O zakresie stosowania ustawowego prawa pierwokupu nieruchomości : (polemika z L. Myczkowskim)

Stefan Mizera

O zakresie stosowania ustawowego

prawa pierwokupu nieruchomości :

(polemika z L. Myczkowskim)

Palestra 9/7-8(91-92), 70-75

1965

S F E F A N M I Z E R A

O zakresie stosowania ustawowego

prawa pierwokupu nieruchomości

(polem ika z L. Myczkowskim)

1. W św ie tle w y w o d ó w i k o n k lu zji, z a w a rty ch w a rty k u le L. M y czk o w sk ieg o pt. „ P ra w o p ierw o k u p u a ochrona p ra w o b y w a te li”, trzeb a d ojść do w n io sk u , że m oże p o w sta ć za g ro żen ie in te r e só w i sw o b o d y g osp od arow an ia o b y w a te li w za k resie obrotu n ieru ch o m o ścia m i w m ia sta ch i o sied la ch , g d y ż — zd an iem A u tora — p rezy d ia rad n arod ow ych , w y k o n u ją c p rzy słu g u ją ce im z m o cy u sta w y p ra w o p ierw o k u p u n ieru ch o m o ści, m o g ą to u czy n ić w b r e w o b o w ią zu ją cem u praw u, ^ r o ­ d łem n a ru szen ia p ra w o b y w a te li m ogą b y ć — jak p isze A u tor — przek roczen ia z a ­ k a z ó w p ra w n y ch bądź b łęd y w d z ia ła ln o śc i p rezy d ió w rad n a ro d o w y ch przy r e a ­ liz a c ji p ra w a p ierw ok u p u . W obec teg o „m usi is tn ie ć sk u teczn a ochrona praw na, kitóra b y s ta n o w iła g w a ra n cję p raw orząd n ości i za b ezp iecza ła o b y w a tela przed c z y n n o śc ia m i n iezg o d n y m i z p ra w em lub sp rzeczn y m i z za ło że n ia m i p o lity k i P a ń s tw a ”.

B ę d z ie m y za p ew n e w s z y sc y zgod n i co do teg o , że w w a ru n k a ch u stroju g o sp o ­ d a r k i p la n o w ej in ic ja ty w a gospodarcza i sw o b o d a d ziałan ia o b y w a te li jest w g ra ­ n ic a c h o b o w ią z u ją c e g o sta n u p ra w n eg o m n iej czy w ię c e j sk ręp o w a n a z p ow od u n a d rzęd n o ści (p riorytetu) in teresu sp o łe c z n e g o nad in teresem p ry w a tn y m . E a ń a to o w p r a w d z ie u zn a je i och ran ia in d y w id u a ln ą w ła sn o ść oraz poręcza ca łk o w itą o ch ro n ę w ła s n o ś c i o sob istej i p raw o obrotu tą w ła sn o śc ią (d zied ziczen ie, sp rzed aż itp .), jed n a k że g w a ra n cje .te r ea lizu je n a podstawie! ob o w ią zu ją cy ch u sta w i w z a ­ k r e sie przez n ie u stalon ym .

C h ociaż n ie z o sta ła u n a s p rzep row ad zon a n a cjo n a liza cja w ła sn o śc i n ieru ch o m ej w m ia sta c h (z w y ją tk ie m obszaru m . st. W arszaw y w g ran icach a d m in istra cy jn y ch z 1945 r. oraz m a ją tk u p o n iem ieck ieg o ), n ie oznacza to jednak w c a le , żeb y obrót sk ła d n ik a m i te j w ła sn o ś c i (grunty, b u d y n k i, u rządzenia) m ógł s ię od b y w a ć w ra­ m a ch p e łn e j sw o b o d y k o n tra k to w ej. Ju ż s a m e g e n era ln e za ło że n ia p la n o w a n ia p rzestrzen n eg o i p la n o w a n ia g o sp od arczego w p ro w a d za ją z is to ty sw e j o k reślo n e sk ręp o w a n ia w ty m obrocie. T ak ie n a rzęd zia p o lity k i gosp od arczej w d zied zin ie o b rotu n ieru ch o m o ścia m i jak n orm y ob szarow e lu b m a k sy m a ln e cen y zn ajd u ją np. za sto so w a n ie n ie ty lk o do n ieru ch o m o ści ro ln y ch , le c z ta k że do g ru n tó w m ie j­ sk ic h (n orm atyw n a w ie lk o ś ć d ziałek b u d o w la n y ch , sta w k i w y p ła t z ty tu łu n a b y cia n ieru ch o m o ści przy z a sto so w a n iu p ierw ok u p u ).

