Dynamika związków próchnicznych i azotowych w glebach lekkich różnie użytkowanych

(1)

ROCZNIKI GLEBOZNAW CZE T. X X V II, NR 3, W ARSZA W A 1976

TEOFIL M AZUR, ZD ZISŁA W CIEĆKO, L ID IA K R EFFT

DYNAM IKA ZW IĄZKÓW PR ÔCH NICZN YCH I AZOTOW YCH W GLEBACH LEK K IC H RÓ ŻNIE UŻYTKOW ANYCH

In sty tu t C h em izacji R oln ictw a, A R T O lsztyn

W STĘP

W rolniczej problem atyce badaw czej dużo m iejsca poświęca się gle bom lekkim , k tó re w Polsce zajm u ją 41,7% g ru n tó w ornych. P odniesienie żyzności ty ch gleb jest jed n y m z w ażniejszych zagadnień w spółczesnych badań rolniczych. O w łaściw ościach i urodzajności gleb lekkich decyduje m iędzy inn ym i zaw artość zw iązków próchnicznych i azotow ych [14, 16]. Na podstaw ie licznych prac w ykazano, że próchnica dobrze c h a ra k te ry z u je stan żyzności ty ch gleb, a ilość azotu glebow ego w pły w a n a w iel kość uzyskanych plonów. Zw iązki te w glebach lekkich u leg ają ciągłym zm ianom . Spośród w ielu czynników w pły w ający ch na p rzem iany m asy organicznej w glebach należy w ym ienić stosunki w odne, ilość oraz jakość resztek pożniw nych, naw ożenie organiczne i m ineralne, zabiegi u p ra wowe oraz sposób użytkow ania gleby [1, 5, 11, 14, 15]. B ogata lite ra tu ra dotycząca tych zagadnień w niew ielkim stopniu uw zględnia zależność m iędzy użytkow aniem gleb a dynam iką zw iązków próchnicznych i p rze m ianam i azotu. P rzy różnych sposobach uży tkow ania gleb k ieru n e k i te m po rozkładu m asy organicznej są odm ienne i w dużym stopniu pow iązane z w a ru n k am i klim atycznym i [13].

W niniejszej pracy przedstaw iono w y nik i trzech letn ich b adań nad dynam iką związków próchnicznych i połączeń azotow ych w glebach lek kich różnie uży tkow anych rolniczo.

O PIS B A D A N Y C H OBIEKTÓW I C H A R A K T E R Y STY K A GLEB

P ró b k i do badań la b o ra to ry jn y c h pobierano z czterech różnych gleb oznaczonych sym bolam i А, В, С i D. Na polach A i В w ytypow ano po trz y p u n kty , a na polach С i D — po dw a stałe m iejsca o pow ierzchni 4 m 2, z któ rych pobierano próbki. Sposób uży tkow ania tych gleb p rzed staw iono w tab. 1. W obiekcie A dwa pierw sze p u nkty, tj. 1 i 2, zn ajdo w ały się na ty m sam ym polu płodozm ianow ym , lecz różniły się zaw

(2)

U ży tk o w a n ie g le b - Land u ee T a b e l a 1 M ie j s c e p o b r a n ia p rób ek L o c a l i t y o f s a m p lin g O b ie k t O b jec t Punkt Sam plin g p o in t

I rok - I cr o p y e a r I I ro k - I I cro p y e a r I I I ro k - I I I cro p y e a r

r o ś l i n a - crop nr*, w o ż e n ie f e r t i l i z a t i o n k g /h a r o ś l i n a - с rop n a w o ż e n ie f e r t i l i z a t i o n k g /h a r o ś l i n a - o r o p n a w o ż e n ie f e r t i l i z a t i o n k g /h a N P2 °5 K20 N P2 °5 K20 N P2° 5 k2o 1 2 ^ 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 RZD P o z o r ty A g r i c u l t u r a l Ex p e r im e n t a l S t a t i o n P o z o r ty A 1 m ie sz a n k a ję c z m ie ń + o w ie s b a r le y and o a t r .ix t u r e 77 70 120 ż y t o - r y e 75 56 120 s ł o n e c z n i k s a n flo w e r 69 95 150 RZD P o z o r ty A g r i c u l t u r a l Ex p e r im e n t a l s t a t i o n P o z o r ty A 2 m ie sz a n k a j ę c z m ie ń + o w ie о b a r le y and o a t m ix tu r e 77 70 120 ż y t o - r y e 75 56 120 s ło n e c z n ik * 3 u n flo w e r 69 95 150 RZD P o z o r ty A g r i c u l t u r a l Ex p e r im e n t a l S t a t i o n P o z o r ty A 3 p a s t w is k o p a s t u r e 75 72 120 p a s t w is k o p a s t u r e 74 72 120 p a s t w is k o p a s t u r e 120 72 120 RZD P o z o r ty A g r i c u l t u r a l Ex p e r im e n t a l S t a t i o n P o z o r ty 3 1 p a s t w is k o p a stu r e 75 72 120 p a s t w is k o p a s t u r e 74 72 120 p a s t w is k o p a s t u r e 120 72 120 RZD P o z o r ty A gr i cu 1 1 ur a 1 Ex - p e r im c n t a l S t a t i o n P o z o r ty В 2 n ie u ż y t e k •vaofce la n d - - -g le b a s a d a r - n io n a soddy 3 o i l - - -g le b a z s d a r - n io n a so d d y s o i l - - -RZD P o z o r ty A g r i c u l t u r a l Ex p e r im e n t a l S t a t i o n P o z o r ty Б 3 l a s - f o r e s t - - - l a s - f o r e s t - - - l a s - f o r e s t - - -M a z u r , S . C ie ć k o , L . K r e ff t

