O książce E. Zajcewa i A. Połtoraka "Adwokatura radziecka"

Zbigniew Czerski

O książce E. Zajcewa i A. Połtoraka

"Adwokatura radziecka"

Palestra 10/9(105), 51-63

N r 9 (105) K s ią ż k a Z a jce w a i P o lto r a k a ,,A d w o k a t u r a r a d z ie c k a ” ₅₁

żeniem, że naw et zgoda stro n nie może być rozum iana jako .posiadająca moc przekreślania podstawowych zasad postępow ania. K apitalnym bowiem elementem zasady bezpośredniości jest niew ątpliw ie to, by sąd orzekający, dążąc do uistalenia praw dy obiektyw nej, sam zetknął się z dowodami i zbadał je bezpośrednio, one to bowiem stanowić m uszą podstaw ę orzeczenia o w inie i karze.

Po drugie — niedopuszczalne jest zaw ieranie przez strony swoistego układu z sądem, którego treścią byłooy "wyrażenie z góry zgody na odstępstwo od zasad postępowania, m ają one bowiem charakter publicznopraw ny i wolą stro n nie

mogą być zm ienione6S. ( .

VI. UWAGI KOŃCOWE

Kończę niniejsze rozw ażania uwagą, że nie m ają one na celu poruszenia wszys­ tkich spornych zagadnień nasuw ających isię przy w ykładni przepisów dotyczących przestrzegania zasady bezpośredniości. W arty k u le zasygnalizow ane zostały tylko niektóre w ystępujące w praktyce problemy, nasuw ające szczególnie w iele trudności i w ym agające uwzględnienia ich w zwiąiabu z pracam i kodyfikacyjnym i nad pro­ jektem nowego kodeksu postępowania karnego.

68 F o r . o r z e c z . S N z 27.11.1964 r . V K 6 /64 ( O r z e c z n i c t w o S N , w y d a w n . G e n e r a l n e j P r o ­ k u r a t u r y n r 5/64, p o z . 57).

ZBIGNIEW CZERSKI

O ksiqżce E. Zajcew a i A. Połtoraka

„Adwokatura radziecka"

Zaisady organizacji, form w ykonywania zawodu i działalności zawodowej adwo­ kata w Związku Radzieckim zostały wyczerpująco omówione w książce E. Z a j ­ c e w a i A. P o ł t o r a k a pt.: A dw okatura radziecka, w ydanej w Związku R a­ dzieckim w 1965 roiku.

Kisiążka opatrzona jest przedmową L. Sm im ow a, Przewodniczącego Sądu N aj­ wyższego RSFRR. W przedmowie tej L. Sm im ow w skazuje n a doniosłą rodę i zasz­ czytne pow ołanie adw okatury radzieckiej w socjalisty czym w ym iarze spraw iedli­ wości.

Każdy obyw atel radziecki ma nieskrępow ana swobodę wyboru obrońcy. Jak ie­ kolwiek naruszenie tego upraw nienia należy traktow ać jako sprzeczne z praw em do Obrony, zapewnionym przez konstytucję.

Praw o do obrony je st jednak — zgodnie z ustaw odaw stw em radzieckim — czymś znacznie szerszym niż sam a tylko możność zapew nienia udziału obrońcy w procesie. [Zarówno organy śledcze, ja k i p ro k u rato r oraz sąd m ają obowiązek brać z urzędu pod uw agę wszystkie okoliczności spraw y, a więc zarów no te, k tó re przem aw iają przeciwko oskarżonemu, jak i te, które przem aw iają za jego niew in­ nością, i w ten sposób umożliwić oskarżonem u obronę zgodną z przepisam i praw a. Rola adw okata ty m się jednak różni od zadań innych uczestników procesu, że

jego zadaniem jest w skazyw anie n a okoliczności ujaw nione iw totou postępow ania przygotowawczego lub w toku procesu, k tó re m ogą prow adzić do (Uniewinnienia oskarżonego lub złagodzenia jego odpowiedzialności.

P raw o radzieckie zakłada tym samym z góry pew ną jednostronność roli ad ­ wokata.

Adw okat radziecki zw iązany je st tajem nicą zawodową. Praw o Iwyraźmie z a b ra­ nia przesłuchiw ania adw okata jako św iadka na okoliczności, o których dowiedział ■sdę od swego klienta.

Czy to pod nazw ą obrońcy praw a (w okresie w ojny domowej), czy też członka kolegium obrońców (w okresie późniejszym), czy wreszcie pod obecną swą naz­ w ą — adw okat radziecki zawsze spełniał doniosłą rolę w procesie.

Niezależnie od adw okatów , będących niejako obrońcam i zawodowymi, ustaw odaw ­ stwo radzieckie zna jeszcze obrońców społecznych. S ą oni powołani przez kolek­ ty w pracowniczy lub organizację społeczną, do której należy oskarżony. Obrońcy społeczni biorą z T e g u ł y udział w spraw ach drobnych, w których mde przew iduje

srię z zasady pozbawienia wolności jako k a ry m ającej być wym ierzoną. Udział ich zresztą n i e elim inuje w niczym możliwości obrony oskarżonego przez adw okata, k t ó r y może istawać <w isprawie niezależnie od obrońcy społecznego.

L. Sm irnow podkreśla w sw ojej przedmowie, że problem atyka radzieckiego w ym iaru spraw iedliw ości (jeśli chodzi o przedm iot spraw , a zwłaszcza o ich socjo­ logiczne podłoże) różni się znacznie od tej problem atyki, z jak ą ma do czynienia sądow nictw o państw kapitalistycznych. W Zw iązku (Radzieckim zniknęła zupełnie grupa przestępców zawodowych, stale ulega zm niejszaniu liczba przestępstw po­ pełnianych z chęci zysfcu* a tak że togólna liczba przestępstw w ykazuje stałą te n ­ dencję m alejącą.

Przebudow a świadomości, jak a n astąp iła w społeczeństwie socjalistycznym, u ła t­ wia iwalkę z reliktam i okresu przedsocjalistycznego, będącym i głównym źródłem kolizji z praw em .

*

A. Rozdział pierw szy książki A rkadiusza P ółtoraka i Eugeniusza Zajcew a (ten ostatni jest znanym adw okatem leningradzkim ) poświęcony jest organizacji adw o­ k a tu ry radzieckiej.

A utorzy zw racają uw agę n a fa k t, że dekret n r 1 odnoszący się do w ym iaru sprawiedliwości zoetał w ydany po rew olucji październikow ej już i24 listopada 1917 r . i że tw órcą kolejnego arty k u łu tego d ekretu, w k tórym to a rty k u le była taowa o obranie, był Lenin osobiście.