K ie d y s ię za tem ro zp a tru je p raw a o b y w a te li, k tó rzy są w ła śc ic ie la m i n ie r u c h o ­ m o ś c i w m ia sta ch i o sied la ch , to n ie m ożn a tra cić z p ola w id z e n ia teg o , że P a ń stw o u sta n o w iło iszereg śro d k ó w u m o żliw ia ją cy c h re a liz a c ję d łu g o fa lo w e g o p rocesu s o ­ c ja liz a c ji teren ó w m ie jsk ic h (u rb an istyczn ych ). P ra w o p ierw o k u p u n ie je s t jed y n y m i b y n a jm n iej n ie n ajb ard ziej d o tk liw y m n a rzęd ziem m ającym n a c elu u sp o łecz­ n ie n ie m ie jsk ie j w ła sn o ś c i n ieru ch om ej. J e st przy ty m — co n a leży p o d k reślić — c h a ra k tery sty czn e, że u sta n o w ie n ie n o w y ch p raw do g ru n tó w w m ia sta ch i o sie ­ d la c h na rzecz o b y w a te li m oże n a stą p ić w y łą c z n ie w drodze p rzy zn a n ia p ra w a

TfJr 7__8 (81__ 9 2 ) S to s o w a n ie p r a w a p i e r w o k u p u n ie r u c h o m o ś c i 71

u ż y tk o w a n ia w ieczy steg o , a w ię c bez p ozb ycia się p raw a w ła sn o śc i gru n tów przez P a ń stw o .

2. N a le ż y się w p e łn i zgod zić z A utorem , że p oru szon y przez n ieg o tem af, ma "dużą d o n io sło ść p rak tyczn ą. In sty tu c ja p ierw o k u p u (w ykupu) jest n ie w ą tp liw ie .p rzedm iotem szerok iego za in tereso w a n ia , a zw iązan a z n ią p ro b lem a ty k a praw a b y ła ju ż — na co zresztą A u tor, choć n ie w y c z e r p u ją c o i, w sk a z u je w p rzy p isa ch do a r ty k u łu — w ie lo k r o tn ie rozw ażan a w p u b lic y sty c e p ra w n iczej.

. P r zed sta w io n y w a rty k u le L. M y czk o w sk ieg o sta n p ra w n y n o rm u ją cy p raw o p ie r w o k u p u o m ó w io n y jest w m ia rę w y czerp u ją co . J e ż e li jego tpeść zm u sza do p o le m ik i i w y d a je s ię b yć k o n tro w ersy jn a , to k o n fro n ta cji dom agają s ię g łó w n ie

■dwa zagad n ien ia:

a) w y k ła d n ia ch a rak teru p ra w n eg o i sk u tk ó w u ch w a ł p rezy d ió w rad n arod ow ych p o d ejm o w a n y ch w w y k o n a n iu p rzep isó w art. 30 i n a st. u sta w y z dn. 14 lipca 1961 r. o g osp od arce teren a m i w m ia sta ch i osied lach ,

b) w y ja śn ie n ie , czy w y ty c z n e R ad y M in istró w (u ch w a ła nr 62) u d zielo n e pre­ zy d io m rad n a rod ow ych m ogą sta n o w ić sa m o istn e lu b p och od n e źród ło praw ne p o d m io to w y ch praw o b y w a teli.

J e st o c z y w iste , że p rzy słu g u ją ce P a ń stw u z m ocy u sta w y p raw o p ierw ok u p u < w yk u p u ) in g eru je w sposób is to tn y w ch ron ion e przez n a sze u sta w o d a w stw o s t o ­ s u n k i w ła sn o ś c io w e (art. 133— 139 k od ek su cyw iln ego). J e ż e li w ła ś c iw y organ p a ń s t w o w y w y k o n u je p raw o p ierw o k u p u , to czy n i ta k w c elu u tw o rzen ia lub .p o w ięk szen ia n iezb ęd n eg o zap asu g ru n tó w w m ie śc ie (osiedlu), za p ew n ia ją ceg o p r a w id ło w y rozw ój gosp od ark i m ie jsk ie j. R ada M in istró w w u c h w a le nr 62 w y ­ r a ź n ie w sk a z u je (§ 3 ust. 1), że p rezyd iu m w ła ś c iw e j ra d y n a ro d o w ej p ow in n o sk o ­ r z y s t a ć z p raw a p ierw o k u p u n ieru ch o m o ści n iezb ęd n y ch d la r e a liza cji m iejsco w eg o

p la n u zag o sp o d a ro w a n ia p rzestrzen n eg o lu b w stę p n ie u sta lo n y ch za ło żeń te g o planu "W o k resie b ieżą ceg o i n a stęp n eg o p lan u p ię cio letn ieg o , jeżeli n ie zach od zą w aru n k i w y w ła sz c z a n ia n ieru ch om ości. P rezy d iu m rad y narodow ej p ow in n o w szczeg ó ln o ści ■skorzystać z p raw a p ierw o k u p u ty c h n ieru ch o m o ści, k tó re m o g ą b y ć przezn aczon e -Da n ieru ch o m o ści zam ienne:

1) d la w ła śc ic ie li w y w ła sz c z o n y c h n ieru ch om ości, k tórym p rzy słu g u je n ieru ch o ­ m ość za m ien n a (art. 10 i 53 u sta w y w y w ła szczen io w ej);

2) d la w ie c z y sty c h u ży tk o w n ik ó w , k tó ry ch p raw a w ie c z y ste g o u ży tk o w a n ia wy-, w łaszczon o;

-3) dla w ła ś c ic ie li n ieru ch o m o ści p ołożon ych w ob ręb ie obszaru u rb an izacyjn ego, za k tó re p rzy słu g u je w ła śc ic ie lo w i od szk o d o w a n ie (art. 23 us(t> 3 u sta w y o g o s­ p o d a rce teren a m i w m ia sta ch i osiedlach).

R ada M in istró w z a le c iła p onadto, że p rezyd iu m rady n a ro d o w ej p ow in n o k o ­ r z y s t a ć z p raw a p ierw o k u p u r ó w n ie ż w in n y ch w yp ad k ach , zw ła szcza u zasad n io­ n y c h w zg lęd a m i g osp od arczym i, je ż e li n a b y cie teren u w in n y m try b ie b y ło b y u tru ­ d n io n e lu b zw ią za n e z n ie w sp ó łm ie r n ie w y so k im i k osztam i. Ta d y r e k ty w a stw a rza

p o d sta w ę do d y sk recjo n a ln eg o u zn a n ia przez p rezyd iu m rad y n a ro d o w ej ok reślo n ej sy tu a c ji jak o od p ow iad ającej „ u zasad n ion ym w zg lęd o m g o sp o d a rczy m ”. M ożna to z ilu s tr o w a ć n a stęp u ją cy m p rzyk ład em : W ła ściciel dom u jed n orod zin n ego, p ołożon ego

1 M o ż n a u z u p e łn ić b ib lio g ra fię te m a t u n a s tę p u ją c y m i je s z c z e p o z y c ja m i: S te f a n B r e y e r : 'G o s p o d a rk a te r e n a m i — K u r s U s ta w o d a w s tw a G o sp o d a rc z e g o 1962/1963, Z P P , z e sz y t X I; l u d w i k B a r : S c c ja li7 ? c ja te r e n ó w u r b a n is ty c z n y c h , P U G 190., n r 0; J a d w ig a G o l a w s k a : K a b y w a n ie nieru ch o m o & ci n a w ła s n o ść P a ń s tw a , P U G 19ó3, n r 3 i 4; B r o n is ła w W a l a s z e k : O n ie k t ó r y c h p ro b le m a c h p r a w n y c h n a tle u s ta w y z d n . 14.VII.1961 r . g o sp . t e r e n , w m ia ­

72 S t e I a n Iii i * c r » N r 7 - 8 ( 9 1 — 9 2 >

w m a ły m m ie śc ie , sp rzed aje te n dom in n ej osob ie fizy czn ej; w m ie śc ie tym brak żłob k a, a to u rząd zen ie so cja ln e jest b ardzo potrzeb n e m ieszk ań com m ia sta ; b rak p rzesła n ek do za sto so w a n ia tryb u w y w ła sz c z e n ia do zb y w a n ej n ieru ch om ości; zb y ­ w a n y dom b ez w ię k sz y c h n a k ła d ó w a d a p ta cy jn y ch k w a lifik u je s ię n a u r z ą d z e n ie żłobka; p rezyd iu m rady n a ro d o w ej u w a ża w y k o n a n ie p raw a p ierw o k u p u w ty m w y p a d k u za c a łk o w ic ie u za sa d n io n e i z p ra w a -tego k orzysta. C zy m o 'n a t a k ie p o stę p o w a n ie p rezyd iu m rad y n a ro d o w ej u zn ać za n iezg o d n e z p ra w em lu b za' sp rzeczn e z z a ło że n ia m i p o lity k i P ań stw a?