(3)

cd* tabeli 1 ... T --- '""1г - 2 *>—— ■ ... T - - 5- - ’ b ? ---f f ... ■ ? ■ ~ Н Г U l ? ” ' "13 ■ “14‘ ' 1? 1 RZ? P o z c r t y A g r i c u l t u r a l Ex p e r im e n t a l S t a t i o n P o z o r ty С 1 łu b i n - 2 upin e 23 72 1 20 c w ie s - o a t s 77 70 120 ż y t o - r y s 92 72 120 RZD P o z o r t y A g r i c u l t u r a l Ex p e r i m e n t a l S t a t i o n P o z o r ty 0 2 z i e m n i a k i ^ potato© в 140 3 4 150 ovrie3 - ca t a 77 70 120 Ż"tO - гуэ 92 72 120 RZD B a łc y n y A g r i c u l t u r a l Ex p e r im e n t a l S t a t i o n B a łc y n y D 1 ż y t o - ryo 50 72 12 0 m ie s ia n k a ję c z m ie ń + ow ie u b a r le y m d o u t c i x t u i -э 50 8 4 120 mie srranki jęcz.T.^.oń + с .vit s i. a r i e y ar.d c d t ra iztu iG 75 8 4 120 RZD B a łc y n y A g r i c u l t u r a l Ex p e r im e n t a l S t a t i o n B a łc y n y D 2 p a s t w is k o p a s i-u re - - -p a a tw iu k o p a s t u r e - -pa o t wir? ko r a s s u r e - - -x 150 q /h a z i e i c n e j masy - 1~0 q /h a g r e a n m a tte r

j2“ 250 q /h a o b o r n ik a - 250 q /h a farm yard manure

со D y n a m ik a zwi ąz ków p r ó c h n ic z n y c h w gleb ach le k k ic h

(4)

S k ła d m ech a n iczn y g le b M e c h a n ic a l с zr. p o s i t i o n o f 0O il El 2 a b e l a 2 M ie j s c e p o b r a n ia p ró b ek O b iek t Punkt C z ę ś c i s z k i e l e t o -C z ę ś c i :s io mit: t e - E a r tł inn jy p a r t i c i e ^ C zv ^ ci Dp>.:v/i L in e - C la y e y p a r t i c l e s mm L o c a l i t y o f s a m p lin g O b jec t S a m p lin g p o in t S k e lc-to n p a r t i c i p a 1 , 0 - 0 ,-5 А П ' 4 » 0 ,2 5 C, 2 > - 0 , 1 0 , 1 -0 ,0 5 C,C5~ 0 , 0 1 0 , 0 1 -0 ,-0 -0 5 0 , 0 0 5 -0 , -0 -0 1 0 ,0 0 1 RZD P o z o r ty A g r i c u l t u r a l E x p e r im e n ta l S t a t i o n P o z o r ty A 1 7 , 7 1 3 ,0 1 0 ,1 4 4 ,0 5 _£ 0 4 RZD » czort:»1 A g r i c u l t u r a l Z x p e lim e n t a l s t a t i o n P o z c r ty A 2 7 ,8 »л \ -■4,4 1 6 ,5 2. ₁ 3 0 3 FZD P c z o r ty A g r lc u l t u i - 1 - o r i e n t a l s t a t i o n A 3 0 , 2 OQ -» _{4 0 ,5} _{2. ,} ₁ _'j _i ₀ ₁ RZD P o z c r ty A g r i c u l t u r a l E x p é r im e n ta l .s t a t io n P o z o r ty 3 1 0 , 3 5 ,3 2 5 ,1 5C ,1 11 С 0 0 EZD P o z c r t y A g r i c u l t u r a l E x p é r im e n ta l S t a t i o n P o z o r ty - ₂ 2 , 2 1 0 ,8 2 5 , 3 3 b 0 0 1 RZD Pozorty, A g r i c u l t u r a l E x p e r im e n ta l S t n t i c n P o z o r ty Б 3 2 , 0 2 1 ,3 3 7 ,2 5 2 ,0 2 0 Л EZD P o z c r t y A g r i c u l t u r a l E x p e r im e n ta l J t n t i o n P o z o r ty С ₁ : л 1 1 , 1 2 5 ,5 4 6 ,4 3 о ₁ ₃ ₂ RZD P o z o r ty A g r i c u l t u r a l E x p e r im e n ta l S t a t i o n P o z o r ty С с 5 ,5 9 , 9 3 4 ,4 Л ,& 1C 4 2 2 2 RZD B a łc y n y A g r i c u l t u r a l E x p e r im e n ta l S t a t i o n B a łc y n y D I 1 0 ,0 2 0 ,0 2 4 ,5 3 0 ,6 8 7 4 3 3 RZD B a łc y n y A g r i c u l t u r a l E x p e r im e n ta l S t a t i o n B a łc y n y D 2 1 7 ,5 1 4 , 4 2 4 ,5 3 4 ,1 8 9 3 1 6 M a z u r , S . C ie ć k o , L . K r e ff t

(5)

Dynam ika zw iązków próchnicznych w glebach lekkich 21

tością części py lasty ch (tab. 2). G leba z pastw iska zaw ierała m niej części sp ław ialnych i nieco w ięcej części p y lasty ch w porów naniu do gleb po b ran y c h z p u n k tu 2, obie gleby zaliczono do klasy V. W obiekcie В gleba z p astw iska by ła naw ożona, gdy tym czasem na glebie zadarnionej nie stosow ano żadnego naw ożenia. S kład m echaniczny ty ch gleb był zróżni cowany, obie gleby zaliczono do klasy VI. Pozostałe dw ie b yły podobne pod w zględem składu m echanicznego. Glebę obiektu С zakw alifikow ano do klasy V, a obiektu D — do klasy IV b.

M ETO DY K A B A D A Ń

W okresie od 5.V do 25.IXi każdego ro k u pobierano co 3 tygodnie z w arstw y 0— 25 cm śred n ie próbki gleb. Na średn ią próbkę składało się 10 p róbek in d y w id ualn y ch po branych za pomocą laski E gnera. Po do kład n y m w ym ieszaniu i w ysuszeniu n a p ow ietrzu przesiano je przez sito o średnicy oczek 1 mm. A nalizy chem iczne w ykonano w pow ietrznie suchej glebie.

Z aw artość zw iązków próchnicznych oznaczono m etodą B o r a t y ń s k i e g o i W i l k a [2]. Azot ogółem oznaczono m etodą K ejld ah la. Do oznaczeń pozostałych form azotu odważono po 100 g gleby, k tó rą um iesz czono w kolbie S to hm an a pojem ności 500 m l i zalano 250 m l ln K 2S 0 4 0 pH 1, a następ n ie w y trząsan o n a aparacie ro ta c y jn y m w ciągu 30 m i nut. Po odsączeniu gleby w przesączu oznaczono N -N H 4 m etodą C onw ey’a w m odyfikacji B r e m n e r a i S h o w a [3] oraz N -N 0 3 k olorym etry cz nie z kw asem dw ufenylosulfonow ym . Pozostałą po e k stra k cji glebę h y - drolizow ano w 6n HC1 na gotującej się łaźni w odnej w ciągu 16 godzin. W przesączu hy d ro lizatu oznaczono azot h y d ro lizujący m etodą K jeld ah la 1 azot am inow y m etodą gazom etryczną w edług V an S ty k e ’a n a aparacie C u w i e r k a ł o w a [4].

