W czarodziejskim świecie ballad, ukryte są pytania, na które znamy już odpowiedź. Przypominamy terminy literackie z klasy drugiej gimnazjum

W czarodziejskim świecie ballad, ukryte są pytania, na które znamy już odpowiedź. Przypominamy terminy literackie z klasy drugiej gimnazjum

1. Cele lekcji

• zna terminy literackie: ballada, motyw, groteska, ironia, neologizm,

• zna cechy ballady,

• wie, że ballada jest często śpiewana.

b) Umiejętności Uczeń:

• potrafi stworzyć definicje terminów: ballada, motyw, groteska, ironia, neologizm,

• potrafi poprzeć swoje zdanie przykładem.

2. Metoda i forma pracy

Pogadanka, zajęcia praktyczne, praca w parach, praca z całą klasą.

3. Środki dydaktyczne

1. Kopia utworu Where the wild roses grow autorstwa Nicka Cave’a.

2. Kartki z przygotowanymi przez nauczyciela fragmentami definicji ballady – jedna na parę (załącznik 1).

3. Kartki z tabelą do definiowania pojęć – jedna na parę (karta pracy).

4. Skopiowany tekst Ballady dziadowskiej B. Leśmiana.

5. Skopiowany tekst ballady Where the wild roses grow Nicka Cave’a.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczycie informuje uczniów o celu lekcji. Rozdaje kartki z podzielonymi na fragmenty definicjami oraz tabele, które w trakcie lekcji uczniowie powinni w parach wypełnić.

Uczniowie zapoznają się z fragmentami tekstów i łączą w pary te pojęcia i definicje, które nie stanowią dla nich problemu.

b) Faza realizacyjna

1. Nauczyciel rozdaje tekst Ballady dziadowskiej i odczytuje go. Następnie wyjaśnia nieznane terminy:

• wywczas – odpoczynek

• ułuda – nierzeczywisty byt świata materialnego – iluzja;

• srom – hańba, kompromitacja, wstyd, choroba;

• fryga – zabawka dziecięca, bąk, w przenośni: ktoś ruchliwy.

2. Uczniowie dopasowują do tekstu pojęcie ballada. Starają się określić jej cechy, łącząc termin z poszczególnymi określeniami podanymi na kartce.

3. Ballada to… Uczniowie popierają swoje wypowiedzi przykładami z tekstu:

• wierszowana opowieść, zawierająca niezwykłe zdarzenia (np. wyłonienie się rusałki spod wody),

• łączy ze sobą cechy liryki, epiki i dramatu (np. wypowiada się w niej narrator, ale jest pisana wierszem, o przebiegu akcji informują nas również bohaterowie),

• zwiera elementy folkloru (np. postać dziada),

• jest śpiewna (posiada rytm i rym),

• nastrojowa i tajemnicza (np. nie wiemy nic konkretnego o bohaterach),

• wiara w obecność nimf, rusałek, duchów na świecie (np. pojawianie się rusałki w tekście),

• przyroda jako żywy bohater jest siłą sprawczą wydarzeń i ich tłem, jest tajemnicza i groźna (ponownie rusałka),

• język stylizowany na język ludowy(elementy mowy potocznej i gwary), np.: snadź, jeno,

• pierwotnie była śpiewana.

4. Po każdym omówionym terminie uczniowie mają czas na uzupełnienie tabeli.

5. Uczniowie próbują ułożyć definicje neologizmu. Wyszukują przykłady neologizmów w tekście: strumieni, pokuśnica, płoszydła, pośmieszyć, posmęcić, dziewczyca.

6. Uczniowie kompletują definicję motywu, starają się określić, jaki motyw pojawia się w balladzie Leśmiana (śmierć). Próbują wymienić chociaż jeden utwór z klasy drugiej posiadający ten motyw.

7. Uczniowie starają się zebrać fragmenty definicji groteski, próbują odnaleźć jej przykład w tekście (całowanie drewnianej nogi, by rozpalić w jej właścicielu

namiętność).

