Zbigniew Sudolski
Eugeniusz Sawrymowicz (7 stycznia
1904 - 5 lipca 1982)
Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce
literatury polskiej 74/2, 399-406
P a m i ę t n i k L i t e r a c k i L X X I V , 1983, z . 2 P L I S S N 0031-0514
EUGENIUSZ SAWRYMOWICZ (7 stycznia 1904 — 5 lipca 1982)
Pochodził z in teligen ck iej rodziny polskiej z Ł otw y, b ył syn em K on stan teg o i E ugenii z Ciem nołońskich, do 11 roku życia m ieszkał w L iba- w ie na Ł otw ie, a w latach 1915— 1921 przebyw ał w Jek atierynosław iu (D niepropietrow sku). W roku 1921 osiadł w W arszawie, w 1924 zdał m aturę. Studia rozpoczął na P olitechn ice W arszawskiej, a po roku p rze niósł się na W ydział H um anistyczny U n iw ersytetu W arszaw skiego, tam też w 1930 r. złożył egzam in końcow y u Józefa U jejskiego i otrzym ał stop ień m agistra filologii polskiej. W latach 1931— 1939 pracow ał w szk ol n ictw ie średnim , w gim nazjach i liceach w arszaw skich, m. in. rów nież w L icée Français de Varsovie. W latach 1938— 1939 piastow ał też fu n kcję sekretarza generalnego T ow arzystw a P olon istów R zeczypospolitej P o l sk iej. W czasie okupacji przebyw ał w W arszawie, uczestn iczył w ta jn ym nauczaniu. W roku 1946 uzyskał doktorat filolog ii polskiej na p odstaw ie pracy o H ym n ach K asprow icza napisanej pod kierunkiem Juliana K rzy żanow skiego, recenzow anej przez W acława Borowego. W latach 1946— 1952 u czył w liceum ogólnokształcącym im. Juliusza S łow ack iego w W ar szaw ie, objął też w r. 1946 kierow nictw o C entralnego Ośrodka D yd ak tyczn o-N au kow ego Języka Polskiego M inisterstw a O św iaty. W latach 1946—1947 b ył członkiem zespołu redakcyjnego czasopism a „P olonista”, a od 1948 w chodził w skład redakcji „P olon istyki”. W tym sam ym czasie rozpoczął sw ą w ieloletn ią działalność w T ow arzystw ie L iterackim im . Adam a M ickiewicza, gdzie w latach 1946— 1950 p ełnił funkcję sek reta rza, a od 1950 w iceprezesa Zarządu G łównego Tow arzystw a. Od roku 1951 jako w ykładow ca, a od 1955 jako zastępca profesora prow adził katedrę historii literatu ry polskiej w P ań stw ow ej W yższej Szkole P ed agogicz nej w W arszawie. W tym sam ym czasie podjął rów nież na U n iw ersy tecie W arszaw skim w y k ła d y z m etodyki nauczania historii literatury p ol sk iej. W roku 1955 Centralna Kom isja K w alifikacyjn a nadała mu ty tu ł docenta. W latach 1954— 1956 b ył członkiem Rady G łów nej M inister stw a S zk oln ictw a W yższego. Od roku 1956, po połączeniu W yższej Szk oły Pedagogicznej z U n iw ersytetem W arszawskim , był zatrudniony w tej uczelni. W listopadzie 1960 otrzym ał nom inację na profesora n a d zw y czajnego, w 1969 na profesora zw yczajnego. W latach 1960— 1966 pia
400 K R O N I K A
sto w a ł godność dziekana W ydziału F ilologiczn ego, w latach 1966— 1969 i 1971— 1972 k ierow ał Zakładem L iteratu ry R om antyzm u. 30 w rześnia 1974 przeszedł na em eryturę. D o końca życia, m im o rozw ijającej się choroby serca, pracow ał naukow o. Zm arł n agle 5 lipca 1982 w u lubionym przez sieb ie N ałęczow ie, gdzie od lat jeździł w lecie na kuracje 1.
