podobniej fakt ten nalezy tlumaczyc wzrostem intensywnosci dostarczania materia- Iu terygenicznego do 6wczesnego zbiornika.
Gatunek Webbinelloidea similis Stewart et Lampe w profilu Porzecza znany jest z gl~bokosci 32,8 115,5 m (fig. 2). W odcinku 32,8-67,1 m reprezentowany jest przez slabo wypukle, niekiedy zupelnie plaskie jedno- i dwukomorowe (tabl. I, fig. 7; tabl. II, fig. 6a, b) rzadziej trojkomorowe skorupki, przewaznie okrqgle w zarysie i na ogol pozbawione scianki bazalnej. W interwale 79,4 115,5 m dominujq przede wszystkim silnie wypukle, glownie jedno- rzadziej dwukomorowe skorupki o zarysie najcz~sciej okrqglym lub owalnym (tabl. I, fig. 2a-c; tabl. II, fig. 4a, b),
cz~sto kwadratowym (tabl. I, fig. 3a-c, 4a-c; tabl. II, fig. 3a c, 5a, b), trojkqt- nym (tab!. I, fig. 5a c; tab!. II, fig. 2a, b) bqdz nieregularnym (tab!. I, fig. la-c;
tabl. II, fig. la-c) i bardzocienkiej sciance bazalnej.
Skorupki Webbinelloidea similis Stewart et Lampe z gl~bokosci 32,8 - 67,1 m majq apertur~ umieszczonq zwykle poza centralnq cz~sciq gornej scianki. W przy- padku znacznej liczby okazow apertura nie jest latwa do zidentyfikowania z po- wodu jej wtornego zasklepienia. Na okazach pochodzqcych z gl~bokosci 79,4- 115,5 m apertura jest cz~sciej i lepiej widoczna, przypomina maly otworek po uklu- ciu szpilkq. W zdecydowanej wi~kszosci przypadk6w znajduje si~ ona w centralnej
cz~sci g6rnej Scianki, choc spotyka si~ nieliczne okazy, u ktorych jest przesuni~ta
nieco poza jej srodek. Rozne ksztalty bazalnych scianek, obserwowane na okazach wypuklych otwornic, uwarunkowane zostaly charakterem powierzchni, do ktorej byly przytwierdzone. Wydaje si~ wielce prawdopodobne, ze skorupki te uczepione byly w roznych miejscach plechy glonow, ktorych liczne szczqtki znalezione na
gl~bokosci 78,6 101,9 m wsp6lwyst~pujq z tymi otwornicami. Sq to przede wszystkim l~gnie, rzadziej wegetatywne fragmenty plechy ramienic z rodzaju Sy- cidium (J. Malec, 1982).
Duze podobienstwo pomi~dzy okazami otwornic opisanych przez G.A. Ste- wart i L. Lampe (1947), C.H. Summerson (1958) a zaliczanych do roznych gatun- kow rodzaju Webbinelloidea, jak i do innych rodzajow bylo powodem przeprowa- dzenia rewizji rodzaju Webbinelloidea (A.R., Jr. Loeblich, H. Tappan, 1964; J.E.
Conkin, B.M. Conkin, 1970). Pelna rewizja rodzaju Webbinelloidea, dokonana
dane 0 srodkowodewonskich otwornicach
glownie na poJstawie otwornic srodkowodeworiskich, pozwolila na znacznie szersze uj~cie gatunku Webhine//oidea simi/is Stewart et Lampe (J.E. Conkin, B. M. Conkin, 1970).
W obn;bie gatunku TV. similis Stewart et Lampe utworzone zostaly cztery grupy morfologiczne w oparciu 0 zewn~trzne cechy skorupek, takie jak: liczba komor, stopien ich wypuklosci i charakter pol<!czen pomi~dzy njmi.
