W z w ią zk u z 15 ro czn icą w y zw o le n ia C zechosłow acji w d n ia c h 1—3 g ru d n ia 1960 o d b y ła się w P ra d z e k o n f e r e n c j a h i s t o r y k ó w w o j s k o w o ś c i o k r e s u n a j n o w s z e g o , z w o ł a n a p r z e z W o j s k o w y I n s t y t u t H i s t o r y c z n y C z e c h o s ł o w a c k i e j A r m i i L u d o w e j . W k o n fe re n c ji u d z ia ł w zięli p rze d sta w ic ie le ZSR R , B u łg a rii, NRD, R u m u n ii, W ęgier i P olski. T e m a te m o b ra d b y ły n ie k tó re p ro b lem y w a lk i n arodow ow yzw o leń czej n a ro d ó w C zechosłow acji w o k re sie d ru g ie j w o jn y św iato w ej.
„R evue H isto riq u e de l ’A rm é e ” (t. X V II, 1961, n r 2) zam ieszcza a r ty k u ł p łk J . C h a b a n i e r o b itw ie pod G ru n w a ld e m („ T an n e n b erg 1410”). A rty k u ł o c h a
r a k te rz e p o p u la rn o n a u k o w y m ilu s tro w a n y je s t fra n c u s k im i ry cin a m i, a ta k ie r e p ro d u k c ją fra g m e n tu o b ra z u M a te jk i i zd jęciam i z M a lb o rk a i pola b itw y pod G ru n w a ld em .
W d n ia c h 16—21 sty czn ia 1961 o b ra d o w a ła p ie rw sz a m i ę d z y n a r o d o w a k o n f e r e n c j a h i s t o r y k ó w A z j i P o ł u d n i o w e j zo rg a n izo w an a przez U n iv e rsity of M alaya.
16— 18 p a ź d z ie rn ik a 1961 odbyło się w N a u m b u rg u 7 doroczne sp o tk a n ie H a n s i s c h e r G e s c h i c h t s v e r e i n , o d d ziału w NRD. O becni b y li ta k ż e h i sto ry c y z N R P , C zechosłow acji i P o lsk i. W ysłuchano re fe ra tó w : M. M a ł o w i - s t a (W arszaw a) — o ro z w o ju g o spodarczym P o lsk i w X V —X V II w., O. A u g u s t a (H alle a. d. S aale) — o p rz y g o to w y w an y m a tla s ie re jo n u S a a li i śro d k o w ej Ł ab y , E. M ü l 1 e r a (Lipsk) — o zn aczen iu ja rm a rk ó w n a u m b u rs k ic h od X I do X IX w . D rugiego d n ia o b ra d m ów ili: F r. K a v k a (P raga) o g łó w n y ch p ro b le m a c h b a d a ń n a d m ia sta m i X V I w. w C zechach i n a M oraw ach , K . C z o k (Lipsk) — o ź ró d ła c h do ru c h ó w społecznych w m ia s ta c h X IV i X V w., E. N u s s (H alle) — o sto s u n k u H an zy i dolnoczeskich zw iązk ó w m ia st do ru c h ó w społecz n y ch w re jo n ie Ł a b y — S a a li w X IV —XV w., W. К ü 1 1 1 e r (Jena) — o w a lk a c h społecznych w R ydze p rzy k o ń cu X V I w. (tzw. „spór k a le n d a rz o w y ”) i H . L a n - g e r (G ryfia) o społecznych i polity czn y ch sprzeczn o ściach w S trz a ło w ie w p o cz ąt k a c h X V II w. T ra d y c y jn y o b jazd trze cie g o d n ia o b ją ł P fo rtę , zam ki n a d S a a lą i F re y b u rg n /U n stru tą .
