Stefan Sołtyszewski
Z przygotowań do II-go
Watykańskiego Soboru
Powszechnego
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 2/3-4, 371-377
Z PRZYGOTOWAŃ DO II-GO WATYKAŃSKIEGO SOBORU POWSZECHNEGO*
D nia 25 sty c zn ia 1959 ro k u papież J a n X X III o zn a jm ił w obec Ś w ię tego K olegium K ard y n a lsk ie g o sw ój z a m ia r zw o ła n ia soboru pow szech nego. Od te j ch w ili przy różnych o k az ja c h i w różnych m ie jsc ac h papież zw ra c a ł się do d u ch o w ie ń stw a i do w ie r n y c h ,. aby m od lili się w in te n c ji przyszłego soboru.
Po w stę p n y ch p ra c a c h n a rzecz soboru, O jciec św. J a n X X III u s ta n o w ił K om isję P rzed p rzy g o to w aw czą, k tó re j p rzew odniczącym został S e k re ta rz S ta n u k a rd y n a ł T a rd in i, a se k re ta rz e m M gr Felici. Z ad a n iem K om isji P rzedprzygotow aw czej, w edług słów O jca św., było: „ N a w ią zać odpow iednie k o n ta k ty z episk o p atem k ato lic k im różnych narodów , aby zasięgnąć ra d i opinii, zebrać w n io sk i zredagow ane przez d ik as- te rie K u rii R zym skiej, w y k re ślić lin ie g en e raln e sp raw , k tó re będzie ro zw ażał sobór, p rzy u w zg lęd n ien iu poglądów i stu d ió w W ydziałów T eologicznych i U n iw ersy te tó w K atolickich, op raco w ać u tw o rzen ie różn y ch o rganów , k tó ry c h zad an iem będzie p rzygotow anie bliższe p ra c S o boru”. P ierw sze p le n a rn e posiedzenie K o m isji P rzedprzygotow aw czej odbyło się 30 czerw ca 1959 r.
W edług d y re k ty w O jca św. K o m isja P rzed p rzy g o to w aw czą w y sła ła k w e stio n a riu sz e p ra w ie do 3 tysięcy przy szły ch członków Soboru, c e lem zasięgnięcia ich o p in ii i sugestii. A w ięc byli z a p y ty w a n i o z d a nie nie tylk o b isk u p i rez y d en cjaln i, k tó rzy są z p ra w a „O jcam i So b o ru ” z głosem decydującym , lecz rów nież b isk u p i ty tu la r n i chociaż nie są o rd y n a riu sz a m i. K odeks P ra w a K anonicznego m ów i, że ci o sta tn i
m ogą być zap ro szen i n a sobór i w ted y m a ją głos decy d u jący (kan. 223,
§ 2.). W ysłano rów nież k w estio n ariu sz e do W ydziałów T eologicznych i U n iw ersy te tó w K atolick ich , k tó re przedłożyły sw e poglądy i stu d ia o raz do przełożonych nie tylk o zakonów w yjęty ch , ale i niew y jęty ch .
Do sie rp n ia 1959 r. 80% b isk u p ó w rez y d en cjo n aln y c h odpow ie działo n a p rz y sła n e k w estio n ariu sz e. U n iw e rsy te ty K ato lick ie i W y działy Teologii K ato lick iej m ia ły odpow iedzieć w te rm in ie do 30 k w ie t n ia 1960 r. W edług „O sserv ato re R om ano” z d n ia 10 czerw ca 1960 r, * A rty k u ł op raco w an o n a p o d staw ie: In fo rm a tio n s catholiques in te rn a tio n a les, R. 1960, N r N r 112, 117, 122, 123, 128, 129.
Zob. pow yżej s. 13 i 14, K. P. Κ., kan . k an . 222 — 229, „De C oncilio O ecum enico”, w tłu m . ks. S. B iskupskiego.
