Uczniowie Realschule w Sulechowie w latach 1787-1873: źródła i materiały

Uczniowie

Realschule w Sulechowie

w latach 1787-1873

Zielona Góra 2018

Uczniowie

Realschule w Sulechowie w latach 1787-1873

Źródła i materiały

podredakcją

Bogumiły Burdy i Bogumiły Husak Uniwersytet Zielonogórski

Archiwum Państwowe w Zielonej Górze

rada wydawnicza Andrzej Pieczyński (przewodniczący), Katarzyna Baldy-Chudzik, Van Cao Long, Rafał Ciesielski, Roman Gielerak, Bohdan Halczak, Małgorzata Konop- nicka, Krzysztof Kula, Ewa Majcherek, Marian Nowak, Janina Stankiewicz, Zdzisław Wołk, Agnieszka Ziółkowska, Franciszek Runiec (sekretarz)

recenzja prof. zw. dr hab. Andrzej Stroynowski redakcja i korekta

tekstu polskiego Beata Szczeszek redakcja i korekta

tekstu niemieckiego Alina Polak-Woźniak projekt okładki Marta Surudo projekt typograficzny, skład Anna Strzyżewska

Praca naukowa finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki w latach 2016-2019”, nr projektu 0274/NPRH4/H2b/83/2016 – „Halle i Sulechów jako ośrodki pietyzmu i edukacji. Przepływ myśli pedagogicznej i wydawniczej.

Rodowody społeczne wychowanków i kadry pedagogicznej oraz ich kariery zawodowe”, pod kierownictwem dr hab. Bogumiły Burdy, prof. UZ, w Insty- tucie Historii Wydziału Humanistycznego UZ.

Materiały źródłowe ze zbiorów Archiwum Państwowego w Zielonej Górze

© Copyright by Uniwersytet Zielonogórski

& Archiwum Państwowe w Zielonej Górze Zielona Góra 2018

isbn 978-83-7842-373-7 isbn 978-83-924993-3-6

oficyna wydawnicza 65-246 Zielona Góra, ul. Podgórna 50, tel./faks (68) 328 78 64 uniwersytetu zielonogórskiego www.ow.uz.zgora.pl, e-mail: sekretariat@ow.uz.zgora.pl

5

wstęp

Wstęp

W

Rodowody społeczne wychowanków i kadry pedagogicznej oraz ich ka- riery zawodowe”¹ przygotowano pracę źródłową: Uczniowie Realschule w Sulechowie w latach 1787-1873. Źródła i materiały pod redakcją Bogu- miły Burdy i Bogumiły Husak.

W 1719 r. w Sulechowie (Züllichau) został założony sierociniec, a na- stępnie w 1726 r. fundacja rodziny Steinbartów, która stała się zaczątkiem budowy Zespołu Edukacyjnego (Kształceniowego) według wzoru z Halle.

Archiwum Państwowe w Zielonej Górze przechowuje w aktach miasta Sulechów (sygnatura 3755) księgę Sprawy szkolne, akta dotyczące działal- ności Realschule w latach 1787-1873, 254 strony. Wydzielić można dwie grupy spraw. Na pierwszą składają się plany zajęć szkolnych, zarządzenia, akta dotyczące obsady kadrowej i porządku szkolnego, instrukcja kole- gium szkolnego, deputacja szkolna z lat 1787-1857. Drugą grupę stanowią spisy uczniów z lat 1787-1873 od strony 97 do 250.

Księga jest jedną z ocalałych akt związanych z funkcjonującymi szkołami w Sulechowie od 1719 r. do 1945 r. Nie znamy losów archiwum sulechowskiego ośrodka edukacyjnego po 1945 r. Pozostałe zasoby do- kumentacji funkcjonowania szkół w dawnej fundacji Steinbartów uległy rozproszeniu. Część dokumentów, pamiątek i akt została wywieziona przez uczniów, ich rodziców, jak i nauczycieli sulechowskiego ośrodka 1 Projekt finansowany w ramach NPRH na lata 2016-2019, nr projektu 0274/

NPRH4/H2b/83/2016. Kierownikiem projektu jest dr hab. Bogumiła Burda, prof. UZ z Instytutu Historii, Zakładu Dydaktyki Historii Uniwersytetu Zielonogórskiego.

w 1945 r., kiedy zostali oni zmuszeni do opuszczenia miasta i udali się do nowych miejsc. W 1954 r. Sąd Krajowy w Hamburgu zarejestrował Stowa- rzyszenie Byłych Wychowanków Królewskiego Pedagogium w Sulecho- wie – Vereinigung der Ehemaligen des Pädagogiums und Waisenhauses bei Züllichau e.V. Niespełna pięćdziesiąt lat później, 25 września 1999 r.

Sąd Krajowy w Fritzlarze rozwiązał Stowarzyszenie na wniosek ostatnich dwóch jego członków, maturzystów z roku 1944². Stowarzyszenie funk- cjonowało do początków XXI w. Członkowie Stowarzyszenia odwiedzali Sulechów w latach dziewięćdziesiątych.

Stan księgi jest dobry. Prowadzona była przez wielu pracowników szkoły, rektorów, inspektorów szkolnych. Niestety nie znana jest osoba, która prowadziła rejestr wpisów uczniów. Składa się ona z dwóch części.

Pierwsza to: plany zajęć, regulaminy szkolne, protokoły rady pedago- gicznej, opisy zasad zatrudniania nauczycieli, finanse szkolne, sprawy funkcjo nowania szkoły. Druga część to księga immatrykulacyjna obej- mująca lata 1787-1873. W opracowanym materiale podana jest wersja oryginału z transkrypcją, którą prezentujemy wraz z polskim tłumacze- niem. Informacje zawarte w rubrykach księgi tworzą portret środowiska wychowanków szkoły i zawierają dane m.in. o pochodzeniu, ówczesnym miejscu zamieszkania, zawodzie ojca, roku przyjęcia do szkoły lub wieku w chwili rozpoczęcia edukacji w placówce, czasie pobytu. Niekiedy znaj-

2 Zob. http://www-old.pwsz.sulechow.pl/index.php?m=6_1&id=historia (Zugang: 22.11.2017); L. Meiβner, Das Züllichauer Gymnasium und seine Tra di tions- stätte, [w:] Fest schrift zum 40 Jährigen Bestehen der Jugenddorf-Chri sto phru schu le Ober urff 1953-1993, [b.m.w.], s. 21-24.

6

dują się również informacje dodatkowe o dalszych losach wychowanków sulechowskiej placówki.

Zasady edycji źródła

Zostaje wydana po raz pierwszy księga wpisów uczniów. Posłuży ona do badań propozograficznych uczniów sulechowskiej placówki.

Prace redakcyjne nad księgą immatrykulacyjną uczniów Realschule w Sulechowie prowadzone były przez zespół pod kierunkiem dr hab. Bo- gu miły Burdy, prof. UZ³. Wynikało to z potrzeby uporządkowania treści.

Odczyt w języku niemieckim zawiera tłumaczenie w języku polskim, niemniej tylko miejscowości, z których pochodzili uczniowie, oraz za- wody uczniów.

Sulechowskie środowisko edukacyjne ukształtowało się w wieku XVIII i było związane z rozwojem ruchu pietystycznego w Halle. Tworze- nie struktur szkolnych w Sulechowie należy wiązać z działalnością Sigis- munda Steinbarta. Steinbart pochodził z Zielonej Góry⁴, był z zawodu igielnikiem. W młodości dotarł do Halle, gdzie poznał ośrodek kazno- dziei Augusta Hermanna Franckego (tzw. Franckesche Stiftungen). Zapo- znawszy się z działalnością pietystów, podjął się realizacji założeń ruchu w dalszym życiu. W 1701 r. przeprowadził się do Sulechowa, gdzie osiadł.

Opierając się na pietyzmie, Steinbart rozpoczął starania o zbudowanie 3 W pracach zespołu uczestniczyli: dr Stefan Dąbrowski, dr hab. Jarochna Dą- brow ska-Burkhardt, prof. UZ, dr Bogumiła Husak, mgr Marcin Nowak, lic. Renata Werner i mgr Beata Grelewicz. Transkrypcji z rękopisu dokonali dr Stefan Dąbrowski i mgr Beata Grelewicz, tłumaczenia na język polski dokonali dr hab. Jarochna Dą- brow ska -Bur khardt, prof. UZ, dr Bogumiła Husak. Prace techniczne nad wprowadza- niem danych do tworzenia bazy uczniów prowadzili: Renata Werner i Marcin Nowak.

Całością prac merytorycznych i redakcyjnych, tłumaczeń kierowała dr hab. Bogumiła Burda, prof. UZ.