D ziałalność naukow a i pedagogiczna prof. E ugeniusza Saw rym ow icza rozw ijała się w dwóch zasadniczych kierunkach: h istorii literatu ry pol sk iej i m etod yk i nauczania literatury. Jako h istoryk litera tu ry polskiej d eb iu tow ał w latach 1946— 1947 pracam i o Janie K asprow iczu, sta n o w ią cym i pokłosie rozpraw y doktorskiej 2. R ów n olegle do tego nurtu badań ogłaszał już w ów czas a rty k u ły p ośw ięcon e m etod yce nauczania i popu laryzacji w ied zy h istorycznoliterack iej w szk ole 3. W jednej z drukow a n y ch prac dał w yraz sw eg o zw iązku u czu ciow ego z T ow arzystw em L ite rackim im. A dam a M ic k ie w ic z a 4. T ym zain teresow an iom pozostał S a- w rym o w icz w ier n y do końca życia. Jednocześnie w latach n astęp n ych poszerzał się zakres p en etracji badaw czych Profesora. P ow od ow an y ch ę cią u d ostęp nien ia szerok im rzeszom n au czycielsk im i uczn iow sk im m a teriałów do sam od zieln ych lek tu r i studiów , w yd a ł w latach 1948— 1949 dw ie antologie: P u b lic y s t y k a p o z y t y w i z m u i P oezja s t a n i s ł a w o w s k a s. W roku 1949 został n ajb liższym w spółpracow nikiem K rzyżanow skiego jako w y d a w cy D z ie ł Ju liu sza S łow ack iego. W opracow aniu S aw rym ow
i-1 Zob. S ł o w n i k w s p ó ł c z e s n y c h p i s a r z y polskich . T. 3. W arszaw a 1964. —
Z. L i b e r a , O p r a c y n a u k o w e j i działa ln ości p e d a g o g ic z n e j E. S a w r y m o w i c z a . „R ocznik T ow a rzy stw a L itera ck ieg o im . A dam a M ick iew icza ” 1974. — S. F г у с i e, I. J o n - J o n d z e l , B ib lio g ra f ia p ra c E ugeniu sz a S a w r y m o w i c z a i p iś m i e n n ic t w o
o n im . Jw. — S. M a k o w s k i , B iografia prof. E ugeniu sza S a w r y m o w i c z a . „P rze
gląd H u m a n isty czn y ” 1983, nr 8.
2 Jan K a s p r o w i c z . W arszaw a 1946; R o z w ó j s t y l u h y m n i c z n e g o u K a s p r o w ic z a . „Prace P o lo n isty c z n e ” 1940/46; N a j w a ż n i e j s z e e l e m e n t y s t y l u re lig ijn e g o , f l y m n ó w ”
K a s p r o w ic z a . „S p raw ozd an ia z P o sied zeń T ow . N au k ow ego W arszaw sk iego”. W y
d ział I. J ęzy k o zn a w stw o i H istoria L iteratu ry, 1947, z. 1/2; Ś r e d n i o w i e c z n e m o t y w y
m a l a r s t w a w p o e z j i K a s p r o w ic z a . „P ło m ień ” 1947/48, nr 2; O źródłach a r t y z m u „ H y m n ó w " K a s p r o w ic z a . W zbiorze: L it e r a tu r a — k o m p a r a t y s t y k a — fo lklo r.
W arszaw a 1968.
3 Zob. p u b lik a cje w „ P o lo n iście”: T e g o r o c z n y p r o g r a m j ę z y k a p o ls k ie g o w k l a
sie I g im n a z j u m i m o ż l i w o ś c i je go realizacji. 1946, nr 1; O n o w e p o d r ę c z n ik i p o l skie. ( A r t y k u ł d y s k u s y j n y ) , 1946, nr 2/3; Z a g a d n ie n ie legen d li te r a c k ic h w n a u c z a n i u li te r a tu r y . 1947, z. 1/2; O l e k c y j n y m o p r a c o w a n iu m n i e j s z y c h utxoorôw l i t e rackich. Osobno u k azały się: P o r a d n ik m e t o d y c z n y do w y p i s ó w pols kic h dla k la s y V I s z k o ły p o d s t a w o w e j J. K r e c z m a r a i J. S alo niego (w spółaut. J. T r z y n a d -
l o w s k i ) . Łódź 1947; toż na kl. VII.
4 60-lecie T o w a r z y s t w a L it e r a c k ie g o im . A d a m a M i c k ie w ic z a . „R obotnik” 1946, nr 276.
