Bójka i pobicie w projekcie k.k.

Adam Zelga

Bójka i pobicie w projekcie k.k.

Palestra 7/9(69), 42-47

42 A d a m Z e ł g a _{N r 9 (69)}

W dostęp n y ch m i k o m e n ta rz a c h do ty c h u sta w b ra k poglądu, k tó ry b y w sk a z y ­ w a ł n a ob o w iązek o b lic za n ia o k re s u o d ro cz en ia k a r y od m o m e n tu p raw om ocności w y ro k u , a n ie o d m o m e n tu w y d a n ia o rze cze n ia co do o d roczenia k a r y 6.

O bszerny k o m e n ta rz d o n iem ieckiego k<p.k. d ra Lów ego stw ie rd z a w y ra źn ie, że „początek o k re s u u s ta la się n ie w edług m o m e n tu praw om ocności, lecz m om entu o d ro c z e n ia ” 7.

T ak i sa m pogląd w y d a je się u za sa d n io n y rów n ież p rzy in te rp re ta c ji p rze p isu a r t. 420 § 1 k.p.k. « W sz c z e g ó ln o śc i o d n o si się t o d o k o m e n ta r z y p o ls k ic h : K a l i n o w s k i e g o i S i e ­ w i e r s k i e g o ( s tr . 500) o r a z H o c h b e r g a, M u r z y n o w s k i e g o i S c h a f f a (s tr . 463), j a k r ó w n ie ż k o m e n ta r z y r a d z ie c k ic h : C z e l c o w a (s tr . 390) i S t r o g o w i c z a (s tr. 451) -o ra z n ie m ie c k ie g o k o m e n ta r z a : H i p p e l a ( s tr . 674). 7 P o r . E . L ö w e : D ie S tr a f p r o z e s s o r d n u n g f ü r d a s d e u ts c h e R e ic h ” , w y d . 19 (s tr. 1132). ADAM ZELGA

Bójka i p ob icie w p ro je k c ie k.k.

B ójka i pobicie sta n o w ią n ie w ą tp liw ie w ysoce u je m n e zja w isk o społeczne. Ich szkodliw ość społeczna zm usza do u w aż n ej a n a liz y sta n o w isk a , ja k ie w obec w y p ad k ó w b ó je k i p obicia z a jm u je p ro je k t k.k.

R e p re sja k a r n a sta n o w i tu ta j — rzecz ja s n a — ty lk o je d e n ze śro d k ó w zw a lcz a­ n ia tego u je m n eg o z ja w isk a społecznego. Z n a tu r y rzeczy in n e śro d k i w a lk i z przestęp czo ścią p rze ciw k o życiu i zd ro w iu o b y w a te li s ą je d y n ie w tó rn ą , acz n ie m a rg in eso w ą d zied z in ą z a in te re so w a ń p ra w n ik a . W chw ili obecnej (a zapew ne przez dość d łu g i jeszcze czas ta k ż e w przyszłości) nie będzie m ożna zrezygnow ać p rzy zw a lcz an iu b ó je k i w y p a d k ó w pobicia z r e p re s ji k a rn e j ja k o o sta te czn e g o śro d k a, z a p ew n ia ją ceg o w ja k im ś sto p n iu sp o łeczeń stw u o c h ro n ę przed p rz e ­

stępczością. ,

W ydaje się, że zasadniczym w a ru n k ie m tego p ow inno być ścisłe o k re śle n ie sta n u fak ty czn eg o czynów p o d leg ający ch re p re s ji k a rn o -są d o w e j. P ra w id ło w e sta n o w isk o u sta w y k a rn e j w te j m ierze pozw oli n a p o zo staw ie n ie in n y c h za g ad n ień sw obod­ n e m u u z n a n iu sędziego w zależności od k o n k re tn y c h okoliczności sp raw y .

U dział w bójce lu b p obiciu człow ieka ze sk u tk a m i o k reślo n y m i w a r t. 192 § 2 p r o je k tu p o w o d u je u k a ra n ie sp ra w c y zgodnie z sa n k cją , ja k a je s t z a w a rta w a rt.