8. Konstruowanie ostatniej definicji dla pojęcia: ironia. Uczniowie starają się znaleźć cytat dla poparcia definicji: („Czemuż jeno całujesz moją kłodę stroskaną? Czemuż dziada pomijasz aż po samo kolano?”)

c) Faza podsumowująca

Uczniowie, posługując się tabelą, odczytują definicje przypomnianych na lekcji pojęć. Podają do nich przykłady z tekstu.

Uczniowie wysłuchują ballady Where the wild roses grow Nicka Cave’a, śledząc teksty rozdane przez nauczyciela.

5. Bibliografia

1. Bobiński W, Świat w słowach i obrazach. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego dla klasy I gimnazjum, WSiP, Warszawa 2002.

2. Leśmian B., Poezje wybrane, oprac. J. Trznadel, wyd. 3. rozszerzone, Ossolineum, Wrocław 1991, BN I 217.

3. Słownik języka polskiego, oprac. E. Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.

4. Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, wyd. 3. poszerz. i popr., Ossolineum, Wrocław 1998.

5. http://www.popolsku.org/n/nickcave&thebadseeds/wherethewildrosesgrow,,594.php 6. http://video.google.com/videoplay?docid=-6180165614438890363&q=nick+cave

6. Załączniki

Podzielone na fragmenty definicje – do wydrukowania dla każdej pary.

a) wierszowana opowieść, zawierająca niezwykłe zdarzenia b) element świata przedstawionego

c) np. w zdaniu: Jaka piękna pogoda. – wypowiedzianym w trakcie ulewy d) (z gr. nowe słowo)

e) łączy ze sobą cechy liryki, epiki i dramatu f) zwiera elementy folkloru (np. postać dziada)

g) znak językowy tworzony najczęściej z potrzeby nazwania rzeczy lub zjawisk dotąd niewystępujących w rzeczywistości danego języka

h) jest śpiewna

i) sposób wypowiadania się oparty na zamierzonej niezgodności, najczęściej przeciwieństwie dwóch poziomów wypowiedzi: dosłownego i ukrytego

j) nastrojowa i tajemnicza

k) zakłócenie zdrowego rozsądku (nonsens),

l) wiara w obecność nimf, rusałek, duchów na świecie

m) powtarza się na przestrzeni wieków w różnych utworach lub wielokrotnie w tym samym

n) przypisanie cech ludzkich czemuś, co człowiekiem nie jest (przedmiotom, zjawiskom, roślinom, zwierzętom czy pojęciom abstrakcyjnym)

o) tworzone prze literatów, by udowodnić, jak łatwo panują nad językiem p) odbiorca tekstu uznaje ukazaną rzeczywistość za nierealną, karykaturalną q) język stylizowany na język ludowy (elementy mowy potocznej i gwary) r) pierwotnie była śpiewana

s) nazywają rzeczy istniejące w fikcji literackiej

t) może być nim: sytuacja, zdarzenie, przeżycie, słowo, dźwięk b) Karta pracy ucznia

Rubryka pojęć i proponowanych przez uczniów definicji.

Pojęcie Podpunkty proponowane jako definicja ballada np.: h)

neologizm motyw groteska ironia

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Scenariusz lekcji przeznaczony jest na koniec roku lub lekcję powtórzeniową. Nie należy wprowadzać tylu terminów jednocześnie na jednej lekcji.

Mówiąc o neologizmach można wspomnieć, że w niektórych państwach powstają one w wysokich gremiach rad językowych, które w trosce o czystość własnego języka szukają nowych terminów, by uniknąć zapożyczeń z języków obcych. Z takiego postępowania

szczególnie znana jest Francja. Bardziej naturalna jest jednak sytuacja, kiedy wchodzą one do użycia poprzez zapożyczenie z innego języka. Tak działo się od zawsze, stąd w polszczyźnie dawniejsze makaronizmy dzisiaj uważane są już za zwykłe słowa, bez których nie można się obejść na co dzień.