4 B. Burda, Zygmunt Steinbart (1667-1739). Igielnik z Zielonej Góry, założyciel Zespo łów Kształceniowych w Sulechowie, [w:] Ludzie Środkowego Nadodrza. Wybrane szkice biograficzne (XII-XX wiek), red. K. Bartkiewicz, Zielona Góra 1998, s. 193-194;

zob. także: Brandenburgische Geschichte, red. I. Materna, K. Adamy, W. Ribbe, Berlin 1995, s. 352.

w mieście domu dla sierot⁵. Nie posiadając, wzorem Franckego, wła- snego majątku, zwrócił się w 1719 r. do króla Fryderyka Wilhelma I i do Królewskiej Dyrekcji do spraw Ubogich (Armen direktion) z pisemną prośbą o udzielenie koncesji na założenie i prowadzenie w Sulechowie domu sierot oraz zwolnienie tej placówki z obowiązujących w królestwie pruskim świadczeń podatkowych. Królewską zgodę otrzymał 12 lipca 1719 r. Sierociniec tworzył własną, podległą bezpośrednio kierownictwu kościoła prowincjonalnego parafię.

Począwszy od 1719 r., powstały w Sulechowie sierociniec, szkoła, księ- garnia, piekarnia, łaźnia, browar, kościół, barokowa kaplica, ogród i plac zabaw. Wspaniały kompleks wychowawczo-oświatowy miał także dru- karnię. W 1766 r. dzięki staraniom Gotthilfa Samuela Steinbarta ośrodek sulechowski rozwinął się i ukształtował sześć szkół dla wszystkich profili kształcenia. Dyrektor, jednocześnie pastor i profesor Uniwersytetu we Frankfurcie nad Odrą, G.S. Steinbart uzyskał od Fryderyka II przywilej dla Pruskiego Królewskiego Gimnazjum Pedagogicznego (Königliche Pädagogium, 20 marca 1766 r.)⁶. Równolegle podjął on działania zmie- rzające do ukształtowania nowego modelu szkół w Sulechowie. W latach 1760-1779 ukształtował się w Sulechowie Zespół Kształceniowy: nie- miecka szkoła elementarna dla najuboższych, przygotowująca do pracy na roli, szkoła dla dziewcząt, Królewskie Gimnazjum Pedagogiczne, przy- gotowujące do studiów uniwersyteckich, szkoła realna (Realschule czy Bürgerschule) dla zamożniejszych grup społecznych (artystów, rzemieśl- ników, górników, dzieci oficerów, szlachty, budowniczych), seminarium nauczycielskie i szkoła ćwiczeń dla przyszłych nauczycieli.

5 Beiträge zur Geschichte der Steinbartschen Erziehungs= und Anstalten Waisen- haus und Königliche Pädagogium bei Züllichau. Erste Abtheilung herausgegeben zur ersten Sä cu lar feier des Königl. Pädagogiums am 12. und 13. Juli 1876, Jena 1876, s. IV-V i n.; G. Roll, Ubi Sunt? Verzeichnis aller Zöglinge und Schüler die vom 1768 und vom 1782 – April 1911 des Königliche Pädagogium und Waisenhaus bei Zülli chau besucht haben, Lissa 1911, s. 1-10.

6 Brandenburgische Geschichte, red. I. Materna, K. Adamy, W. Ribbe, Berlin 1995, s. 366-367.

wstęp

7

wstęp

W 1911 r. został wydany katalog uczniów Królewskiego Pedagogium w Sulechowie. Pozycja ta jako pierwsza usystematyzowała wiedzę na temat liczby uczniów szkoły, a także podstawowych o nich informacji.

Została przygotowana przez Georga Rolla i stała się podstawą do prze- prowadzania badań nad dziejami uczniów Królewskiego Pedagogium⁷. Zbiór zawierał 6211 nazwisk uczniów szkoły, a także podstawowe o nich informacje, takie jak np. imię, nazwisko, miejsce urodzenia, miejsce uro- dzenia ojca, klasę, a także jak było to możliwe dalsze losy po ukończeniu szkoły. Na 621 uczniów zaprezentowanych przez Georga Rolla tylko 899 pochodziło z Sulechowa (Züllichau) i okolic. Podobną funkcję ma spełnić przygotowywana publikacja dotycząca Realschule.

Prezentowane wydawnictwo źródłowe to zapis księgi immatryku- lacyjnej. Celem jest jak najwierniejsze odzwierciedlenie zachowanych wpisów do szkoły, z jednoczesnym tłumaczeniem na język polski zawo- dów wykonywanych przez ojców uczniów, miejscowości skąd pochodzili uczniowie, wieku oraz dalszych losów i czasu przebywania w placówce szkolnej.

Prezentowana praca ma dwojaki układ. Wynika to ze sposobu zapi- sów uczniów w księdze. Pierwszy formularz obejmujący lata 1787-1829 ma charakter zapisu liniowego i jednolitą strukturę, na którą składa się:

– imię (imiona) i nazwisko, – wiek,

– informacja o ojcu (imię ojca, pochodzenie, zawód), – miejsce urodzenia lub pochodzenia,

– data zapisu do szkoły.

Od 1829 r. wpisy uczniów zostają usystematyzowane w tabeli. Autorzy poniższej publikacji uszeregowali dane uczniów według zapisu tabela- rycznego, łącząc informacje o uiszczanej opłacie i uwagach dodatkowych w jedną kolumnę. Także uporządkowali zapis tabel według jednej zasady i kolejności. Zawiera ona podstawowe kolumny wskazujące na:

7 Publikacja Georga Rolla Ubi Sunt?... dostępna jest w Bibliotece Archiwum Pań stwo wego w Zielonej Górze (sygn. B 703).

– imię (imiona) i nazwisko, – wiek,

– czy uczeń opłacał całość kosztów pobytu w szkole, – pochodzenie lub zawód ojca,

– datę rozpoczęcia nauki, – datę zakończenia nauki, – datę opuszczenia szkoły,

– uwagi dodatkowe: w tej kolumnie umieszczono zapisy, informacje, które były istotne, dotyczyły bowiem ucznia (np. pokrewieństwa z in- nym uczniem), również wpłat i zwolnień.

Zapis tabelaryczny ułatwia wyszukiwanie uczniów, choć w języku polskim połączone trzy tabelki tworzą jedną, ułatwiającą odczyt.

Księga immatrykulacyjna kończy się na roku 1873. W przygotowa- nym materiale zastosowano oryginalne skróty, tak jak było to w zapisie oryginału. Nie tłumaczono nazw ulic i przedmieść, zostawiono zapis w języku niemieckim.

Z odczytanych zapisów można wskazać liczbę uczniów w poszczegól- nych okresach. W pierwszych latach, czyli od 1787 do 1809 r., do wiosny zostało zapisanych 566 uczniów, od jesieni 1809 do jesieni 1813 r. było tylko 60 wpisów. W następnych latach wpisów było:

• 1813 – 14 uczniów wstąpiło do tej placówki

• 1814 – tylko 5 uczniów

• 1815 – 18 uczniów

• 1816 – 39 uczniów

• 1817 – 23 uczniów

• 1818 – 57 uczniów

• 1819 – 58 uczniów

• 1820 – 35 uczniów

• 1821 – 47 uczniów

• 1822 – 51 uczniów

• 1823 – 19 uczniów

• 1824 – 32 uczniów

• 1825 – 27 uczniów

• 1826 – 36 uczniów

• 1827 – 38 uczniów

• 1828 – 28 uczniów

• 1829 – 50 uczniów

• 1830 – 33 uczniów

• 1831 – 49 uczniów

• 1832 – 50 uczniów

• 1833 – 44 uczniów

• 1834 – 51 uczniów

• 1835 – 42 uczniów

• 1836 – 40 uczniów

• 1837 – 51 uczniów

• 1838 – 43 uczniów

• 1839 – 34 uczniów

• 1840 – 28 uczniów

• 1841 – 58 uczniów

• 1842 – 41 uczniów

• 1843 – 36 uczniów

• 1844 – 37 uczniów

• 1845 – 46 uczniów

• 1846 – 61 uczniów

• 1847 – 65 uczniów

• 1848 – 39 uczniów

• 1849 – 40 uczniów

• 1850 – 41 uczniów

• 1851 – 48 uczniów

• 1852 – 58 uczniów

• 1853 – 57 uczniów

• 1854 – 72 uczniów

• 1855 – 42 uczniów

• 1856 – 46 uczniów

• 1857 – 49 uczniów

• 1858 – 47 uczniów

• 1859 – 54 uczniów

• 1860 – 54 uczniów

• 1861 – 54 uczniów

• 1862 – 48 uczniów

• 1863 – 50 uczniów

• 1864 – 48 uczniów

• 1865 – 51 uczniów

• 1866 – 51 uczniów

• 1867 – 65 uczniów

• 1868 – 48 uczniów

• 1869 – 65 uczniów

• 1870 – 35 uczniów

• 1871 – 58 uczniów

• 1872 – 48 uczniów

• 1873 – 69 uczniów

Wykaz obejmuje 3357 uczniów.

Praca mogła się ukazać dzięki wydatnej pomocy Archiwum Państwo- wego w Zielonej Górze i dyrektora dr. Tadeusza Dzwonkowskiego, który wyraził zgodę na publikację oraz pomógł w zapisie cyfrowym.

Podziękowania składam na ręce prof. zw. dr. hab. Andrzeja Stroy- nowskiego za cenne uwagi, które posłużyły do przygotowania powyższej publikacji.