200 § 1 p r o j e k t u . 1

i A r t. 192 § 2 p r o j.: „ C ię ż k im u s z k o d z e n ie m c ia ła lu b c ię ż k im r o z s tr o je m z d r o w ia je s t: 1) u t r a t a w z r o k u , s łu c h u , m o w y , z d o ln o ś c i p ło d z e n ia l u b in n e t r w a ł e k a le c tw o , 2) t r w a ł e z e s z p e c e n ie lu b p o w a ż n e tr w a ł e z n ie k s z ta łc e n ie c ia ła , 3) c h o r o b a z a g r a ż a ją c a ż y c iu , c ię ż k a d ł u g o tr w a ła lu b n ie u le c z a ln a c h o r o b a a lb o tr w a ł a c h o r o b a p s y c h ic z n a , 4) u s z k o d z e n ie c ia ła lu b r o z s t r ó j z d ro w ia , k t ó r e p o w o d u ją itrw a łą n ie z d o ln o ś ć d o p r a c y z a w o d o w e j lu b tr w a ł e z n a c z n e o g r a n ic z e n ie z d o ln o ś c i d o t e j p r a c y . " A r t. 200 § 1 p r o j.: „ K to b ie r z e u d z ia ł w b ó jc e l u b p o b ic iu c z ło w ie k a , je ż e li w ic h w y n ik u n a s t ą p i ła ś m ie r ć a lb o c ię ż k ie u s z k o d z e n ie c ia ła lu b c ię ż k i r o z s tr ó j z d r o w ia c z ło w ie k a , a s p r a - ■wca co n a j m n i e j m ó g ł i p o w in ie n b y ł t o p r z e w id z ie ć ,

S ta n fa k ty c z n y tego p rze p isu sta n o w i n ie m al dosłow ne p o w tó rze n ie p rze p isu a r t. 240 § 2 k.k. z pew n y m ro zszerzen iem go ze w zględu n a sk u tk i. P rz e p is te n od­ p o w iad a n ie w ą tp liw ie potrzeb ie społecznej.

Z a strz eż en ia n a to m ia st bu d zi p rze p is a rt. 200 § 2 proj., ro zsz erza jąc y s ta n f a k ­ ty c z n y b ó jk i lu b pobicia n a ta k ie w y p a d k i, k tó re pociągnęły za sobą ja k ie k o lw ie k

u szkodzenia ciała lu b ro zstró j zdrow ia. 2 J e s t to isto tn a z m ian a w p o ró w n a n iu ze sta n e m fak ty c z n y m a rt. 240 § 1 k.k. Czy je s t to je d n a k z m ian a u z a sa d n io n a?

K ry te riu m p o d ziału sk u tk ó w o b o w iąz u ją ce dziś (art. 236 k.k.) n a pew no n ie j e s t doskonałe. P ra k ty k a w y k a z u je je d n a k , że k ry te riu m to zdało eg zam in i p rz y ­ czyniło się d o w y elim in o w an ia ta k ic h zd arzeń , k tó re pociąg n ęły za sobą przew ażn ie s k u tk i błahe. Z ła m an ia kości bąd ź cięższe u ra z y z za sa d y p o w o d u ją ro z stró j zd ro w ia n a o k re s pow yżej 20 d n i. P oza tą g ra n ic ą p o z o sta ją n a ogół w ypadki, w k tó ry ch tru d n o d o p a trz y ć się p ow ażniejszego za grożenia społecznego. W raz ie u trz y m a n ia a rt. 200 § 2 p ro j. w d o ty ch czaso w ej p o sta ci n ależy liczyć się ze w zm o­ żonym n ap ły w e m do prcfcuraitur w n iosków o ściganie p rz e w a ż n ie w za jem n y ch a w a n tu r, z a ła tw ia n y c h dziś w d ra d z e p ry w a t nos k a rgo w e j . S ta n o w isk o ta k ie nie godzi się z pow szechnie p o p ie ra n ą te n d e n c ją do o g ran ic za n ia p ie n ia c tw a , w y ra ż o n ą c h o ć b y w u s ta w ie o sp ra w a c h z o sk a rż en ia p ry w a tn e g o .

D aleko idącym rozszerzen iem od p o w ied zialn o ści k a rn e j je s t zu p e łn ie now y sta;i fa k ty c z n y p rze w id zia n y w a rt. 201 § 1 p r o je k t u .3 P rz ew id z ian e j e s t n o w e p rz e ­

stępstw o, p o leg ające n a u d ziale w bójce lu b pobiciu, w k tó ry c h użyto (a w ięc nie tylk o przez spraw cę) bro n i, no ża lu b inn eg o niebezpiecznego n a rz ę d z ia . N ie n eg u jąc szkodliw ości u d z ia łu w ta k ie j bójce lu b w ta k im pobiciu, w k tó ry c h in n y u cz estn ik używ a niebezpiecznego n arz ęd zia, w y d a je się je d n a k , że w p ro w a d ze n ie tego p rz e - p isu sta n o w i w y ra z zb y t d a le k o idącej p en a liz ac ji. N ieo d d aw an ie długów je s t ta k że sz k o d liw e społecznie, je d n a k ż e n ik t p o w ażnie nie m yśli o w p ro w a d z e n iu za to odpow iedzi al n oś ci k a rn o -są d o w e j. Jeżeli odpow iedzialność z ty tu łu u d ziału w bójce lu b p obiciu jest, p ra k ty c z n ie rzecz b iorąc, p ew nym w yłom em w zasad zie •odpow iedzialności ty lk o za w ła sn e czyny, to za k res te j o d p o w iedzialności m usi b y ć sto sunkow o ograniczony.