1. K o l e g i a a d w o k a t ó w

A utorzy zaczynają od szczegółowego om ów ienia rozporządzenia o adw okaturze obowiązującego w Rosyjskiej SFRR, jako najw iększej republice związkowej, za­ znaczając zarazem , że organizacja ad w okatury w U kraińskiej SSR jest analogiczna. Różnice organizacyjne w pozostałych republikach związkowych omówione będą Osobno.

W RosyjisWej SSR działają kolegia adw okatów n a szczeblu republik autonom icz­ nych, krajów i obwodów, a ponadto dla Moskwy i Leningradu. S ą to dobrowolne stow arzyszenia osób w ykonujących zawód adw okata. Zadaniem kolegium jest ochrona p ra w i interesów praw nych obyw ateli, przedsiębiorstw , organizacji spo­ łecznych |i kołchozów oraz ochrona i um acnianie praw orządności. Kolegia m ają osobowość praw ną.

N r 9 (105) K s ią ż k a Z a jc e w a i P o łto r a k a „ A d w o k a t u r a ra d z ie c k a " ₅₃

Najogólniej biorąc, udzielają oni p orad praw nych, red ag u ją pism a i dokum enty o charakterze praw niczym — n a zlecenie osób fizycznych albo przedsiębiorst w , organizacji i kołchozów.

Biorą, d alej, udział ja k o obrońcy w procesach karnych, reprezentując interesy oskarżonego lu b sta jąc w im ieniu powodów cywilnych. W ystępują poza tym jako pełnomocnicy stro n w procesach cywilnych. Mogą rów nież n a zlecenie prtzedsaę- biorstw, organizacji i kołchozów w ystępow ać w ich imieniu przed aitbitrażem państwowym.

Organizacja, kierow nictw o i nadzór n ad działalnością kolegiów adw okatów należą do ra d m inistrów republik autonom icznych, a w kra jach i obwodach oraz w m iastach M oskwie i Leningradzie — do w łaściw ych kom itetów wykonawczych rad delegatów ludu pracującego.

Każdy obywaited radziecki m ający wyższe w ykształcenie praw nicze m aże zostać członkiem kolegium adwokatów. Sam o jed n ak wykształcenie praw nicze nie upo­ w ażnia jeszcze do w ykonyw ania zawodu adw okata. Ci obywatele, którzy ukoń­ czyli stu d ia praw nicze, lecz nie m ają za sobą co najm niej dwóch la t p racy p ra w ­ niczej, m uszą odbyć staż (aplikację) trw ającą m inim um 6 miesięcy.

W yjątkow o tylko mogą być przyjęte na członków kolegium adw okatów osoby, które nie m ając wyższego w ykształcenia prawniczego, wykonyw ały jednak zawód przez okres co najm niej pięciu la t. Takie w ypadki m uszą uzyskać aprobatę ra d y m inistrów danej republiki autonomicznej albo kom itetu wykonawczego rady de­ legatów k ra ju lufo obwodu.

Nie mogą być w pisane n a członków kolegium adw okatów osoby k a ra n e sądow ­ nie lu b też osoby, których obyczaje nie (byłyby nienaganne albo k tóre w ykazy­ w ałyby oczywistą niezdolność do spełniania obowiązków adw okata.

Każdy adw okat m a praw o występować przed każdą instancją w ym iaru spraw ie­ dliwości n a całym te rm ie Związku Radzieckiego, w ty m również przed Sądem Najwyższym ZSRR.

Wpis now ych 'Członków dokonywany jestt przez prezydium kolegium adw okatów , k tóre je st obow iązane powiadomić o każdym w pisie iradę m inistrów republiki autonom icznej 'lub kom itet wykonawczy rad y delegatów k ra ju lub obwodu bądź m iast M oskwy i Leningradu. W ciągu 7 d n i od d a ty zawiadom ienia wym ienione wyżej organy mogą anulow ać wpis, jeżeli został on dokonany w' sposób sprzeczny z tym , co stanow i rozporządzenie o adw okaturze.

Analogicznie adw okat, którem u kolegium adwokattów odmówiło przyjęcia do te ­ goż kolegium, może isię odwołać od odmownej decyzji do wymienionych (wyżej organów władzy.

Zasadnicze kw estie związane z organizacją i działalnością kolegiów adw okatów rozstrzygane są przez zgromadzenie ogólne ich członków. Ponieważ zw ołanie takich zgromadzeń jest utrudnione w kolegiach liczących przeszło 300 członków, przeto zwoływane są w zam ian konferencje delegatów. Delegaci w ybierani są przez człon­ ków biur konsultacji praw nej w stosunku liczbowym określonym przez prezy­ dium kolegium adwokatów.

Zgrom adzenie ogólne albo konferencja delegatów usitala dopuszczalną liczbę adwokatów-icałonków danego kolegium, uchw ala budlżet, określa liczbę zatrudnio­ nego personelu.

Uchwały te w ym agają zatw ierdzenia przez ra d ę m inistrów republiki autonom icz­ nej albo w ydział wykonawczy ra d y delegatów ludu pracującego.

Do ważności uchw ał potrzebna je s t obecność przynajm niej 2/3 osób u praw nio­ nych do uczestniczenia w zebraniu lub konferencji.

jak i n a żądanie rad y ministrów’’ republiki autonom icznej lu b w ydziału w ykonaw ­ czego rady delegatów albo też na żądanie 1/3 części członków kolegium.

Uchwały zebrania ogólnego lub konferencji delegatów mogą być uchylone przez rad ę m inistrów republiki autonomicznej albo w ydział wykonawczy ra d y delega­ tów, jeżeli są sprzeczne z praw em lub z rozporządzeniem o adw okaturze.

Prezydium kolegium adw okatów i kom isja rew izyjna w ybierane są w głosowaniu tajnym n a okres la t dwóch. Każdy kandydat m usi uzyskać ioo najm niej połowę głosów osób głosujących. Prezydium kolegium adw okatów i kom isja rew izyjna składają spraw ozdanie ze swej działalności przed zgrom adzeniem ogólnym lub przed konferencją delegatów.

Prezydium kolegium adw okatów w ybiera swego przewodniczącego i w iceprze­ wodniczącego przez podniesienie rąk . Ich wybór m usi być zatw ierdzony przez radę m inistrów republiki autonom icznej lub przez w ydział wykonawczy ra d y delega­ tów.