Zielona Góra, 10.10.2018 rok

Bogumiła Burda

Uczniowie

Realschule w Sulechowie

w latach 1787-1873

Wykazy uczniów

w latach 1787-1829

139

wykazy uczniów 1787-1829

S. 97

1787

d. 4 ten Jun. / 4.06

Gottlieb Dienegott Frost alt 19 Jahr. Der Vater Samuel Frost Handschumacher in Wollstein in Pohlen. / Gottlieb Dienegott Frost, lat 19. Ojciec Samuel Frost rękawicznik w Wolsztynie w Polsce.

Gottlob Ehrenfried Raettig alt 19 Jahr. Der Vater Christian Raettig Aeditus an der Stadtkirche hieselbst. / Gottlob Ehrenfried Raettig, lat 19. Ojciec Chri- stian Raettig kościelny w tutejszym kościele farnym.

Johann Martin Schneider alt 19 Jahr. Der Vater Johann Christoph Schneider Tuchmacher hieselbst. / Johann Martin Schneider, lat 19. Ojciec Johann Christoph Schneider tutejszy sukiennik.

Johann Friedr. Stürmer alt 19 Jahr. Der Vater Johann Caspar Stürmer Tuch- macher h.t. / Johann Friedr. Stürmer, lat 19. Ojciec Johann Caspar Stürmer tutejszy sukiennik.

Friedr. Willhelm Wolff alt 25 Jahr. Der Vater Wenzel Wolff gewesener Unteroffie- zier des v. Natalischen Infanterie Regiments jetzt Nachtwächter in Grünberg.

Der Geburtsort des Schülers ist Züllichau. / Friedr. Willhelm Wolff, lat 25.

Ojciec Wenzel Wolff były podoficer regimentu piechoty Nathalisa, obecnie nocny stróż w Zielonej Górze. Miejscem urodzenia ucznia jest Sulechów.

Gottlob Friedr. Schulze alt 21 Jahr aus Kaltzig bei Züllichau, wo sein Vater Sa- muel Friedr. Schulze Kirchschreiber ist. / Gottlob Friedr. Schulze, lat 21, z Kalska koło Sulechowa, gdzie jego ojciec Friedr. Schulze jest pisarzem ko- ścielnym.

August Ernst Friedr. Willhelm v. Wangelin 20 Jahr alt geb. zu Sternberg in Meckelnburg. Der Vater Ulrich Johna v. Wangelin preussischer Capitain. / August Ernst Friedr. Willhelm v. Wangelin, lat 20, z Gwiazdowa w Meklem- burgii. Ojciec Ulrich Johna v. Wangelin pruski kapitan.

Carl Friedr. Grossmann alt 18 Jahr aus Leitersdorf in Crosn. Creise gebürtig. Der Vater Carl Heinr. Grossmann Prediger daselbst. / Carl Friedr. Grossmann, lat 18, urodzony w Sycowicach w okręgu krośnieńskim. Ojciec Carl Heinr.

Grossmann tamtejszy kaznodzieja.

Carl Ludew. Stockmar alt 19 Jahr zu Züllichau geb. Der Vater Johann Christoph.

Büchsenmeister zu Wollstein in Pohlen. / Carl Ludew. Stockmar, lat 19, po- chodzący z Sulechowa. Ojciec Johann Christoph. puszkarz w Wolsztynie w Polsce.

Johann Heinr. Hillebrand alt 14 Jahr aus Schmellen bey Züllichau gebürtig. Der Vater Johann Heinr. Prediger daselbst. / Johann Heinr. Hillebrand, lat 14, pochodzący ze Smolna koło Sulechowa. Ojciec Johann Heinr. tamtejszy ka- znodzieja.

Johann Christoph Thomas alt 18 Jahr. Der Vater Samuel Friedr. Tuchmacher h.o.

/ Johann Christoph Thomas, lat 18. Ojciec Samuel Friedr. tutejszy sukiennik.

Ludew. Alexander Student alt 15 Jahr geb. im Schoenborn bey Züllichau. Der Vater Samuel Friedr. Prediger daselbst. / Ludew. Alexander Student, lat 15, urodzony w Kępsku koło Sulechowa. Ojciec Samuel Friedr. tamtejszy ka- znodzieja.

Carl Rudolph Ferdin. Kuppisch alt 14 Jahr. Der Vater Johann George Creiß- steu erein neh mer hierselbst. / Carl Rudolph Ferdin. Kuppisch, lat 14. Ojciec Johann George tutejszy okręgowy poborca podatkowy.

Christian Gottlieb Kayser alt 16 Jahr aus Kolzig in Schlesien geb. Der Vater Johann George Amtmann an gedachten Orte. / Christian Gottlieb Kayser, lat 16, urodzony w Kolsku na Śląsku. Ojciec Johann George urzędnik we wspomnianej miejscowości.

Benjamin Gotthilf Kayser alt 13 Jahr ein Bruder des vorigen so auch. / Benjamin Gotthilf Kayser, lat 13, brat poprzedniego jak wyżej.

Carl Ludewig Kayser alt 17 Jahr ist 1785 abgegangen, erlernt die Landwirthschaft.

War ein Muster eines fleisigen und tugendhaften Jünglings. / Carl Ludewig Kayser, lat 17, odszedł w roku 1785 uczy się uprawy roli. Był wzorem pilnego i cnotliwego młodzieńca.

Benjamin Gottlieb Fidler alt 12 J: ein Stadtkind. Der Vater Christ. Gottlob Tuchmacher h.o. / Benjamin Gottlieb Fidler, lat 12, dziecko miejskie. Ojciec Christ. Gottlob tutejszy sukiennik.

Johann Jacob Leonhard Richter alt 15 Jahr aus Schwerin in Pohlen gebürtig.

Der Vater Christian Willhelm ist Prediger zu Braunsfelde in der Neumark. / Johann Jacob Leonhard Richter, lat 15, urodzony w Skwierzynie w Polsce. Oj- ciec Christian Willhelm jest kaznodzieją w Bronowicach w Nowej Marchii.

140

S. 99

Johann Friedr. Emanuel Lauber alt 14 Jahre. Der Vater Maximilian Lauber Hof- gerichts Assessor h.o. / Johann Friedr. Emanuel Lauber, lat 14. Ojciec Maxi- milian Lauber tutejszy asesor w sądzie najwyższym.

Friedr. Willhelm Schram alt 14 Jahre. Sein Vater ein hiesiger Tuchmacher heißt Willhelm Gottlieb. / Friedr. Willhelm Schram, lat 14. Jego ojciec tutejszy sukiennik nazywa się Willhelm Gottlieb.

Johann Samuel Benjamin Herzog aus Seeren zur Comthurey gehörig, alt 17 Jahr.

Der Vater war Prediger daselbst. Der Stiefvater ebenfals Prediger gedachten Ortes mit Nahmen Fender. / Johann Samuel Benjamin Herzog z Zarzyna przynależącego do komenderii, lat 17. Ojciec był tamtejszym kaznodzieją, ojczym również kaznodzieją o nazwisku Fender we wspomnianej miejsco- wości.

Samuel Ludewig Wilke aus Mosau bey Züllichau, wo der Vater Prediger ist, alt 15 Jahr. / Samuel Ludewig Wilke z Mozowa koło Sulechowa, lat 15, gdzie ojciec jest kaznodzieją.

Carl Friedr. Bekelmann alt 12 Jahr aus Mühlbach in Schwibussischen Creise gebürtig. Der Vater Christoph Friedr. war Prediger daselbst. / Carl Friedr.

Bekelmann, lat 12, urodzony w Ołoboku w okręgu świebodzińskim. Ojciec Christoph Friedr. był tam kaznodzieją.

Carl Friedr. Becher 14 Jahr alt. Der Vater Johann Jacob Buchbinder hier. / Carl Friedr. Becher, lat 14. Ojciec Johann Jacob tutejszy introligator.

Christian Friedr. Sander 16 Jahr alt geb. in Langmeil. Der Vater Joh. Friedr.

Koch in Pommerzig in Crossenschen Creise. / Christian Friedr. Sander, lat 16, urodzony w Okuninie. Ojciec Joh. Friedr. kucharz w Pomorsku w okręgu krośnieńskim.

Johann Carl Lemke gebürtig aus Stensch [Stentsch] Schwiebussischen Creise, alt 13 Jahr. Der Vater Johann Christoph Amtmann in Paltzig bei Züllichau. / Johann Carl Lemke, urodzony w Szczańcu w okręgu świebodzińskim, lat 13.

Ojciec Johann Christoph urzędnik w Pałcku koło Sulechowa.

Christian Rau geb. in den Boruischen Hauländern alt 17 Jahr. Der Vater George ein Gutsbesitzer daselbst. Wurde an seinem Geburtsort Cantor, betragent und fleiß war lobenswürdig. / Christian Rau, urodzony w miejscowości Bo- rujskie Stare Olędry, lat 17. Ojciec George właściciel tamtejszego majątku

ziemskiego. W miejscu swego urodzenia został kantorem, zachowanie i pil- ność były godne pochwały.