W in te r e sie w ła ś c ic ie li n ieru ch o m o ści, k tó re n ie sta n o w ią w ła sn o śc i P ań stw a,, a p ołożon e są n a teren a ch o k reślo n y ch w art. 1 ust. 1 u sta w y z d nia 14 lip ca 1961 r., u sta w o d a w c a u s ta lił u sta w o w e w y łą c z e n ia (art. 33, 36) spod s to s o w a n ia praw a p ierw o k u p u (w ykupu), a ta k że w p r o w a d z ił p e w n e ry g o ry proceduralne- (3 -m iesięczn y term in do zło żen ia o św ia d czen ia o sk o rzy sta n iu z p raw a p ie r w o ­ kupu). T ego rodzaju ek sc e p c je i ry g o ry o d d zia łu ją sta b ilizu ją co na p ew n o ść obrotu n ieru ch o m o ścia m i m iejsk im i.

C zy na p rezyd ia rad n a ro d o w y ch (m iejsk ich , p o w ia to w y ch ) z o sta ły w ło żo n e d a les’ id ące o g ra n iczen ia w sto so w a n iu p raw a p ierw ok u p u (w yk u p ), n iż w s p o m n ia n e o g ra n iczen ia u sta w o w e? U jm u ją c to p y ta n ie w in n y ch sło w a c h —• czy poza n ie d o ­ p u szcza ln o ścią w y k o n y w a n ia p raw a p ierw o k u p u , p rzew id zia n ą w o k r e ślo n y c h w y ­ p adkach przez p rzep isy u sta w y z d n ia 14 lip c a 1961 r., m ogą b y ć brane pod uw agę- in n e og ra n icze n ia k ręp u ją ce sw o b o d ę d zia ła n ia w w y k o n y w a n iu p raw a pierw okupu- w in te r e sie g o sp od ark i m ie jsk ie j przez p rezyd iu m ra d y narod ow ej? A utor rep re­ ze n tu je z d e c y d o w a n y p ogląd (a czy n i: to w sposób in teresu ją cy i su g e sty w n y ), ż e ta k ie o gran iczen ia, a w ła ś c iw ie z a k a zy b ezw a ru n k o w o w y n ik a ją z p rzep isó w § 4,. 5 i 6 u c h w a ły n r 62 R a d y M in istró w i ż e sk o rzy sta n ie p rzez p rezyd iu m ra d y n a ro ­ dow ej z p raw a p ierw o k u p u w sy tu a cja ch o k reślo n y ch ty m i p o sta n o w ie n ia m i R ady- M in istró w jest n a d u ży ciem p raw a, w o b e c czego z a in tereso w a n y m osobom (sp rze­ d aw com n ieru ch o m o ści) p r z y słu g u je droga są d o w a w celu u sta le n ia n ie w a ż n o śc i ta k iej c z y n n o śc i (art. 58! k.c.).

Z w ró ćm y w p ie r w u w a g ę na sfo r m u ło w a n ie p o w o ła n y ch p o sta n o w ień u ch w ały- nr 62 R a d y M in istrów . C hyba n ie w w y n ik u d ez y n w o ltu r y term in o lo g iczn ej p ra ­ w o d a w ca u ży ł ró żn y ch term in ó w w ty c h p rzep isach : w § 4 ust. 3 — „n ie p o w in n o ”* w § 4 ust. 4 i § 5 — „nie n a le ż y ” i w § 6 „n ie k o rzy sta s i ę ”. N ie m ożn a zakładać* że ta r ó żn o lito ść o k reśleń jest p o zb a w io n a ja k ie g o k o lw ie k zn a czen ia p raw n ego.