372
K S . S T E F A N S O Ł T Y S Z E W S K I[2]
w ciągu roku, ep isk o p at z 62 k ra jó w odpow iedział n a k w estio n ariu sz e w 100°/o. M a te ria ł p rze słan y w odpow iedzi n a k w estio n ariu sz e je st n ie ty lk o ogrom ny, ale i różnorodny. Byłoby koniecznym , pow iedział M gr Felici, zw ołać 12 soborów , aby go w yczerpać.K om isja P rz ed p rzy g o to w a w c za z a ję ła się ro zp a trz en iem i se g re gow aniem n ad e sła n y ch rap o rtó w . W ło n ie K o m isji dziew ięciu sp e c ja listó w zajęło się sporząd zan iem szczegółowej k a rto te k i rzeczow ej n a d esłan y c h m a teria łó w . O prócz tego K o n g re g ac ja S oboru pow ołała dziesięć ko m isji stu d ió w przygotow aw czych, dotyczących k arn o śc i kościelnej, now oczesnych śro d k ó w ap o sto latu , a d m in istra c ji m a ją tk u kościelnego, sz tu k i sa k ra ln e j, arc h iw ó w i bibliotek, p ro testan ty z m u , la ik a tu , k a te c h iz a c ji etc., k tó re p rz e d sta w ia ły sw oje propozycje. O jciec św, ośw iadczył, iż z w ielk ą uw ag ą osobiście zbada sugestie i rad y biskupów , p ropozycje św. D ik a ste rió w i poglądy oraz stu d ia U n iw e r sytetów .
W sw ojej p ierw szej encyklice „A d P e tr i c a th e d ra m ”, J a n X X III o k re ślił cel Soboru. D efin icję celu p rzy p o m in a P ap ież w M otu pro
prio „S uprem o D ei n u tu ”, z d n ia 5 czerw ca 1960, w uroczystość Z esła
n ia D u ch a św. G łów nym celem przyszłego Soboru, w edług słów O jca św. będzie: „P rzyczynić się do w zro stu w iary k ato lic k iej i do z b a w ien nego o d ro d ze n ia życia m o raln eg o lu d u ch rześcijańskiego o raz p rz y sto sow ać k a rn o ść kościelną o d p o w ied n io do p o trz e b naszy ch czasów. To stw o rzy bez w ą tp ie n ia przecu d o w n y o b raz p raw d y , jedności i m iłości, k tó reg o w idok, m a m y n adzieję, rów nież dla tych, k tó rzy są oddzieleni od te j Stolicy A postolskiej, będzie m iłym zaproszeniem do szukania i zn alezienia tej jedności, o k tó rą Jezus C h ry stu s ta k gorąco m odlił się do swego O jca n iebieskiego”. (AAS, 41 (1959), 511).
M o tu proprio „S u p rem o D ei m u tu ” ogłasza zam knięcie o k resu p rze d -
przygotow aw czego, o tw a rc ie o k resu przygotow aw czego i u stanow ienie, dla p rzy g o to w an ia Ii-g o W atykańskiego S oboru Pow szechnego, K om isji P rzygotow aw czych. Z ad an iem K om isyj będzie p rze stu d io w an ie w y b ra n ych przez O jca św. J a n a X X III tem ató w , k tó re u w zg lę d n ia ją życzenia B iskupów o raz propozycji, w y su n ię ty c h przez św. D ik a s te ria K u rii Rzym skich. C złonkam i ty c h K om isyj będ ą w y b ra n i b isk u p i i w y b itn i duchow ni, czy to spośród d u ch o w ie ń stw a św ieckiego, czy zakonnego, p o w o łan i z różnych części św ia ta, aby to ta k że św iadczyło o pow szech ności K ościoła. Do każd ej ko m isji n ad to będzie dołączonych k ilk u kon- sultorów , w y b ra n y c h spośród ekspertów . K a k d a k o m isja będzie m ia ła sw ego przew odniczącego i se k re tarza . W szystkie te no m in acje należą do P apieża. Zostało p o w ołanych 10 K o m isji k tó re w in n y zająć się o praco w an iem te m a tó w n.a przyszły sobór, a m ianow icie: 1) K o m isja Teologicz na, k tó re j zadaniem je st w y b ó r zag ad n ień dotyczących p ism a św., T ra dycji, w ia ry i obyczajów , — p rzew odniczący K a rd y n a ł O ttav ian i, se k r e ta r z O. S eb a stia n T rom p, S. J., Niem iec.