Daniel Gottlieb Melzer geb. in Braetz in Pohlen, alt 14 Jahr. Der Vater Da- niel Heinrich Pastor gedachten Ortes. / Daniel Gottlieb Melzer, urodzony w Brójcach w Polsce, lat 14. Ojciec Daniel Heinrich pastor we wspomnianej miejscowości.

Daniel Gottfried Hoffart aus den benschner Holländern geb. in Pohlen gelegen.

Der Vater Andreas Martin Verleser daselbst. Alt 75 Jahr. / Daniel Gottfried Hoffart pochodzący ze zbąszyńskich Olędrów znajdujący się w Polsce. Oj- ciec Andreas Martin, tutejszy lektor, lat 75.

Samuel Friedr. Balke geb. in Langmeil bey Züllichau alt 13 Jahr. Der Vater Chri- stoph Willhelm Kirchschreiber in Mose. / Samuel Friedr. Balke, urodzony w Okuninie koło Sulechowa, lat 13. Ojciec Christoph Willhelm pisarz ko- ścielny w Mozowie.

Immanuel Traugott Schüller aus Schmiegel in Pohlen 14 Jahr alt. Der Vater Got- tlieb, Tuchmacher an gedachten Orte. / Immanuel Traugott, uczeń z miej- scowości Śmigiel w Polsce, lat 14. Ojciec Gottlieb sukiennik we wspomnianej miejscowości.

Friedr. Willh. Zeidler aus Züllichau, alt 14 Jahr. Der Vater Gottfr. ein Schmidt h.o. / Friedr. Willh. Zeidler z Sulechowa, lat 14. Ojciec Gottfr. tutejszy kowal.

Johann Gottlob Stier alt 11 Jahr geb. in Züllichau. Der Vater George Friedr. Unte- roffizier des in Natalischen Regiment. / Johann Gottlob Stier, lat 11, urodzony w Sulechowie. Ojciec George Friedr. podoficer w regimencie Nathalisa.

Carl Willh. Eichler 11 Jahr alt. Der Vater ein hiesiger Tuchmacher Friedr. Eichler.

/ Carl Willh. Eichler, lat 11. Ojciec tutejszy sukiennik Friedr. Eichler.

S. 100

Carl Ludewig Storch alt 12 Jahr, ein Stadtkind. Der Vater Christian Gottlieb ein Schumacher. / Carl Ludewig Storch, lat 12, dziecko miejskie. Ojciec Chri- stian Gottlieb szewc.

Friedr. Willhelm Unger 12 Jahr alt. Der Vater Christian Gottlob ein hiesiger Kürschner. / Friedr. Willhelm Unger, lat 12. Ojciec Christian Gottlob tutejszy kuśnierz.

Johann Gottfr. Blobel 10 Jahr alt, in Mosau bei Züllichau geb. Der Vater Johann Christoph ist Schneider daselbst. / Johann Gottfr. Blobel, lat 10, urodzo-

141

wykazy uczniów 1787-1829

ny w Mozowie koło Sulechowa. Ojciec Johann Christoph jest tamtejszym krawcem.

Johann Willh. Müller, alt 13 Jahr, der Vater Johann Sebastian Kutscher hieselbst.

/ Johann Willh. Müller, lat 13, ojciec Johann Sebastian tutejszy woźnica.

Samuel Mattner aus Mosau alt 9 Jahr, sein Vater Samuel ist Bauer daselbst. / Samuel Mattner z Mozowa, lat 9, jego ojciec jest tamtejszym chłopem.

Samuel Friedr. Schneider alt 10 Jahr. Der Vater Johann Christoph Tuchmacher h.o. / Samuel Friedr. Schneider, lat 10. Ojciec Johann Christoph tutejszy su- kiennik.

Samuel Gottlob Marschner alt 9 Jahr. Der Vater Samuel Tuchmacher i. d. St. / Samuel Gottlob Marschner, lat 9. Ojciec Samuel sukiennik w mieście.

Johann Friedr. Willh. Bayl. 9 Jahr alt hier geb. Der Vater Johann Friedr. Acci- seeinnehmer h.l. / Johann Friedr. Willh. Bayl., lat 9, tutaj urodzony. Ojciec Johann Friedr. tutejszy poborca akcyzy.

Heinrich August Schinke, alt 13 Jahr, und Samuel Gottlieb Schinke 11 Jahr alt, der Vater Johann Michael Schwarz und Schönfärber h.o. / Heinrich August Schinke, lat 13, i Samuel Gottlieb Schinke, lat 11. Ojciec Johann Michael tu- tejszy farbiarz na czarno i kolorowo.

Johann Gottlieb Kaerger, alt 12 Jahr ein Züllichauer, der Vaters Salamon ein Bekker. / Johann Gottlieb Kaerger, lat 12, sulechowianin. Ojciec Salamon jest pie karzem.

Carl Ludew: Rotenbach, alt 12 Jahr, hier geb. der Vater Johann Christian Weis- gerber in dieser Stadt. / Carl Ludew: Rotenbach, lat 12, tutejszy. Ojciec Johann Christian białoskórnik w tym mieście.

Johann Benjamin Rüdiger, alt 9 Jahr. Der Vater Benjamin Kürschner h.o. / Johann Benjamin Rüdiger, lat 9. Ojciec Benjamin tutejszy kuśnierz.

Heinrich Gottfried Loewel alt 14 Jahr. Der Vater ein hiesiger Schuster. / Heinrich Gottfried Loewel, lat 14. Ojciec tutejszy szewc.

Samuel Gottlob Haese alt 11 Jahr. Der Vater Johann Christian Riemermeister hier. / Samuel Gottlob Haese, lat 11. Ojciec Johann Christian tutejszy rymarz.

Daniel Gotthilf Sawade alt 17 Jahr. Der Vater Daniel Friedr. ein hiesiger Tuch- macher. / Daniel Gotthilf Sawade, lat 17. Ojciec Daniel Friedr. tutejszy su- kiennik.

Samuel Ludowig Marggraf alt 13 Jahr. Der Vater Johann Abraham Musikus hier- selbst. / Samuel Ludowig Marggraf, lat 13. Ojciec Johann Abraham tutejszy muzyk.

August Adolph August Crone, alt 7 Jahr züll. Der Vater August Friedr. Archi- diaconus an der hiesigen Stadtkirche. / August Adolph August Crone, lat 7, z Sulechowa. Ojciec August Friedr. archidiakon w tutejszym kościele farnym.

Franz Samuel Traugott Berndt aus Birnbaum in Pohlen, alt 12 Jahr. Der Vater Franz Sigismund Rothgerber. / Franz Samuel Traugott Berndt z Mię dzy- chodu w Polsce, lat 12. Ojciec Franz Sigismund czerwonoskórnik.

Meyer Jacob alt 13 Jahr züll. Der Vater JacobItzig Schutzjude hieselbst. Will Me- dizin studieren. / Meyer Jacob, lat 13, z Sulechowa. Ojciec JacobItzig tutejszy Schutzjude („chroniony Żyd”). Chce studiować medycynę.

Adam Michael Gottlieb Biek aus Ludwigsburg in Herzogthum Würtemberg geb. alt 11 Jahr. Der Vater Franz Unteroffizier des v. Lehwaldischen Füselier Regimente. / Adam Michael Gottlieb Biek z Ludwigsburga w Księstwie Wir- tembergii, lat 11. Ojciec Franz podoficer w regimencie fizylierów Lehwalda.

Johann Friedrich Maschwitz alt 8 Jahr. Der Vater Johann Gottlob – Keller und Wagepächter hieselbst. / Johann Friedrich Maschwitz, lat 8. Ojciec Johann Gottlob – tutejszy dzierżawca piwnic i wagi [miejskiej].

Samuel Gottlieb Conrad züll. alt 9 Jahr. Der Vater Samuel Ludewig Tuchmacher und Brauältester h.o. / Samuel Gottlieb Conrad, lat 9, z Sulechowa. Ojciec Samuel Ludewig tutejszy sukiennik i starszy piwowar.

Carl Willhelm Schaedek alt 12 Jahr und Emanuel Ludewig alt 10 Jahr züll. Der Vater George Friedrich Schneider hier. / Carl Willhelm Schaedek, lat 12, i Emanuel Ludewig, lat 10, z Sulechowa. Ojciec George Friedrich tutejszy krawiec.

S. 101

Gotthilf Willhelm Berndt züll. alt 12 Jahr. Der Vater George Königl. Accise Be- dientehier. / Gotthilf Willhelm Berndt, lat 12, z Sulechowa. Ojciec George tutejszy królewski poborca akcyzy.

Johann Michael Kaerger alt 8 Jahr züll. Der Vater Johann Michael Weisgärber.

/ Johann Michael Kaerger, lat 8, z Sulechowa. Ojciec Johann Michael bia- łoskórnik.

Johann Gottlieb Herwert alt 8 Jahr züll. Der Vater Gottfried Schön und Schwarz fär ber h.l.d. 6. Aug. / Johann Gottlieb Herwert, lat 8, z Sulechowa.

Ojciec Gottfried farbiarz na kolorowo i czarno.