K om isja rew izyjna w ybiera przewodniczącego i sek retarza — rów nież przez podniesienie rąk . Zadaniem te j kom isji jest kontrolow anie działalności finansowej i m aterialnej prezydium kolegium adw okatów i b iu r konsultacji praw nej.

Prezydium kolegium adw okatów k ieru je działalnością kolegium w czasie m iędzy w alnym i zebraniam i, organizuje b iu ra konsultacji praw nej, czuwa nad ich dzia­ łalnością, lu stru je je system atycznie.

Prezydium kolegium adw okatów podejm uje decyzje o sprawie- w pisu nowych członków oraz w spraw ie w pisu stażystów (aplikantów), a także w spraw ie sk re ­ ślenia z listy tych członków, któnzy nie dają gw arancji należytego w ykonyw ania zawodu.

Zadaniem prezydium jest czuwanie nad ustaw icznym podnoszeniem poziomu za­ wodowego członków, n ad popularyzow aniem znajom ości i poszanow ania praw a w imasach, n ad poeiomem p racy każdego adw okata, n ad zbieraniem i upowszech­ nianiem doświadczeń uzyskanych przez biura ko n su ltacji praw nej i przez n a jle p ­ szych adwokatów.

Prezydia kolegiów red ag u ją i publikują prace, k tó re mogą być pomocne adw o­ katom w w ykonyw aniu ich zawodu. Jednym z najw ażniejszych zadań prezydiów jest 'badanie przyczyn przestępczości i wszelkich wykroczeń przeciwko praw u, a następnie przedstaw ianie konkretnych propozycji, zm ierzających do popraw y istniejącego stanu rzeczy, organom adm inistracyjnym i zainteresow anym orga­ nizacjom społecznym.

Wszelkie decyzje prezydium kolegium sprzeczne z praw em luto zarządzeniem o adw okaturze m ogą być bądź. zreasum ow ane przez samo prezydium , bądź też uchylone przez w alne zgromadzenie lub konferencję delegatów, ja k rów nież przez ra d ę m inistrów republiki autonom icznej lu b kom itet wykonaw czy ra d y delegatów.

Każdy adw okat ma czynne i biern e praw o w yborcze do iwszelkich organów ko­ legium, do którego je st wpisany.

Adwokatowi nie wolno prowadzić spraw y w następujących w ypadkach: gdy ktoś z jego krew nych uczestniczy w rozstrzyganiu procesu, wchodząc w skład organu orzekającego lub przygotow ującego proces; gdy udzielał już pomocy stro n ie »pro­

cesowej, której interesy pozostają w kolizji z interesam i zgłaszającego się klienta; gdy sam birał udział w spraw ie jako sędzia, prokurator, refere n t śledczy, biegły, tłum acz lu b świadek.

Adwokat jest zw iązany tajem nicą zawodową i nie w olno m u zdradzać inform acji, z których m u się zwierzył jego klient.

Istnieje surow y zakaz przesłuchiw ania adw okata w charakterze św iadka na oko­ liczności, o których powziął wiadomość jako obrońca w spraw ie.

N r 9 (105) K s ią ż k a Z a jce w a i P o ito rak a „ A d w o k a t u r a ra d z ie c k a ” ₅₅

Adwokat, k tó ry raz podjął się prowadzenia sprawy, nie może isię z niej w y­ cofać.

Adwokat, k tó ry jest członkiem kolegium, nie może być jednocześnie zatrudniony w innej instytucji, 'przedsiębiorstwie czy iw organizacji. W yjątek czyni się tu dla działalności pedagogicznej lub naukow ej, pod w arunkiem jednak uzyskania n a to zgody prezydium kolegium adwokatów.

Fundusze służące ,na w ynagrodzenie adw okatów radzieckich pochodzą z w płat dokonyw anych aa ich usługi.

Adwokat w Związku Radzieckim otrzym uje wynagrodzenie w czasie choroby oraz ma pirawo do em erytury na rów ni z innym i pracow nikam i.

Prezydium kolegium adw okatów dysponuje funduszam i ma prem ie dla adw oka­ tów wyróżniających się pilnością w pracy lub talentem .

Jeżeli adw okat zaniedbuje swoje obowiązki lub też gdy jego postępowanie nie da się 'pogodzić z godnością zawodu, prezydium kolegium adw okatów może zasto­ sować następujące sankcje dyscyplinarne: ostrzeżenie, upomnienie, surow ą naganę i jako najsurow sza k a ra — skreślenie z listy adwokatów.

Postępow anie dyscyplinarne uregulow ane jest przepisam i, k tóre dają adwokatowi szereg gw arancji, że będzie ono przeprow adzone w sposób zapew niający ochronę jego praw.

Przede w szystkim nie można wymierzyć żadnej kary, jeżeli minęło więcej niż jeden m iesiąc od chwili w ykrycia uchybienia albo więcej niż jeden rok od jego popełnienia.

Przed wym ierzeniem k ary prezydium kolegium adwokatów m usi uzyskać od ad­ w okata pisem ne w yjaśnienie. Każda spraw a dyscyplinarna m usi być rozpatrzona w obecności obwinionego adw okata, chyba że nie staw i się on bez uspraw iedli­ wionych przyczyn.

A dw okat może być skreślony z listy, jeżeli: 1) jest niezdolny do w ykonyw ania zawodu; 2) stale i system atycznie n arusza zaisady »organizacji w ew nętrznej jbi-ura konsultacji p raw nej; 3) zaniedbuje stale sw oje Obowiązki; 4) przyjm uje honoraria poiza kasą b iu ra ; 5) postępuje w sposób tnie dający się pogodzić ze stanow iskiem adw okata radzieckiego; 6) wreszcie — popełni przestępstw o pospolite.

Od uchw ały skreślającej z listy adw okatów , jak również od uchwał w ym ierzają­ cych inne 'kary dyscyplinarne przysługuje obwinionemu adw okatow i praw o od­ wołania się — w ciągu jednego miesiąca — do ra d y m inistrów republiki au to n o ­ micznej aiłbo też do odpowiedniego w ydziału wykonawczego rad y delegatów ludu pracującego, k tó re mogą uniew ażnić uchw ałę prezydium .

W ymierzoną k a rę dyscyplinarną uważa się za niebyłą, jeżeli adw okat zachowy­ w ał się nienagannie przez okres jednego roku po skazaniu. W w ypadkach w y jątk o ­ w ych prezydium kolegium adw okatów może zarządzić zatarcie naw et przed upły­ w em okresu jednorocznego.