5 P u b l i c y s t y k a p o z y t y w i z m u (w spółaut. T. W o j e ń s k i ) . W arszaw a 1948; P o ezja
ZMAR LI 4 0 1
cza ukazały się poem aty (t. 2) i dram aty (t. 8), w znaw iane w latach 1952, 1959. W ten sposób rozpoczął się proces inicjacji naukow ej Profesora w historię literatu ry rom antyzm u, dowodzącej przede w szy stk im grun tow nego poznania tw órczości Słow ackiego, którym urzeczony b y ł do ostatn ich dni życia. Prow adząc już sam odzielne badania i pragnąc udo stęp n ić ten okres h istorycznoliteracki szkole polskiej rozpoczął Profesor, poza dotychczas u praw ianym i studiam i z zakresu m etodyki nauczania języka i literatu ry polskiej, inform acjam i o pracy ośrodków d ydak tycz n o-n au k ow ych w P olsce 6, szeroko zakrojoną działalność popularnonau kow ą — w y d ał m. in. S łow ackiego L ir y k i i poem a ty. W y b ó r (W arszawa 1950) i przede w szystk im (w ossolińskiej serii „Nasza B ibliotek a”) szereg utw orów tego poety: B en io w sk i (1952; w znow ienie: 1954), Jan B ielecki >(1954), K ordian (1954, w znow ienia: 1956, 1958, 1960, 1962, 1963, 1965, 1967, 1969, 1973), Lilia W en eda (1954), B alladyna '(1955; w znow ienia: 1957, 1959, 1962, 1963, 1965, 1972), M azepa (1958, w znow ienie: 1960), oraz K rasińskiego Nie-Boską kom edią (opracowaną w spólnie z Z. Liberą; 1952, w zn o w ien ie w tym że roku). D zięki tej działalności udostępnione zostały szk ole polskiej te k sty arcydzieł literatury rom antycznej, każdy opraco w a n y popraw nie pod w zględem edytorskim , z odpow iednim kom enta rzem popularnonaukow ym , a przede w szystkim z obszernym w stępem ukazującym dany utw ór na tle epoki i ułatw iającym jego w łaściw ą in terpretację. Podkreśla się obecnie, iż Saw rym ow icz jako popularyzator łączył w sw y ch rozprawach an alityczn ych elem en ty badań gen ety czn ych oraz k rytyk i im m an en tn ej, w yk azu jąc jednocześnie dużą ostrożność w form ułow aniu sądów , unikając nie uzasadnionych uogólnień, chętnie p osługując się hipotezą i dom niem aniem , które starał się obudować po w ażnym i argum entam i. N ie lu b ił p edantycznych analiz form alnych, zw racał zaś uw agę na głów n e środki ekspresji danego utw oru, w skazując ty m sam ym na sp ecyfik ę opisu, charakterystyki postaci, bogactw a języka i w ersyfik a cji — całego w arsztatu poetyckiego. D zięki rzeczow ości, zw ię złości i przystępności opracow ania tom iki „Naszej B ib liotek i” sta n o w iły bardzo p oczytną lek tu rę w szkołach, o czym św iadczyć mogą liczne ich w zn ow ien ia w latach 1952— 1973.
Jednocześnie jako m iłośnik teatru, film u i m uzyki starał się S a w ry m ow icz w szeregu artyku łów w skazać szkole polskiej rów nież te dziedzi n y k ultu ry, aby pogłębiać hum anistyczne w ych ow an ie m łodzieży, w yro
8 Zob. a rty k u ły w „ P o lo n isty ce”: P r z y k ł a d o w e r o z w in ię c ie le k c ji p o ś w ię c o n y c h
o m a w i a n iu l e k t u r y p o ls k ie j w kl. VIII. 1948, nr 2; N au ka o j ę z y k u w kla sie IX .
1948, nr 4; O k r ę g o w y O śro d e k D y d a k t y c z n o - N a u k o w y w W a r sza w ie . 1949, nr 1;
O ś r o d k i d y d a k t y c z n o - n a u k o w e j ę z y k a pols kie go (osiągnięcia d o ty c h c z a so w e , p e r s p e k t y w y na prz yszłość ). 1949, nr 4; S ta n realizacji n o w y c h p r o g r a m ó w j ę z y k a pols kie go. 1950, nr 1; K o m u n i k a t y c e n tr a ln ych o ś r o d k ó w d y d a k t y c z n o - n a u k o w y c h .