142

Carl Ludewig Eckert alt 13 Jahr aus Writzen an der Oder gebürtig. Der Vater Friedrich Ludewig Accise commis hierselbst. D. 9^te Aug. / Carl Ludewig Eckert, lat 13, urodzony we Wrzecieniu nad Odrą. Ojciec Friedrich Ludewig tutejszy poborca podatkowy. Dnia 9 sierpnia.

Johann Friedrich Kaerger, alt 10 Jahr züll. Der Vater Johann Martin Weißgerber hieselbst, d. 12^te Aug. / Johann Friedrich Kaerger, lat 10, z Sulechowa. Ojciec Johann Martin tutejszy białoskórnik, dnia 12 sierpnia.

Heinrich Hersch alt 16 Jahr aus Griesel. Der Vater Gottlieb Jäger daselbst. / Heinrich Hersch, lat 16, z Gryżyny. Ojciec Gottlieb tamtejszy myśliwy.

Friedrich Gotthold Tiergang alt 12 Jahr, der Vater Friedr. Gotthold Diaconus in Schlichtingsheim in Pohlen. d. 26^te Aug. / Friedrich Gotthold Tiergang, lat 12, ojciec Friedr. Gotthold, diakon w Szlichtyngowej w Polsce, 26 sierpnia.

George Willhelm Kubale alt 12 Jahr, der Vater Johann George Amtmann in Pommerzig in crosn. Kreis d. 29 Octobr. / George Willhelm Kubale, lat 12, ojciec Johann George, urzędnik w Pomorsku w okręgu krośnieńskim, 29 października.

Johann Gottfried Krause aus Oblath bei Züllichau, der Vater Gottlob Krause Unteroffizier des v. Bevillischen Regiments d. 12. Oct. / Johann Gottfried Krause z Obłotna koło Sulechowa, ojciec Gottlob Krause, podoficer w regi- mencie Bevillisch, dnia 12 października.

Johann Gottfried Grossmann alt 14 Jahr aus Babimost in Groß Pohlen gebürtig, der Vater Christian David Schneider Meister daselbst. / Johann Gottfried Grossmann, lat 14, urodzony w Babimoście w Wielkopolsce, ojciec Christian David tamtejszy mistrz krawiecki.

Johann Willhelm Lange alt 9 Jahr ein Stadtkind, der Vater Johann Samuel Tuchscherer hieselbst. D. 1^te April gekommen, so auch der vorige. / Johann Willhelm Lange, lat 9, dziecko miejskie, ojciec Johann Samuel, tutejszy po- strzygacz sukna. Przybył 1 kwietnia tak jak i poprzedni.

Gottfried Willhelm Wenke alt 10 Jahr, der Vater Samuel Gottlieb Nadler hie- selbst. Kam Trinit. quart. / Gottfried Willhelm Wenke, lat 10, ojciec Samuel Gottlieb tutejszy iglarz. Przybył w kwartale Trinitatis (między 1.04 do 1.07).

Friedrich Willhelm Balthasar Kaerger alt 9 Jahr, ein Stadtkind. Johann Sa muel – Bettermeister hieselbst. / Friedrich Willhelm Balthasar Kaerger, lat 9, dziec- ko miejskie. Johann Samuel – tutejszy nadzorca żebraków.

Christian Gottlieb Possart alt 9 Jahr, ein Stadtkind, der Vater Johann Chri- stoph – Tuchmacher hieselbst. / Christian Gottlieb Possart, lat 9, dziecko miejskie, ojciec Johann Christoph – tutejszy sukiennik.

Friedrich Willhelm Pohle, alt 10 Jahr, ein Stadtkind, der Vater, initio quart. / Friedrich Willhelm Pohle, lat 10, dziecko miejskie, ojciec, na początku kwar- tału.

Samuel Ludewig Wenke alt 8 Jahr, der Vater Samuel Gottlieb Nadler hieselbst – quartal venit. / Samuel Ludewig Wenke, lat 8, ojciec Samuel Gottlieb, tutej- szy iglar – przybył w kwartale.

Johann Willhelm Lemke, alt 9 Jahr, der Vater Christoph Friedr. Amtmann in Palzig bey Züllichau, kam d. 23^te Octobr. / Johann Willhelm Lemke, lat 9, ojciec Christoph Friedr., urzędnik z Pałcka koło Sulechowa, przybył 23 paź- dziernika.

Friedr. Willh. Gottl. Kaerger alt 11 Jahr, der Vater Jer. Kaerger Nadler hies. Kam d. 23 Octobr. / Friedr. Willh. Gottl. Kaerger, lat 11, ojciec Jer. Kaerger, tutejszy iglarz. Przybył 23 października.

Carl Friedr. Schneider alt 18 Jahr, der Vater Friedr. Gotthilf Messerschmidt in Grünberg. / Carl Friedr. Schneider, lat 18, ojciec Friedr. Gotthilf nożownik w Zielonej Górze.

Gottfried Liske alt 14 Jahr, der Vater Johann Franz Pächter in Blumberg bei

1789

Crossen. Kam d. 20^te April 89. / Gottfried Liske, lat 14, ojciec Johann Franz, dzierżawca w Brodach koło Krosna. Przybył 20 kwietnia 89.

Johann Gottlieb Carl Schiller alt 21 Jahr, der Vater Johann Christian Bauer in Cunzendorff bei Sorau. Kam d. 8^te May 89. / Johann Gottlieb Carl Schiller, lat 21, ojciec Johann Christian chłop z Kunic Żarskich koło Żar. Przybył 8 maja 89.

Johann Gottfried Kunze Briefträger alhier, der Sohn Carl Friedr. Alt 10½ Jahr.

Kam d. 6^te Jul. / Johann Gottfried Kunze, tutejszy listonosz, syn Carl Friedr., lat 10 i pół. Przybył 6 lipca.

Maximilian Franz Heinr. Carl Joseph Schmidt alt 10 Jahr aus Glatz gebürtig, der Vater Johann Adam Joseph Premier Lieutenant bey dem depot. bataillon des von Bevillisch Regiments. / Maximilian Franz Heinr. Carl Joseph Schmidt,

143

wykazy uczniów 1787-1829

lat 10, urodzony w Kłodzku, ojciec Johann Adam Joseph, porucznik w ba- talionie regimentu Beville.

S. 102

Friedrich Lemke II alt 8 Jahr, ein Sohn des umstehenden Amtmanns in Paltzig in crossn. Kreise. / Friedrich Lemke II, lat 8, syn urzędnika towarzyszącego z Pałcka w okręgu krośnieńskim.

Caspar Adolph Immanuel Student, alt 15 Jahr. Der Vater Samuel Friedrich Pre- diger in Schönborn bey Züllichau. / Caspar Adolph Immanuel Student, lat 15. Ojciec Samuel Friedrich kaznodzieja w Kępsku koło Sulechowa.

Willhelm Leopold Possart alt 8 Jahr, der Vater hl. / Willhelm Leopold Possart, lat 8, ojciec.

Johann Martin Gottfried Hartwig alt 11 Jahr in Trebschen bey Züllichau geb. Der Vater war Johann Brandanus Gastwirth hieselbst. Kam d. 12^te Octobr. / Johann Martin Gottfried Hartwig, lat 11, urodzony w Trzebiechowie koło Sulecho- wa. Ojciec Johann Brandanus tutejszy karczmarz. Przybył 12 października.

Carl Gottlieb Winkler alt 15 Jahr aus Unruhstadt in Großpohlen, der Vater Carl Gottlob – Tuchscherermeister kam d. 7^te October 1789. / Carl Gottlieb Winkler, lat 15, z Kargowej w Wielkopolsce, ojciec Carl Gottlob – mistrz postrzygania sukna, przybył 7 października 1789.

1790

Carl August Maschwitz alt 14 Jahr ein Stadtkind, der Vater Johann Gottlob, Pächter des Rathskeller hieselbst kam d. 8^te Jan. 1790. / Carl August Masch- witz, lat 14, dziecko miejskie, ojciec Johann Gottlob, dzierżawca tutejszej piwnicy ratuszowej, przybył 8 stycznia 1790.

Carl Willhelm Mahrenholz alt 12 Jahr, ein Stadtkind, der Vater Johann Heinrich gewesener Kaufmann hieselbst kam d. 4^te Febr. / Carl Willhelm Mahrenholz, lat 12, dziecko miejskie, ojciec Johann Heinrich, były tutejszy kupiec, przybył 4 lutego.

Johann Friedrich Koenig alt 12 Jahr aus Wollstein in Großpohlen, der Vater war Tobias ein Tuchmacher – kam d. 18 Febr. / Johann Friedrich Koenig, lat 12, z Wolsztyna w Wielkopolsce, ojcem był Tobias, sukiennik – przybył dnia 18 lutego.

Gottfried Heinrich Flappach alt 12 Jahr aus Schneidemühl in Westpreussen. Der Vater kam d. 12^te April. / Gottfried Heinrich Flappach, lat 12, z Piły w Pru- sach Zachodnich. Ojciec przybył 12 kwietnia.

Christian Gottlieb Raettig alt 10 Jahr, ein Stadtkind, der Vater Jacob Tuchmacher hieselbst. Kam 12^t April. / Christian Gottlieb Raettig, lat 10, dziecko miejskie, ojciec tutejszy sukiennik. Przybył 12 kwietnia.

