Żyzność i uprama gleby
T A D E U S Z L I T Y Ń S K I i K A Z I M I E R Z M A Z U R
PREPARATY FORMALDEHYDOWO-MOCZNIKOWE JAKO WOLNO DZIAŁAJĄCE NAWOZY AZOTOWE
K ated ra C h em ii R oln ej W SR — K ra k ó w
W związku z przechodzeniem rolnictwa zarówno u nas w kraju, jak i za granicą na coraz wyższy poziom nawożenia azotowego, nasuwa się potrzeba opracowania najbardziej właściwego użycia nawozów azoto w ych w praktyce rolniczej. D otyczy to w szczególności nawozów azoto w ych rozpuszczalnych w wodzie, które użyte jednorazowo w dawce wysokiej mogą powodować uszkodzenia roślin bądź też ulegać stratom na drodze wypłukiwania z gleby, co prowadzić może do poważniejszego obniżenia ich efektu nawozowego. D zielenie dawek i stosowanie po- główne w czasie wegetacji roślin jest nie zawsze możliwe, a poza tym z ekonomicznego punktu widzenia często nieopłacalne. Stąd w litera turze naukowej spotkać można ostatnio w iele prac dotyczących działania tzw. nawozów azotowych wolno działających. Do tego rodzaju nawozów należą produkty otrzymane na drodze kondensacji mocznika z formal dehydem .
W Katedrze Chemii Rolnej WSR w Krakowie przeprowadzono w stęp ne badania nad wartością nawozową preparatów form aldehydowo-m ocz- nikowych (FM), wyprodukowanych w Zakładach Azotowych im. Findera w Chorzowie. Wykonano 2 doświadczenia wazonowe, jedno z rajgrasem włoskim (1961), drugie z owsem (1962).
Zastosowane w doświadczeniu wazonowym z rajgrasem włoskim 4 preparaty FM wyprodukowane zostały przy zastosowaniu następujących stosunków molarnych formaldehydu do mocznika: FM I — 1: 1;
FM II — 1 : 1,25; FM III — 1 : 1,50; FM IV — 1 : 2. Działanie preparatów
FM porównywano z mocznikiem i saletrą amonową przy dwóch pozio mach nawożenia (1,5 i 3,0 g N/wazon), przy czym wyższą dawkę mocz nika i saletry zastosowano w dwóch terminach: przy zakładaniu do
świadczenia i po trzecim pokosie. Zebrano 6 pokosów rajgrasu. W pierw
278 T. Lityński, K. Mazur
(1,5 g N), a pion 6 pokosów uzyskany na tym nawozie był podobny do
plonu zebranego z preparatu FM III, ustępując pod względem wysokości plonom powietrznie suchej masy zebranym z serii z saletrą amonową i preparatem FM IV. Te ostatnie źródła azotu dały plon jednakowy, naj wyższy w doświadczeniu, przy czym w ,pierwszym pokosie zaznaczył się pewien ham ujący w egetację w pływ wyższej dawki preparatu FM IV. Preparaty FM I i FM II okazały się bardzo trudno dostępnym źródłem azotu, działały znacznie gorzej niż FM III i FM IV i nie zabezpieczały potrzeb rajgrasu na ten składnik, nawet w dawce dwukrotnie wyższej (chociaż plon na tej dawce był istotnie lepszy). W m ateriale roślinnym, zwłaszcza z pierwszego i drugiego pokosu, znaleziono znaczne ilości azotu ogółem (około 5°/o), przy czym najmniej azotu białkowego było w plonie na saletrze amonowej.
W doświadczeniu wazonowym z owsem stosowano różne dawki pre paratów FM II, III i IV porównując je z mocznikiem i saletrą amonową.
Zastosowany w dawce równej i niższej (2 g N/wazon) od preparatów FM
mocznik działał silnie hamująco na rozwój owsa, powodując znaczne obniżenie plonu (przy m inim alnym plonie ziarna), przedłużając jedno cześnie okres wegetacji. Z preparatów FM i w tym doświadczeniu naj właściw szym i okazały się FM III i IV, chociaż podwójna dawka FM II dorównała pojedynczej dawce FM III, z czego wynika, że preparat FM II może mieć wyraźnie następcze działanie.
Wobec powolnego uruchamiania azotu z preparatów form aldehydo- wo-m ocznikowych ocenę ich prawdziwej wartości mogą dać jedynie doświadczenia polowe, w których można badać ich działanie nie tylko w roku pierwszym, ale i działanie następcze, w drugim i ewentualnie trzecim roku od w ysiewu, jak to ma m iejsce np. z nawozem stajen nym. Doświadczenia tego rodzaju zostały założone przez Katedrę i są obecnie kontynuowane. Ogółem przeprowadzono dotąd 4 doświadczenia polowe: z kukurydzą i pszenicą ozimą, z ziemniakami i burakami cukro wymi. Do doświadczeń tych użyto preparatów FM II (120 kg N/ha) i FM III w dawkach 100 kg N ha (ziemniaki) i 120 kg N/ha (buraki cukrowe). Efekt nawozowy preparatów porównywano z mocznikiem, saletrą amonową i azotem obornika.