W N iem czech d o b ie g ają k o ń ca n a szero k ą s k a lę z a k ro jo n e p ra c e historyczno- -k a rto g ra fic z n e . U kończony zo stał 1 zeszyt w y d aw an e g o w L ip sk u p rze z E n cy - klopädde-V erlag a tla s u : „G eo g rap h isch —h isto risch e s K a rte n w e rk ”, o b ejm u ją cy A nglię, F ra n c ję i k r a je B en elu x u . T e m a ty k a m a p do sto so w an a zo sta ła d o is tn ie jąceg o s ta n u b a d a ń h isto ry c zn y c h , sp e c ja ln ie s tu d ia m o n o g rafic zn e n ie b y ły p ro w adzone. A tla s c e c h u je sy n te ty c z n e p o d e jśc ie do p rz e d sta w ia n y c h p ro b lem ó w . PRZEGLĄD HISTO R Y CZN Y
A tlas r e jo n u S a a li i śro d k o w ej Ł aby. obecnie b ęd ą cy w d ru k u , je s t p rze d sięw z ię ciem o m e try c e d aw n ie jsz ej, w yw o d zący m się ze szkoły K ötzschkego. W d y sk u sji, ja k a się n a jego te m a t w y w iąz ała w N au m b u rg u (p. w yżej), zw rócono uw agę, że b r a k w n im m a p w iążący ch raz em za g ad n ie n ia gospodarcze, po lity czn e i d e m ograficzne, k tó re pozw oliłyby p rz e jść cd ilu s tra c ji k a rto g ra fic z n e j do k a rto g r a ficznej fo rm y syn tezy h isto ry c zn e j. P o d k re śla n o p rzy ty m b a rd z o w yso k i poziom graficz n y w y d a w n ic tw a i b o g ac tw o te m a ty k i m ap.
W H a m b u rg u d r ■ H ugo W e c z e r k a p rzy g o to w u je n a zlecenie S to w arzy sz e n ia H isto ry k ó w H an zy ed y c ję a tla s u dró g h an d lo w y c h w re jo n ie H an zy w póź nym śred n io w ie cz u (XIV—XV w.). P o d sta w ą je s t rę k o p iśm ie n n e o p rac o w a n ie F rie d ric h a В r u n s a sp rzed 60 b lisk o la t, k tó re je d n a k je st obecnie p o d d aw a n e g ru n to w n e j re w iz ji p rz y w sp ó łu d z iale sp e cja listó w z w ielu k ra jó w . P o d staw o w e m apy a tla s u w y d a n e zo stan ą w s k a li 1:500 000 (część za ch o d n ia) i 1:1 000 000 (część w schodnia). C ałość (a w ięc zaró w n o te k s t ja k m apy) u k az ać się m a je sz cze w r. 1962.
W dn. 23—25 m a ja 1961 m ia ła m iejsce w W a rsza w ie ЛН m i ę d z y n a r o d o w a k o n f e r e n c j a a r c h i w ó w t z w . O k r ą g ł e g o S t o ł u . K o n fe re n c ja zg ro m a d ziła 42 d eleg a tó w re p re z e n tu ją c y c h 26 k r a jó w (n ajlicz n iejsza z d otychc asow ych). P o ra z p ie rw sz y w zięli w niej u d ział p rze d staw ic ie le B u łg a rii, C zechosłow acji, K an a d y , M ongolii oraz USA. O b ra d y dotyczyły zag ad n ien ia ro li arc h iw ó w w życiu m ięd zy n aro d o w y m . S e k r e ta ria t O krągłego S tc łu p rz e d s ta w ił o bszerny ra p o r t dotyczący o m aw ianego z a g ad n ien ia o p rac o w a n y n a p o d sta w ie d an y c h n ad e sła n y ch z poszczególnych k ra jó w . W y o drębniono w ra p o rc ie trz y g ru p y zag ad n ień , k tó re były te m a te m trz y d n io w e j d y sk u sji:
1. M ię d zy n a ro d o w a w sp ó łp ra c a w d zied zin ie a rc h iw isty k i zm ierza p rz e d e w szystkim w k ie ru n k u d ziałaln o ści p ra k ty c z n e j (czasopism o „ A rc h iv u m ”, sta ż arc h iw a ln y , b ib lio g ra fia i sło w n ik a rc h iw a ln y , p ra c e sfrag isty czn e). O m ów iono poszczególne fo rm y w sp ó łp racy , ja k m ięd zy p a ń stw o w e u d o stę p n ia n ie a k t, pom oc d la b a d a ń in n y c h k ra jó w , w sp ó łp ra c a i pom oc tech n iczn a, k o n g resy i sp o tk a n ia o b a rd z ie j re g io n a ln y m c h a ra k te rz e , w y m ia n a p u b lik a c ji arc h iw aln y c h .