Christian Gottlieb Storch, alt 12 Jahr, ein Stadtkind, der Vater Christian Gott- lieb – Schustermeister hieselbst kam d. 12^ten April. / Christian Gottlieb Storch, lat 12, dziecko miejskie, ojciec Christian Gottlieb – tutejszy mistrz szewski, przybył 12 kwietnia.

Johann Gottlieb Schmelzer, alt 10 Jahr, ein Stadtkind, der Vater Johann George – Tuchmacher hieselbst, kam d. 3^ten May. / Johann Gottlieb Schmelzer, lat 10, dziecko miejskie, ojciec Johann George – tutejszy sukiennik, przybył 3 maja.

Johann Gottlob Friedrich Andre; alt 16 Jahr aus Griesel in crossn. Kreise, der Vater Johann Peter Schulhalter daselbst. Kam d. 10^ten May. / Johann Gottlob Friedrich Andre, lat 16, z Gryżyny w okręgu krośnieńskim, ojciec Johann Peter tamtejszy nauczyciel. Przybył 10 maja.

Johann Samuel Fokke, alt 12 Jahr aus Benschen in Großpohlen – der Vater Jo- hann Christoph Fokke Mühlenmeister daselbst kam d. 28^te Juni. / Johann Sa- muel Fokke, lat 12, ze Zbąszynia w Wielkopolsce – ojciec Johann Christoph Fokke tamtejszy mistrz młynarski, przybył 29 czerwca.

Johann Gottlieb Schmelzer, alt 10 Jahr, ein Stadtkind, der Vater Johann George, ein hiesiger Tuchmacher. / Johann Gottlieb Schmelzer, lat 10, dziecko miej- skie, ojciec Johann George tutejszy sukiennik.

Johann Daniel Wilde, alt 12 Jahr, ein Stadtkind, der Vater war Chirurgus hie- selbst. Der Pflegevater Johann Gottl. Peterson, Chirurgus dieselbst. / Johann Daniel Wilde, lat 12, dziecko miejskie, ojciec był tutejszym chirurgiem. Przy- brany ojciec Johann Gottl. Peterson, tutejszy chirurg.

S. 103

Gottlob Friedr. Probst, alt 13 Jahr, ein Stadtkind, der Vater Gottl. Fr. Schneide- meister hieselbst, kam d. 9^ten Septbr. / Gottlob Friedr. Probst, lat 13, dziecko miejskie, ojciec Gottl. Fr., tutejszy mistrz krawiecki, przybył 9 września.

144

1791

Benjamin Samuel Schwarzenberg, alt 20 Jahr, aus Krausche bey Züllichau. Der Vater Mathias – Oberförster in Kerko. Kam d. 20^ten Jan. 1791. / Benjamin Samuel Schwarzenberg, lat 20, z Kruszyny koło Sulechowa. Ojciec Mathias – nadleśniczy w Kerko. Przybył 20 stycznia 1791.

Johann Gottlieb Teichmann, alt 15 Jahr hier gebohren. Der Vater Johann Chris- tian war Soldat bey Depotbattailon des v. Paddenschen Regiments. Kam d. 11^te April 1791. / Johann Gottlieb Teichmann, lat 15, urodzony tutaj. Ojciec Johann Christian był żołnierzem w batalionie regimentu Paddeche. Przybył 11 kwietnia 1791.

Johann Samuel Stockmar, alt 13 Jahr aus Wollstein in Groß Pohlen. Der Vater Johann Christoph Buchsenmeister daselbst. Kam d. 4^te August. / Johann Sa- muel Stockmar, lat 13, z Wolsztyna w Wielkopolsce. Ojciec Johann Christoph tamtejszy puszkarz. Przybył 4 sierpnia.

Johann Carl Traugott Mücke, ein Stadtkind, alt 12 Jahr. Der Vater Johann Sa- muel Tabakspinner. Kam d. 7^te Aug. / Johann Carl Traugott Mücke, dziecko miejskie, lat 12. Ojciec Johann Samuel zwijacz tytoniu. Przybył 7 sierpnia.

Samuel Friedr. Urban, alt 12 Jahr, ein Stadtkind. Der Vater Martin Friedr. ein Schlächtermeister; kam d. 29^ten Aug. / Samuel Friedr. Urban, lat 12, dziecko miejskie. Ojciec Martin Friedr. mistrz rzeźniczy; przybył 29 sierpnia.

Johann Samuel Philipp Nitschke ein Stadtkind, der Vater Johann Friedr. Thor- schreiber hieselbst. Kam d. 8^t 7 bris. / Johann Samuel Philipp Nitschke, dziecko miejskie, ojciec Johann Friedr. tutejszy pisarz bramny. Przybył 8 września.

Johann Friedr. Reinmann aus Schmöllen gebürtig, alt 13 Jahr, der Vater Johann Friedr. Brauermeister kam d. 12^te 7 bri. / Johann Friedr. Reinmann urodzony w Smolnie, lat 13, ojciec Johann Friedr. piwowar, przybył 12 września.

Carl Samuel Steinhorst, aus Hernstadt in Schlesien. Der Vater George Heinr. ein Schumacher kam d. 13^te 7 br. / Carl Samuel Steinhorst, z Wąsoszy na Śląsku.

Ojciec George Heinr. szewc przybył 13 września.

Johann George Gotthilf Locke aus Pfarth an der Oder, alt 11 Jahr. Der Vater Johann George Gotthilf Unteroffizer bey dem 4^te Bat: des von Frankerbergi- schen Regiments. / Johann George Gotthilf Locke z Pfarth nad Odrą, lat 11.

Ojciec Johann George Gotthilf podoficer w czwartym batalionie regimentu Frankenberga.

Friedr. Willhelm Stier, alt 10 Jahr, hier gebohren. Der Vater George Friedr. Unte- roficier des v. Herzberg Regiments Kam d. 2-ten 8br. / Friedr. Willhelm Stier, lat 10, urodzony tutaj. Ojciec George Friedr. podoficer w regimencie von Herzbergera. Przybył 2 października.

Samuel Gottlob Todt, alt 10 Jahr der Sohn eines hiesigen Tuchmachers, Samuel Gottlieb kam d. 14^t 9 br. / Samuel Gottlob Todt, lat 10, syn tutejszego sukien- nika. Samuel Gottlieb przybył 14 listopada.

Willhelm Tecklenburg alt 15 Jahr, der Sohn des hiesigen Gürtlers Christian kam d. 8^te May 1792. / Willhelm Tecklenburg, lat 15, syn tutejszego mosiężnika Christiana przybył 8 maja 1792.

Johann Friedrich Tecklenburg alt 17 Jahr, der Sohn des vorigen Vaters; beydes Stadtkinder. Kam auch d. 8^te Merz. / Johann Friedrich Tecklenburg, lat 17, syn wyżej wymienionego ojca; obaj dzieci miejskie. Przybył także 8 marca.

Johann Gotthilf Knispel, alt 11 Jahr, ein Stadtkind; der Vater Gotthilf gewesener Tuchscherer hieselbst. Der Pflegevater Johann Friedr. Schmidt Tuchscherer hieselbst kam d. 12^te Mart. / Johann Gotthilf Knispel, lat 11, dziecko miejskie;

ojciec Gotthilf były tutejszy postrzygacz sukna. Przybrany ojciec Johann Friedr. Schmidt tutejszy postrzygacz sukna przybył 12 marca.

Friedrich Aug. Adler, alt 12 Jahr, ein Stadtkind. Der Vater Gottfried Zeichner- meister hieselbst. Kam d. 12^ten Mart. / Friedrich Aug. Adler, lat 12, dziecko miejskie. Ojciec Gottfried tutejszy kreślarz. Przybył 12 marca.

Jacob Adolph Moewes, alt 8 Jahr; ein Stadtkind, der Vater Johann Jacob Zeich- nermeister hieselbst kam 26^te Mart. / Jacob Adolph Moewes, lat 8, dziecko miejskie, ojciec Johann Jacob tutejszy kreślarz. Przybył 26 marca.

Johann Gottlieb Wagner, alt 11 Jahr, ein Stadtkind, der Vater Johann Gottfried Zeichnermeister; kam d. 26^t Mart. / Johann Gottlieb Wagner, lat 11, dziecko miejskie, ojciec Johann Gottfried kreślarz; przybył 26 marca.

Johann Willhelm Schaedel, alt 13 Jahr, ein Stadtkind. Der Vater Johann Gottlob Braueigen und Schneidermeister hieselbst. Kam 16^te April. / Johann Will- helm Schadel, lat 13, dziecko miejskie. Ojciec Johann Gottlob tutejszy bro- warnik i mistrz krawiecki. Przybył 16 kwietnia.

145

wykazy uczniów 1787-1829

S. 104

Friedrich Willhelm Steinbart alt 13 Jahr, ein Stadtkind; der Vater Johann Got- tfried Nadler hieselbst d. 16^te April. / Friedrich Willhelm Steinbart, lat 13, dziecko miejskie; ojciec Johann Gottfried tutejszy iglarz, 16 kwietnia.