W innych repuM ikach związkowych organizacja adw okatury je st podobna. W ca­ łym szeregu republik (np. w Estońskiej, Litew skiej, K irgiskiej, Tadżyckiej i in.) obszar kolegium pokryw a się z obszarem republiki związkowej. Jednakże w nie­ których republikach kolegia adwokackie podporządkow ane są nie radzie m ini­ strów, lecz komisjom praw niczym funkcjonującym przy radzie m inistrów danej republiki związkowej.

Należy dodać, że w okresie od 1939 r. do 1960 r. adw okatura radziecka działała w ram ach praw nych zakreślonych przez rozporządzenie obowiązujące n a terenie całego Związku Radzieckiego, a w ydane przez R adę M inistrów ZSRR. Jednakże rozszerzanie upraw nień poszczególnych rep u b lik związkowych spowodowało, że każda z tych republik w ydała swoje własne rozporządzenie o adw okaturze, z tym

jednak eastrzeeżniem , że w Związku Radzieckim do zagadnienia tego przywiązy­ w ana 'jest tak iwielba w aga, iż każde z tych rozporządzeń m usiało być zatw ier­ dzane osobną -uchwałą R ady Najwyższej ZSRR.

2 . D z i a ł a l n o ś ć p r e z y d i u m k o l e g i u m a d w o k a t ó w

O m awiając przykładow o kolegium adw okatów w Moskwie, należy podać, że przewodniczący kolegium zajm uje się ogólnym 'kierownictwem i 'sp raw am i fin an ­ sowymi, jeden z wiceprzewodniczących — w pisam i nowych członków i orzecznic­ tw em dyscyplinarnym , a drugi z nich czuwa nad poziomem p racy zawodowej członków kolegium oraz n ad dorobkiem zawodowym i doświadczeniami, zeb ra­ nym i przez najlepszych z nich. Inni członkowie prezydium czuwają nad p racą stażystów (aplikantów), nad pracą społeczną członków 'kolegium oraz n ad prze­ strzeganiem obowiązujących przepisów przez biura konsultacji praw nej.

Tylko przewodniczący prezydium i dwóch wiceprzewodniczących pobierają w y­ nagrodzenie za swoją pracę. Pozostałych dziesięciu członków .prezydium p racu je społecznie na zasadach nieodpłatności za ich działalność.

Prezydia kolegiów adw okatów zajm ują się zbieraniem i publikow aniem orzecz­ nictwa n a potrzeby p racy zawodowej adwokatów. Z bierają stenogram y najlepszych przem ówień. O rganizują sekcje praw a cywilnego i p raw a karnego. O pinia sekcji bywa konsultow ana w spraw ach ustawodawczych zarówno przez Sąd Najwyższy ZSRR, jak i przez poszczególne m inisterstw a.

Szczególnie aktyw na jest sekcja p raw a cywilnego w Moskwie, kierow ana przez S. Herzona ju ż od 25 lat. Wiele instancji adm inistracyjnych i kierowniczych kon­ sultuje się z tą sekcją p raw a cywilnego przed w ydaniem aktów ustawodawczych. Tacy członkowie sekcji praw a cywilnego pnzy prezydium m oskiewskiego kole­ gium adw okatów , ja k I. Komorski, I. Jelizarow i W. Grimberg, uczestniczyli w pracach kom isji opracow ującej — na polecenie R ady Najwyższej ZiSiRR — projekt zasad ustaw odaw stw a cywilnego.

Sek<jji karnej przewodniczy adw. A. «Tudin. Należą do n iej: N. F ’iaite, L. W iat- w iński i inni. Sekcja k a m a organizuje liczne dyskusje i posiedzenia naukow e.

Kolegia adw okackie prow adzą intensyw ne prace w zakresie doskonalenia szfcuki obrończej. Zlecają cne stenografow anie lub nagryw anie n a m agnetofonie mów sądowych. M oskiewskie Kolegium zleciło i(w ch arakterze doświadczenia) stenogra­ fowanie przem ów ień obrończych wygłoszonych przez 11 adw okatów w zbiorowym procesie. Stenogram y te z o s t a ł y następnie przedysikutowane i porów nane w czasie plenarnego posiedzenia prezydium z udziałem około stu adwokatów.

Zadaniem Prezydiów jest czuw anie nad w łaściw ym szkoleniem stażystów {apli­ kantów). Na zakończenie stażu kandydat do w pisu n a listę m usi się wykazać p ra k ­ tyczną um iejętnością w ykonyw ania zawodu oraz zdać egzamin, jednakże szkolenie zawodowe nie u sta je z chw ilą w pisu na listę. I tak np. w kolegium lemangradz- kim m ł«dzi adw okaci m uszą być corocznie obecni n a pięciodniowej sesji szkole­ niowej, prow adzonej przez profesorów w ydziału p raw a i najw ybitniejszych a d ­ wokatów.

3. B i u r a k o n s u l t a c j i p r a w n e j

Prezydia kolegiów adw okackich organizują b iu ra konsultacji, których zadaniem jest udzielanie pomocy praw nej zarówno osobom fizycznym, jak i osobom p ra w ­ nym. Rozmieszczenie b iu r konsultacji jest uzgadniane z terytorialnym i orga­ nam i rad.

Prezydium danego kolegium adwokatów k ieru je poszczególnych adwokatów do określonego b iura konsultaoji praw nej, dbając o to, żeby każde biuro m iało w swoim «kładzie odpowiednich specjalistów.

Nr 9 (105) K s ią ż k a Z a jce w a i P o łto r a k a „ A d w o k a t u r a ra d z ie c k a ” 57 Prezydium kolegium adw okatów wyznacza kierow nika biura konsultacji p ra w ­ nej spomiędzy członków biura, przy czym npm inacja ta musi być zatw ierdzona przez miejscową ra d ą terytorialną.

Zasadniczym zadaniem kierow nika b iura konsultacji je st rozdział p racy wśród adwokatów. K lientom przysługuje oczywiście praw o w yboru pełnom ocnika czy obrońcy, ale w w ypadku, gdy nie m ają oni specjalnych życzeń, kierow nik k o n ­ sultacji k ieru je ich do właściwego adw okata w edług swego wyboru.

Większość czasu kierow nika biura konsultacji praw nej poświęcona jest zatem przyjm ow aniu i kierow aniu klientów do adwokatów.

K ierow nik kontroluje pracę zawodową adw okatów oraz oznacza wysokość um ó­ wionych honorariów.

Co miesiąc członkowie b iu ra konsultacji zbierają się dla dokonania w ym iany doświadczeń zawodowych oraz d la om ówienia najbardziej skom plikowanych w y ­ padków ze swej praktyki.