2) K o m isja dla sp ra w bisk u p ó w i z a rząd u diecezjam i, — p rz e w o d n i czący k a rd y n a ł M im m i (sek retarz K o n g re g ac ji K o n sy sto ria ln ej), s e k re ta r z arc y b isk u p G aw lina.
3) K o m isja dla sp ra w zw iązanych z k a rn o śc ią k le ru i w ie rn y c h — przew odniczący k a rd y n a ł C iriaci, p re fe k t K o n g re g ac ji Soboru, se k re ta rz O. K rzysztof B e ru tti, О. P., Włoch.
4) K o m isja dla s p ra w zakonnych — przew odniczący k a rd y n a ł V aleri, p re fe k t K o n g reg acji do sp raw zakonnych, s e k re ta rz O. Józef R ousseau,
O. M. J. K an ad y jczy k .
5) K o m isja d la dyscypliny S a k ra m e n tó w — przew odniczący k a r d y n a ł M assela, p re fe k t K o n g re g ac ji d la S ak ram e n tó w , se k re ta rz R a jm u n d B idagor, S. J. H iszpan.
6) K o m isja litu rg iczn a — p rzew odniczący G aetan o C icognani, p r e f e k t K o n g re g ac ji św ię tn y ch O brzędów , se k re ta rz O. B ugnini, L az ary sta , Włoch.
7) K o m isja dla S tudiów i S em in a rió w —· przew odniczący k a rd y n a ł P izzardo, p re fe k t K o n g reg acji d la U n iw ersy te tó w i S em inariów , s e k re ta r z O. Aug. M ayer, O. S. B., Niem iec.
8) K o m isja dla sp ra w K ościoła W schodniego — przew odniczący k a rd . A m leto Cicognani, p re fe k t K o n g re g ac ji dla K ościoła W schodniego, s e k re ta rz O. W elykyi B a zykianin, U krainiec.
9)' K o m isja dla sp ra w M isji — przew odniczący k a rd y n a ł A gagianian, pro -p refek .t K o n g re g ac ji Rozkrzew ian.ia W iary, s e k re ta rz b isk u p M at- kew , A nglik. * j
10) K o m isja d la A p o sto latu św ieckich — dla w szystkich sp raw dotyczących a k c ji relig ijn y ch i społecznej —■ przew odniczący k a r d y n ał Cento, s e k re ta rz M gr G lorieux, F ran cu z.
W szystkie te kom isje, za w y ją tk ie m o sta tn ie j, o d p o w iad a ją przez sw o ją nazw ę o ra z ich przew odniczącego poszczególnym D ik asterio m K u rii R zym skiej.
O prócz dziesięciu kom isji, pap ież J a n X X III u sta n o w ił d w a s e k re ta r ia ty :
1) S e k r e ta ria t dla sp ra w dotyczących now oczesnych sposobów rozpo w szech n ian ia m y śli ludzkiej. P rzew odniczącym tego se k re ta ria tu zo stał M gr M a rtin O’Connor, a k tu a ln y przew odniczący K o m isji P a p ie rs- kiej, se k re ta rz e m M gr G u erri, Włoch.