Johann Carl Weis, alt 14 Jahr, in Graetz in Großpohlen geb. Der Vater Johann Gottlieb – Amtmann in Graetz. d. 16. April. / Johann Carl Weis, lat 14, urod- zony w Grodzisku Wielkopolskim w Wielkopolsce. Ojciec Johann Gottlieb – urzędnik w Grodzisku Wielkopolskim, dnia 16 kwietnia.

Johann Carl Friedr. Strebel, alt 12 Jahr, aus Wollenberg in der Neumark: der Vater Carl Ludewig Organist in Wollenberg, kam d. 16^te April (Woldenberg).

/ Johann Carl Friedr. Strebel, lat 12, z Dobiegniewa w Nowej Marchii: ojciec Carl Ludewig organista w Dobiegniewie przybył 16 kwietnia.

Andreas Ludewig Vogt, alt 9 Jahr, ein Stadtkind: der Vater Johann Andreas – Lohgerber hieselbst, kam d. 16^te April. / Andreas Ludewig Vogt, lat 9, dziec- ko miejskie: ojciec Johann Andreas – tutejszy garbarz, przybył 16 kwietnia.

Samuel Gotthilf Pohle, alt 12 Jahr, ein Stadtkind: der Vater Johann Friedrich:

Tuchmacher hieselbst. Kam d. 16^t April. / Samuel Gotthilf Pohle, lat 12, dziecko miejskie: ojciec Johann Friedrich: tutejszy sukiennik. Przybył 16 kwietnia.

Johann Willhelm Seidel, alt 12 Jahr, ein Stadtkind: der Vater Johann Gottlieb, – Gerichtsassessor Braueigen und Seiffensieder hieselbst kam. d. 16^te April. / Johann Willhelm Seidel, lat 12, tutejszy: ojciec Johann Gottlieb – tutejszy asesor sądowy, browarnik i mydlarz. Przybył 16 kwietnia.

Adolph Heinr. Benjamin Raettig, alt 12 Jahr, ein Stadtkind der Vater Christian – Aeditus an der Stadtkirche hieselbst. / Adolph Heinr. Benjamin Raettig, lat 12, dziecko miejskie, ojciec – kościelny w tutejszym kościele farnym.

Johann Carl Gottlieb Goetze, alt 10 Jahr, ein Stadtkind, der Vater Johann Gott- lieb – Lohgerber hieselbst – kam d. 17^te April. / Johann Carl Gottlieb Goetze, lat 10, dziecko miejskie, ojciec Johann Gottlieb – tutejszy garbarz – przybył 17 kwietnia.

August Friedrich Schwartzschulz, alt 12 Jahr, ein Stadtkind, der Vater Friedrich Willhelm Braueigen und Tuchmacher hieselbst. Kam d. 18^ten April. / August Friedrich Schwartzschulz, lat 12, tutejszy, ojciec Friedrich Willhelm tutejszy browarnik i sukiennik. Przybył 18 kwietnia.

Carl Ludewig Alexander Knispel, alt 15 Jahr in Hammer Boroy in Großpohlen gebohren. Der Vater Johann Christoph – Kreißsenior und Prediger an der dasigen evangelischen Gemeinde. Kam d. 20^te April. / Carl Ludewig Alex- ander Knispel, lat 15, urodzony w Kuźnicy Borui w Wielkopolsce. Ojciec Johann Christoph – senior okręgu i kaznodzieja w tamtejszej parafii ewan- gelickiej. Przybył 20 kwietnia.

Ernst Friedrich Wilke, alt 16 Jahr, Sohn des Predigers Samuel Christian in Moh- lau in züllichauische Creise. d. 23^t April. / Ernst Friedrich Wilke, lat 16, syn kaznodziei Samuela Christiana z Mozowa w okręgu sulechowskim. Dnia 23 kwietnia.

Friedr. Willh. Theile des Försters Sohn aus dem grünb. Walde 11 Jahr alt. Kam d. 7^ten May. / Friedr. Willh. Theile, syn leśniczego z zielonogórskich lasów, lat 11. Przybył 7 maja.

Johann August Vogt, alt 7 Jahr, ein Stadtkind und ein Sohn des obigen Lohger- bers; kam d. 6^te Jun. / Johann August Vogt, lat 7, dziecko miejskie i syn wyżej wspomnianego garbarza; przybył 6 czerwca.

Christian Gottlieb Zippel alt 12 Jahr, der Vater Samuel Gottlob Tuchmacher hieselbst, kam d. 11^ten Jun. / Christian Gottlieb Zippel, lat 12, ojciec Samuel Gottlob tutejszy sukiennik, przybył 11 czerwca.

Christian Heinrich Student, alt 15½ Jahr, der Vater Samuel Friedrich – Prediger in Schönborn bey Züllichau – kam d. 28^ten Jun. / Christian Heinrich Student, lat 15 i pół, ojciec Samuel Friedrich – kaznodzieja w Kępsku koło Sulecho- wa – przybył 28 czerwca.

Samuel Friedrich Schneider, alt 10 Jahr, ein Stadtkind. Der Vater Christian Gott- lob – Tuchmacher hies. Kam d. 9^te Jul. / Samuel Friedrich Schneider, lat 10, dziecko miejskie. Ojciec Christian Gottlob – tutejszy sukiennik. Przybył 9 lipca.

Ernst Carl Harthausen, alt 16 Jahr, aus Hochbeltsch bey Guhrau in Niederschle- sien gebürtig; der Vater Ernst Christ. Justiz Commisionbrath. Kam d. 23^te Aug. / Ernst Carl Harthausen, lat 16, urodzony w Bełczu Górnym koło Góry na Dolnym Śląsku; ojciec Ernst Christ. konsyliarz sprawiedliwości. Przybył 23 sierpnia.

Salomon Itzig, alt 16 Jahr, Sohn des hiesigen jüdischen Kauffmanns, Jacob Itzig.

Kam d. 6^ten 7 br. / Salomon Itzig, lat 16, syn tutejszego kupca żydowskiego Jacoba Itziga. Przybył 6 września.

146

Jonas Scheftel, alt 14 Jahr, Sohn des hiesigen Schutze juden Scheftel Joseph. Kam 16^ten 8 br. / Jonas Scheftel, lat 14, syn tutejszego Schutzjude („chronionego Żyda”) Scheftela Josepha. Przybył 16 października.

Michael Irmler, alt 10 Jahr, Sohn eines Bauers in Sawade in grünb. Creise. Der Vater ist Martin Irmler. Kam d. 29^te 8 br. / Michael Irmler, lat 10, syn chłopa z Zawady w okręgu zielonogórskim. Ojciec Martin Irmler. Przybył 29 paź- dziernika.

S. 105

Friedrich Willhelm Kunze, Sohn des hiesigen Briefträgers Gottfried Kunze, ein Stadtkind, alt 10 Jahr, kam d. 15^te 9 br. / Friedrich Willhelm Kunze, syn tutejszego listonosza Gottfrieda Kunzego, dziecko miejskie, lat 10, przybył 15 listopada.

1793

Carl Gottlob Fiedler, Sohn des hiesigen Kürschnermeisters Johann Christoph Fiedler, alt 12 Jahr: kam d. 7^te Jan. 1793. / Carl Gottlob Fiedler, syn tutejszego mistrza kuśnierskiego Johanna Christopha Fiedlera, lat 12: przybył 7 stycznia 1793.

Johann Gottlieb Krone, Sohn des hiesigen Girtelschmidts. Johann Gottlieb – alt 10 Jahr. Kam d. 21^te Jan. / Johann Gottlieb Krone, syn tutejszego mosiężnika Johanna Gottlieba – lat 10. Przybył 21 stycznia.

Johann Gottlieb Jaekel, alt 12½ Jahr. Der Vater Michael – Bekkermeister in Unruhstadt in Pohlen. Kamen d. 8^te April. / Johann Gottlieb Jaekel, lat 12 i pół. Ojciec Michael – mistrz piekarski w Kargowej w Polsce. Przybyli 8 kwietnia.

Johann Ludwig Schintel alt 10 Jahr. Der Vater Johann Michael Schön und Schwarzfärber hieselbst. Kam d. 18^ten Mart. / Johann Ludwig Schintel, lat 10.

Ojciec Johann Michael tutejszy farbiarz na kolorowo i na czarno. Przybył 18 marca.

Friedr. Heinr. Adolph Müller, alt 12 Jahr, Carl Friedr. Eduard Müller, alt 11 Jahr, Sohne des hiesigen Kaufmanns Johann Friedr. Müller. / Friedr. Heinr.

Adolph Müller, lat 12, Carl Friedr. Eduard Müller, lat 11, synowie tutejszego kupca Johanna Friedr. Müllera.

Carl Heinr. Harrer, alt 13 Jahr, Friedr. August Harrer, alt 11 Jahr, Söhne des hie- sigen Kaufmanns Daniel Gottlieb Harrer. / Carl Heinr. Harrer, lat 13, Friedr.

August Harrer, lat 11, synowie tutejszego kupca Daniela Gottlieba Harrera.