P o z o sta w ia ją c jed n a k n a u b oczu sp ra w ę gra m a ty czn ej i teleo lo g iczn ej w yk ład n i- o m a w ia n y ch p o sta n o w ień , u zn a ć w y p a d n ie z a b ard ziej istotne) z a g a d n ien ie u s t a le ­ nia, czy w y d a n e w ram ach d e le g a c ji u sta w o w e j z art. 35 u s ta w y z dn . 14- lip ca 1961 r. w y ty c z n e R ad y M in istrów , p rzy o b lecz o n e w szatę u c h w a ły n r 62, sta n o w ią źródło* p ra w n e o g ó ln ie o b o w ią zu ją ce, a w ię c w k o n se k w e n c ji stw a r z a ją c e p o d m io to w e p raw a o b y w a teli, czy też są je d y n ie p ra w n ą fo rm ą n a d a n ia k ieru n k u d zia ła ln o ści p rezy d ió w rad n a ro d o w y ch p rzez R ad ę M in istrów . W yd aje s ię n iesp orn e, W b rew w y w o d o m L. M y czk o w sk ieg o , że ch a r a k te r p r a w n y w y ty c z n y c h R a d y M inistrów^ u d zielo n y ch p rezy d iu m rad n a ro d o w y ch w y ja śn ia n ied w u zn a czn ie p rzep is a rt. 70* u sta w y z d n ia 25 sty czn ia 1958 r. o radach n a ro d o w y ch ;(tekst je d n o lity : D z. U . z 1963 r. N r 29, p oz. 172), w m y ś l k tó reg o R ada M in istró w k o o rd y n u je d z ia ła ln o ść p r ezy d ió w rad n a ro d o w y ch oraz n a d a je k ieru n ek ich p racy, a w szczególn oścS m. in. u d ziela p rezyd iom rad n a ro d o w y ch w y ty c z n y c h d la ich d z ia ła ln o ś c i (pkt) 2> oraz o c e n ia d z ia ła ln o ść p rezy d ió w rad n a ro d o w y ch z p u n k tu w id z e n ia jej z g o d ­ n ości z p ra w em i zasad n iczą lin ią p o lity k i P a ń stw a (pkt 5). A n a lo g ic z n e u p r a w n ie ­ nia p rzy słu g u ją w m y ś l 'a rt. 72 cyt. u sta w y m in istro m w w y k o n a n iu powierzonych».

N r 7 8 (91__92) S t o s o w a n i e p r a w a p i e r w o k u p u n i e r u c h o m o ś c i 7 3

im zadań k iero w a n ia o k reślo n y m i d z ia ła m i a d m in istra cji p Ł ń siw cw ej w stosu n k u d o r eso rto w o w ła śc iw y c h w y d z ia łó w w p rezyd iach rad n a rod ow ych (organam i a d m in istra cji teren ow ej w ła śc iw y m i d o sp raw p ierw ok u p u są w y d z ia ły gosp od ark i k om u n a ln ej i m ieszk a n io w ej, a w m . st. W a rsza w ie — W y d zia ł iGosipodarki T ere­ nam i). W ynika z ty c h p rzep isó w , że w y ty c z n e R ad y M in istró w są rod zajem d y rek ­ ty w n y c h za leceń dla p rezy d ió w rad n a ro d o w y ch o zn a czen iu p ra w n o p o lity czn y m i a d m in istra cy jn y m , a n ie norm am i p ra w n y m i r e g u lu ją cy m i zak res p ra w

1

den jed n a k z za in tereso w a n y ch o b y w a te li n ie m ó g łb y z te g o ty tu łu zg ło sić za sa d - «Inych roszczeń , że zo sta ł p o m in ię ty w ro zd zie ln ictw ie m ieszk a ń (choć o czy w iście •tw a r ta b yła dla k ażd ego droga p rzew id zia n a w k.p.a.).

A u torzy, którzy ro zw a ża li zn a czen ie p raw n e w y ty c z n y c h R ad y M in istrów z a ­ w a rty ch w u c h w a le nr 62 (R. C zarn eck i, E. i J. Ł ęto w scy ), słu sz n ie n ie u zn a w a li w y k o n a n ia p raw a p ierw o k u p u p rzez p rezyd iu m ra d y n arod ow ej w sy tu a c ja c h w y ­ m ien io n y ch ; w § 4, 5 i 6 za b ezp ra w n e, g d y ż m ie li n a u w a d ze je d y n ie in stru k cy jn y ch arak ter ty ch w y ty c z n y c h i p rzy zn a w a li ty m w y ty c z n y m cech y re s fo r i in te rn i.