Pomoc praw na je s t w Związku Radzieckim odpłatna. W yjątek stanow ią spraw y, w których stro n a wnosząca roszczenie o alim enty lu b o należność za pracę otrzy­ m uje (pomoc praw ną bezpłatnie. Bezpłatna jest rów nież pomoc praw na udzielana żołnierzom i m arynarzom radzieckich Bił zbrojnych.

W razie potrzeby biuro konsultacji pomaga adw okatow i iw grom adzeniu dodatko­ wych dowodów przem aw iających na korzyść klienta, zw racając się do poszcze­ gólnych organizacji o wyciągi, zaświadczenia, opinie i inne dokum enty, m ogące zwiększyć skuteczność zabiegów obrony.

Porady praw ne, udzielane ustnie bez konieczności badania akt lub analizow ania dokumentów, są również bezpłatne.

Jeśli chodzi o spraw ę z zakresu roszczeń powstałych na skutek w ypadku przy pracy, to koszt ijej prowadzenia ponosi stro n a pozwana po zakończeniu procesu. Strona powodowa nie wnosi wówczas żadnych opłat do b iu ra konsultacji, k tóre ściąga sw oją należność od pozwanego po upraw om ocnieniu się w yroku.

Spraw y k arn e dzielą się — ze względu n a konieczność u stalen ia w ynagrodze­ nia za prow adzenie spraw y — n a zwykłe i skomplikowane.

Za spraw y skom plikow ane uważa się te, k tó re w zw iązku z ekspertyzam i, ja k ie wchodzą do m ateriału dowodowego, adw okat m usi studiow ać jakieś szczególne zagadnienia.

H onorarium w spraw ach karnych nie może w zasadzie przekraczać 50 rubli. Jednakże żadna granica nie obow iązuje w spraw ach, w któ ry ch m ateriał dow o­ dow y zeb ran y w aktach wym aga specjalnego studiow ania albo w których proces

trw a przez czats dłuższy. W w ypadkach tak ich prezydium kolegium adw okatów oznacza wysokość honorarium , biorąc pod uw agę nakład pracy oraz stopień kw alifikacji obrońcy, który spraw ę prow adzi. ,

W spraw ach zaś, w których honorarium oznacza kierow nik biura konsultacji i w których proces k a rn y trw ać m a dłużej niż 3 dni, za każdy n astępny dzień trw ania rozpraw y pobierana jest opłata do wysokości 7 ru b li 50 kopiejek dziennie.

Adwokat, k tó ry broni dwóch oskarżonych, otrzym uje od każdego z nich 75% zasadniczej staw k i honorarium , a jeśli b ra n i trzech — po 60% zasadniczej staw ki honorarium od każdego z nich.

Obrona w postępow aniu odwoławczym jest honorowana odrębnie. Staw ka jest oczywiście wyższa, gdy obrońca nie bronił w I instancji.

Prow adzenie spraw cywilnych honorow ane jest według odrębnych zasad. W y­ sokość staw ek zależy w zasadzie od w artości przedm iotu sporu, przy czym g ra­ nica staw k i w yznaczanej przez kierow nika biura konsultacji nie może p rzek ra­ czać 60 rubli.

W wypadkach, w których zdaniem kierow nika biura konsultacji w artość pracy świadczonej przez adw okata nie mieści isię w granicy staw ki 60-rublowej, zw raca się on do prezydium kolegium adw okatów z prośbą o oznaczenie wysokości ho­ norarium w tym konkretnym wypadku.

Staw ki w spraw ach, w których przedm iot sporu nie m a określonej w artości cyfrowej (np. spraw y o eksm isję itp.), oznaczone są odrębnie.

Jeżeli rozpraw a cyw ilna trw a w danej sprawie dłużej niż 3 dni, to tza każdy następny dzień pobierana jest staw ka dzienna tak jaik iw spraw ach karnych.

Za obronę w instancji odwoławczej adw okat otrzym uje 40% sitawtki zasadniczej, jeśli prow adził spraw ę w I instancji, oraz 80% .stawki zasadniczej, jeśli danej spraw y cywilnej w I instancji nie prowadził.

Odrębne staw ki obowiązują za działalność adw okatów w spraw ach rozpozna­ w anych iw drodze nadzoru sądowego.

Pomieiważ adw okat radziecki może staw ać n a terenie całego terytorium Związku Radzieckiego, istn ieją specjalne przepisy norm ujące opłaty i istawki związane z w yjazdam i adw okatów poza m iejsce ich stałej sie d zib y ..

W iwie’iu w ypadkach ustaw odaw stw o radzieckie (w sposób kategoryczny przew i­ duje obowiązkowy udział adw okata w sprawie. Ma to m iejsce m . in. (wówczas, gdy w spraw ie oskaTŻa p ro k u ra to r lub oskarżyciel publiczny, gdy oskarżony je st niemy, głuchy lu b dotknięty innym i poważnymi ułom nościam i fizycznymi lub psychicznymi, a także wówczas, gdy je st on nieletni, gdy n ie zna języka, w k tó ­ rym toczy isię rozpraw a, oraz w wypadkach, gdy m iędzy stronam i procesu zachodzi kolizja interesów i gdy przynajm niej jedna ze stro n w takiej sytuacji korzysta

7. pomocy adw okata. Udział adw okata jest poza tym bezwzględnie konieczny, gdy oskarżonemu grozi najw yższa kara.

W tych w szystkich w ypadkach adw okat jest u stanaw iany z urzędu.

W ynagrodzenie adw okata z urzędu (pokrywane je st albo z funduszu specjal­ nego, którym rozporządza prezydium kolegium adw okatów , albo taż o wysokości tego w ynagrodzenia orzeka sąd, u stalając postanow ieniem wysokość kosztów obrony oskarżonego.

Adwokaci świadczą usługi praw ne nie tylko n a rzecz osób fizycznych, ale i na rzecz osób praw nych, jak przedsiębiorstw a i instytucje. Pomoc ta może mieć ch a ­ ra k te r jednorazowy łu b stały. Jeżeli m a ona c h a ra k te r stały, to wówczas zaw ie­ ran a jesit specjalna umowa między biurem konsultacji praw nej a osobą praw ną. Zasada swobodnego w yboru adw okata obowiązuje rów nież i w tych wypadkach.

Kw oty w pływ ające z ty tu łu wynagrodzeń za świadczone usługi praw ne w pisy­ w ane są na konta poszczególnych adwokatów. Co m iesiąc ustala się globalną sumę wpływu każdego z adwokatów.