G dyby tw ó rcy p r o je k tu b y li k o n se k w e n tn i w sw ej kazuistyce, to stw o rzy lib y dalsze sta n y p rz e stę p n e u d ziału w bójce lu b pobiciu, n ie m n ie j g ro źn e niż sta n o k reślo n y w airt. 201 § 1 p ro j. T a k w ięc m o żn a by w p ro w a d zić przesitępność u d z ia łu w bójce lu b p obiciu w n ocy (m ożliw ość sp o w o d o w an ia pow ażn y ch s k u t­ k ó w w s k u te k b ra k u ro ze zn an ia w te re n ie zajścia), w zorg an izo w an ej g ru p ie p rz e ­ stę p cz ej (a k tu a ln e ze w zględu n a istn ie ją c e w pew nych m iejscow ościach gangi chuligańskie), po u p rze d n im p o ro zu m ien iu itp. Czy byłoby to je d n a k k o m u k o lw ie k p o trze b n e?

K o n s tru k c ja a rt. 201 § 1 p ro j. p o w ra c a do po jęcia złego z a m ia ru ogólnego (dohis

m a lu s generalis). Jeżeli a u to ro m p ro je k tu p rzy św ie ca ją szczytne za sa d y um ocnie­

n ia p raw o rz ąd n o ści o ra z w ychow aw cza ro la u sta w y k a rn e j (zcb. w stę p do p ro ­ je k tu ), to p rze p is a rt. 201 § 1 p ro j. je s t za przeczeniem tych zasad.

K a rd y n a ln y m problem em , k tó ry p r o je k t p o w in ie n ja sn o ro zstrz y g n ąć, je st w ła ś c iw a ocena sto p n ia szkodliw ości społecznej czynu sp raw cy . Do przy szłej u s ta ­

2 A r t. 200 § 2 p r o j .: „ J e ż e li w w y n ik u b ó jk i lu b p o b ic ia n a s tą p iło in n e u s z k o d z e n ie c ia ła l u b i n n y r o z s tr ó j z d r o w ia , s p r a w c a p o d le g a k a r z e p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i d o l a t 5.” 3 A r t. 201 § 1 p r o j.: ,,K to b ie r z e u d z ia ł w b ó jc e lu b p o b ia iu c z ło w ie k a , w k tó r y c h u ż y to t>roni, n o ż a lu b in n e g o n ie b e z p ie c z n e g o n a r z ę d z ia , p o d le g a k a r z e p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i d o l a t 5.”

44 A d a m Z e ł g a _{Nr 9 (69)}

w y k a r n e j n a le ż y w p ro w a d zić przepis, k tó r y by p o zw a lał n a p rze k a z a n ie n ie ­ k tó ry c h sp ra w dotyczących b ójek i p o b ic ia sądom społecznym . Bo czy np. b ó jk a o znikom ych s k u tk a c h n a za b aw ie z a k ła d o w e j n ie m oże być ro zp o z n a n a p rz e z s ą d robotniczy? A lbo czy n ie w ielk ie z a jśc ie n a z a b a w ie w ie jsk ie j n ie m oże b y ć ro zp o zn an e przez o rg a n w y ło n io n y p rzez chłopskie o rg a n iz a c je społeczne? P o d o b ­ n ie — czy e w e n tu a ln ie d ro b n ie jsz e b ó jk i n ie m ogą być p o d d a n e o rze c z n ic tw u kolegiów , je ż e li szkodliw ość społeczna ty c h zd a rz e ń polega ra c z e j n a z a k łó c e n iu p o rz ą d k u p u b lic zn e g o , a n ie n a u ra z a c h fizycznych? D laczego z a sa d a ro zsz erza n ia u d z ia łu sp o łeczeń stw a w ro z strz y g a n iu k o n flik tó w m ięd zy lu d zk ich m a zostać ty lk o z a sa d ą p ap iero w ą?