P o d o b n ie za p a tru je się n a zn a czen ie p ra w n e u c h w a ły n r 62 J. G o ła w sk a 2, o k r e ­ śla ją c p o sta n o w ien ia § 4—6 tej u c h w a ły je d y n ie ja k o rodzaj „ p rzeciw sk a za ń ” d la p re z y d ió w rad n a ro d o w y ch J. G o ła w sk a ro zw a ży ła m . in. w sw e j p u b lik a cji sp ra w ę sk u tk ó w w y łą c z e n ia n iek tó ry ch tr a n sa k c ji z p ierw o k u p u lu b w y k u p u , d o ­ k o n a n eg o w sam ej u sta w ie z d n ia 14 lip ca 1961 r., i sk u tk ó w p rzeciw sk a za n ia w y ­ k o n y w a n ia teg o p raw a, za w a rteg o w w y ty c z n y c h R a d y M in istrów . W w y p a d k a ch o b ję ty c h w y łą c z e n ie m u sta w o w y m a k ty n o ta ria ln e ob ejm u ją ce u m o w y sp rzed aży (d arow izn y, zam iany) p o w in n y b y ć — zd a n iem J. G oław sk iej — b ezw a ru n k o w e, p o ­ w o d u ją c e w p ro st p rzejście w ła sn o ś c i n ieru ch o m o ści n a n a b y w cę. Istn ie n ie p r z e sła ­ n e k w y łą c z e n ia p o w in ien u s ta lić n o ta riu sz sp o rzą d za ją cy aikt. D alej czy ta m y w tej p u b lik a cji: „P rzeciw sk azan ia n a to m ia st d o w y k o n y w a n ia p raw a p ierw o k u p u (w y ­ k u p u ) w y n ik a ją c e z w y ty c z n y c h R a d y M in istró w n ie u za sa d n ia ją sp orząd zen ia ak tu b ezw a ru n k o w eg o . N ie z w a ln ia ją o n e b o w iem od w y m a g a n ia z a w a rteg o w u s ta w ie lip c o w e j, ż e sp rzed aż (darow izn a, zam ian a) n ieru ch o m o ści p ołożonej na ob szarze m iejsk im m oże n a stą p ić ty lk o pod w a ru n k iem , iż p rezy d iu m ra d y n arod ow ej, k tó ­ rem u p r z y słu g u je p ra w o p ierw o k u p u (w yk u p u ), p raw a te g o n ie w y k o n a . J e ż e li w ię c (...) p rzy jm ie się , że te g o rod zaju w a ru n k o w a u m o w a za w ie r a w so b ie o fertę pod a d resem P a ń stw a d o n a b y cia n ieru ch om ości, u zn a ć w y p a d n ie, że p rezy d iu m ra d y n arod ow ej, p rzy jm u ją c ta k ą o fertę n a w e t w b r e w w y t y c z n y m K a d y M i n i s t r ó w , n i e d o p u s z c z a s i ę n a r u s z e n i a p r a w a i sk u teczn o ść o św ia d czen ia w o li o w y k o n a n iu p ra w a p ierw ok u p u (w ykupu) n ie m oże b yć k w e s ­ tio n o w a n a .”

W k o n k lu zji w ię c n ie m ożna p rzy ją ć poglądu L. M yczk ow sk iego, że w y ty c z n e R ady M in istró w za w a rte w § 4— 6 u c h w a ły n r 62 sta n o w ią w y ra źn ą tam ę do z a ­ sto so w a n ia p rzez p rezyd ia rad n a ro d o w y ch p raw a p ierw o k u p u (w yk u p u ) i za k a ­ z u ją ty m p rezyd iom p rzep row ad zan ia k o m u n a liza cji (socjalizacji) ta k ich n ieru ch o

74 S t e f a n M i z e r a _{N r 7-8 (9?— ri?)}

m ości. 'Na te g o rodzaju p rzesła n k a ch n ie m ożna ty m sam ym k o n stru o w a ć roszczeń o u z n a n ie czy n n o ści p rezy d ió w rad n a rod ow ych za n iew a żn e an i też s ta w ia ć w drodze są d o w ej oporu p rzeciw k o w y k o n a n iu u sta w o w eg o p raw a p ierw ok u p u . G d yb y w a lo r p rzeciw sk a za ń w y r a ż o n y c h w u c h w a le n r 62 R ad y M in istró w m ia ł b yć pod w z g lę d e m sk u tk ó w p ra w n y ch id e n ty c z n y ja k w y łą czen ia sto so w a n ia p ierw o k u p u z m o cy u sta w y , b y ła b y n iezrozu m iałe, d la czeg o ogół w y łą c z e ń n ie z o sta ł u ję ty w jed n y m a k cie u sta w o w y m , a k ażd e z n ic h zró w n a n e co do jeg o m o cy p raw n ej.

3. A n a lizu ją c sta n o w isk o A utora, n a le ż a ło b y k o n sek w en tn ie w p ro w a d zić jeszcze in n y w n io sek . J e ż e li w ię c p rzyjąć, że p rzek ro czen ie p o sta n o w ień § 4— 6 u c h w a ły n r 62 R ad y M in istró w p rzez p rezy d iu m ra d y n arod ow ej m o g ło b y b y ć z a k w a lif i­ k o w a n e w drodze p rocesu są d o w eg o ja k o n iew a żn e, to d la sp rzed a w cy ta k iej n ie ­ r u ch om ości (uznanej w rozu m ien iu § 4— 6 u c h w a ły R M za u p r z y w ile jo w a n ą na ró w n i z n ieru ch o m o ścią w y łą c z o n ą z m o cy u s ta w y spod p raw a p ierw ok u p u ) p o ­ w in n a b y ć o tw a r ta droga sąd ow a, w celu och ro n y jeg o in teresó w , ju ż w fa z ie sp orząd zan ia u m o w y sp rzed aży z w y b ra n y m p rzez n ie g o n ab yw cą.