U zyskane w yniki z analiz chem icznych gleb stanow iły bardzo obszerny m ate ria ł d ok u m en tacy jn y i dlatego w niniejszej pracy podano w artości średnie z trzech lat. B łąd analiz pojedynczych próbek nie p rzekraczał 5%. Różnice m iędzy poszczególnym i próbkam i, a zwłaszca latam i, były znacz nie w iększe (tab. 3).

OM ÓW IENIE W Y NIK Ö W

W okresie w eg etacji roślin stw ierdzono znaczne w ahania w zaw ar tości zw iązków próchnicznych i azotow ych, k tó re w poszczególnych gle bach u k ład ały się odm iennie. W glebie A p o branej w punkcie 1 (rys. 1) w raz z u pływ em w egetacji n astępow ał spadek ogólnej zaw artości węgla, a różnica m iędzy najw yższą i najniższą jego zaw artością w ynosiła 8 4 m g /1 0 0 g gleby. Podobną zależność stw ierdzono w p rzy p ad k u w ęgla rozpuszczalnego w pyrofosforanie sodu i w e fra k c ji w ęgla kw asów h u m

(6)

i-Z fiw artofć zv.-iąsk<5w p r ó c h n ic z n y c h i a z o t u w g le b a c h l e k k i c h w m g /1 0 0 g g le b y Humus en d n it r e ^ e n co-apcunda c o n t a in e d i n l i g h t s o i l s i n n g /1 0 0 g e o i l T a b e l e 3 t o t o M ie js c o w o ś ć L o c a l i t y O b ie k t O b jec t Punlrt îi агар l i n g p o in t P r ó c h n ic a - Ншгл’л „ X "ьь A zo t - N it r o g e n С o g ó łe m С t o t a l С r o z p u s z  c z a ln y V/ Не4 Р2 ° 7 С s o l u b l e in îïa ,РоО» ч ?- 7 С Łwp.sów h u ia iu o - wyed С i n hum !с a c i d e С k.Y? 9 ÓV7 f u lw o -wyoh С i n v i j. r.c id a П og-Słsm N t o t a l If h y d r o l i - z u j ą c y N h y d r o ly - s a b l o h - b h 2 П-1Ш, 4 N-N0 3 RZD P o z o r ty A g r i c u l t u r a l E :cr.?rircontal S t a t i o n - P o z o r ty A A A 1 2 3 _ 548 * . 107 5 З--06 _____ 46_____ *,C«60 80 62 1 , 1 0 , 7 0 , 8 ___ 6 5 , 6 ______ 6 2 t ß - 6 3 ,6 ______ £5 ^ 3 ___ 4-19 5 - 4 3 ,4 71o? 3 9 .9 2 0 19 3 . 1 0 , 6 - 0 , 9 0«8 o , 7 - 1 ,1 0 , 7 5 0 8 -6 0 8 *х 448 „ 10 0 -U 17 ______8.7 4 0 -0 3 66 3 5 , 3 - 4 1 , 1 2 5 ,0 1 0 , 1 - 2 3 , 6 1 5p0 2 , 6 - 3 , 5 3 . 5 _ 3 9 3 -5 0 4 609 7 4 -9 S 10 л 6 0 - 7 7 106 2 2 , 7 - 2 6 , 8 ,____łŁ l 1 1 , 4 - 1 6 , 7 _____ 22.^3__ 1 8 , 9 - 2 4 , 7 ! . 3 . 2 - 3 , 7 _ 2 , 9 _ 6 5 3 -5 4 7 1 1 5 -9 5 8 6 - 7 0 1 1 4 -1 0 3 6 3 , 0 - 7 7 , 7 3 6 , 3 - 4 3 , 8 2 , 4 - 3 , 4 0 , 6 - 0 , 9 RZD P o z o r ty A g r i c u l t u r a l E x p e r im e n ta l S t a t i o n - P o z o r t y 2 В E 1 2 3 315 G8 41 5 5 -4 8 15 0 , 8 1*7 1 . 0 3 3 ,7 ____ 1 9 ,0 l S , 0 - 2 3 i 5 1 3 ,5 1 3 ,9 3 ,2 0 . 6 3 4 1 -2 8 2 158 9 4 -8 2 43 4 6 -3 6 ?Л 2 6 , 8 - 3 8 , 7 2 0 ,5 1 2 , 3 - 1 5 , 1 _____1 1 . 0 1 0 , 1 - 1 2 , 5 1 7 ,0 2 , 6 - 3 у 5 2 .9 0 , 5- 0 , 8 0 , 6 0 , 5 - 0 , 8 0 . 6 1 8 0 -1 4 3 501 5 5 - 4 0 123 3 1 -2 2 _ . 54 1 7 - 1 4 57 1 6 , 8 - 2 2 , 9 A 1 .3 119 5 - 1 5 , 5 2 3 ,1 2 , 2 - 3 , 4 3 .2 5 1 9 -4 7 4 1 3 8 -1 2 2 6 3 -4 3 6 9 - 4 7 3 3 ,8 - 4 3 ,6 2 2 , 9 - 3 2 , 2 14 4 -1 3 , 6 2 , 8 - 3 , 8 0 , 5 - 0 , 9 RZD P o z o r ty A g r i c u l t u r a l E x p e r im e n ta l S t a t i o n - P o z o r t y С С 1 2 564 133 86 52 1 . 7 1 . 9 5 7 ,1 3 4 ,3 1 5 ,6 2 . S - 4 . 1 < 1 ,6 -3 ,5 0 . 7 6 0 5 -5 1 6 5 1 2 1 5 2 -1 2 2 _ 139.. 9 5 -7 5 85 5 9 - 4 4 45 5 0 , 7 - 6 3 , 5 6 1 ,9 3 0 , 1- 3 7 , 3 3 7 . ? 1 3 , 2 - 2 0 , 2 П . 6 0 , 3 - 0 , 9 0 , 3 0 , 7 - 1 , 0 5 6 9 -4 6 0 1 6 2 -1 1 8 9 0 -7 7 5 2 -3 6 5 9 ; 2 - 6 5 , 0 3 0 , 7 - 3 9 , 9 1 3 , 2 - 2 0 , 3 r.ZD S a łc y n y A g r i c u l t u r a l E x p e r im e n ta l S t a t i o n - B a łc y n y D D 1 2 GO? 102 . 9 3 102 0 , 9 1 , 0 1 0 1 .3 6 4 .1 3 3 , 3 3 .2 0 .8 0 , 8 , 1 , 0 __ G ,3 0 6 5 -7 3 0 1247 1 2 1 -6 9 173 1 1 1 -9 4 116 1 1 1 - 9 1 112 9 3 , 1 - 1 1 0 , 7 1 3 6 .9 5 9 , 5 - 6 8 , 7 8 1 . 3 3 0 , 2 - 3 4 , 9 3 7 ,1 2 , 5 - 3 , 6 3 .2 1 3 4 3 -1 1 6 6 1 8 7 -1 4 3 1 0 3 -1 2 9 1 3 6 -9 9 1 2 9 , 5 - 1 4 6 , 4 5 7 , 3 - 9 3 , 4 3 2 , 3 - 4 0 , 6 2 , 6 - 3 , 8 x Aa г t o L, re d n i a - ‘/.o an у o 1 u s __________________ F o z p ivto.*-.! z a w a r to ś ć i - bailee o f th e c o n te n t. M a z u r , S . C ie ć k o , L . K r e ff t