P r o je k t w ogóle ty c h m ożliw ości n ie u w zględnia. W y d a je się, że ocena m ożli­ w ości ro z p a trz e n ia p e w n e j k a te g o rii sp ra w dotyczących u d ziału w bójce lu b po ­ b ic iu p rz e z o rg a n y p o za są d o w e p o w in n a w o b ecn y m o k resie n ależeć do są d u . P rz y p o zo sta w ie n iu ro z ró ż n ie n ia u szk o d zen ia ciała lu b ro z stro ju zdro w ia n a t a ­ kie, k tó re tr w a ły pow yżej 20 d n i i poniżej 20 d n i, sp ra w y dotyczące ty c h o s ta tn ic h uszkodzeń czy ro z stro jó w , a ta k ż e sp ra w y z a rt. 201 p ro j. m ogłyby podlegać p rz e k a z a n iu sądom społecznym w zależności od o ceny sądu, k tó r a by się o p ie ­ r a ła n a m a te ria ła c h s p ra w z e b ran y ch w p o stę p o w a n iu p rzygotow aw czym i p o d le­ g ając y ch — o cz y w ista — k o n tro li rew iz y jn ej.

P o d o b n e ro zw ią zan ie z a w ie ra u sta w a z d n ia 2.XII.1960 r. o sp ra w a c h z o s k a r ­ ż e n ia p ry w a tn e g o (Dz. U. N r 54, poz. 308) — n ie ste ty w ty m za k re sie nie w p ro -

dzona w życie.

C zęsto z d a rz a się, że w sp ra w a c h z a rt. 241 k.k. (zw łaszcza p rzy znikom ych sk u tk a c h ) dochodzi do polubow nego z a ła tw ie n ia sp raw y . W ta k ie j sy tu a c ji w y ro k sk a z u ją c y m oże spow odow ać czasem d alsz y w z ro st antag o n izm ó w i sta n o w ić z a ­ rz e w ie d alszy ch , n ie ra z zn aczn ie pow ażn iejszy ch w sk u tk a c h , w y d a rz e ń . P o lu ­ b o w n e z a ła tw ie n ie sp ra w y m oże • być ta k ż e je d n y m z k ry te rió w p rz e k a z a n ia sp ra w y są d o w i społecznem u, w ypo sażo n em u w p o w ażn y a u to ry te t m o ra łn y w d a ­ n y m śro d o w isk u i d z ia ła ją c e m u z użyciem in n y c h m etod niż sąd p a ń stw o w y . D an e sta ty sty c z n e w sk a z u ją n a w z ro st sk a z a ń z a r t. 240 i 241 k.k. W r o k u 1957 skazan o 7 131 osób, w ro k u 1958 — 9 374, w r o k u 1959 — 10 778, a w ro k u 1960 — 12 839 (d a n e cyt. w g Z. K ub eca i B. H o ły sta w ich p ra c y : „B ó jk a i p o b ic ie”, W yd. P ra w n ., W -w a 1962, str. 107). Jed n o cześn ie p r a c a t a p o d k reśla , że re c y d y w a p rz y sk a z a n ia c h z a r t. 240 i 241 k.k. je s t znikom a i np. w 1958 r o k u o b ję ła ty lk o 43 osoby.

P rz y w zro ście sk a z a ń z a rt. 240 i 241 k.k. n a le ż y u w zględnić n ie w ą tp liw ie p e ­ w ie n p rz y ro st ludn o ścio w y , a z d ru g ie j stro n y zn aczn ą p o p ra w ę w p ra c y o rg a ­ n ó w ścigających. C zynniki te w p ły n ęły z a p ew n e n a zw ię k sz en ie liczby sk a z a ­ n y ch . Z d ru g ie j je d n a k s tro n y liczby t e w s k a z u ją n a niem ożność ra d y k a ln e g o zw a lc z a n ia tego ty p u przestępczości za pom ocą sto so w an ia ty lk o ty c h śro d k ó w , k tó ry m i d y sp o n u je p ra w o k a rn e , w szczególności sto so w a n ia ty lk o k a r y p o zb a­ w ie n ia w olności.