Carl Friedrich Stürmer, alt 7 Jahr, der Sohn des zeitigen Rector, Johann Chri- stian, kam d. 4^ten April. / Carl Friedrich Stürmer, lat 7, syn wcześniejszego rektora, Johanna Christiana, przybył 4 kwietnia.

Samuel Gottlieb August Crone, alt 6½ Jahr, der Sohn des hiesigen Archidia- conus August Friedrich Crone, kam d. 4^t April. / Samuel Gottlieb August Crone, lat 6 i pół, syn tutejszego archidiakona Augusta Friedricha Cronego, przybył 4 kwietnia.

Johann August Willhelm Hiller, alt 8 Jahr aus Zirke in Groß-pohlen, Sohn des hiesigen Cantors. / Johann August Willhelm Hiller, lat 8, z Sierakowa w Wielkopolsce, syn tutejszego kantora.

Johann Christoph Zippel, alt 14 Jahr, aus Lochau in Züllichauische gebürtig, Sohn des Schäfers Johann – kam d. 15^te April. / Johann Christoph Zippel, lat 14, pochodzący z Łochowa w okręgu sulechowskim, syn owczarza Johanna – przybył 15 kwietnia.

Johann Friedrich Gardt, alt 11 Jahr, aus Ogerschütz in Schwiebussische Sohn des Amtmannes Johann Dawid – kam 18^te April. / Johann Friedrich Gardt, lat 11, z Ojerzyc w okręgu świebodzińskim, syn urzędnika Johanna Dawida – przybył 18 kwietnia.

Johann Samuel Ludewig Lemke, alt 10 Jahr aus Palzig in Züllichauische ge- bürtig, der Vater Christoph Friedr. Amtmann in Glonsen. / Johann Samuel Ludewig Lemke, lat 10, pochodzący z Pałcka w okręgu sulechowskim, ojciec Christoph Friedr. urzędnik w Głoguszu.

Ernst Ferdinand Krumbhorn, alt 15 Jahr aus Stentsch in Schwiebusischen gebür- tig. Der Vater Carl Sigismund – Chirurgus. Kam d. 1ten May. / Ernst Ferdin- and Krumbhorn, lat 15, pochodzący ze Szczańca w okręgu świebodzińskim.

Ojciec Carl Sigismund – chirurg. Przybył 1 maja.

August Rempler alt 12 Jahr aus Mohsau bey Züllichau. Der Vater Carl August Rempler, Herr auf Mohsau. k. d. 7^te May. / August Rempler, lat 12, z Mozo- wa koło Sulechowa. Ojciec Carl August Rempler, pan na Mozowie, przybył 7 maja.

Carl Ludewig Benke, alt 9 Jahr, ein Stadtkind, der Vater Tuchmachermeister hieselbst, kam d. 3^te Jun. / Carl Ludewig Benke, lat 9, dziecko miejskie, ojciec tutejszy mistrz sukienniczy, przybył 3 czerwca.

147

wykazy uczniów 1787-1829

Johann Gottlob Steinbach, alt 14 Jahr, in Schmarse in Schwiebusischen, der Va- ter Martin – Amtmann daselbst, kam d. 17 Jun. / Johann Gottlob Steinbach, lat 14, w Smardzewie w okręgu świebodzińskim, ojciec Martin – tamtejszy urzędnik, przybył 17 czerwca.

Friedrich Willhelm Kloss, alt 11 Jahr, in Buchholz bey Berlin, der Vater Friedr.

Willhelm – Oberamtmann daselbst, kam d. 4^te Jul. / Friedrich Willhelm Kloss, lat 11, z Buchholz koło Berlina, ojciec Friedr. Willhelm – tamtejszy urzędnik wyższy, przybył 4 lipca.

Johann Ernst Kubale, alt 10 Jahr in Trebschen bey Züllichau gebohren; der Vater Samuel Kubale Erbherr aus Nieder Kalzig – 4^te Jul. / Johann Ernst Kubale, lat 10, urodzony w Trzebiechowie koło Sulechowa; ojciec Samuel Kubale dziedzic z Dolnego Kalska – 4 lipca.

Carl Friedr. Sigism. Mühlmann, alt 6½Jahr, der Vater Carl Ludewig Raths Apo- thequen hieselbst kam d. 1^te 8tbr. / Carl Friedr. Sigism. Mühlmann, lat 6 i pół, ojciec Carl Ludewig tutejszy aptekarz ratuszowy przybył 1 paździer- nika.

Samuel Ludewig Lange, alt 12 Jahr, ein Stadtkind, der Sohn des hiesigen Tuch- scherermeisters Johann Samuel Lange. d. 26^te 8tbr. / Samuel Ludewig Lange, lat 12, dziecko miejskie, syn tutejszego mistrza postrzygania sukna Johanna Samuela Langego. Dnia 26 października.

Johann Gottfried Pfund alt 19 Jahr aus Polnisch Netkow, der Vater Benjamin Gottlob, Prediger daselbst. d. 26^te 9br. / Johann Gottfried Pfund, lat 19, z Nie- tkowa, ojciec Benjamin Gottlob, tamtejszy kaznodzieja, dnia 26 listopada.

S. 106

Johann Gottlob Pohle, alt 11 Jahr, der Vater Johann Friedr. Pohle Tuchmacher- meister hieselbst. Kam d. 29^te 9br. / Johann Gottlob Pohle, lat 11, ojciec Jo- hann Friedr. Pohle tutejszy mistrz sukienniczy. Przybył 29 listopada.

Carl Friedr. Traugott Kolshorn, alt 8 Jahr; der Vater Daniel Traugott – Fabri- kinspektor hieselbst. Kam d. 9^t Xbr. / Carl Friedr. Traugott Kolshorn, lat 8, ojciec Daniel Traugott – tutejszy inspektor fabryczny. Przybył 9 grudnia.

Johann Carl Dreisig, alt 18 Jahr aus Sagan in Niederschlesien gebürtig. Der Vater war Schumachermeister daselbst kam 16^te Xbr. / Johann Carl Dreisig, lat 18, urodzony w Żaganiu na Dolnym Śląsku. Ojciec był tamtejszym mistrzem szewskim, przybył 16 grudnia.

1794

Friedrich Gottlieb Schaedel, alt 14 Jahr, der Vater George Friedrich Schaedel Schneidermeister hieselbst. Kam d. 1^te Jan. 94. / Friedrich Gottlieb Schaedel, lat 14, ojciec George Friedrich Schaedel tutejszy mistrz krawiecki. Przybył 1 stycznia 94.

Friedrich Willhelm Herzlieb, alt 6 Jahr, kam d. 1^te Jan. / Friedrich Willhelm Herzlieb, lat 6, przybył 1 stycznia.

Johann Daniel Lies, alt 8 Jahr, der Vater Christian Gottlieb Lies Handschuma- cher hieselbst. Kamm d. 18^te Mart. / Johann Daniel Lies, lat 8, ojciec Chris- tian Gottlieb Lies, tutejszy rękawicznik. Przybył 18 marca.

Johann Gottlieb Erdmann Barancke, alt 13 Jahr aus Rottenburg in Crossenschen gebürtig – der Vater Johann Friedrich Barancke Zimmermeister daselbst – kam d. 5^te May. / Johann Gottlieb Erdmann Barancke, lat 13, urodzony w Czerwieńsku w okręgu krośnieńskim – ojciec Johann Friedrich Barancke tutejszy cieśla – przybył 5 maja.

Johann Ernst Willhelm Trommann, alt 10 Jahr aus Freystadt in Schlesien, der Vater Johann Carl Trommann; Senator daselbst, d. 12^te May. / Johann Ernst Willhelm Trommann, lat 10, z Kożuchowa na Śląsku, ojciec Johann Carl Trommann; tamtejszy senator, dnia 12 maja.

Johann Carl Friedr. Willhelm Reinhold v. Rudolfi Weimar alt 6½ Jahr in Glatz in Schlesien geb. Der Vater Johann Carl Christian Rudolfi Lieutenant bey d. Regiment v. Sass-Rg d. 11^te May. / Johann Carl Friedr. Willhelm Reinhold v. Rudolfi Weimar, lat 6 i pół, urodzony w Kłodzku na Śląsku. Ojciec Johann Carl Christian Rudolfi porucznik w regimencie von Sassa 11 maja.

Friedrich Traugott Hirschfelder, Sohn des hiesigen Tuchmachermeisters alt 12 Jahr, kam d. 16^te Juni. / Friedrich Traugott Hirschfelder, syn tutejszego mistrza sukienniczego, lat 12. Przybył 16 czerwca.

Ewald Friedr. Willh. Müller, alt 8 Jahr, der Vater Johann Friedr. Müller, ein hie- sigen Kaufmann. Kam d. 3 Juni. / Ewald Friedr. Willh. Müller, lat 8, ojciec Johann Friedr. Müller, tutejszy kupiec. Przybył 3 czerwca.

Johann Carl Maximilian Grundmann, alt 11 Jahr, der Vater Friedr. Grundmann Amtmann in Merzdorf bei Schwibuß. Kam 10. Jul. / Johann Carl Maximilian Grundmann, lat 11, ojciec Friedr. Grundmann urzędnik w Lubienicku koło Świebodzina. Przybył 10 lipca.