Wyniki tych doświadczeń przedstawiają się następująco:
W doświadczeniu z kukurydzą (gleba: utwór pyłow y ilasty pH
w KC1 — 7,08, N og. — 0,28° o, wg Egnera 4,5 mg P205 i 3,5 mg
K 20 w 100 g gleby) preparat FM II okazał się również w warunkach po- lowych trudno dostępnym źródłem azotu. Plon zielonej masy kukurydzy uzyskany na tym nawozie był znacznie niższy (331 q) niż na moczniku (442 q) i oborniku (404 q) (ilość azotu w moczniku i FM II była taka jak w oborniku, przy czym kombinacje te uzupełniono nawozami fosfo
Preparaty form aldehydow o-m ocznikow e jako nawozy 279
rowymi i potasowymi do poziomu tych składników w zastosowanej dawce obornika). Uprawiana po kukurydzy pszenica ozima (1962) dała plon jednakowy na wszystkich trzech nawozach (pod pszenicę zastosowano tylko nawożenie P i K).
W doświadczeniu z ziemniakami (glina pylasta średnia, pH w KC1 —
5.75, N og. — 0,17%, wg Engera 13,3 mg P2O5 i 5,7 mg K 20 w 100 g
gleby) preparat FM III okazał się równorzędnym saletrze amonowej i lepszym od mocznika.
W doświadczeniu z burakami cukrowymi (pył ilasty, pH w KC1 —
4.75, N og. — 0,17%, wg Egnera — 2,6 mg P 2 O 5 i 4,7 mg K20 w 100 g
gleby) preparat FM III był równorzędnym saletrze amonowej i mocz nikowi.
Zaznaczyć należy, że zarówno saletrę amonową, jak i mocznik stoso wano w dwóch (ziemniaki) albo trzech (buraki cukrowe) terminach, preparat FM zaś wysiano w jednej dawce przed siew em lub sadzeniem.
W roku 1963 badane będzie następcze działanie preparatów FM przy uprawie owsa i jęczmienia. Wysokość plonu roślin w następnych latach doświadczeń oraz bilans azotu stanowić będą podstawę do oceny wartości nawozowej tych wolno działających nawozów.
Т . Л И Т Ы Н Ь С К И , К . М А З У Р М О Ч ЕВИ Н О -Ф О РМ А Л ЬД ЕГИ Д Н Ы Е П Р Е П А Р А Т Ы В К А Ч Е С Т В Е М ЕДЛЕННО ДЕЙСТВУЮ Щ ЕГО А ЗО ТН О ГО У Д О БРЕ Н И Я К а ф е д р а А г р о х и м и и С е л ь с к о х о з я й с т в е н н о й А к а д е м и и , К р а к о в Р е з ю м е И ссл едов али удобр и тельн ую ценность продуктов кон ден сац и и ф о р м а л ь д е гида с мочевиной. Опыты велись в вегетац и он н ы х (с райграссом и овсом) и п о л ев ы х (к ук ур уза, пш еница, к ар тоф ел ь и сахар н ая свекла) у сл ов и я х. В в егета ц ион ны х опы тах прим еняли 4 препарата со следую щ им молярны м соотнош ением ф ор м альдеги да и м очевине: ФМ1 — 1:1, ФМ2 — 1:1,25; ФМЗ — 1:1,50 и ФМ 4 — 1:2. П репараты ФМ1 и ФМ2 не бы ли в состоянии обеспечи ть азотом как р а й грасе так и овес. В п ол евы х опы тах препарат ФМ2 в первом году действовал х у ж е , чем м очевина и н авоз (подопы тное растен и е — к ук у р у за ), а в втором году — не уст уп ал обоим этим удобрен и ям (подопы тное р астен и е — пш еница). П реп арат ФМЗ при в н есении под к ар т оф ел ь был равн оценен аммиачной селитре и л уч ш е мочевины , а при в н есении под сахар н ую св ек лу — равн оц ен ен обоим этим удобрениям . П реп арат ФМЗ вносили в одной д озе, а аммонийную селитру и м очевину в д в у х (картоф ель) или ж е в т р ех (сахар н ая свекла) д о за х .
280 T. Lityński, К. Mazur T . L I T Y Ń S K I , К . M A Z U R FO R M A L D E H Y D E -U R E A P R E P A R A T IO N S A S SL O W -A C T IO N N IT R O G EN FER T IL IZ ER S C h e i r o f A g r o c h e m i s t r y . C o l l e g e o f A g r i c u l t u r e , K r a k ó w S u m m a r y
The fe r tiliz in g v a lu e of w a te r -in so lu b le con d en sation p roducts of fo rm a ld eh y d e w ith u rea w a s tested . T he pot tests w ere m ade w ith Italian r y e -g r a s s and oat, th e fie ld te s ts w ith m aize (and w h eat), potatoes and sugar beets. In th e pot te sts w e r e used p rep aration s w ith the fo llo w in g m olar ratios of fo rm a ld eh y d e to urea: FM I — 1 : 1; FM II — 1 : 1.25; FM III — 1 : 1.50, FM IV — 1 : 2. U n d er th o se con d ition s the p rep aration s FM I and FM II did not in su r e a d eq u ate q u a n titie s o f nitrogen n u trien ts, n eith er for the r y e -g r a ss (6 cuts) nor fo r oat. In th e fie ld te s ts th e p rep aration FM II w as in the first e x p e r im e n ta l y ea r (w ith m aize) le s s e ff e c tiv e than the urea and n itrogen from farm yard m an u re, w h ile in th e secon d y e a r (w heat) it proved of eq u al v a lu e. In p o ta to -g ro w in g the p rep aration FM III w a s e q u iv a le n t to am m on iu m n itrate and b etter th an urea, in sugar b eet cu ltu res it proved of eq u a l v a lu e as th ose tw o fertilizers. T he p rep aration FM III w a s a p p lied once, th e am m on iu m n itrate and th e u rea in tw o (potatoes) or th ree (sugar b eets) doses.