(7)

Dynam ika związków próchnicznych w glebach lekkich 23

Rys. 1. Z m iany zaw artości zw iązków próchnicznych i azotu w glebie lekkiej. O biekt A, p u n k t 1. Ś re d n ia za okres 3 la t

a — С o gółem , N o g ó łem , b — С k w a só w h u m in o w y ch , N h y d ro lizu ją cy , с — С k w a só w

fu lw o w y c h , N a m in o w y , d — С rozp. N a 4P 20 ?, N - N 0 3, e — N -N H 4, 1, 2, 3 — te r m in y pob ieran ia p rób ek

C hanges in th e co n ten t of h u m u s com pounds an d n itro g en in a lig h t soil. O bject A, sa m p lin g p o int 1, 3 -y ea r m ean

a — to ta l C, to ta l N, b — С in h u m ic acids, N h y d ro ly za b le, с — С in flu v ic acid c, a m in e N, d — С — so lu b le N a4P 20 7, N - N 0 3, e — N -N H 4, 1, 2, 3 — sam p lin g d ates

nowych. Spadek fra k c ji pierw szej w ynosił 16 mg, a drugiej 30 m g na 100 g gleby. Ilość kw asów fulw ow ych uległa niew ielkiem u obniżeniu m iędzy d rugim a trzecim term in em pob ran ia próbek, w pozostałych zaś term in ach n astąp ił w zrost ich zaw artości, k tó ry sięgał do 21 m g na 100 g gleby. K w asy fulw ow e i hum inow e odznaczały się najw iększą dynam iką w czasie okresu objętego badaniam i.

W przeciw ieństw ie do w ęgla ogółem ilość ogólna azotu nie w ykazała ten d e n c ji spadkow ych. Azot h y d rolizu jący po okresow ym wzroście b y ł dość stabilny, a jego zaw artość w p róbkach po brany ch w końcow ym okresie była zbliżona do zaw artości w próbce po b ran ej w pierw szym t e r m inie. Azot am inow y i saletrzan y odznaczał się dość dużą stabilnością. W zrastała n ato m iast ilość azotu amonowego, zwłaszcza w okresie m iędzy trzecim a p iąty m term in e m pob ran ia próbek. Na podstaw ie tych danych m ożna wnioskow ać o w iększej dynam ice zw iązków próchnicznych niż połączeń azotow ych.

W glebie A — p u n k t 2 (rys. 2) spadek ogólnej zaw artości w ęgla w cią gu całego okresu w eg etacji w ynosił 70 m g /l00 g gleby. U b y te k w ęgla rozpuszczalnego w N a4P 20 7 w ynosił 19 m g i kw asów hum inow ych

(8)

24 T. Mazur, S. Ciećko, L. K refft

Rys. 3. Z m ian y zaw arto ści zw iązków próchnicznych i azotu w glebie lekkiej. O b iekt A, p u n k t 3. Ś re d n ia za okres 3 la t

o b ja śn ien ia ja k w rys. 1

C hanges in th e content of hu m u s com pounds and n itro g en in a lig h t soil. O bject A, sam p lin g poin t 3, 3-y ear m ean

e x p la n a tio n s as in F ig. 1

Rys. 2. Z m iany zaw arto ści zw iązków próchnicznych i azotu w glebie lek k iej. O biekt A, p u n k t 2. Ś re d n ia za okres 3 la t

ob ja śn ien ia ja k w rys. 1

C hanges in th e content of hum us com pounds and n itro g en in a lig h t soil. O bject A, sam p lin g point 2, 3-year m ean

(9)

D ynam ika związków próchnicznych w glebach lekkich 25

1 0 m g /1 0 0 g gleby. W ty m sam ym czasie w zrosła ilość kw asów fulw o- w ych; różnica m iędzy pró bką p o b ran ą w pierw szym i o statnim term in ie w ynosiła 8 m g /l 00 g gleby.

Azot ogółem oraz jego form y w ykazały w iększą stabilność niż związki próchniczne. Nie stw ierdzono w iększych ilościowych zm ian m iędzy p ierw szym a ostatnim term in em p o b rania próbek, jakkolw iek zm iany tak ie w ystąp iły w czasie okresu w egetacji roślin.

W glebie A — p u n k t 3 (rys. 3) u b y te k w ęgla ogółem w ynosił 90 mg, w ęgla rozpuszczalnego w pyrofosforanie sodu — 14 m g i w ęgla kwasów hum inow ych — 1 4 m g /1 0 0 g gleby. N ajb ard ziej stabilne były kw asy fu l- wowe; ich p rzy ro st za badan y okres w ynosił zaledw ie 2 m g С n a 100 g gleby.

Z aw artość badan ych form azotu ulegała dość znacznym zmianom. Ilość azotu ogółem po okresow ym wzroście (4— 6 term in) w ostatnim term in ie obniżyła się o 8 ,5 m g /1 0 0 g gleby. P odobnym zm ianom ulegał azot hy drolizujący; jego spadek w ynosił 7,5 mg/100 g gleby. W końcowych term in a c h pobierania prób ek stw ierdzono rów nież spadek zaw artości azotu am inowego, k tó ry w ynosił 4,5 mg/100 g gleby w sto sunku do p ierw szego te rm in u pob rania próbek. W ty m czasie n astąp ił w zrost zaw artości azotu am onow ego o 0,9 mg/100 g gleby. Azot saletrzan y ulegał natom iast w iększym ilościow ym zm ianom .