Zgodnie ze schematem przyj~tym przez J.E. Conkin i B.M. Conkin (1970) okazy W. similis Stewart et Lampe, wyst~puj<!ce w Porzeczu na gl~bokosci 32,8- 115,5 m uwazac mozna za przedstawicieli I, II, III i IV grupy morfologicznej. Sko- rupki nalez<!ce do podgrupy IA liczne s<! w wyzszym odcinku omawianego profilu (79,4-115,5 m; fig. 2) a wchodz<!ce w sklad podgrupy IB dominuj<! w nizszej partii (32,8 - 67,1 m). Tylko nieliczne skorupki z podgrupy IB byly notowane w wyzszym odcinku tego profilu (94,0 - 115,5 m). Stosunkowo nieliczne okazy nalez<!ce do podgrupy ItA stwierdzol1o \\ obr~bie poziomu Chil11{lcrolh.rns dOlllhrO\ricllsls (80,5 m; 100,6 111: 101,5 m). Skorupki podgrupy II B dose liczne s<! w nizszym od- cinku profilu Porzecza (39,0 67, 1m). W badanych probkach nie znaleziono reprezentantow podgrupy lIlA. Skorupki 0 cechach odpowiadaj<!cych podgrupie III B zarejestrowano na gl~bokosci 59,3 m. Kilka skorupek charakterystycznych dia grupy IV, nie zilustrowanych jednakze w tej pracy, wyrozniono na gl~bokosci
101,5 m. Sq one podobne do form opisanych przez J.E. Conkin i B.M. Conkin (1970: str. 6, S. PI. 4. 33 35; 63 65) pochodzqcych z zony H CO/limhus LiI17C-
SlOllL'.
CZI;:S( SYSTEMATYCZNA Rzqd Foraminiferida Eichwald, 1830 Rodzina Saccamminidae Bradv. I X84
Rodzaj Sorospaera Brady, 1879
Sorusphaera cO/lIlnbiense Stewart et Lampe, 1947 (Tabl. I, fig. 6a, b; tabl. II, fig. 7a, b)
1947 Soro.l'phal!w co/umhiens(' Stewart et Lampe: Stewart G.A. et Lampe L.: p. 533. 534. pI. n. fig.
5a. b. c.
Mat e ria I: 14 okazow dobrze zachowanych.
Wymiary okazow w mm:1
L D
nr 3748
0.77 0.42
nr 3750
0,63 0.35
nr 3722
0,75 0.43
o
pis. Skorupka zlozona jest z jednej lub dwoch komor 0 nieregularnym kulistym ksztalcie. Na wielu okazach jednokomorowych widoczny jest otwor slad po drugiej oderwanej komorze. Na okazach dwukomorowych obserwuje si~splaszczenia, tj. miejsca prawdopodobnego przytwierdzenia oderwanych komor;
istniejqce zas komory lqczCl: si~ scisle ze sobCl: na stosunkowo duzej powierzchni.
Scianki sq cienkie, zbudowane z drobnych ziarn kwarcu zlepionych krzemionko- wym spoiwem. Ujscie nie jest widoczne. Barwa biala.
• L dlugosc. D - srednica lub szerokosc. H wysokosc.
U wag i. Okazy z otworu Porzecze I G SA podobne S,! do typowych przedsta- wicieli tego gatunku opisanych ze srodkowodewonskiej formacji Delaware - USA (G.A. Stewart, L. Lampe, 1947). Jednokomorowe okazy z Porzecza zblizone S\l wymiarami do analogicznych form amerykanskich, natomiast skorupki dwuko- morowe majq nieco mniejszq dlugosc. przy zachowaniu podobnych wymiarow szerokosci. Skorupki S. columbiense Stewart et Lampe z Porzecza rozni,! si~ ksztat- tern od okazow zaliczonychdo tego gatunku ze srodkowodewonskich utworow Columbus Limestone - USA (C.H. Summerson, 1958). W wyniku rewizji rodzaju Sorosphacra pochodzqcego ze starszego paleozoiku (E. Kristan--Tollmann, 1971) okazalo si~, ze okazy opisane przez C.H. Summersona (1958) jako Sorosplwcra co/umbiense Stewart et Lampe nalezq do ggtunku SorosphacJ'o hice/!a Dunn.
W y s t ~ pow ani e. Polska (Gory Swi~tokrzyskie) - dolny eifel. USA - dewon srodkowy (formacja Delaware).