Potrącenia wynoszą od 25% do 30% w pływ u b ru tto i przekazyw ane ,są n a rzecz kolegium adwokatów. Znaczna jednak część tych sum obracana jest na rzecz sa­ mych adw okatów — w tej czy innej postaci. I ta k np. w 1961 r. Moskiewskie Kolegium Adwokatów otrzym ało z ty tu łu dokonanych potrąceń 25% ogólnego wływu zarobków członków kolegium , z czego: 7% zostało przeznaczone n a płatne urlopy, 1.63% na opłacenie obron z urzędu, 4,13% n a opłacenie składki ubezpieczeń społecznych, zapew niających zasiłek chorobowy i bezpłatną pomoc lekarską, 8,98% na koszt działalności b iura konsultacji praw nej (wynagrodzenie kierow nika, m a­ szynistek, koszty ogólne utrzym ania biura), 0,43% na podnoszenie poziomu zawodo­ wego członków !ko’egium i uposażenie stażystów (aplikantów), 0,33% na pomoc ko­ leżeńską świadczoną adwokatom i ich rodzinom na w ypadek choroby, przejścia na rentę lub zgonu oraz 2,27% n a utrzym anie prezydium kolegium adwokatów.

Nr 9 (105) K s ią ż k a Z a jce w a i P o lto ra k a „ A d w o k a t u r a r a d z ie c k a ’ ’ 59 również ma świadczeniu pomocy praw nej osobom praw nym przed organam i a r ­ bitrażu państwowego lub resortowego w a z w procesach karnych przy wnoszeniu powództw cywilnych w imieniu pokrzywdzonych działalnością przestępczą p rzed ­ siębiorstw i instytucji.

» 4. D z i a ł a l n o ś ć s p o ł e c z n a , n a u k o w a i p e d a g o g i c z n a a d w o k a t ó w

Wielu adwokatów radzieckich łączy siwoją działalność zawodową z aktywnością naukową, pedagogiczną lu b literacką. W samej tylko Rosyjskiej SRR czterdziestu dwóch adw okatów m a stopnie pracow ników naukow ych (w tym także stopnie profesora). Ogółem pięćdziesięciu adw okatów w ykłada na w ydziałach praw a.

A dw okatura radziecka w ydała plejadę znakom itych teoretyków .prawa, ja k choćby np. A. Antimomowa, doktora praw a, profesora iw Narodowym Instytucie Ekonomii im. Plechanow a i dyrektora sekcji praw a cywilnego w Związkowym Instytucie Nauk Praw nych.

M. Niikiforow, znany praw nik radziecki, dyrektor sekcji p raw a karnego w Z w ią­ zkow ym Instytucie N auk Praw nych, również rozpoczynał sw oją k arierę p ra w ­

niczą jako adw okat.

W. Suchodriew, były adwokat i przewodniczący Moskiewskiego Kolegium Ad­ wokatów, m ianow any był w swoim czasie w icem inistrem sprawiedliwości, a n a ­ stępnie, po zlikw idow aniu tego m inisterstw a, wiceprzewodniczącym Komisji P ra w ­ niczej przy Radzie M inistrów ZSRR.

A. Sam iński, były adw okat lenigradzki, jest przewodniczącym w ydziału w tej samej K om isji Praw niczej.

Działalność społeczna adw okatury radzieckiej jest b. różnorodna. Zaliczyć do niej można przede wszystkim bezpłatne poradnictw o dla robotników i kołchoźni­ ków oraz pełnienie funkcji obrońcy z urzędu.

A dw okatura radziecka uczestniczyła również — w ram ach bezpłatnej pracy społecznej — w przygotow yw aniu nowelizacji p raw a o rentach i ubezpieczeniach jakie w ydano d la całego terytorium Zw iązku Radzieckiego. Dla należytej precyzji tego ta k w ażnego a k tu ustawodawczego toyło Tzeczą konieczną, żeby specyfika poszczególnych grup ludności i grup zawodowych została opracow ana e należytą drobiazgowością. A dw okatura radziecka uczestniczyła więc w tych pracach p rz y ­ gotowawczych, a następnie w ram ach ibezpłatnej (pracy społecznej zaizmajamiała ludność z postanow ieniam i znowelizowanej ustawy.

Zadaniem adw okatury radzieckiej, realizow anym w ram ach p racy społecznej, jest popularyzacja praw a, badanie przyczyn przestępczości i form ułow anie postu- !atów zm ierzających do jej zm niejszenia przez wskazyw anie środków z a ra d ­ czych.

W roku 1961 w samej tylko Rosyjskiej SRR odbyło się przeszło 70 000 konfe­ rencji, których tem atem była popularyzacja praw a prowadzona przez adwokatów. A utorzy w ym ieniają przykładow o nazw iska najw ybitniejszych żyjących adw o­ katów radzieckich: L. Wietwińskiego, Samsonowa i w ielu innych. Samsonow, przewodniczący Moskiewskiego Kolegium Adwokatów, był zaproszony w roku 1961 na doroczną konferencję adw okatów w Paryżu. Spotkał s i t tam z w ielu p ra w n i­ kam i francuskim i, m. in. z p. B attistinim , prezesem francuskiego Sądu K asacyj­ nego, oraz z adw. Paulem Arrighim, ówczesnym dziekanem paryskiej izby adw o­ kackiej.

W ybitnym znawcą praw a karnego i znakom itym obrońcą jest A. Judin. Inni w ybitni adwokaci to I. Sklarski, W. Muchin ■> W. Jelizarow.

B. Rozdział drugi książki om aw ia rolę adw okata w procesie karnym .

1 . K i l k a z a g a d n i e ń p r a w n y c h i e t y c z n y c h

Między w ybitnym i teoretykam i i p rak ty k am i radzieckiego praw a karnego toczy się obecnie ożywiona dyskusja, k tóra zm ierza d o precyzyjnego ustalenia ro li a d ­ w okata w procesie karnym . D yskutow ana jest zwłaszcza sfera zagadnień etycz­ nych związanych z ro lą adw okata radzieckiego wobec isądu w różnych sytuacjach, jakie mogą w yniknąć w procesie. Jak dalece pozycja adw okata je st samodzielna oraz iw sjaiksich twyipadkach je st ona uzależnienia od w oli k lien ta — oto zagadnie­ nia, k tóre znalazły się w ogniu dyskusji.

Naczelnym zadaniem radzieckiego procesu karnego jest w ykrycie praw dy. Jaki jęst udział adw okata w tym zadaniu?

W ydaje się, że dyskusja n a ten tem at nie jest jeszcze zakończona.