W podsum ow aniu dynam ik i zw iązków próchnicznych i azotow ych w glebie A, po branej spod u p raw polow ych i pastw iska, należy stw ie r dzić dość isto tn y w pływ użytkow ania gleby na ilościowe zm iany zw iąz ków. W glebach up raw n y ch (pu nk ty 1 i 2) stw ierdzono w yraźnie zm iany w dynam ice kw asów hum inow ych i fulw ow ych, gdy tym czasem w glebie użytko w anej jako pastw isko ilościowe zm iany ty ch zw iązków były m n ie j sze. W tej o statniej w iększe zm iany stw ierdzono w zaw artości azotu hydrolizującego i aminowego. S padek ogólnej zaw artości azotu i jego frakcji, z w y ją tk ie m N -N H 4 w glebie p o b ranej z pastw iska, św iadczy o dużym pobieran iu tego składnika przez rośliny w ciągu całego okresu w egetacji. W glebie u p raw n e j w iększy u b y tek w ęgla ogółem oraz frak cji rozpuszczalnej w pyrofosforanie sodu i kw asów hum inow ych należy tłu m aczyć in tensyw n iejszy m rozkładem m asy organicznej.

Różnica w ogólnej zaw artości w ęgla w glebie В (rys. 4) m iędzy p ierw szym i o statn im term in em p o b ran ia p rób ek w ynosiła 59 mg/100 g gleby. Z aw artość fra k c ji w ęgla rozpuszczalnej w N a4P 20 7 była dość znacznie zróżnicow ana w poszczególnych term in ach pobieran ia próbek; jej n a j w iększy spadek w ynosił 8 mg/100 g gleby. Ilość kw asów hum inow ych w początkow ym okresie w zrastała, a w dru giej połowie pobierania p ró bek m alała, w sum ie u b y tek tej fra k c ji w ynosił 9 m g С na 100 g gleby. O dw rotnie do kw asów hum inow ych przebiegała dynam ika kw asów fu l wowych; najniższą zaw artość tej fra k c ji stw ierdzono w połow ie okresu p obierania próbek.

(10)

26 T. Mazur, S. Ciećko, L. Krefft

Rys. 4. Z m iany zaw arto ści zw iązków próchnicznych i azotu w glebie lekkiej. O biekt B, p u n k t 1. Ś re d n ia za okres 3 la t

C hanges in th e content of hum us com pounds an d n itro g en in a lig h t soil. O bject B, sam p lin g p o in t 1, 3 -year m ean

e x p la n a tio n s as in Fig. 1

Rys. 5. Z m iany zaw arto ści zw iązków próchnicznych i azotu w glebie lekkiej. O biekt B, p u n k t 2. Ś re d n ia za okres 3 la t

C hanges in th e con ten t of h um us com pounds and n itro g en in a lig h t soil. O bject B, sam p lin g p o int 2, 3 -year m ean

(11)

D ynam ika związków próchnicznych w glebach lekkich

Rys. 6. Z m iany zaw arto ści zw iązków p róchniczych i azotu w glebie lekkiej. O biekt B, p u n k t 3. Ś re d n ia za o k res 3 la t

C hanges in th e co n ten t of h um us com pounds and nitro g en in a lig h t soil. O bject B, sam p lin g p oint 3, 3-y ear m ean

N ajw iększy spadek ogólnej zaw artości azotu w ilości 7,1 mg/100 g gleby p rzyp adł n a drug ą połowę okresu p obierania próbek. Znacznie m niejszy spadek stw ierdzono w azocie h y d rolizującym (4,0 mg) i azocie am inow ym (1,0 mg). Z aw artość m in eraln y ch form azotu w p róbkach pobran ych w końcow ym okresie b yła w iększa niż w próbkach p obranych w pierw szym term inie, zwłaszcza w odniesieniu do azotu amonowego.

W glebie В p o b ranej w punkcie 2 (rys. 5) u b y tek w ęgla ogółem w yno sił 33 mg, a kw asów hum inow ych 9 mg/100 g gleby. W pozostałych dwóch frak cjach zw iązków próchnicznych nie stw ierdzono ilościowych różnic m iędzy próbk am i p o b ran y m i w pierw szym i o statnim term in ie, jakko l w iek fra k c ja rozpuszczalna w p yrofosforanie sodu w ykazała dość znaczne zm iany okresow e.

W ilościow ych zm ianach azotu ogółem, hydrolizującego i am inow ego stw ierdzono stosunkow o duże zależności. Ogólny u b y te k azotu w ynosił 2 mg, a w oznaczanych dw óch form ach spadek b ył poniżej 1 mg/100 g gleby. Z aw artość azotu am onow ego w p róbkach pobranych w d ru g iej po łowie badanego okresu była w iększa niż w pierw szych czterech te rm i nach. Ilościowe zm iany azotu saletrzanego by ły stosunkow o m ałe.

W glebie В — p u n k t 3 (rys. 6) spadek ogólnej zaw artości w ęgla w yno sił 28 mg, fra k c ji rozpuszczalnej w N a4P 20 7 — 7 mg, kw asów h u m in o w ych — 15 m g i kw asów fulw ow ych — 11 mg/100 g gleby. N ajw iększą dynam ikę w ykazały kw asy ful wo we, pozostałe zaś fra k c je związków próchnicznych b yły dość stabilne.

(12)

Ogólny u b y tek azotu w ynosił 5,5 mg, azotu hydrolizującego 2 mg i azotu am inow ego 2,5 mg/100 g gleby. Ilość azotu am onow ego w p ró b kach pob ran ych w czterech ostatnich term in ach była w iększa niż w p ró b kach wcześniej pobranych. Azot sa le trz a n y ulegał zm ianom w zakresie 0,2 mg/100 g gleby.

Z porów nania gleb obiektu В w ynika, że n ajw iększą stabilnością związ- kówT próchnicznych i azotow ych odznaczała się gleba zadarniona, nie n a wożona, będąca nieużytkiem . W glebie tej jedynie fra k c ja związków próchniczych rozpuszczalnych w p yrofosforanie sodu w ykazała większe zm iany niż w pozostałych dwóch glebach. W glebie z pastw iska w ysoką dynam ikę w ykazały badane form y związków azotow ych, czego nie stw ie r dzono w pozostałych glebach. W glebie tej duże zm iany w ykazały ró w nież fra k c je zw iązków próchnicznych rozpuszczalnych w pyrofosforanie

sodu i kw asy hum inow e. Z m iany związków próchnicznych i azotow ych w glebie leśnej, jakkolw iek różniły się od dynam iki w glebie zadarnionej, to jedn ak w ogólnej ten d en cji były zbliżone.