Rodzaj \VebbineHoidea Stewart et Lampe. 1947 emend. Conkin et Conkin, 1970 TVehbillel/oit/('a simi/is Stewart et Lampe2, 1947
emend. Conkin et Conkin, 1970 (Tab!. I, fig. J 5; tab!. II, fig. I 6)
1947 Wehhillclloidea simi/is Stewart et Lampe: Stewart G,A .. Lampe l,..: p. 535. pI. n. fig, R. pI.
Mat e I' i a I: .Okolo 300 okazow 0 rMnym stopniu zachowania, Wymiary okazow w mm:
nr 3647 nr 3746 nr 3748 nr 3866
L 0.86 0040 0,42 0.5() 0,47 0.39
D 0,43 0.34 0040 0.41 0.35 0.34
H 0.12 0.22 0.22 0.23 0.30 O. I 7
o
pis. Skorupka zlozona z jednej. dwoch lub trzech komor, na ogol kolistych w zarysie, zarowno slabo jak i silnie wypuklych. Wi~kszosc skorupek J~dnostronniewypukla, choc w przypadku okazow jednokomorowych cz~sc z nich jest obustron- nie, najcz~sciej nierownomiernie, wypukla (na' ogol scianka gorna bardziej od dolnej). Gorne scianki skorupek S,! gladkie lub inkrustowane drobnym materia~
lem kwarcowym. grubsze od dolnych, przy czym te ostatnie na wielu okazach (szczegolnie slabo wypuklych) nie Sq zachowane. Na' cienkiej sciance bazalnej wypuklych okazow (z gl~bokosci 79,4 - 115,5 m) dobrze widoczna jest ciemna smuga biegnqca wzdluz jej obwodu, 0 szerokosci rownej grubosci gornej Scianki.
Material, z ktorego zbudowana jest skorupka, zlozony jest z drobnych ziarn kwarcu zlepionych krzemionkowym spoiwem. UjScie Uesli jest widoczne) wyst~puje w postaci malego otworka znajdujqcego si~ na srodku lub nieco poza centrum gornej scianki. Barwa jest biala. rzadziej bialozolta.
U wag i. Wi~kszosc 0kazow Webb/nelloidea Slnlill.\' Stewart et Lampe z Po- rzecza wielkosci,! i ksztaltem odpowiada typowym formom tego gatunku (G.A.
Stewart, L. Lampe. 1947; C.H. Summerson, 1958; J.E. Conkin, B.M. Conkin, 1970) opisanym z dewonu srodkowego USE (Co/umhus Limestone, Del([lrare Formation). Plaskie skorupki jedno- i dwukomorowe z Porzecza podobne s4 takze
2 Synonimika - patrz J.E. Conkin. B,W. Conkin (1970. Inl).
dane 0 srodkowodewonskich otwornicach 85 do analogicznych form W. similis Stewart et Lampe opisanych z dolnego karbonu USA (J.E. Conkin, B.M. Conkin, 1981). Niektore wypukle skorupki wykazuj<!
takze wiele cech wspolnych, takich jak: zarys, wielko~e, charakter powierzchnL ksztalt scianki bazalnej z gatunkami rodzaju Fairlie//a (C.H. Summerson, 1958), ktory uznano pozniej za synonim rodzaju Hemisphaerammina (A. R., Jr. Loeblich, H. Tappan, 1964~ J.E. Conkin, B.M. Conkin, 1977, 1979). Rozni q si~ od nich
obecnosciq apertury. ,
W Y s t ~ pow ani e. Polska (Gory Swi~tokrzyskie) - dolny eife\. USA - dewon srodkowy, dolny karbon.
lJWAGI KONCOWE
Gatunki otwornic (5. co/umbiense Stewart et Lampe i W . .'lim/lis Stewart et Lampe) z dolnego eit1u Porzecza wykazujq duze podobienstwo do analogicznych gatunkow opisanych ze srodkowodewot1skich osadow USA (Collllnhus Limestone. De/ell'are Formation). Nie jest wykluszone, ze utwory srodkowego dewonu USA, Z ~torego
te gatunki opisano, magq wiekuwo odpowiadae osadom dolnego eiflu z Gor Swi~to
krzyskich.
W profilu Porzccza zwraca uwag~ fakt licznego wspolwyst~powania skorupck W. simitis Stewart et Lampe z l~gniami ramienic rodzaju S:vcidiul11. Najprawdo- podobniej rozny ksztalt bazalnych scianek tych otwornic (p!askie, wkl~sle, wypukle, faliste), jak rowmez 7arys skorupc k (okrqgle, owalne. rzadziej kwadratowe i troj- kqtne) jest odz\vierciedleniem (negatywem) powierzchni. do ktorej skorupka byla przytwierdzona. Powierzchni~ t~ stanowily zapewne plechy ramienic. ktorych zwapniale fragmenty znajdowano razem z l~gniami.