N o ta riu sz — ja k w ia d o m o —> sporządza b ezw a ru n k o w ą u m o w ę sp rzed aży w w y ­ pad k ach , k ie d y P a ń stw u n ie p r z y słu g u je p ra w o p ierw o k u p u z m o c y u s ta w y , n a ­ to m ia st sporządza u m o w ę w a ru n k o w ą , m im o że d o ty czy ona n ieru ch o m o ści o k r e ­ ślon ej w § 4— 6 u c h w a ły n r 62 RM. P r ezy d iu m rad y narod ow ej d o w ia d u je się o k o n k retn ej tr a n sa k c ji sp rzed a ży dopiero p o z a w ia d o m ien iu go o treści u m o w y p rzez sp rzed a w cę oraz przez n o ta riu sza , k tó r y sporządził u m ow ę. Jak słu sz n ie w sk a z u je w sw o im a r ty k u le R. C z a r n e c k i3, „jeżeli n otariu sz od m aw ia sp orząd zen ia u m o w y b e z w a ru n k o w ej, osoba z a in tereso w a n a , zg o d n ie z art. 32 u s ta w y z dn. 25 m aja 1951 r. — P ra w o o n o ta ria cie (Dz. U . z 1963 r. N r 19, poz. il06), m oże żądać, żeb y n otariu sz p o d a ł na p iśm ie p rzy czy n y o d m ow y z p o u czen iem o try b ie za sk a rżen ia d ecy zji. W m y ś l art. 33 p o w o ła n ej u s t a w y na od m ian ę d ok on an ia c z y n ­ n ości n o ta ria ln ej p rzy słu g u je w te r m in ie ty g o d n io w y m za ża le n ie d o sądu w o j e ­ w ó d zk ieg o . S ą d w o je w ó d z k i orzeka p o sta n o w ie n ie m na p o sied zen iu n ie ja w n y m w tr y b ie p o stę p o w a n ia n iesp orn ego. P o sta n o w ie n ie sądu w o jew ó d zk ieg o n ie p o d leg a z a sk a r ż e n iu .”

J e ż e li w ię c p rzek roczen ie ogran iczeń z u c h w a ły nr 62 R ady M in istró w b y ło b y n a d u ży ciem p raw a ze stro n y p rezy d iu m rad y n arod ow ej, to m u sia ło b y b y ć ta k że z a k w a lifik o w a n e jak o n aru szen ie p ra w a p o stęp o w a n ie n otariu sza, p o p rzed za ją ce z a ję c ie przez p rezyd iu m rad y n arod ow ej o k reślon ego sta n o w isk a w sto su n k u do p rzesła n eg o a k tu n o ta ria ln eg o ((w arunkow ego). A w ię c zło że n ie za ża le n ia n a o d ­ m o w ę p o d jęcia p rzez n otariu sza żądanej przez zb y w c ę czyn n ości (sp orząd zen ie b ez­ w a ru n k o w ej u m ow y) m o g ło b y m ie ć ten sam sk u tek p ra w n y , którego L. M y cz- k o w sk i oczek u je p rzez za sk a rżen ie czy n n o ści pośw iadczenia o w y k o n a n iu p ra w a p ierw okupu) p rezyd iu m rad y n arod ow ej. O dpada w ó w c z a s cała m istern ie sk o n ­ stru o w a n a p rzez A u tora teza o p ra w a ch p o d m io to w y ch o b y w a teli, w y p ły w a ją c y c h rzek om o z p o sta n o w ień u c h w a ły n r 62 R M , k tó r e n ie m o g ą b yć — zd a n iem A u ­ tora — n a ru szo n e przez p rezy d iu m ra d y n a ro d o w ej, gd yż b y ło b y to n a d u ży ciem p raw a i p rzeczy ło zasadom w sp ó łż y c ia sp o łeczn eg o .

4. M ożna w y r a z ić p rzy p u szczen ie, że L. M yczk ow sk i n ie w y p ro w a d za łb y tak d a lek o id ą cy ch w n io sk ó w o n ied o p u szcza ln o ści w y k o n y w a n ia p raw a p ierw o k u p u zw *ąr»ny?h 7. treścią w y ty c z n y c h R ad y M in istrów , g^ yb y --rzyshj g a ją c e P " ń !tw u p raw o p ierw o k u p u b y ło sto so w a n e n a w a ru n k a ch u m ó w io n y ch z osobą trzecią (.art.