2) S e k re ta ria t dla ch rz eśc ija n oddzielonych albo inaczej „R ad a” sp e c ja ln a z p rzew odniczącym k a rd y n a łe m B ea i se k re ta rz e m M gr W illebrands, H olendrem . U stanow iono go, m ów i P ap ież w M otu
proprio „S uprem o D ei n u tu ”, „celem o k az an ia N aszej m iłości i życzli
374
K S . S T E F A N S O Ł T Y S Z E W S K I[4]
od S tolicy A postolskiej, by i o n i rów nież m ogli śledzie p ra c e S oboru i ła tw ie j o dnaleźć drogę do te j jedności, o k tó rą Jezu s C h ry stu s zano sił do O jca niebieskiego ta k g o rącą m o d litw ą ” . T a jedność, ośw iadczył J a n X X III w dzień Z esłan ia D u ch a św., b.r. w in n a być jed n y m z n ajd ro g o c en n ie jsz y eh owoców, zbliżającego się S oboru W a ty k a ń sk ie go, d la chw ały Boga n a ziem i i w niebie, dla rad o ści pow szechnej w sp e łn ia n iu się ta je m n ic y „Ś w iętych o b co w a n ia”. Z tego by w y n i kało, że dążność do jedności K ościołów je st d rugim , a n ie drugo rzędnym celem Ii-g o W a tykańskiego Soboru.W reszcie K o m isja G łów na będzie koo rd y n o w ać p ra c e w szystkich ko m isji oraz se k re ta ria tó w i p rze d staw ia ć ich w n io sk i papieżow i, aby m ógł za tw ierd zić te m a ty pod ro zw ażan ia Soboru. N a czele K om isji G łów nej sto i sam P apież, se k re ta rz e m jej został m ia n o w an y p o p rze d n i s e k re ta rz K o m isji P rzedprzygotow aw czej, M gr. F elici. C złonkam i jej są przew odniczący poszczególnych K om isji, n ie k tó rzy in n i k a rd y n a ło w ie ja k rów nież n ie k tó rzy b isk u p i z różnych części św iata. K om isja ta będzie liczyć 35 k ard y n a łó w , 25 arc y b isk u p ó w i 7 biskupów . K oś ciół W schodni je st rep re z e n to w a n y przez 4 p a tria rc h ó w . Do K om isji G łów nej zostali desygnow ani rów nież trz e j przeło żen i g e n e ra ln i za konów , a m ianow icie: O p a t-p ry m a s B enedyktynów , m in iste r g eneralny F ra n c isz k a n ó w i g e n e ra ł Jezuitów . R ów nież przy d zieli się p ew n ą liczbę doradców , w y b ra n y c h spośród B iskupów i w y b itn y c h duchow nych. Cały św ia t k a to lic k i będzie uczestniczył przez sw oich p rze d staw ic ie li w K o m is ji G łów nej, o czym św iadczy sam a jej form aejia. Do niej bow iem w chodzą nie ty lk o liczni k ard y n a ło w ie, przew odniczący poszczególnych K o m isji P rzygotow aw czych, n ie ty lko k a rd y n a ło w ie przew odniczący K o n fe re n cji b isk u p ich różnych k rajó w , ale rów nież b isk u p i p rz e w o d n i czący K o n fe re n c ji b isk u p ich aby w te n sposób w szystkie k o n ty n e n ty od s ta re j E u ro p y po w yspy O ceanni, były re p rez en to w an e w P rz y g o to w aw czej K o m isji G łów nej. D zięki w sp ó łp racy ty c h przew o d n iczący ch K o m is ja będzie m ogła zyskać doradców , k tó rzy z n a ją z bardzo bliska pro b lem y sw ych k rajó w . S tąd w K o m isji G łów nej k r a je S k a n d y n aw sk ie będzie re p re z e n to w a ł p rzew odniczący K o n fe re n c ji K ra jó w S k an d y n aw sk ich . Tam n ato m ia st, gdzie nie istn ie je in s ty tu c ja k a n o niczna k o n fe re n c ji bisku-pich, n aró d będzie re p re z e n to w a ł a u to ry ta ty w n y członek h ie ra rc h ii; nip. a rc y b isk u p z W ellingtonu re p re z e n tu je N ow ą zelandie a rc y b isk u p z R a ń g u n u — B irm ę, a rc y b isk u p z T a n a n a riv e — M ad ag ask ar, w ik a riu sz apostolski z V inh-C ong V iêt- N am i, być może, jeszcze inni. Do K o m is ji G łów nej w chodzi rów nież k a rd y n a ł R ugam bw a, p rze d sta w ic ie l A fry k i C e n tra ln e j, a rc y b isk u p i D ak a ru , A bidżanu i B razville, p rze d staw ic ie le A fry k i Z a chodniej i R ów nikow ej, w ik a riu sz apostolski z R a b au lu , re p re z e n ta n t O ceanii. To m oże oznaczać rów nież re p re z e n ta c ję o c h a ra k te rz e reg io n aln y m . Z o sta ła rów nież pow o łan a k o m ó rk a o rg a n iz a c y jn a z p rz e w odniczącym k a rd y n a łe m D i lo rio n a czele i se k re tarze m M gr D eskur,
P olakiem . Z ad a n iem te j k o m órki są te ch n iczn e i ekonom iczne p rzy g o to w a n ia do Soboru.