Rozmieszczcnie pionowe otwornic w dolnym eit1u Porzecza sugeruje mozliwosc wyroznienia w tym profllu kilku charakterystycznych zespolow otwornicowych.
Bye moze, iz analogiczne wyniki uzyska si~ z innych badanych obecnie profili dolnego eit1u Gor Swi~tokrzyskich. Zarysowala,by si~ wowczas mozliwose roz- poziomowania tego' odcinka dewonu w Gorach Swi~tokrzyskich rowniez na pod- stawie zespolow otwornic. a w przyszlosci, bye moze, i poziomow otwornicowych.
Oddzial Swi~tokrzyski Instytutu Geologicznego Kielce, ul. Zgoda 21
Nadeslano dnia 28 stycznia 1983 r.
PISMIENNICTWO
CONKIN J.E .. CONKIN B.M. (1970) - Middle Devonian arenaceous foraminifera of central Ohio.
Micropaleontology. 16. p. 1 14, nr 1.
CONKIN J.E .. CONKIN B.M. (1977) - Paleozoic smaller Foraminifera of the North America Atlantic Borderlande. Stratigr. Micropal. Atlantic Basin and Border!.. p. 49 59. Amsterdam.
CONKIN J.E .. CONKIN B.M. (1979) - North American Ordovician agglutinate Foramimtera. Univ.
Louisville Studies in Paleontology and Stratigr .. nr 8. p. I - 24.
CONKIN J.E., CONKIN B.M. (1981) Early Mississippian (Kinderhockian) smaller Foraminifera from the McCraney Limestone of Missouri and Illinois. Univ. Louisville Studies Paleont. and Stratigr., nr 15, p. I 39.
DUSZYNSKA S. (1956) - Foraminifers from the Middle Devonian of th~ Holy Cross Mountains.
Acta Palaeont. Pol., 1, p. 23 - 34, nr 1.
DUSZYNSKA S. (1959) - Devonian foraminifers from Wydryszow (Holy Cross Mountains). Acta Palaeont. Pol., 4, p. 71 89, nr 1.
KRISTAN-TOLLMANN E. (1971) - Revision der altpaHiozoischen Sorosphaeraen (Foram.). N. Jb.
GeoL Palaont. Mh., 3, p. 171 - 180.
LOEBLICH A.R., Jr., TAPPAN H. (1964) Sarcodina, chiefly "thecamoebians" and Foraminiferida.
W: Moore R.C., Ed., Treatise on invertebrate paleontology. New York.
MA LEC J. (1979) - Malzoraczki i otwornice dewonu srodkowego z otworu Porzecze SA. K wart. Geol., 23, p. 939-940, nr 4.
MALEC J. (1980) Malzoraczki z poziomu Chimaerothyris dombrowiensis (dewon srodkowy - eifel) Gor Swi~tokrzyskich. K wart. Geol., 24, p. 442 - 443, nr 2.
MALEC J. (1982) Otwornice i glony (Charophyta) z dolnego eif1u otworu Porzecze SA. Kwart. Geol., 26, p. 722 723, nr 3/4.
OZONKOWA O. (1961) - 0 obecnpsci otwornic w dewonskich wapieniach wschodniej cz~sci Gor Swi~tokrzyskich. Biu!. Geol. Wydz. Geol. UW, 1, p. 140-147 cz. 2.
PRACA ZBIOROWA (1979) c- Wyjasnienie perspektyw rudonosnosci osadow dewonu, permu i triasu w polnocno-zachodniej cz~sci Gor Swi~tokrzyskich. Dokumentacja wynikowa wiercenia Porzecze IG 5A. Arch. lnst. Geol. Kielce.
STEWART G.A., LAMPE L. (1947) - Foraminifera from the Middle Devonian Bone Beds of Ohio.
J. Paleont., 21, p. 529 - 536, nr 6.
STUDENCKA J. (1979) - Opracowanie stratygraficzno-paleontologiczne gatunku "Spirifer" dombro- wiensis Gurich z obszaru Gor Swi~tokrzyskich. Arch. lust. Geol. Kielce.