2. M ięd zy n aro d o w e p raw o a rc h iw a ln e sta n o w i p ro b lem d aw n y i sta le a k tu alny. W te j d ziedzinie w y o d rę b n io n o na k o n fe re n c ji trz y okresy, k tó ry c h cezury sta n o w i pokój w e stfa lsk i i ko n g res w ied e ń sk i z 1815 r. U chw alono p o w o łan ie k o m isji dla p rz e stu d io w a n ia p ra k ty c z n y c h za g ad n ień w y n ik ły c h n a s k u te k zm ian zaszłych w o sta tn ic h la ta c h oraz konieczności u zg o d n ien ia z cz y n n ik a m i a rc h iw a l nym i k la u z u li dotyczących s p ra w a rc h iw a ln y c h w z a w ieran y c h tr a k ta ta c h m ięd zy p ań stw o w y ch . P ośw ięcono też u w ag ę za g a d n ie n iu sto s u n k u do arc h iw ó w p ra w a w ojennego i w iążący ch się z ty m re s ty tu c ji a k t w y w iezionych podczas w ojny.
3. A rc h iw a o rg an iz ac ji m ięd zy n aro d o w y ch . O becnie żyjem y w epoce o rg a n i zacji o c h a ra k te rz e m ięd zy n aro d o w y m . Z a istn ia ła w ięc konieczność z a in te re so w a n ia się ty m p ro b lem em a rc h iw istó w . O m ów iono z a g ad n ien ie p o rzą d k o w a n ia , a zw łaszcza b ra k o w a n ia a k t w a rc h iw a c h tego ty p u .
K o n fe re n c ja p ow zięła szereg re z o lu c ji m. in. w sp ra w ie p o w o łan ia ko m isji dla m ik ro film o w a n ia a k t cały m i zesp o łam i celem w y m ia n y m ięd :y p a ń stw o w ej, pom ocy te ch n ic zn e j arc h iw o m k ra jó w p o trz e b u ją c y c h tego, in fo rm o w a n ia o n o w y ch p u b lik a c ja c h arc h iw a ln y c h , sy g n a liz o w a n ia o w y sta w ie n iu n a sp rze d aż d o k u m e n tó w , k tó re m ogą z a in te re so w ać in n e k ra je , o raz w sp ra w ie re s ty tu c ji a k t w y w .ezio n y ch podczas o sta tn ie j w ojny.
N astę p n a k o n fe re n c ja O krągłego S to łu m a się odbyć w 1962 r. w M adrycie, będzie ona pośw ięco n a o k reśle n iu g ra n ic d ziałaln o ści arch iw ó w .
H isto ry k a m e ry k a ń sk i i p u b lic y sta H e rb e rt F e i s o trz y m a ł n ag ro d ę P u litz e ra za p ra c ę pt. „B etw een W ar a n d P eace: T he P o tsd a m C o n fere n ce” . N agrodę tę o trzy m ał ró w n ież D avid D o n a l d za b io g ra fię pt. „C h arles S u m n e r a n d th e C om ing of th e C iv il W a r”.