Obszernie cytowane są poglądy iprof. Strogowicza, którego zdaniem teoria o k re­ ślająca rolę adw okata jako pom ocnika sądu nie da się utrzym ać. A dw okat jest przede w szystkim obrońcą oskarżonego i może działać tylko na jego korzyść. Nie' może on (powoływać dowodów przeciw ko oskarżonem u and działać Iw żaden Inny sposób, k tó ry mógłby pogorszyć jego sytuację. Zadaniem adw okata jesrt w yjaśniać okoliczności, k tó re m ogłyby prowadzić do uniew innienia oskarżonego lub do z ła ­ godzenia jego odpowiedzialności. Nie może on działać w sposób, który pogorszyłby sytuację i odpowiedzialność oskarżonego.

Prof. Cyipkin natom iast podkreślił w swoich publikacjach ro lę społeczną adw o­ kata, k tó ry m oralnie odpowiedzialny jest za sw oją pracę przed społeczeństwem i przed wym iarem sprawiedliwości.

Rola adw okata n ie jest równoległa do pozycji oskarżonego w procesie. Według praw a radzieckiego obrońca może zapoznać się z zebranym przeciwko oskarżanemu m ateriałem dowodowym już od chwili przedstaw ienia m u zarzutów w śledztwie, a tym czasem sam zainteresow any może skorzystać z tego przyw ileju dopiero w chw ili zam knięcia śledztwa i końcowego przesłuchania.

Dla adw okata obrona jest w ykonyw aniem obowiązku, dla oskarżonego — jego praw em , z którego m oże Skorzystać lu b nie, skoro przysługuje m u naw et praw o

pełnej odmowy zeznań. (

Cytowane są również poglądy innych w ybitnych praw ników radzieckich, m. in. adw okatów K. Sinajskiego, A. Lewina, P. Ogniejewa i W. Rosselsa, T. Sokołowa,

A. Zubina, G. Iarjinefta i W. Golddnera.

W żadnym w ypadku nie wolno naruszać tajem nicy zawodowej adw okata. Praw o radzieckie zakazuje przesłuchiw ania obrońcy na okoliczności, o których powziąć

wiadomość od swego klienta.

Obrońca nie je st jed n ak i nie może być echem swego klienta. Nie jest on obo­ wiązany powoływać się n a w yjaśnienia oskarżonego, k tó re w oczywisty sposób nie m ają cech praw dopodobieństw a, n ie może się godzić n a nieetyczne sposoby i m e­ tody obrony. Zdaniem autorów książki, obrońca n ie może przyznaw ać w iny swego klienta, jeżeli oskarżony do niej się nie przyznaje. Jednakże w sytuacji odw rot­ n e j — obrońca nie jest związany przyznaniem się do w iny oskarżonego, jeśli na podstaw ie przewodu sądowego powziął przekonanie o niew inności oskarżonego.

2. R o l a a d w o k a t a w o k r e s i e ś l e d z t w a

Od dnia 1 stycznia 1959 r. adwokaci radzieccy dopuszczeni są do udziału w śledz­ twie. Udział ich w śledztwie ma w płynąć na większą praw idłow ość postępowania,, osiągnięcie większego stopnia obiektywizmu oraz uniknięcie ew entualnych błędów proced uralnych.

Nr 0 (105) K s ią ż k a Z a jc e w a i P o łto r a k a „ A d w o k a t u r a ra d z ie c k a” 61 Adwokat pow inien pomagać podejrzanem u w form ułow aniu wniosków dowodo­ wych, kontrolow ać prawidłowość dokonanych ekspertyz, pomagać przy redagow aniu wniosków, podań i pism procesowych lub składać je w jego imieniu.

P am iętać przy tym należy, że w postępow aniu karnym podejrzany (a później ewetit. oskarżony) może zawsze zrzec się udziału obrońcy. Zrzeczenie to jest w ią ­ żące dla sądu lub d la prokuratora, z tym jednak w yjątkiem , że tylko w w ypadku nieletnich lub też osób upośledzanych fizycznie (głuchych, niem ych itp.), um y­ słowo — zrzeczenie się obrońcy przez podejrzanego nie m a skutków praw nych.

Udział adw okata w śledztwie rozpoczyna się już od chw ili przedstaw ienia po- deorzanemu zarzutów . A dw okat może uczestniczyć za zgodą prowadzącego śledztwo we w szystkich czynnościach, a w ięc może być obecny przy przesłuchiw aniu św iad­ ków, przy w izjach lokalnych, przy dokonywaniu ekspertyz. Obrońcy wolno zada­ wać p y tan ia świadkom i staw iać wnioski dowodowe, zgłaszać uwagi co do treści pcreprow adzanych dowodów (np. w związku z ekspertyzami).

Radziecka procedura k a m a wymaga, żeby nieletni, jak również osoba upośle­ dzona fizycznie lub umysłowo korzystały z pomocy obrońcy już od chw ili p rzed ­ staw ienia zarzutów . Dotyczy to osób, które nie ukończyły 18 la t w chw ili wszczę­ cia postępowania.

Od osób upośledzonych umysłowo należy odróżnić chorych psychicznie, których choroba pow oduje wyłączenie odpowiedzialności karnej.

Na żądanie prowadzącego śledztwo lub n a żądanie adw okata, p rzy przesłuchi­ w aniu nieletniego w w ieku od 14 do 16 la t pow inien być obecny pedagog. Obec­ ność pedagoga jest obligatoryjna przy przesłuchiw aniu nieletnich m ających mniej mż 14 lat. Dotyczy to również przesłuchiw ania nieletnich świadków. Po zakończo­ nym przsłuchaniu pedagog asystujący p rzy tym przesłuchaniu czyni notaitkę u rz ę ­ dową (którą się dołącza do akit), w której ocenia wiarygodność i ścisłość złożo­ nych zeznań.

Jednakże nie należy zapominać o tym , że praw o prow adzenia śledztfwa w Związku Radzieckim przysługuje również organom m ilicji, dowódcom Jednostek w ojsko­ wych, naczelnikom wychowawczych obozów pracy, organom straży pożarnej, orga­ nom straży granicznej, kapitanom statków n a pełnym m orzu oraz kom endantom stacji arktycznych w razie przerw ania kom unikacji.

W tych wszystkich w ypadkach podejrzanym nie przysługuje praw o zażądania pomocy ze stro n y obrońcy. A bstrahując już od fak tu , że są to w ypadki stosunkowo rzadkie, trzeba zaznaczyć, iż chodzi tu zazwyczaj o przestępstw a drobniejsze, za­ grożone z reguły k aram i niezbyt surowymi.