1950, nr 5.
4 0 2 K R O N I K A
bić w n iej naw yk system atyczn ego uczęszczania do teatrów , kin i sal k oncertow ych, a n au czycielstw u ukazać w ielk ie w a lo ry w ych o w a w cze tk w iące w sztuk ach p okrew n ych 7.
W ślad za w yd an iam i tekstów utw orów S łow ack iego z popularnonau k ow ym i w stęp am i sz ły też starania S aw rym ow icza o przekazanie szk ole polskiej odpow iednich podręczników , które w raz z rozm aitym i w sk azów kam i m etod yczn ym i oraz p od staw ow ym kanonem lek tu r m ogłyb y tw o rzyć w arsztat p olon isty czn y szk o ły średniej. Już w r. 1950 jest w sp ó ł autorem W y p i s ó w polskich na klasę VIII (4-krotnie w zn aw ian ych w la tach 1951— 1954), w 1955 ukazało się popraw ione w yd an ie 2 tego podręcznika (w znaw iane w latach 1956— 1957); w 1956 r. w yd aje, w esp ół
E u g e n i u s z S a w r y m o w i c z
ze S tan isław em Jerschiną i Z dzisław em Liberą, Historię l i t e rat u r y pol s ki ej okresu r o m a n t y z m u dla kl. X (w znaw ianą kilkunastokrotnie w la tach 1957— 1967); w 1968 opracow uje z tym iż w spółautoram i now ą w ersję teg o podręcznika — dla II kl. liceu m ogólnok ształcącego oraz techników i liceów zaw odow ych (7-krotnie w znaw ianego w latach 1969— 1974), a w 1978 — w raz ze Z dzisław em L iberą i S ta n isła w em M akowskim — R o m a n t y z m . Pod ręc z ni k l it er at ur y pol ski ej dla kl. II szkół średnich
(no-7 Zob. m . in. O C y d z i e i W y s p i a ń s k i m . „P ło m ień ” 194(no-7/48, nr 16; F ilm f a b u
la r n y na le k c j a c h li te r a tu r y . „Film i O św ia ta ” 1952, nr 1; F ilm „Młodość C h o p in a ” a n a u cza n ie his to rii li te r a tu r y . Jw ., nr 2; F i l m y k r ó t k o m e t r a ż o w e na le kcjach j ę z y k a polskiego. Jw ., nr 10.
Z M A R L I 4 0 3
w a w ersja h istorii literatu ry dla kl. X, 5-krotnie w znaw ian a w latach 1979— 1981).
O bjąw szy w 1951 r. katedrę w P ań stw ow ej W yższej S zk ole P ed ago gicznej w W arszawie, m ógł S aw rym ow icz skupić w ok ół siebie uczniów i n ajbliższych w spółpracow ników , z którym i w latach n astęp n ych w sp ól n ie podjął in ten sy w n e badania naukow e. Z agłębienie się w pracy było n ajsk u teczn iejszym w yrazem sam oobrony, niezbędną terapią psychiczną w latach n asilającego się terroru stalinow skiego. D zięki głęboko uczci w ej, hum anitarnej p ostaw ie Profesora jego katedra była sw oistą oazą rzeczow ej pracy, życzliw ego stosunku do w spółpracow ników i troski 0 studiującą m łodzież.
W roku 1955 „W iedza P ow szech n a” w yd ała dw ie popularne m ono grafie S aw rym ow icza o M ickiew iczu i o Słow ackim . W yrazem zain tere sow ań P rofesora tw órczością M ickiewicza było też opracow anie (w opar ciu o ed ycję W. B orow ego i L. P łoszew skiego) tom u W iersze (1955), a następnie opublikow anie dw óch artykułów m ateriałow ych: D robiazgi M ic k ie w ic z o w sk ie i A d a m a M ickiew icza w ie rsz e d rezdeń skie w odpisach A. E. O dy ń c a i C. D z ia ły ń s k ie j », jak rów nież artyku łów popularnych inform u jących m. in. o obchodach roku M ickiew iczow skiego za granicą 1 o p ow ojen n ych w yd an iach p ism M ickiewicza 9. Do zain teresow ań Mic k iew iczem powróci Saw rym ow icz jeszcze w latach sześćd ziesiątych , w zw iązku z przygotow yw an iem naukow ej ed ycji listów p oety, na prze łom ie zaś lat p ięćd ziesiątych i sześćd ziesiątych głów ną u w agę pośw ięca życiu i tw órczości Słow ackiego. P ow staje w ów czas n ie tylko kilka pu b lik acji p opularyzujących w ied zę o poecie, ale rów nież szereg w n ik li w y ch stu d ió w i przyczynków do biografii i tw órczości autora K o r d ia na 10. N iew ą tp liw ie jednak n ajw ięk szym osiągnięciem n auk ow ym S a w rym ow icza było opracow anie w esp ół ze sw y m i uczniam i, S tan isław em M akowskim i Z bigniew em Sudolskim , K alen d a rza życ ia i tw ó rc zo ści J u
8 „P am iętn ik L itera c k i” 1956, zeszy t specjalny; „P am iętn ik B ib lio tek i K ór n ic k ie j” 1958, z. 6.