Rys. 7. Z m iany zaw arto ści zw iązków próchnicznych i azotu w glebie lekkiej. O biekt C, p u n k t 1. Ś re d n ia za okres 3 la t

C hanges in th e content of h um us com pounds and n itro g en in a lig h t soil. O bject C, sam pling point 1. 3 -year m ean

W obiekcie С porów nyw ano dw ie gleby upraw ne. W punkcie 1 (rys. 7) ogólna zaw artość w ęgla po okresow ym wzroście w początkow ych te rm i nach pobierania p róbek system atycznie obniżała się. S padek ten w po rów n aniu do próbek p obranych w pierw szym okresie w ynosił 21 mg/100 g gleby. Duże obniżenie stw ierdzono we fra k c ji w ęgla rozpuszczalnego w pyrofosforanie sodu — 20 mg i kw asów hum inow ych — 16 mg/100 g

(13)

gleby. W ty m czasie w zrosła zaw artość kw asów fulw ow ych o 9 m g /l 00 g gleby, p rzy czym fra k c ja ta w ykazała najw iększą dynam ikę. W glebie tej stw ierdzono dużą zależność m iędzy ilościow ym i zm ianam i w ęgla ogółem i kw asów hum inow ych.

D ynam ika azotu ogółem w y kazała ten d en cję spadkow ą. Je d y n ie w próbk ach p o b ranych w o statn im term in ie w y k ry to go w ięcej niż- w próbkach po b rany ch m iędzy dru gim a siódm ym term in em . S padek zaw artości azotu hydrolizującego w ynosił 2,9 mg/100 g gleby. S pad k u tego nie stw ierdzono w odniesieniu do azotu am inowego, am onow ego i sale tr zan ego.

W glebie С w punkcie 8 (rys. 8) w szystkie fra k c je zw iązków p róch nicznych odznaczały się dość znacznym i zm ianam i ilościowymi. W p ró b kach p o b ran y ch w o statnim term in ie w y k ry to w ęgla ogółem m niej o 31 mg, w ęgla rozpuszczalnego w N a4P 20 7 o 23 m g i kw asów h u m in o w ych o 4 mg/100 g gleby. W ty m czasie w zrosła ilość kw asów fulw o w ych o 12 mg/100 g gleby. D ynam ika w ęgla ogółem przebiegała od w ro tn ie do dyn am ik i kw asów hum inow ych.

Rys. 8. Z m iany zaw arto ści zw iązków próchnicznych i azotu w glebie lekkiej. O biekt C, p u n k t 2. Ś re d n ia za okres 3 la t

C hanges in th e co n ten t of hum us com pounds and n itro g en in a lig h t soil. O bject C, sam p lin g p oint 2, 3-y ear m ean

ex p lan a tio n s a s in Fig. 1

Zw iązki azotow e były b ardziej stab iln e niż zw iązki próchniczne. U bytek azotu ogółem w ynosił 3,4 mg, a azotu hydrolizującego 3,7 mg. Spadku tego nie stw ierdzono w pozostałych form ach azotu, a zaw artość azotu am onow ego w zrosła o 1,2 mg/100 g gleby.

W podsum ow aniu należy stw ierdzić, że dynam ika zw iązków azoto w ych w obu b adanych p u n k tac h gleby była zbliżona, różnice odnoszą się do związków próchnicznych. Z m iany związków próchnicznych

(14)

prze-30 T. Mazur, S. Ciećko, L. Krefft

Rys. 9. Z m iany zaw artości zw iązków próchnicznych i azotu w glebie lekkiej. O biekt D, p u n k t 1. Ś re d n ia za okres 3 la t

C hanges in th e content of hum us com pounds and n itrogen in a lig h t soil. O bject D, s a m p l i n g p o i n t 1, 3-y ear m e a n

e x p la n a tio n s as in F ig . 1

Rys. 10. Z m iany zaw arto ści zw iązków próchnicznych i azotu w glebie lekkiej. O biekt D, p u n k t 2. Ś re d n ia za okres 3 la t

C hanges in th e content of h u m u s com pounds an d nitro g en in a lig h t soil. O bject D, sam p lin g p o in t 2, 3 -year m ean

e x p la n a tio n s as in Fig. 1

(15)

biegały odm iennie i nie p rzed staw iały w zajem nych zależności, poza fra k cją rozpuszczalną w p yrofosforanie sodu.

W glebie D w punkcie 1 (rys. 9) u b y tek azotu ogółem w całym okresie p obieran ia p ró bek w ynosił 15 mg, w ęgla rozpuszczalnego w N a4P20 7 — 8 mg, kw asów hum inow ych — 24 m g i kw asów fulw ow ych — 17 m g /l00 g gleby. U bytkom ty m to w arzyszyła dość znaczna i zróżnicow ana d y n a m ika, w k tó re j nie stw ierdzono zależności m iędzy poszczególnym i fra k cjam i związków próchnicznych.

B adane fo rm y zw iązków azotow ych odznaczały się dość dużą sta b il nością, z w y ją tk ie m azotu amonowego. U b y tek azotu ogółem b ył n ie znaczny, azotu hydrolizującego w iększy — 4,2 mg, azotu am inow ego 2 ,4 m g /1 0 0 g gleby. W ty m czasie n astąp ił p rzy ro st azotu am onow ego o 1 m g /l00 g gleby.

W glebie D w punkcie 2 (rys. 10) duże zm iany ilościowe zw iązków próchnicznych w skazują jedy n ie n a pew ne zależności m iędzy frak cją w ęgla rozpuszczalnego w pyrofosforanie sodu a kw asam i hum inow ym i. Z aw artość w ęgla ogółem w zrastała m iędzy pierw szym a p iąty m term in em p o bran ia próbek, w dalszych term in ach n astąp ił jego spadek do w artości zbliżonej z pierw szego term in u . U b y tek kw asów hum inow ych w ynosił 20 m g /l00 g gleby, a w zrost zaw artości kw asów fulw ow ych ró w nał się 37 m g /l00 g gleby.