P o w sta je p y ta n ie : Ja k ie te m a ty będ ą przed m io tem o b ra d zbliżającego się Soboru. P ierw szy w sk aźn ik m ożem y u p a try w a ć w fo rm a c ji K o m is ji poniew aż k aż d a z nich odnosi się do specjalnego za k resu k a r
ności czy n a u k i kościelnej.
K a rd y n a ł T a rd in i ośw iadczył, iż w-edłuż in te n c ji J a n a X X III, zb li żający się sobór nie będzie „ p re v ale m en to dogm atico” . W edług o k ó l n ik a tegoż k a rd y n a ła , w ysłanego do R e k to ró w U czelni K atolickich, na Soborze m ogą być p o ru sza n e zag ad n ien ia dogm atyczne, bib lijn e, l i t u r giczne, filozoficzne, m oralne, p raw n e, duszp astersk ie, socjalne etc. Może być rów nież p o ru sza n a sp ra w a k arn o śc i k le ru i lu d u c h rz e śc ija ń skiego, se m in a rió w i szkół oraz to w szystko, co w y d aje się sp rzy ja ć do b ru K ościoła i dusz.
N a k o n fe re n c ji p raso w ej w dniu 30 p a ź d ziern ik a 1959 r. k a rd y n a ł T a rd in i pow iedział, że z n ad e sła n y ch odpow iedzi n a k w estio n ariu sz w y n ik a ją liczne i różne te m aty , pro p o n o w an e n a Sobór. T ak np. p ro p o n u je się now e d efin icje dogm atyczne, p o tę p ien ie zasadniczych b łęd ó w now o czesnych, k w estie litu rg iczn e etc.
W p ism ac h i k o n fe re n c ja c h różne osobistości z a sta n a w ia ją się nad te m a ta m i przyszłego Soboru. N ajczęściej w y su w an e są te m aty , d o ty czące w spółczesnych błędów , jedności K ościoła, problem ów dusz p astersk ic h , teologii b isk u p s tw a etc. Do te j różnorodności te m ató w dochodzą jeszcze, rzecz zrozum iała, o dm ienne z a p a try w a n ia na w iele kw estii.
K a rd y n a ł M ontini, arc y b isk u p M ediolanu, przypuszcza, że p o m ię dzy te m a ta m i z n a jd ą się z p ew nością: k w e stia dokładnego o k reśle n ia w ład zy b isk u p iej, sto su n k i pom iędzy zak o n am i a bisk u p am i, bard ziej a k ty w n y u d z ia ł św ieckich w życiu K ościoła. „W o d różnieniu od in n y ch soborów , pow ied ział K a rd y n a ł M ontini, I l- g i W a ty k a ń sk i Sobór zb iera się w m om encie pokojow ego i ożywczego życia K ościoła. K o ś ciół dziś n ie m a p ro b lem ó w n eg a ty w n y ch w e w n ętrz n y ch do ro z p a try w an ia , m a pro b lem y pozytyw ne, w ew n ętrzn e. To nie są herezje, schizm y, tru d n o ś c i d ogm atyczne w łonie K ościoła, k tó re z a p ra sz a ją e p isk o p at do zg rom adzenia się p rzy p ap ież u ; to je s t raczej p rag n ie n ie sk o szto w an ia jedności, obow iązek p rzy czy n ien ia się jeszcze w iększego do żyw otności K ościoła, p o trz e b a u św ięcen ia i po g łęb ien ia w e w n ę trz nego, k tó re w zy w ają K ościół n a u c za ją cy do z e b ra n ia m yśli (skupienia się)” .