9 R o k M i c k i e w i c z o w s k i za granicą. N a W ęgrzech. „P olon istyk a” 1956, nr 112.
O p o w o j e n n y c h w y d a n i a c h d z ie ł A d a m a M ick iew icz a . K a to w ice 1956.
10 Juliusz S ło w acki. W 150 ro cznic ę urodzin i 110 rocznicę zgonu. W arszaw a 1959;
P i ę k n e m i a s t o rodzinne. „ P olon istyk a” 1959, nr 6; P o e ta tr zech re w olu cji. Jw . 1959,
nr 1; „ K o rd ia n ” a cenzura k r a k o w s k a w latach 1834— 1835. W zbiorze: Juliusz
S ło w a ck i. W 150 urodzin. M a teria ły i szkice. W arszaw a 1959; S ło w a c k i — R y b iń s k i — K r o s n o w s k i . W: jw .; O chro nologii l i s t ó w S ło w a ck ieg o . „P am iętnik L itera c k i” 1959,
z. 1; O o s t a t n i m t e s ta m e n c ie i o sta tn ic h listach S łow ackiego. „Przegląd H u m an i sty czn y ” 1959, nr 4; M iscellanea o Juliuszu S ło w a c k i m . „T w óczość” 1959, nr 9;
O chro nologii n ie k t ó r y c h d r o b n y c h u t w o r ó w S ło w a c k ie g o z l. 1834— 1849. W arsza
w a 1959; T o m i k „P o e z ji” S ło w a c k ie g o d e d y k o w a n y Z ie n k o w ic z o w i . „Ruch L ite r a c k i” 1960, z. 1/2; G e n e w s k a „Socié té de L e c tu r e ” a S ło w a c k i. Jw . 1961, z. 6;
N ie zn a n e sz c ze g ó ły z ż y c i a i tw ó r c z o ś c i Juliusza S łow ackiego. W zbiorze: W R o k u Sło w a ck ieg o . K a to w ice 1961; T e s t a m e n t Ju liu sza Sło w a ck ieg o . „Przegląd H u m a
4 0 4 K R O N I K A
liusza Słow ackiego (W rocław 1960). Po ukazaniu się podobnych kom pen d iów (H e n ry k S ie n k ie w icz. K a le n d a rz życ ia i tw ó rc zo ści J. K rzyżanow sk iego i K r o n ik a życ ia i tw ó rc zo ści A d a m a M ickiew icza pod redakcją S. Pigonia) u sta lił P rofeso r nieco inne zasady opracow yw ania tego ro dzaju publikacji, gdzie przy w yczerpu jącej inform acji ob ow iązyw ała przede w szystk im przejrzystość układu i czyteln ość redakcji. W k alen darium zrezygnow ano z selek cji fa k tów dotyczących p oety, w ychodząc z założenia, iż każda w iadom ość jest cenn a i m oże m ieć sw oją w y m ow ę p rzy interpretacji. K a le n d a r z życ ia i tw ó rc zo ści Juliusza Słow ackiego poza zebraniem i analizą fak tów z życia p o ety podaw ał rów nież in for m acje biograficzne o n ajb liższej rodzinie autora K ordiana, jego p rzyja ciołach i znajom ych. D zięki K a le n d a r z o w i S aw rym ow icz dał się poznać jako badacz i historyk literatu ry o dużej dociekliw ości krytyczn ej, skru pulatności, o zam iłow aniach szperackich, a zespołow a praca pozw oliła k ształtow ać te u m iejętn ości u w sp ółautorów dzieła.