W d n ia c h od 26 do 29 m a rc a 1961 o d b y ła się w M ed io lan ie d ru g a m i ę d z y n a r o d o w a k o n f e r e n c j a h i s t o r y k ó w r u c h u o p o r u . K o n fe re n c ja o b ra d o w a ła n a te m a t „A lian c i a ru c h oporu w E u ro p ie ”. B rało w niej u dział około 200 h isto ry k ó w z 21 k ra jó w , w ty m ta k ż e pięcioosobow a d eleg acja z Polski ze S ta n isła w e m O kęckim n a czele: W ygłoszono m. in. n a s tę p u ją c e re fe ra ty . H. M i c h e l (F ran cja) r e f e r a t g e n e ra ln y o rz ą d a c h i sz tab a ch a lian c k ic h w obec r u c h u o p o ru w E u ro p ie, M. N o w i с z (Izrael) o u d ziale Ż ydów w eu ro p e jsk im r u c h u oporu, F . V e n t u r i (W łochy) o w ło sk im ru c h u oporu, J. D e а к i n (W. B ry ta n ia ) o p ro b le m a ty c e m ilita rn e j eu ro p e jsk ie g o ru c h u oporu, N. К o g a n (USA) o sto s u n k u S t. Z jednoczonych do w a lk i w yzw oleńczej n a ro d ó w E u ro p y , J . B o ł t i n o ro li A rm ii R a d zieck iej w ro zg ro m ie n iu N iem iec h itle ro w sk ic h i o jej sto su n k u do an ty fa szy sto w sk ieg o ru c h u o p o ru w o k u p o w an y c h k r a ja c h E u ro p y . T ezy poszczególnych r e fe ra tó w b y ły żyw o i w sz e c h stro n n ie d y sk u to w a n e. N a za k o ń cz en ie o b rad d o k o n an o p o d su m o w a n ia k o n fe re n c ji oraz u sta lo n o fo rm y i za s a d y dalszej m ię d zy n a ro d o w e j w sp ó łp rac y h isto ry k ó w ru c h u oporu. W spółpracę tę koord y n o w ać będzie pięcioosobow a k o m isja łączn ik o w a, w sk ła d k tó re j w chodzi ró w n ież p rze d staw ic ie l P olski.
Is titu to d ella E n ciclo p ed ia I ta lia n s w y d a ł d w a p ie rw sz e tom y w łoskiego sło w n ik a biog raficzn eg o p n . „ D i z i o n a r i o B i o g r a f i c o d e g l i I t a l i a n i ” (R om a 1960, t. I, s. 763; t. II, s. 803). T om p ie rw sz y o b e jm u je h a sła o d A a ro n do
A lb e rtu c c i, tom d m g i od A lb ic a n te do A m m a n n a ti.
W d n ia c h 24—27 sty c z n ia 1961 o d b y ła się w M oskw ie k o n f e r e n c j a k o o r d y n a c y j n a w z a k r e s i e p r a c n a u k o w o - b a d a w c z y c h n a p o l u s l a w i s t y k i i s ł o w i a n o z n a w s t w a , zo rg a n izo w an a p rzez In s ty tu t S ło w ian o z n aw stw a A k ad e m ii N a u k ZSR R . W k o n fe re n c ji u d ział w zięli p rz e d sta w iciele k ilk u n a s tu re p u b lik zw iązkow ych. Po re fe ra ta c h spraw o zd aw czy ch , k o m u n ik a ta c h i d y sk u sja c h u sta lo n o p la n p e rsp e k ty w ic z n y p ra c n au k o w y c h oraz p ro g ra m w y d a w n ic tw i p u b lik a c ji.
D n ia 15 m a rc a 1961 w In s ty tu c ie H is to rii A k a d e m ii N a u k Z SR R o d było się p o sie d ze n ie n a te m a t 100 r o c z n i c y u w ł a s z c z e n i a c h ł o p ó w w R o s j i . W ygłoszono d w a r e f e r a ty z te z a m i do d y sk u sji: W. K. J a c u n s k i o re fo rm ie 1861 r. w h isto rio g ra fii ra d z ie c k ie j o raz J. I. L i n k ó w o id e i p o w sta n ia z b ro j n eg o w d o k u m e n ta c h ta jn e j o rg a n iz a c ji „Z iem ia i W ola” w la ta c h sześćdziesiątych X IX w .
W d n ia c h 16—17 m a rc a 1961 r. w I n s ty tu c ie H is to rii A k ad e m ii N a u k ZSR R o d b y ła się d y sk u sja n a d m a k ie tą p rac y zb io ro w e j pod re d . W. J. J e r m o ł a j e w a
p t. „O czerk i is to rii B ra z ilii”. B ędzie to ju ż trz e c ia p ra c a p o św ięcona h is to rii A m e ry k i Ł ac iń sk ie j w y d a n a w Z w iąz k u R adzieckim . W 1960 u k a z a ły się „O czerki no w o j i n o w iejsze j is to rii M e k sik i” oraz „O czerki is to rii A rg e n tin y ”. ·
W z w ią zk u ze 150 ro czn icą w a lk n aro dow ow yzw oleńczych w k r a ja c h A m ery k i Ł a c iń sk ie j w P ań stw o w e j B ibliotece P u b licz n ej im . S a łty k o w a S zczed rin a w L e n in g ra d z ie otw orzono okolicznościow ą w y sta w ę , n a k tó re j zgrom adzono m a te ria ły o b ra z u ją c e h isto rię , k u ltu r ę oraz ekon o m ik ę k ra jó w A m ery k i Ł aciń sk iej.