Zw iązki azotow e odznaczały się w iększą stabilnością niż zw iązki próchniczne. Stosunkow o dużym zm ianom ulegał azot ogółem; obniże nie jego zaw artości za cały okres w yniosło 6,0 m g /l00 g gleby. U bytek azotu am inow ego w ynosił 2 ,lm g /1 0 0 g gleby. W zrosła n ato m iast zaw ar tość azotu hydrolizującego o 3,8 m g i azotu am onow ego o 1,0 mg/100 g gleby

P oró w nu jąc dw a p u n k ty pob rania z gleby D należy stw ierdzić, że form y zw iązków azotow ych by ły bardziej stabiln e niż zw iązki próchnicz ne. D ynam ika ty ch o statnich by ła odm ienna w obu badanycli glebach.

PO D SU M O W A N IE W Y NIK Ó W I W N IO SK I

N a podstaw ie d anych uzyskanych z analiz pojedynczych p ró b ek obli czono w artości średnie dla każdej gleby (tab. 3). Poszczególne gleby różniły się dość znacznie pod w zględem zaw artości zw iązków próchnicz nych i azotow ych, co należy przypisać zm iennym w aru n k o m bioekolo- gicznym , jak rów nież sposobom użytk o w an ia gleb; zostało to stw ierdzo n e m iędzy in ny m i przez D r o z d a [6], K o w a l i ń s k i e g o i wsp. [10], L a s k o w s k i e g o [12] i M a z u r a [14, 15].

N ajbard ziej zasobną w w ęgiel ogółem była gleba użytko w ana jako pastw isko (D — p. 2), a n a jm n ie j zasobna — gleba nieu ży tk u (B — p. 2). K orzystny w pływ zad arnien ia na zaw artość w ęgla ogółem stw ierdzono rów nież w glebie A — p. 3 i glebie В — p. 1. Z aw artość w ęgla ogółem

(16)

w glebie leśnej (В — p. 3) była о 60°/о wyższa, niż w glebie p o b ranej z pastw iska. G leby u p raw n e odznaczały się niższą zaw artością tego sk ład nika, co jest zgodne z bad aniam i in nych autorów [6, 8, 12].

P rocentow y udział w ęgla rozpuszczalnego w pyrofosforanie sodu b y ł zróżnicow any w poszczególnych glebach i w ah ał się od 12,6 do 30,4°/o С ogółem. Mimo tych dużych w ah ań nie stw ierdzono w iększych różnic m iędzy glebam i w u p raw ie p łużnej a zadarnionym i.

Z aw artość kw asów hum inow ych i fulw ow ych była zróżnicow ana w poszczególnych glebach. K w asy hum inow e stanow iły od 9,3 do 16,6°/o, a k w asy fulw ow e od 8,8 do 17,4% С ogółem. Ilość ty c h dw óch fra k c ji w ęgla rz u tu je na stosunek Ckh/C kf. S tosunek ten w znacznej m ierze jest uzależniony od użytk o w ania gleby [6, 7, 9].

N ajw yższą zaw artość azotu ogółem w y k ry to w glebie D, a n ajm niejszą w glebie B. Z adarn ien ie gleby i u żytkow anie jej jako pastw iska k o rzy st nie w płynęło na zaw artość azotu ogółem, czego nie stw ierdzono, jeśli glebę pozostaw iono jako nieużytek.

Z aw artość azotu am onow ego w ynosiła od 2,3 do 14,1%, a azotu saletrzanego — od 0,6 do 2,9°/o N ogółem. Z aw artość ty ch form azotu była dość w yraźnie zróżnicow ana m iędzy obiektam i, a w m niejszym stopniu uzależniona od użytkow ania gleby. W glebach zadarnionych w y k ry to m niej azotu m ineralnego niż w glebach upraw nych, z w y jątk iem n ieu ż y t

ku. <

Z aw artość azotu hydrolizującego w ahała się od 55,2 do 68,0% N ogó łem. W azocie hydro lizującym stw ierdzono od 45,6 do 81,5% azotu am i nowego. W glebach A i D m niej tej fra k c ji stw ierdzono pod zadarnieniem niż pod upraw ą.

P rzem ian y azotu w glebie są duże, na co w sk azują w yniki licznych prac [13, 14, 15]. W naszych badan iach stw ierdzono, że odchylenia od śre d niej zaw artości w czasie badanego okresu (5 V — 25 IX») w ynosiły w azo cie ogółem 20°/o, w azocie h y d rolizu jący m — 30% , w azocie am inow ym i am onow ym — 24% i azocie sa le trz a n y m — 57%. Podobne w ysokie se zonowe odchylenia zaw artości azotu ogółem i jego fra k c ji otrzym ali Ł o - g i n ó w i W i t a s z e k [13], M a z u r [15], i M i k l a s z e w s k i [35].

O trzy m an e w yniki upow ażniają do w yciągnięcia n a stęp u jący ch w nios ków.

1. Z aw artość związków próchnicznych i azotow ych była zróżnicow ana m iędzy poszczególnym i glebam i or az uzależniona od ich użytkow ania. N ajw ięcej węgla ogółem i azotu stw ierdzono w glebach pastw iska, a n a j m niej na nieużytku.

2. W czasie okresu w egetacji roślin w większości badanych gleb n a stąpiło obniżenie ogólnej zaw artości węgla, gdy ogólna zaw artość azotu u trzy m y w ała się na stały m poziomie.

3. Zaw artość podstaw ow ych fra k c ji zw iązków próchnicznych i po łą czeń azotow ych była uzależniona od ro d zaju gleby i sposobu jej u ży tk o

(17)

w ania. G leby zadarnione z aw ierały n a ogół w ięcej kw asów hum inow ych i fulw o w y ch oraz m in e raln y c h fo rm azotu niż gleby będące w u p raw ie płużnej.

4. W dynam ice zw iązków próchnicznych i azotow ych nie stw ierdzono w iększych i ścisłych praw idłow ości m iędzy sposobem użytkow an ia gleby i term in e m po b ran ia próbek. K ażda z b ad an y ch fra k c ji zw iązków p ró ch niczych i połączeń azotow ych odznaczała się odm ienną dynam ika.

L IT E R A T U R A

[I] B o r a t y ń s k i K. , W i l k K.: D yn am ik a zw ią zk ó w p róch n iczn ych w gleb ach lek k ich pod w p ły w e m n iek tórych za b ieg ó w agrotechnicznych. Zesz. probl. Post. N au k roi. 21, 1959, 219.

1.2] B o r a t y ń s k i K. , W i l k K.: B ad an ia nad próchnicą. Cz. IV. F ra k cjo n o w a n ie zw ią zk ó w próch n iczn ych przy u życiu roztw orów k o m p lek so w y ch i rozcień czo nych łu gów . Rocz. glebozn. 15, 1965, 1. 53.