N astępn ym osiągnięciem tej m iary jest 2-tom ow e opracow anie k ry ty czn e korespondencji p o ety '(Wrocław 1962). W tej ed ycji Profesor odstąpił zu p ełnie od tradycyjn ego sposobu grupow ania listów S ło w a c kiego w ed łu g bloków adresatów , w prow adzając porządek chronologiczny oraz w łączając do w yd an ia resztki ocalałej korespondencji sk ierow an ej do poety. W ydanie to, aczkolw iek zacierało literack i charakter poszcze góln ych zespołów epistolarnych, to jednak s ta ło się w ażn ym źródłem w ied zy o poecie i jego życiu , cenn ym też ze w zględ u na usun ięcie w ielu zastarzałych błędów czy niedokładności w od czytaniu rękopisów oraz w yczerpu jący kom entarz filologiczn y i rzeczow y o p row enien cji tek stów (ich część została skolacjon ow an a p onow nie z zachow anym i autografam i). E dycja ukazuje ponadto zw iązki ty ch listó w z epistológrafią epoki, roz szyfro w u je aluzje i lok alizu je cy ta ty oraz podaje szczegółow e n oty bio graficzne o osobach w ym ien ion ych w korespondencji. Z arów no w pracy nad kalendarium poety, jak i nad jego epistolografią S aw rym ow icz n ie w d a w a ł się w drobiazgow e interp retacje filologiczn e, które n ig d y go n ie pasjonow ały; u trzym u jąc sw e rozw ażania w granicach p rzysłow io w ego zdrowego rozsądku, dążył przede w szystk im do tego, b y opraco w an ie tekstu i kom entarz b y ły fu n k cjon aln e oraz dostępne dla szerokiego kręgu odbiorców.
P od sum ow aniem w ielo letn ich badań, an alityczn ych prac popularyza torskich i w y siłk u ed ytorskiego b yła w spom niana już obszerna m ono grafia o S łow ack im w yd an a w serii „P rofile” (1955), w ielok rotn ie udo skonalana i w znaw ian a. Ta popularna m onografia została znakom icie podbudow ana n ajn o w szym i w yn ik am i badań nad epoką i tw órczością S łow ack iego, a przede w szy stk im p rezen tow ała now e odczytanie utw orów i upow szechniała w ied zę o okresie m istyczn ym w życiu i tw órczości Słow ackiego, rozw iew ała m głę n iejasn ości osnuw ającą kilka ostatnich lat życia p oety i w prow adzała w krw iobieg czyteln iczego odbioru i sz e
Z MAR LI 4 0 5
rokich kręgów sp ołeczn ych (m. in. m łodzieży szkolnej) tw órczość m i styczn ą, u kazyw ała jej sen s i n iezw y k łe piękno. Poczytność m onografii 0 S łow ack im w yn ik ała rów nież z uczciw ości badawczej autora, który n ie u kryw ał m ielizn i trudności interpretacyjnych, zm uszał do refleksji, do dalszych lektur i przem yśleń.
R ów nolegle do w łasn ej działalności naukow ej kierow ał Profesor pra cam i o S łow ack im sw ych uczniów i najbliższych w spółpracow ników n . S zczegółow e badania nad epoką rom antyzm u, poszukiw ania m ateria łow e, przyn iosły rów nież stop n iow e poszerzanie pól penetracji naukow ej Saw rym ow icza. W latach sześćd ziesiątych publikuje on artyk u ły m a teriałow e pośw ięcone S tefan ow i G arczyńskiem u, A ndrzejow i S łow aczyń - skiem u, K onstantem u G aszyńskiem u 12 i — co najw ażniejsze — w yd aje (z w łasn ym w stępem i kom entarzem ) obszerny pam iętnik Jana B artkow sk iego W spom nien ia z pow stan ia 1831 r. i p ie rw sz y c h lat em igracji (1966), w y d ob y ty z rękopisu B iblioteki Polskiej w Paryżu. P odejm uje też, w sp óln ie z zespołem Zakładu Rom antyzm u In stytu tu L iteratury P olskiej U n iw ersy tetu W arszawskiego, pracę redakcyjną nad obszerną, opatrzoną kom entarzem edycją listów Leonarda N iedźw ieckiego. W yda n ie tego cennego źródła do poznania realiów życia W ielkiej Em igracji zapow iada w przyszłości P ań stw ow e W ydaw nictw o N aukow e. Profesor zdążył jed yn ie opublikow ać na ten tem at artykuł w „Roczniku T ow a rzystw a L iterackiego im. Adama M ickiew icza” (1973).