O jciec św. J a n X X III zdecydow ał u sta lić te m a ty na przyszły So bór, w d rugim etap ie przygotow ań. O prócz k w estii w y b ra n y c h i z a p ro p o n o w a n y ch przez P ap ie ża m ogą być w czasie tr w a n ia Soboru za p ro p o n o w a n e p rze z O jców S oboru jeszcze in n e i rozw ażane za a p r o b a tą przew odniczącego S oboru (kan. 226).
376
K S . S T E F A N S O Ł T Y S Z E W S K I[ 6 ]
J e s t rzeczą ciekaw ą, że w czasie I-go S oboru W atykańskiego, p o m iędzy przeszło pięćdziesięciom a k w estiam i przyg o to w an y m i przez k om isje i p o m in ięty m i w w ielk iej części, n ie fig u ro w ało zagad n ien ie n ieom ylności p ap iesk iej z k tó rą zw ią za n a je st nazw a Soboru. J a k w iadom o propozycja ta p rzy szła z zew nątrz, to znaczy z F ra n c ji, aby, ja k pow ied ział ż a rto b liw ie k a rd . T a rd in i „sp łatać figiel g a llik a n i- zm owi. To są w sp a n ia łe figle O p atrz n o ści” !
T ru d n o p rzew idzieć k w estie, k tó re będą tra k to w a n e przez Sobór, ale m ożna postaw ić hipotezy n a te m a t k ry te rió w , k tó ry m i będzie się posłu g iw ał P ap ież p rz y ich wyborze.
N a w y b ó r te m a tó w w p ły n ie n ie w ą tp liw ie ich zbieżność, zw łaszcza je śli one pochodzą z różnych k ra jó w . N a Soborze będą zapew ne o m a w ia n e pro b lem y dojrzałe, k tó ry c h ro zp a try w a n ie, w y d a je się ogólnie b ard z o pilne. Nie m ożna zapom inać o tro sk a c h osobistych J a n a X X III, ponad k tó ry m i g ó ru je niepokój o p o w ró t odłączonych braci. P o w o łan ie przez P a p ie ż a specjalnego S e k re ta ria tu d la c h rz eśc ija n odłączonych św iadczy, że sp ra w a jedności K ościoła zn ajd zie się n a p o rzą d k u obrad. D w a raz y w h isto rii K ościoła sobory były pośw ięcone sp ecjaln ie te m u p rzedm iotow i. M ianow icie II S obór Lioński, zw ołany przez p apieża G rzegorza X -go w ro k u 1274 i S obór F lo re n ck i od ro k u 1439 do 1445 pod przew o d n ictw em p apieża E ugeniusza IV.
I n ic ja ty w a J a n a X X III zw o łan ia nowego S oboru w zb u d z iła ogólne z a in te re so w an ie w kościołach p ro testan c k ich , p raw o sła w n y c h , a n g li kań sk ich , sta ro k a to lick ic h , 83 k rajó w .
P a tr ia rc h a A n tio ch ii i całego W schodu ośw iadczył, że tylk o r a d a p a ń -p ra w o sła w n a m ogłaby na in ic ja ty w ę p a p iesk ą udzielić „odpow ie dzi p raw o m y śln e j i pow szechnie w a ż n e j”. D otychczas tego ro d za ju ra d a nie o d b y ła się i nie je st zapow iedziana.
Je śli chodzi o P a tr ia r c h a t K o n sta n ty n o p o litań sk i, s e k re ta rz naczelny Ś w iętego S ynodu ośw iadczył, żę „ p a tr ia rc h a t p o w ita ł orędzie Jego Ś w iątobliw ości P a p ie ż a i u w aż a je za pierw szy k ro k w k ie ru n k u z b li że n ia pom iędzy dw om a K ościołam i i przyszłej w spółpracy, z k tó re j cały św ia t c h rz eśc ija ń sk i będzie m ógł odnieść k o rzy ść”. M gr Iakovos, arc y b isk u p p raw o sła w n y greck i dla A m ery k i nie w idzi bliskiego p o łą czenia się K ościołów , „zakładając, ja k pow iedział, że jesteśm y od d zie le n i od IX -teg o w ie k u ” .