STUDENCKA J. (1980) - Wyniki opracowania stratygraficzno-paleontologicznego gatunku "Spirij'er"
dombrowiensis Gurich z obszaru Gor Swi~tokrzyskich. Kwart. Geol., 24, p. 441 -442, nr 2.
SUMMERSON C.H. (1958) Arenaceous Foraminifera from the Middle Devonian limestones of Ohio. J. Paieont., 32, p. 544-558, nr 3.
nPEABAP&.1TE.nbHbIE AAHHblE 0 CPEAHEAEBOHCK&.1X (H &.1>KH <l>OPAM &.1 H &.1 <l>EPAX B 3AnAAHOVI 4ACT&.1 CBEHTOKWIIICK&.1X rop
Onl-1CblSaeMble <j:>opaM1-1 HI-1<j:>epbl n0l1Y4eHbi 1-13 CKsa>KI-1Hbl nO>Ke4e IIIr SA (<j:>l-1r. 1) Ha 3anaAe CBeHTo- KWI-1CKI-1X rop. Pa3pe3 :noiii CKSa>KI-1Hbl CI10>KeH nopoAaMI-1 H~>KHero AeBOHa (BepXHl-1iii 3MC) 1-1 cpeAHero AeBOHa (HI-1>KHl-1iii 3 iii <j:>el1 b), 3al1eratow,I-1X I-1HSepCI-10HHO (<j:>I-1r. 2).
<PopaM~HI-1<j:>epbl 06bl4HO 3al1eratoT Ha rl1y61-1He 32,8-115,5 M, o6pa3YR rpynnbl, xapaKTepHble AI1R OTAel1bHblX I-1HTepBanoB pa3pe3a. 3Aecb Ha611toAatoTCR <j:>opaMI-1H~<j:>epbl, paKOBI-1Hbl KOTOPblX COCTORT ~3 nceSAOXI-1TI-1HOSOrO Bew,eCTBa (Amphitremoida, Lagenammina, Saccammina) 1-1 KOHr110Mepa-
Streszczenie 87
TIiICTble. COCTaSJ1eHHble 1i13 MeJ1KIiIX Ksapu,eSblX 3epeH (Hyperammina, Sorosphaera, Tolypammina, Web- binelloidea).
c:t>opaMIiIHIiI¢epbl C nceSAOXIiITIiIHOSblMIiI paKOSIiIHaMIiI SCTpeyafOTCR Ha rny61i1He 51.0-67.1 M. 3TO Mal1eHbKlile MOI1J1K>CKIiI C TOHKOi1 KOpIiIYHesoi1 paKosIiIHoi1. ,lJ,I1Ii1Ha IiIX 6blsaeT 0.20-0.60 MM. a IiIX wlilplilHa
0.10-0.27 MM. 3K3eMnJ1Rpbl pOAa Tolypammina OTMeyeHbl Ha rJ1y6li1He 40.5-59.3 M. IIIx TOHKlile Tpy6- yaTble paKosliIHbl 6eJ1oro u,seTa. cliIHycoliIAaJ1bHO 1i130rHYTbl iii CJ10>KeHbl 1i13 Mel1KIiIX 3epeH Ksapu,a. ,lJ,I1Ii1Ha paKosliIH AOCTlilraeT 1.0 MM. AlilaMeTp nplilMepHo 0.10 MM. Ha rJ1y6li1He 74,8-101,5 M OTMeyeHbl ¢opa- MIiIHIiI¢epbl pOAa Hyperammina. no SIiIAY OHIiI HanOMIiIHafOT npRMble MaCCIiISHble Tpy6KIiI 6eJ1oro 1i1111i1
>KeJ1TosaT06el1oro u,seTa, COcTOR~liIe 1i13 MeJ1KIiIX KBapu,esblx 3epeH. ,lJ,I1Ii1Ha IiIX 0,60-1.30 MM, AlilaMeTp nplilMepHo 0.17-0.30 MM.