C y to w a n a pow yżej p ra c a K ub eca i H o ły sta p rz y ta c z a n a d to w iele ciekaw ych d an y ch , spośród k tó ry c h n ależy p rz e d e w szy stk im w ym ienić liczby dotyczące w ie k u sp raw có w p rz e stę p s tw z a rt. 240 i 241 k.k., m ie jsc a p o p ełn ien ia tych p rz e stę p s tw , m o ty w u p o p ełn ien ia o raz czasu ich p o p ełn ien ia. Z dan y ch ty c h w y n ik a, że p rz e ­ s tę p stw a z a rt. 240 i 241 k.k. są p o p e łn ia n e n ajcz ęśc iej p rzez sp raw có w w w iek u poniżej 25 la t (52%). P rz e p ro w a d z o n e n a te re n ie w ie jsk im doch o d zen ia (około 70%) w ty c h sp ra w a c h w y k az ały , że m otyw em d o k o n an ia ty c h p rz e stę p stw b y ło

p rz e d e w szy stk im poczucie ob razy , p rz y czym w iększość b ó je k lu b w y p a d k ó w po ­ bic ia m ia ła m iejsce w godzinach m iędzy 18 a 24, i to p rz e w a ż n ie w n ie d zie lę lu b i n n y dzień św iąteczny. 85% sp raw có w ty c h p rz e stę p s tw d ziała ło pod w pływ em

alkoholu.

Je że li d o d am y d o ty c h fa k tó w w sp o m n ia n y pow yżej m o m e n t m in im a ln e j re c y ­ dyw y, to „m odel”, je śli się m ożna ta k w y razić, u cz estn ik a b ó jk i lu b pobicia p rz e d ­ s ta w ia się n a s tę p u ją c o : je s t to w z a sa d zie człow iek m łody, m ie sz k a lu b W ja k iś sposób zw iązany je s t z w sią, p o p ełn ia p rze stęp stw o pod w p ły w em alk o h o lu z o k a z ji z a b a w o d b y w a ją c y c h się w d n i w olne od p rac y . Do p rz e stę p s tw a w zasadzie nigdy ni© w ra ca .

Pow yższe o k re śle n ie n ie je s t w olne oczyw iście od w ielu uproszczeń. W y d a je się je d n a k , że w ja k im ś sto p n iu c h a ra k te ry z u je ono p ro b lem i w y zn acza k ie ru n k i jego rozw iązan ia.

J e s t to w ięc p rze d e wsizystkim pro b lem w ychow aw czy. R ola p r a w a kannego je s t n ie w ie lk a i żad n e n a jd a le j n a w e t idące w zm ożenie re p r e s ji k a rn o -są d o w e j a n i S tw orzenie now ych sta n ó w fak ty c z n y c h n ie zapobiegnie z ja w isk u b ó je k lu b p o b icia a n i też ni© zm niejszy ra d y k a ln ie jego n asile n ia . U sta w a k a r n a nie m oże zm ienić a n i obyczajow ości, a n i tra d y c ji, a n i też z a ła tw ić problem ów w ychow aw czych. F a k t zn ik o m ej re c y d y w y dow odzi, że zapo b ieg an ie po w ro to w i do p rz e stę p s tw a przez sp raw có w p rz e stę p s tw z a rt. 240 i 241 k.k. p rzez p ra w o k a r n e -jest albo znakom ite, alb o żadne. W y b ran ie k tó re jk o lw ie k z tych m ożliw ości je s t ró w n o z n a c z n e z a k c e p ­ te m tw ie rd z e n ia , że obecnie żadne ro zsz erza n ie o d p ow iedzialności k a r n e j w te j m ie rze n ie je s t potrzeb n e. P ro b le m n ie leży w sferze za in te re so w a ń p ra w n ik a k a r - n isty , a le p rze d e w szy stk im dotyczy nau czy ciela w ychow aw cy, działacza k u ltu r a l­ nego, o rg a n iz a to ra społecznego n a w si. N ie bez znaczenia je s t tu ta j w a lk a z a lk o ­ holizm em , o rg an iz o w an ie ciek aw y ch i a tra k c y jn y c h im p re z bezalkoholow ych, w zro st u d z ia łu w si w życiu k u ltu ra ln y m k r a ju (telewiffija), w z ro st czynnego ■udziału m łodaieży w iejsk ie j w sp o ic ie iitd.

N a m a rg in esie n ależ y nadm ien ić, że p ew n ą g ru p ę p rzyczyn p o w o d u jąc y ch b ó jk i s ta n o w ią k o n flik ty m a jątk o w e . D la każdego o b s e rw a to ra je s t jasn e, że p ro b lem te n j e s t ściśle zw iązany z tra d y c y jn y m poczuciem w łasn o ści w śro d o w isk u w iejsk im . Ź ró d ła ro zw ią zan ia tego p ro b lem u leżą w stopniow ym ro z w ija n iu zespołow ych fo rm g o sp o d a ro w an ia n a w si. J e s t to — o cz y w ista — p ro b lem par excellen ce ek o n o m i­ czny i p ra w o k a r n e m a tu n ie w ielk ą ro lę do spełnienia.