Mgr. B askir, a rc y b isk u p K ościoła syryjskiego dla A m ery k i P ó łn o c nej uw aża, że w stę p n e k o n ta k ty będ ą nieodzow ne. K ościół o tto d o k sy jn y o św iadczył on „p rzy jm ie u d ział w Soborze, je śli będzie zaproszony. To z e b ran ie K ościołów je st w sp a n ia łą ideą i istn ie ją liczne m ożliw ości do zre aliz o w an ia jed n o ści pom iędzy nim i. Z n ałem Jego Ś w iątobliw ość i w ierzą w Jego szczerość” . Teolog rosyjski, G rzegorz F lo re n ck i w y ra ża opinię, że „fo rm aln e sp o tk a n ie ” K ościołów w in n o być p o przedzone d łu gim przygotow aniem .
P a sto r p ro te sta n c k i Boegner, szef K ościoła reform ow anego w e F ra n c ji sądzi, że S obór „będzie m ógł zaznaczyć k a p ita ln y postęp, je śli w szystkie w ielk ie w yzn an ia, odłączone od K ościoła rzym skiego, zo staną za p ro szone”. Lecz D r Lilie, przew odniczący Ś w iato w ej F e d e ra c ji L u te ra ń - skiej uw aża t ę h ipotezę za n ie praw dopodobną.
D r F isher, arc y b isk u p C a n te rb u ry , szef K ościoła an glikańskiego długo n ie ogłaszał d e k la ra c ji w zw iązku z zam ierzonym Soborem . D opiero 1 g ru d n ia n a stą p iło sp o tk a n ie d r F ish e ra z P ap ieżem w W atykanie. D r Joost de B lank, a rc y b isk u p Cap pow iedział: „w szystko, co pom aga do położenia k re su w rozłączeniu je st dobrze p r z y ję te ”. D aw ny se k re ta rz R ady K ościoła anglik ań sk ieg o dla stosunków zew n ętrzn y c h u trz y m u je : „Jeśli o b se rw ato rz y m ielib y być zaproszeni, w in n iśm y p rz y ją ć zap ro sze n ie ”
K a rd y n a ł Bea, przew odniczący S e k re ta ria tu dla c h rz eśc ija n od dzielonych, p ra g n ie rozszerzyć z n im i k o n ta k ty , podczas p rzygotow ań . do Soboru. B ędąc w N ew -Y orku, aby p rz y ją ć d o k to ra t honori causa na U n iw ersy te cie F o rd h a m , k a rd y n a ł B ea ośw iadczył, iż trz e b a p rze d e- w szystkim poszukać stycznych p u n k tó w w ch rześcijań stw ie, k tó re w n a s
tę p stw ie w in n y się stać p rz e sła n k a m i k o n ta k tó w . Są n ie w ą tp liw ie ta k ie styczne p u n k ty np. pom iędzy A nglik am i i K ościołem R zy m sk o -K ato lickim . W N iem czech g ru p y p ro te sta n tó w p o szu k u ją w spólnej drogi,
a m ianow icie w stu d ia c h b iblijnych. N ależy tu w spom nieć, że k a rd y n a ł B ea je st w y b itn y m b ib listą niem ieckim , k tó ry zn a szczególnie p r o te s ta n tyzm . Są k ra je , gdzie są sp rzy ja ją c e w a ru n k i zjednoczenia np. N iem cy, S zw ajcaria, F ra n c ja i A nglia. W końcu, k a rd y n a ł B ea dodał, że S e k re ta r i a t dla ch rz eśc ija n oddzielonych w n a stę p stw ie k o n ta k tó w , k tó re b ę dzie rozszerzał, p rze d staw i O jcom S oboru p u n k t w id zen ia ch rz eśc ija n n ie -k a to lik ó w i, że ci o s ta tn i będą in fo rm o w a n i o p ra c a c h S oboru na rzez jedności.
Po p ierw szy ch re a k c ja c h n ie k ato lik ó w O jciec św. J a n X X III w ytyczył trzy etap y p rac y n a rzecz jedności K ościołów : „ n a jp ie rw zbliżenie, póź niej n aw ią za n ie k o n ta k tó w , w końcu połączenie w ielu b ra c i oddzielo n y c h ” .