Sorosphaera columbiense Stewart et Lampe 3al1eraeT Ha rJ1y6li1He 108,0-115,5 M. 6011 bW iii HCTSO
~K3eMnJ1RpOS oAHoKaMepHble. HeCKOl1bKO 1013 HIiIX ASYXKaMepHble. ,lJ,J1Ii1Ha paKoslo1H 0.63-0,77 MM. a
AlilaMeTp 0.35-0.43 MM. Webbinelloidea similis Stewart et Lampe 3al1eraeT Ha rny61i1He 32,8-115,5 M
iii npeACTaSl1eH yeTblpbMR MOp¢0J10rlilyeCKIo1MIo1 rpynnaMIo1 101 nRTbfO nOArpynnaMIiI (IA. IB, IIA. liB, IIiB.
IV). SblAel1eHHblMIo1 no 3. UOHKIo1H iii 6.M. UOHKIiIH (1970). B HIiI>KHeM IiIHTepSal1e pa3pe3a npe06l1aAaK>T nl10CKlile oAHoKaMepHble. pe>Ke AsyxKaMepHble I-l TpexKaMepHble paKOSI-lHbl C el1e SI-lAI-lMblM anepTyp- HblM oTSepCTl-leM, pacn0l10>KeHHblM C60KY sepxHei1 CTeHKI-l. B sepxHeM I-lHTepSal1e pa3pe3a ¢OpaMI-lHI-l-
¢epbl I-lMefOT SblnYKl1ble oAHoKaMepHble, pe>Ke AsyxKaMepHble paKOSI-lHbl C xopowo SI-lAI-lMblM oTsep- cnleM. pacn0J10>KeHHbIM S u,eHTpe sepxHei1 CTeHKI-l.
Bce 3T1-l ¢OpaMI-lHI-l¢epbl HeCbMa CXO>KI-l C aHaJ10r1-lYHb1MI-l ¢OpaMI-lHI-l¢epaMI-l 1i13 cpeAHero AeSOHa
CWA (Columbus Limestone, Delavare Formation).
B pa3pe3e nO>Keya HapRAY C ¢OpaMI-lHI-l¢epaMI-l C SblnYKl1blMI-l paKOSI-lHaMI-l W. simi/is Stewart et Lampe Ha rny61-lHe 78,6-101,9 M 3al1eraeT MHO>KeCTSO "l1eHrHe" Charophyta pOAa Sycidium (R. Mal1eu,.
1982). BepoRTHee scero pa3111-lYHaR ¢opMa 6a3aJ1bHbIX CTeHOK ~TI-lX ¢OpaMI-lHI-l¢ep (nI10CKl-le. sorHYTble.
SblnyKl1ble, peAKO KsaApaTHble I-l TpeyrOJ1bHble) CJ1y>KI-lT KaK 6bl HeraTI-lSOM nosepXHOCTI-l, K KOTOPOi1
nplilKpenl1RJ1aCb paKOSI1Ha. 3TI1MI1 nosepXHOCTRMI1 CI1Y>KI1I1I1, sepORTHO, nl1exl1 Charophyta 061-l3SeCT- SJ1eHHble ¢parMeHTbl KOTOPblX HaXOAI-lJ11-l SMeCTe C "l1eHrHRMI-l".
Jan MALEC
PRELIMINARY DATA ON LOWER EIFEUAN (MIDDLE DEVONIAN) FORAMINIFERS FROM WESTERN PART OF THE GORY SWI~TOKRZYSKIE Mts
Summary
The described foraminifers come from core material from the borehole Porzecze I G SA in western part of the Gory Swi~tokrzyskie Mts (Fig. 1). The borehole column comprises Upper Emsian (Lower Devonian) and Lower Eifelian (Middle Devonian) rocks occurring in reversed position (Fig. 2).