K r 7— 8 (91— 92; S t o s o w a n i e praica p i e r w o k u p u n i e r u c h o m o ś c i ₇₅

600 k.c.), a n ie w m y śl p rzep isu art. 34 u s ta w y z dn. il4 lip ca 1961 r. i przy z a ­ sto so w a n iu p o sta n o w ień u c h w a ły n r 234 R ad y M in istró w z dn. 26 lip ca 1962 r. w sp r a w ie u sta len ia cen y teren ó w n a b y w a n y ch w drodze p ierw o k u p u p rzez p r e ­ z y d ia rad narodow ych.-1 P o d sta w o w ą różn icąi — w p orów n an iu z w a ru n k a m i tr a n s­ ak cji w o ln o ry n k o w ej — w y n ik a ją c ą z p o w o ła n y ch p rzep isó w je s t reg la m en ta cja ■ceny n a b y c ia n ieru ch o m o ści i ra ta ln a za p ła ta cen y k upna. H ie r lie g t d e r H u n d b e g ra b e n . S łu szn ie zw raca u w a g ę jed en z a u to r ó w 5 na p a n u ją cy p ogląd w d ok ­ tr y n ie , ż e „w p row ad zon e w in te r e sie p u b liczn y m p raw o p ierw o k u p u , gospodarczo b io rą c, jest sła b sz ą form ą w y w ła sz c z e n ia .”

5. N ie m ożn a od m ów ić L. M yczk ow sk iem u g en era ln ie słu szn o ści w p o sz u k iw a ­ n iu p o d sta w och ron y p r a w o b y w a te li i rep rezen to w a n ia p o g lą d ó w , k tó re m ogą słu ży ć obronie w tr y b ie a d m in istra cy jn y m bądź w drodze sąd ow ej in teresó w m a ją tk o w y ch osób fiz y c z n y c h lu b osób p ra w n y ch n ie b ęd ą cy ch jed n o stk a m i p a ń ­ stw o w y m i. W yd aje się jed n ak , ż e A u to r z a ją ł p o zy cję opartą na lib e r a listy c z n y m m o d e lu gosp od arczym i sk u p ił n a d m iern ie u w a g ę n a in teresa ch p ry w a tn eg o w ła ś c ic ie la n ieru ch o m o ści, n ie d o cen ia ją c d o sta teczn ie fu n k c ji i celu p rzep isó w u s ta w y o gospodarce teren a m i w m ia sta ch i osied lach i jej p o lity c z n e g o zn aczen ia d la re a liz a c ji zasad gosp od ark i p la n o w ej i so cja liza c ji w ła sn o ś c i teren ó w u rb a ­ n isty czn y ch . S ą d y p o w szech n e m ają w n a szy m sy stem ie p raw n ym do sp ełn ien ia po w a żn ą rolę, ale ich k ogn icja n ie rozciąga s ię n a sp ory co do sp o so b u rea liza cji zasad p o lity k i gospodarczej, w tym — ta k że d ecy zji p r ezy d ió w rad narod ow ych zw ią z a n y c h z p row ad zen iem gosp od ark i teren a m i w m ia sta ch i o sied la ch , n a w e t g d y są o n e d o k on yw ane w fo rm ie c z y n n o śc i o ch arak terze cyw iln op raw n ym .

Sposób w y k o n y w a n ia p raw a p ierw o k u p u przez p rezydia rad n a ro d o w y ch p odlega je d y n ie k o n tro li ty ch organów , k tóre sp ra w u ją n adzór nad d z ia ła ln o śc ią te r e ­ n o w y c h organów w ła d z y p a ń stw o w ej. S ą d o w a k o n tro la d ecy zji o rg a n ó w a d m in i­ s tr a c y jn y c h w zak resie sto so w a n ia p raw a p ierw o k u p u m oże w ch o d zić w racnubę

ty lk o w razie n a ru szen ia p rzez te organ y u sta w o w y c h ogran iczeń przy w y k o n a n iu te g o p raw a alb o w razie zło że n ia ośw ia d czeń w >t,ym w zg lęd zie po u p ły w ie w y ­ zn a czo n eg o przez u sta w ę term in u oraz w razie w a d o św ia d czen ia w o li.

4 M o n ito r P o lsk i N r 63, poz. 300. 5 B. W a l a s z e k , o p. c it.