*
D n ia 3 m a ja 1961 z m a rł w w ie k u la t 69 h is to ry k ra d z ie c k i A. X. B a r a n o w i c z . Z m a rły za jm o w a ł się g łó w n ie h is to rią U k ra in y , B iało ru si, L itw y i P o lsk i w dobie feu d alizm u .
W B ru k se li z m a rł F élicien F a v r e s s e (28 lu te g o 1898 — 7 sty c zn ia 1960), p ro fe so r ta m te jsz e g o u n iw e rsy te tu , w y b itn y m e d ie w ista i sp e c ja lista h is to rii B ru k se li. P ie rw sz e k ro k i n a p o lu h isto rii sta w ia ł pod okiem G. Des M areza i H. P ire n n e ’a. F. F a v re sse b y ł a u to re m w ażnego dzieła „ L ’a v è n e m e n t d u régim e d ém o c ra tiq u e à B ru x elles p e n d a n t le m oyen âge (130G— 1423)” [1932], a w „R evue Belge de P h ilo lo g ie e t d ’H is to ire ” ogłosił w o sta tn ic h la ta c h szereg a rty k u łó w 0 su k ie n n ic tw ie b ru k se ls k im o p rac o w u jąc h isto rię tego rze m io sła od początków aż do X V w . B ył te ż w y d aw cą w ielu w aż n y c h źródeł do d ziejów rze m io sła w B ru k se li („B ulletin de la C om m ission R oyale d ’H isto ire ”).
D n ia 21 m a rc a 1961 z m a rł w R zym ie w w ie k u 59 la t h isto ry k w ło sk i W a lte r M a t u r i . Z m a rły za jm o w a ł się głó w n ie d zie ja m i n o w o ży tn y m i W łoch. P o r. w sp o m n ie n ie p o śm ie rtn e w „R iv ista S to ric a I ta lia n a ” t. L X X III, 's. 209—229 1 ta m ż e b ib lio g ra fię p ra c zm arłeg o (1927— 1961) (s. 230—253).
D n ia 19 lip c a 1960 z m a rł w w ie k u la t 72 h is to ry k a n g ie lsk i S i r L e w i s N a m i e r (ur. L u d w ik B e rn s te in N am ierow ski). Z m a rły za jm o w a ł się głó w n ie h isto rią A n g lii o ra z h isto rią po w szech n ą X IX w . Szczególne za słu g i położył ja k o p io n ie r su b te ln y c h m etod b adaw czych h is to rii fu n k c jo n o w a n ia ciał praw o d aw czy ch .
D n ia 12 sie rp n ia 1960 z m a rł h isto ry k n ie m ie ck i F ritz T a e g e r, pro feso r h ito rii s ta ro ż y tn e j n a U n iw e rsy te c ie w M a rb u rg u . W ażniejsze p ra c e zm arłego: „D as A lte rtu m , G esch ich te u n d G e sta lt d e r M itte lm e e rw e lt”, 1939 (do 1958 6 wyd.); „C h arism a, S tu d ie n z u r G esch ich te des a n tik e n H e rrs c h e rk u lte s ” t. I, 1957; t. II, 1960.
W w ie k u la t 70 z m a rł h is to ry k fra n c u s k i G asto n Z e l l e r . Z m a rły zajm o w ał się głó w n ie o k rese m X V I—X V II w ie k u oraz d z ie ja m i sw ego k r a ju ro dzinnego — A lzacji. G łów ne p ra c e zm arłeg o to : „L a siège de M etz p a r C h a rles Q u in t”, 1943; „Les in stitu tio n s de la F ra n c e au X V Ie siècle”, 1948 i u d ział w w y d a w n ic tw ie „H isto ire des re la tio n s in te rn a tio n a le s ” t. I I i III, 1953 i 1955.