[3] B r e m n e г J. M., S h a w K.: D eterm in ation of am m onia and n itrate in soil.

J. A gric. Sei. 1955, 46.

[4] Ć w iczen ia z b ioch em ii zw ierząt. PW RiL, 1954, s. 144.

[5] C z u b a R.: S tu d ia nad dyn am ik ą w ęg la organ iczn ego w b ielico w e j gleb ie

p y ło w ej n aw ożonej obornikiem i n aw ozam i m in eraln ym i. Rocz. N au k roi. Ser. A, 1, 1962, 91.

[6] D r o z d J.: Z w iązk i próchniczne n iek tórych g leb na tle ich fizy k o ch em iczn y ch

w ła ściw o ści. Rocz. glebozn. 24, 1973, 1, 3.

[7] D r o z d J., K o w a l i ń s k i S.: P r o filo w e zróżn icow an ie sk ład u p róchnicy w

gleb ach różnych k a teg o rii u ży tk o w y ch . R ocz. glebozn., dod. do t. 15, 1965, 215.

[8] J a b ł o ń s k i B.: B adania nad d yn am ik ą próchnicy w g leb ie lek k iej. Zesz.

probl. Post. N au k roi., 40, 1963, 125.

[9] К o n o n o w а М. М., B i e l c z i k o w a N . P.: U sk o rien n y je m ieto d y o p ried ie- lien ija so sta w a gu m u sa m in iera ln y ch poczw . P o czw o w ied . 10, 1961, 75.

£10] K o w a l i ń s k i S., D r o z d J., L i c z n a r М.: Z m o d y fik o w a n a m etoda ozn a czania sk ład u fra k cy jn eg o w gleb ach m in eraln ych . Rocz. glebozn. 24, 1973, 1, 129.

[II] K u s z e l e w s k i L.: W p ływ n aw ożen ia organicznego i m in era ln eg o na za w a r tość i n iek tóre w sk a źn ik i ja k o ścio w e su b sta n cji p róch n icow ych gleb y. Rocz. N au k roi. Ser. A, 1972, 98, s. 7.

[12] L a s k o w s k i S.: Skład fra k cy jn y p ołączeń n iek tórych k ategorii gleb gó r sk ich S u d etów . Rocz. glebozn. 24, 1973, 1, 57.

[13] L o g i n o w W. , W i t a s z e k J.: B ad an ia nad dyn am ik ą przem ian w ę g la i azotu w gleb ie. Pam . puł., 24, 1967, 5.

[14] M a z u r T.: B ad an ia nad p rzem ian am i organicznego i m in eraln ego azotu oraz zw ią zk ó w próch n iczn ych podczas rozk ład u n aw ozów zielo n y ch w gleb ach le k  k ich (praca h ab ilitacyjn a). W SR O lsztyn, 1965.

[15] M a z u r T.: W p ływ w ilg o tn o ści g leb y na p rzem iany zw ią zk ó w azotow ych . Zesz. probl. Post. N a u k roi. 77a, 1968, 129.

[16] M i k l a s z e w s k i S.: D yn am ik a w ęg la organicznego i n iek tórych form azotu w czasie sezon u w eg eta cy jn eg o w różnie u ży tk o w a n ej g leb ie p iaszczystej. Zesz. probl. Post. N a u k roi. 77a, 1968, 119.

(18)

34 T. Mazur, S. Ciećko, L. Krefft Т. М АЗУР, 3. ЦЕПКО, JI. К РА Ф Т Д И Н А М И К А ГУМ У СОВЫ Х И А ЗО Т Н Ы Х С ОЕДИН ЕН ИЙ В ЛЕГКИ Х П О Ч ВА Х И С П О Л Ь ЗО В А Н Н Ы Х Р А ЗЛ И Ч Н Ы М И СПОСОБАМ И И нститут хи м и зац и и сельского хозяй ства С ель ск охозя й ст в ен н о-техн и ч еск ая академ ия в О лыптыне Р е з ю м е В работе представлены результаты трехлетн его исследован ия динам ики г у  м усовы х и азотн ы х соединений в четы рех легк их почвах при их различном зем  лепользовании. С одерж ан и е основны х ф рак ц и и гум усовы х и азотн ы х соединений оказы вало зависимость от вида почвы и способа ее пользования. Почвы с травянистым п о кровом содер ж ал и обычно больш е гум иновы х и ф ул ь в ов ы х кислот, а т ак ж е м инеральны х ф орм азота чем п ахотны е почвы. Во время вегетационного периода, в больш инстве и ссл едуем ы х почв п о низилось содер ж ан и е общ его угля; со дер ж ан и е общ его азота оставалось на п о стоянном уровне. В динамике отдельн ы х гум усовы х и азотн ы х соединен ий не н аблю далось значим ы х и строгих закон ом ерностей м еж д у пользовани ем почвы и сроком отбора проб. К а ж д а я из и ссл едуем ы х ф р ак ц и и гум усовы х и азотны х соединений харак тери зов алась различн ой динамикой.

Т. MAZUR, Z. CIEĆKO, L. KREFFT

THE D Y N A M IC S OF H U M U S A N D N ITR O G EN C O M PO U ND S IN L IG H T SO ILS U N D ER D IFFE R EN T M A N A G E M E N T SY STEM S

D ep artm en t od A g ricu ltu ra l C h em istry A g ricu ltu ra l-T ech n iq u e U n iv ersity of O lsztyn

S u m m a r y

In th is paper the resu lts of 3 -y ea r stu d y on th e dyn am ics of hum us and n itro  gen com pounds in fou r lig h t soils und er d ifferen t m an agem en t sy stem s are p re sented.

The con ten t of m ain hum us com pounds fraction s d ep en d en t on the soil kind and its m an agem en t w ay. Sodded soils contained, as a rule, m ore hum ic and fu lv ic acids and m in eral n itrogen form s th en th e p loughed soils. A lon g w ith th e grow in g season ad van ce w as a decrease in the content of to ta l carbon in m ost of th e soils w a s observed, w h ile the. total N content rem ained at about the sam e lev el. T here w ere no g reater and direct reg u la rities in the d ynam ics of p articu lar hum us and nitrogen com pounds b etw een the soil m an agem en t sy stem s and sam p lin g dates. Each of th e stu d ied fra ctio n s of hu m u s and nitrogen com pounds proved a d iffe  rent d ynam ics.

Prof. d r T e o fil Maz ur

I n s t y t u t C h e m i z a c j i R o l n i c t w a A R T O l s z t y n — K o r t o w o