S łu szn a w y d a je się o b se rw ac ja , że sk azan ie, a n a w e t od b y cie k a r y za p rz e stę p ­ stw o z a r t. 240 i 241 k.k. n ie p o w o d u je p o tę p ien ia społecznego w śro d o w isk u sp raw cy , n a to m ia s t ze w zg lęd u n a swój p rzy p a d k o w y i n ie p o w ta rz a ln y c h a ra k te r n a d a je sk a za n em u zn am io n a pew n ej w arto śc i, m a jąc ej o p arc ie w w y k a z a n e j o d ­ w ad z e i agresy w n o ści w d ziała n iu . M ożna bez p rze sa d y pow iedzieć, że odbycie sto su n k o w o n ied łu g iej' k a ry , zazw yczaj w oddalonym w ięzien iu czy o śro d k u p r a ­ cy, p o w oduje w o p in ii śro d o w isk a p rz e m ia n ę m łodego człow ieka w p e łn o w a rto ś­ ciow ego członka tego środow iska, k tó ry w p rz e k o n a n iu in n y c h p o tra fi dochodzić en ergicznie sw ych żądań.

Byłoby rzeczą celow ą rozw ażenie', czy n ie m a m ożliw ości w p ro w a d z e n ia tego ro d z a ju k a r, k tó re łączyłyby się z p ew n ą d y fa m a c ją spraw cy, i czy p rzez to nie u d ało b y się w ja k im ś sto p n iu zm niejszyć licziby p rz e stę p s tw tego ro d z a ju . P ro je k t, n ie ste ty , p ró b ty c h n ie p o d ejm u je . N ie w nosi o n nic now ego do trad y c y jn e g o u ję ­ cia problem u.

46 A d a m Z e l j i Nr 9 (69)

P ro je k t ro z strz y g a p o w ażn y pro b iera te o re ty cz n y , sp o rn y w n a u c e i ju d y k a tu r z e od la t. P ro b le m e m ty m je s t m ianow icie z a g a d n ie n ie odpow ied zialn o ści u cz estn ik a bójki, k tó ry sam je d e n d o z n a ł u szkodzenia ciała. In ac zej m ów iąc, czy p rz y bójce m ożna m ów ić o istn ie n iu pokrzyw dzonego? P r o je k t uw aża, że o pokrzy w d zo n y m m ożna m ów ić ty lk o p rz y p obiciu (art. 200 § 3 i 201 § 3 prcj.). R o zw iązanie to, na pozór tra fn e , n ie w y d a je się je d n a k słuszne. Ja k k o lw ie k doty ch czaso w a ju d y k a tu r a pod w p ły w em a rt. 227a u sta w y k a rn e j n iem ieckiej do p u szczała u k a ra n ie ta k ż e i tego u cz estn ik a, k tó ry sam je d e n o d niósł o b ra ż e n ia cielesne', to je d n a k n a w e t n a u k a n iem ieck a (np. O lshausen) z a jm o w a ła p rze ciw n e stanow isko.

W ydaje się, że w now ym k.k. pow in ien się znaleźć przepis, iż u cz estn ik bójki,, je że li ty lk o o n sam d o z n a ł u szkodzenia ciała lu b ro z stro ju zdrow ia, n ie p o d leg a k arz e. Z a ta k im ro zw ią z a n ie m p rze m aw ia to, że jeżeli w w y n ik u b ó jk i n a s tą p i śm ierć u cz estn ik a, k tó ry jeszcze p rze d śm iercią złożył zezn an ia, to (zgodnie zresztą ze zd row ym ro zsąd k iem ) tr a k t u je s ię 'g o ja k o św ia d k a i nie z d a rz a się, żeby ta k ie z ezn an ia b y ły k w estio n o w an e ja k o zezn a n ia ew e n tu a ln e g o p o d ejrzan eg o . Nie m ożna w ięc inaczej ro zw iązy w ać sy tu a cji, jeżeli ró ż n i się o n a ty lk o ro d z a je m sk u tk u .

N ie w iadom o, ja k i cel p rzy św ie ca ł tw ó rco m p r o je k tu p rz y w p ro w a d z a n iu p o ję ­ cia „m n iejszej w a g i” . P o jęcie to, ja k k o lw ie k nieobce d o k try n ie i ju d y k a tu rze,, a ta k ż e o m a w ian e w ie lo k ro tn ie choćby w zw ią zk u z a r t. 257 § 2 k.k., je s t n ie w ą t­ p liw ie p rz y d a tn e w sp ra w a c h dotyczących o ch ro n y m ien ia, a le p rz y p rz e stę p stw a c h p rze ciw k o życiu i zd ro w iu lu d z k iem u je s t ono zu p e łn ie niep o trzeb n e, a n a w e t w ręcz szkodliw e.