Foraminifers were found to be fairly common at depths 32.8 - 115.5 m (Fig. 2), forming assemblages typical for certain depth intervals. There were identified foraminifer genera with tests built of pseudo- chitin substance (Amphitremoida, Lagenammina, Saccammina) and agglutinated, built of fine quartz grains (Hyperammina. Sorosphaera, To/ypammina, Webbinelloidea). An assemblage of foraminifers with pseudochitin tests is known from the depth interval 51.0 - 67.1 m. The foraminifers are small in size and with thin brown tests. Specimens are ranging from 0.20 to 0.60 mm in length and 0.10 to 0.27 mm in dia- meter. Representatives of the genus To/ypammina, found at the depths 40.5 - 59.5 m. are characterized
88
by thin white tubular tests, sinusoidally bent and built of fine quartz grains. The tests are up to 1.00 mm long and about 0.10 mm in diameter. Representatives of the genus Hyperammina have been found at depths 74.8 - 101.5 m. Their tests have the form of straight massive tubes built of fine quartz grains and white to yellow-white in colour, 0.60 - 1.30 mm long and 0.17 - 0.30 mm in diameter. Sorospha- era columbiense S t e war t e t Lam p e is known from the depths 108.0 - 115.5 m. The majority of specimens represent single chambers only and a few ones - two chambers tightly connected with one another. The tests are about 0.63-0.77 mm-Iong and 0.35-0.43 mm in diameter. The species Web- binel/oidea similis S t e war t et Lam p e has been found at the depths 32.8 115.5 m. It is here represented by four morphological groups and five subgroups (lA, lB, IlA, HB, IIlB and IV), differen- tiated after E. Conkin and B. M. Conkin (1970). Flat. one-chambered or, sometimes, two- or three- chambered tests with apertural opening situated far from the middle of upper wall and poorly visible.
predominate in lower part of the borehole column, and convex,one tO,sometimes, two-chambered tests with apertural opening situated in the middle of upper wall and well visible in upper part of the column.
The described species appear m'arkedly similar to those known from the Middle Devonian in the USA (Columbus Limestone, Delaware Formation).
In the Porzecze section, convex tests of W. similis S t e war t et Lam p e (Fig. 2) are accompanied by numerous gyrogonites of Charophyta of the genus Sycidum in the depth interval 78.6 - 101.9 m (J.
Malec, 1982). Variable shape of basal walls of these foraminifers (flat. concave. convex. wavy) and their outline (circular, ovate or sometimes quadrate to triangular) presumably represent reflection (negative) of surface to which the tests have been attached. The reflected surface is presumably that of vegetative
"stems" of Charoph.1'fa, calcified fragments of which have been found to accompany the gyrogonites.
TABLICA I
Fig. 1-5, 7. Webbinelloidea similis Stewart et Lampe: la-Sa, 7 - widok z gory (top view); Ib-Sb - strona bazalna(basal side); lc-Sc - widok z boku (side view). Otworwiertniczy (borehole) Porzecze IG SA. gl~bokosc (depth): 1 - 108,Om, OS nr 3748; 2 - 80,8m, OS nr 3886; 3-S - 101,Sm, OS nr 3746; 7 - S6,9 m, OS nr 3647. Eifel dolny (Lower Eifelian)
Fig. 6. Sorosphaera columbiense Stewart et Lampe
6a - widok z gory, 6b - widok z boku. Otwor wiertniczy Porzecze IG SA, gl~bokosc 108,0 m; OS nr 3748. Eifel dolny
6a - top view; 6b - side view Borehole Porzecze IG SA, depth 108,0 m. Lower Eifelian
K wart. Geol., nr I, 1984 TABLICA I
Jan MALEC - Wst~pne dane 0 srodkodewotlskich (dolnoeifelskich) otwornicach z zachodniej cz~sc'i Gor Swi~tokrzyskich
Fig. I - 6. Webbinelloidea similis Stewart et Lampe: I a - 6a widok z gory (top view); I b - strona bazalna (basal side); Ie, 2b - 6b - widok z boku (side view); 3e widok ze strony bazalno-bocznej (basal-lateral view)
Otwor wiertniezy (borehole) Porzeeze IG 5A, gl~bokosc (depth): 2, 3, 5 - 101.5 m, OS nr 3746; 4 - 80,7 m, OS nr 3886; 6 - 56,9 m, OS nr 3647. Eifel dolny (Lower Eifelian)
Fig. 7. Sorosphaera columbiense Stewart et Lampe
a - widok z gory; b - widok z boku. Otwor wiertniezy POIizeeze IG 5A, gl~bokosc 108,0 m, OS nr 3748. Eifel dolny
a - top view; b side view. Borehola Porzeeze IG 5A, depth 108,0 m. Lower Eifelian Okazy zilustrowane na tab!. I -II s,! powi~kszone okolo 70 x
Specimens in Tables I II en!. x 70
K wart. GeoL nr I, 1984 TABLICA II
Jan MALEC - Wstt;:pne dane 0 srodkowodewonskich (dolnoeifelskich) otwornicach z zachodniej cz~sci G6r Swit;:tokrzyskich