W roku 1966 pojaw iła się pierw sza praca Saw rym ow icza pośw ięcona ep istolografii M ickiewicza 13, sygnalizująca now e zainteresow ania i pole penetracji, now ą pasję, która tow arzyszyła Profesorow i do ostatnich lat jego życia, a zaow ocow ała przygotow aniem pierw szej tak obszernej k ry- tycznonaukow ej edycji korespondencji M ickiewicza (druk zapowiada „C zyteln ik ”). Jako pokłosie ty ch badań p ow stały artyk u ły pośw ięcone n ie znanym dotąd listom p oety i ustalające chronologię nie datow anej k oresp o n d en cji14. Wraz z K a le n d a rz e m życ ia i tw órczości Juliusza Sło
11 R edagow ał publikacje: Juliusz S ło w acki. A lb u m . O pracow ali S. M a k o w s k i 1 Z. S u d o l s k i . W arszaw a 1959; W k ręgu b liskich p oety. L is t y r o d z in y J. S ło
w ackie go. O pracow ali S. M a k o w s k i i Z. S u d o l s k i . W arszaw a 1960. Spra
w o w a ł ró w n ież opiekę nad pracam i doktorskim i i h a b ilita cy jn y m i tych że autorów . 12 L i s t y S tefa n a G a rc zy ń sk ie g o do Ignacego D om ejki. „Przegląd H u m an istycz n y ” 1962, nr 2. — O A n d r z e j u S ło w a c z y ń s k im . Jw . 1964, nr 3; L is t y K o n s ta n t e g o
G a s z y ń s k i e g o do A n d r z e j a S ło w a c z y ń s k ie g o (1833— 1845). „A rchiw um L itera ck ie”
t. 11 (1967).
18 J esz cze je d n a in f o rm a c ja o autogr afach l i s t ó w M ickie w ic za. „Ruch L ite ra ck i” 1966, z. 5.
14 N ie z n a n e listy A d a m a M ickiew icz a. „Rocznik T ow arzystw a L iterackiego im . A dam a M ick iew icza ” 1969; U sta lenia i uściślenia do chronologii lis tó w A. M i c k ie
w ic z a . Jw . 1971; J eszcze je d e n n ie z n a n y list M ickiew icz a. Jw . 1972; W ia d o m o ść o je s z c z e j e d n y m n i e z n a n y m liście A. M ickie w ic za. „Ruch L itera ck i” 1972, nr 2; L i s t A. M i c k ie w ic z a do H. R e e v e ’a. „B lok-N otes M uzeum L iteratury im . A dam a
4 0 6 K R O N I K A
w ackiego i korespondencją p oety — tom y listó w M ickiew icza stan ow ią dzieło życia Profesora, są trw ałym w k ładem w naukę o literaturze.
Kończąc to w sp om n ien ie o człow ieku , n au czy cielu -w y ch o w a w cy i ba daczu n ależy jeszcze w sp om n ieć o p ew n ych n ie zw y k ły ch rysach osobo w ości S aw rym ow icza. D o takich szczeg óln y ch darów zaliczyć trzeba jego duże p oczucie hum oru. P rom ieniow ał, w brew pozornej oschłości, radością życia, co pow odow ało, iż ten pow ażny i dostojny uczony b ył za w sze n ajm ilej w id zian y w tow arzystw ie, które potrafił zabaw ić św ietn ie op ow ied zianym żartem , b łysk otliw ą aluzją itp. Na p ierw szy rzut oka zasadniczy i, zdaw ałoby się, ob ojętn y w obec otoczenia, potrafił jednak słuchać inn ych , b ył n ajtrosk liw szym opiekunem , doradcą i przew odni k iem n au k ow ym dla m łod szych adeptów polonistyki. Jego praktyczne w sk azów k i u k ieru n k o w y w a ły n ieraz na całe życie w stęp u jących w szran ki naukow e badaczy.