Byłoby rze czą celow ą, żeby tw ó rc y p ro je k tu zechcieli bliżej w y ja śn ić (chociażby w tzw . słow niczku), co ozn acza to pojęcie. D otychczasow a ju d y k a tu r a u to ż sa m ia ła to po jęcie z oko liczn o ściam i w y m ie n io n y m i w a rt. 54 k.k. Jeżeli p rz y ją ć ta k ą in ­ te rp re ta c ję , to n ależ ało b y uto żsam ić p ojęcie „m niejszej w a g i” z p rz e sła n k a m i w y ­ m ie n io n y m i w a r t. 58 § 2 i 60 projeiktu. O ile je d n a k w o b o w iązu jący m k.k. u z n a ­ n ie za „przypadek; mnietjszeó w a g i” pociągało za sobą falkultaitywne n ad z w y cz ajn e złagodzenie k a ry , o ty le w p ro je k c ie ozn a cz a ono ty lk o in n y sposób w szczęcia ści­ gania. N a stę p u je o n o nie z u rz ę d u bez w n io sk u , lecz n a w n io se k p o k rzyw dzonego. T ru d n o zrozum ieć, ja k i je s t sens tego p rze p isu . Je śli m iało to odciążyć p r o k u ­ r a tu r ę od sp ra w b łah y ch , to ro zw ią zan ie ta k ie ch y b ia celu, albow iem p o k rzy w ­ dzony i ta k złoży w niosek. Je że li zaś m a to w a ru n k o w a ć ściganie o d w oli p o ­ krzyw dzonego, to z chw ilą złożenia w n io sk u w o la pokrzyw dzonego je s t bez z n a ­ czenia, jakikolw iek b. często złagodzenie k o n flik tu n a s tę p u je d c p ie ro później. J e ­ żeli w reszcie zw alcza się w n o sze n ie d ro b n y ch s p ra w o c h a ra k te rz e p ie n ia c k im przez u m o ż liw ie n ie sądow i u m a rz a n ia ta k ic h s p ra w ze w zględu na ich znikom ą szkodliw ość społeczną, to p rze p isy a rt. 200 § 3 i 201 § 3 p r o j . 4 są w y ra ze m o d ­ w ro tn ej, n ie zro zu m iałe j zu p e łn ie te n d en c ji. P rz ep isy a rt. 290 § 3 i 201 § 3 pro j. p o w in n y być skreślone^ a co naw yżej u trz y m a n e ja k o p rz e stę p stw a ścigane z o s k a r ­ żenia p ry w a tn e g o . O czyw ista, k ry te riu m „m n iejszej w ag i” m u siało b y ulec zmianie- n a inne, b a rd z ie j precy zy jn e. Je że li nie m a lepszego, to należy zachow ać d o ty c h ­ czas istn iejące (art. 236 k.k.).

P o n iew aż je d n a k p rze p is a rt. 201 § 1 p ro j. je s t nie do przyjęcia, w ięc k o n se ­ k w e n tn ie rów n ież i przepis a r t. 201 § 3 p o w in ie n być całkow icie skreślony.

4 A r t. 200 § 3 p r o j.: „W w y p a d k a c h m n ie js z e j w a g i ś c ig a n ie za u d z ia ł w p o b ic iu , o k t ó r y m m o w a w § 2 (a rt. 200 — p rz y p . m ó j A. Z. ), n a s t ę p u j e n a w n io s e k p o k r z y w d z o n e g o .”

A rt. 201 § 3 p r o j.: .,W w y p a d k a c h m n ie js z e j w a g i ś c ig a n ie za u d z ia ł w p o b ic iu , o k tó ry m , m o w a w § 1 ( a r t. 201 — p r z y p . m ó j A. Z. ), n a s tę p u je n a w n io s e k p o k r z y w d z o n e g o .”

*

U w agi pow yższe w sk a z u ją n a w n io sk i de lege feren d a . P rz e p is a rt. 200 § 1 p ro j. o d p o w ia d a istn ie ją c y m p o trze b o m społecznym . P rz ep is a rt. 200 § 2 p ro j. u ję ty je s t n ie w ą tp liw ie z b y t szeroko. U trz y m a n ie dotychczasow ego sta n u p raw n eg o je s t u z a ­ sadnione.

S k re śle n iu p o w in ie n ulec p rze p is a r t. 201 § 1 p ro j. i k o n se k w e n tn ie p rze p is a r t. 201 § 3 p ro j. U życie niebezpiecznego n a rz ę d z ia w bójce lu b po b iciu m u si być oczy­ w iśc ie u zn a n e za p rze stęp stw o . Je d n a k ż e re fo rm a u sta w o d a w stw a k a rn e g o p o w in ­ n a d a ć o k az ję do p ew n e j zm ian y te k s tu ze w zględów in te rp re ta c y jn y c h . P rz e p is ten , o b e jm u ją c y je d e n ty lk o s ta n fa k ty c z n y o p a r ty n a o b o w iąz u ją cy m obecnie p rzep isie a r t. 241 k.k., p ow inien brzm ieć, ja k n a s tę p u je : „K to, b io rąc u d ział w b ó j­ ce lu b p o b ic iu człow ieka, u ży w a p rz e d m io tu niebezpiecznego d la życia lu b zd ro w ia ludzkiego f...)” . T ak im niebezpiecznym p rze d m io te m je s t z a ró w n o b ro ń , ja k i nóż, nie m a w ięc p o trz e b y w y m ie n iać ty c h p rze d m io tó w d o d atk o w o . U życie n p . płynów chem icznych czy w rz ąc ej w o d y ta k że w y czerp ie zn am io n a tego p rz e stę p stw a . U n ik ­ nie się też tru d n o śc i in te rp re ta c y jn y c h zw iązanych z pojęciem „ n a rz ę d z ie ”, tłu m a ­ czonym dosłow nie z niem ieckiego W erk zeu g . N arzędziem w łaściw ie je s t ty lk o w y ­ tw ó r r ą k lu d z k ich p rzezn aczo n y d o określonego celu. J u d y k a tu r a m u sia ła d o ty c h ­ czas in te rp re to w a ć p o ję cie „n a rz ę d z ia ” — c o n tra le g em — rozszerzająco.

N ależy ko n ieczn ie w p ro w a d zić p rze p is stw ie rd z a ją c y w y ra źn ie, że u c z e s tn ik . bójki, k tó ry sam ty lk o d o z n a ł ro z s tr o ju zd ro w ia lu b u szkodzenia ciała, nie p o d le g a, karze.

S k re śle n iu p o w in n y ulec p rze p isy a rt. 200 § 3 i 201 § 3 p ro j. P o stu lo w ać należy prraekazanie — w ed łu g o ceny są d u — s p ra w dotyczących b ójek i pobicia sądom społecznym bąd ź kolegiom , jeżeli czyny te nie pociągnęły za sobą p o w aż n iejszy c h sk u tk ó w , zw łaszcza w ty c h w y p a d k a c h , gdy doszło do polub o w n eg o z a ła tw ie n ia sp raw y . O dnosi się to w szczególności do s ta n u fak ty c zn e g o określo n eg o w a r t.. 201 § 2 p ro j.

Ja k k o lw ie k u w agi n in ie jsz e o b e jm u ją je d y n ie tre ść dw óch a rty k u łó w p r o je k t u ,. a w ięc w ą sk i ty lk o w y cin e k za g ad n ień p ro je k tu , to je d n a k w y d a je się, że w ty m z a k re sie p r o je k t w y m ag a now ego o p rac o w a n ia, jeżeli m a o n być u sta w ą trw a łą ,, a n ie tw o re m chw ilow ym , k tó r y w k ró tce ulegnie zm ianie.

JAN KOCZNUR

Z historii w ym ow y sqdow ej w b. za b o rze

a ustria ckim *

W b. zaborze a u s tria c k im w y b itn i m ów cy są d o w i p o ja w ia ją się dopiero w d r u ­ giej połow ie X IX w . N ależą do n ich m . in.: M ikołaj Z ybliklew icz, W łodzim ierz L ew icki, Jó zef R o se n b la tt i L u d w ik S zalay w K rak o w ie, a N a ta n L oew en stein i M ichał G rek w e Lw owie.

* J e s t to d a ls z a cz ę ść m o je g o a r t y k u ł u ipt. „ P r z y c z y n e k d o h i s to r ii w y m o w y są d o w e j w d a w n e j P o ls c e ” — „ P a l e s t r a ” n r 11 z 1960 r . o r a z a r t y k u ł u p t. „Z h i s to r ii w y m o w y są ­ d o w e j w P o ls c e p o r o z n io ro w e j (z a b ó r r o s y j s k i : 1815—1918)” — „P alestnra” n r 2 z 1963 r.