W ypada zilustrow ać te zasady danym i liczbowymi. I ta k np. w Łotewskiej SRR adwokaci wzięli udzał w około 59% wszystkich prow adzonych śledztw, w U k ra­ ińskiej SRR — w około 40% prowadzonych śledztw.

Obrońcę w śledztwie może ustanow ić sam podejrzany, jego rodzina lu b też może oti być ustanow iony z urzędu w w ypadkach, o których już b y ła wyżetj mowa.

Z pomocy adw okata w śledztwie korzystać zresztą może nie tylko podejrzany, ale i pokrzywdzony, którem u przysługują praw a strony w tym postępowaniu.

Autorzy książki ilu stru ją om awiany tu rozdział całym szeregiem opisów kon­ kretnych w ypadków spraw krym inalnych, w których sum ienna praca obrońców przyniosła dużą korzyść oskarżonym, a tym sam ym i wym iarow i sprawiedliwości przez ujaw nienie okoliczności, które doprowadziły do um orzenia postępow ania wszczętego wobec osób niewinnych albo do poważnego złagodzenia ich odpowie­ dzialności przez wskazanie okoliczności łagodzących.

Ustępy III i IV p racy w II rozdziale poświęcone są roli adw okata przed sądem pierwszej i drugiej instancji.

W postępow aniu sądowym adw okat może ponowić w szystkie wnioski, które zgłosił w śledztwie, a które nie zostały uwzględnione. Ma on również pełną sw o­ bodę zgłaisnania nowych wniosków.

A dw okat, który n ie uczestniczył w śledztwie, może ró-wnież bez żadnych ogra­ niczeń zapoznawać się z aktam i i czynić z nich odpisy.

W ystąpienia przed .sądem są w zasadzie ustne, albow iem radziecki proces k a m y oparty jest n a zasadzie ustności i bezpośredniości. Form a pisem na jest jednak często stosowana, a naw et argum enty zaw arte w końcowym przem ówieniu obroń­ czym są n ad er często Składane przez adw okatów 1 radzieckich na piśmie.

Czas w ystąpień obrończych nie jest lim itow any. Przewodniczący może tylko zwrócić uw agę adw okatowi, gdy w przem ówieniu swym odbiega od tem atu roz­ prawy.

Postępow anie w II instancji oparte jest na zasadzie rew izyjnej — podobnie jak w naszej procedurze karnej.

A utorzy książki opisują szereg ciekawych wypadków przestępstw krym inalnych rozpoznawanych przez sądy radzieckie oraz rolę obrony n a tle tych spraw .

Wreszcie omówiono .pokrótce aagdnienie orzecznictwa w spraw ach rozpozna­ nych prawomocnie przez dwie instancje. W tych w ypadkach, n a skutek skargi rew izyjnej wniesionej w ram ach kontroli praw nej wyroków, fctórą mogą składać: prezesi najw yższych sądów republik związkowych, prezesi sądów obwodów, obwo­ dów narodowościowych i autonomicznych, prezes Sądu Najwyższego ZSRR oraz prokuratorzy tych sam ych szczebli — dochodzi do jeszcze jednego rozpoznania spraw y.

Adwokaci mogą składać wnioski o rew izję nadzw yczajną n a korzyść skazanych bez ograniczenia w czasie, natom iast wnioski na niekorzyść składane przez pro­ k u ra tu rę m ogą być złożone tylko w przeciągu jednego roku od daty upraw om oc­ nienia się wyroku.

W zakończeniu omawianego rozdziału autorzy piszą o upraw nieniach obrońców pnzy składaniu wniosków o wznowienie postępowania.

C. N astępny z kolei trzeci rozdział pracy om aw ia rolę adw okata w procesie cy­ wilnym.

Zw racając uwagę n a odmienność roli adw okata w postępow aniu kannym, auto­ rzy w skazują n a to, że o ile niedopuszczalną rzeczą jest to, żeby obrońca odm a­ w iał obrony ze względu n a wagę popełnionego przestępstw a lub oczywistość jego popełnienia, o tyle w postępow aniu cywilnym rzecz m a się odm iennie: adwokaci

n ie pow inni w ytaczać powództw w spraw ach oczywiście bezzasadnych jnogą zaś odmawiać udziału w spraw ie, k tóra oparta jest n a założeniach w skazujących na oczywistą .bezzasadność roszczenia.

D. Wreszcie ostatni, czw arty rozdział książki om aw ia pracę radców praw nych. Z atrudnia iich każde większe przedsiębiorstw o, gdyż obsługa praw na mniejszych jednostek organizacyjnych spraw ow ana jest przez adw okatów w drodze umów, zaw ieranych przez kierow nictw o przedsiębiorstw a czy instytucji z kolegium a d ­ wokackim.

Naczelnym zadaniem radcy praw nego, jest czuwanie n ad przestrzeganiem praw a w jednostce, w k tó re j są zatrudnieni. Rola ach jednak nie może być (tylko fo r­ m alna. Każdy z nich pow inien się czuć współgospodarzem zakładu pracy.

Radcowie p raw n i 'odgrywają rów nież doniosłą ro lę nie ty lk o w zakładach pracy, ale i n a szerszym polu. Na skutek przeprowadzionej w 1957 r. reform y gospodarki w państw ie zostały .powołane sow narchazy (terytorialne rady gospodarcze). Przy

Nr 9 (105) O b słu g a p ra w n a jedn. gosp. uspoł. p rze z k o le g ia a d w . w Z S R R 6 3

sownarchozach istnieją sekcje praw ne, koordynujące gospodarczą działalność nor- m otwórczą w dziedzinie przepisów wykonawczych i czuwające nad w łaściwą pracą radców praw nych. B iura praw ne sownarchozów zatrudniają najw ybitniejszych specjalistów z zakresu p raw a gospodarczego, czuwają również n ad poziomem za­ wodowym radców praw nych oraz organizują dla nich kursy i bieżące szkolenie.

*

Książka A rkadiusza P ółtoraka i Eugeniusza Zajcew a d aje więc — jak w idać — przegląd form organizacyjnych i form działalności zawodowej adw okatury r a ­ dzieckiej. Form y te ulegają przekształceniom, przy czym godna Uwagi jest tu tr o ­ ska, jaką ustaw odaw stw o radzieckie przejaw ia w dziedzinie przestrzegania praw o­ rządności, oraz podkreślanie wagi adw okatury radzieckiej jako współczynnika tej praworządności.

MAKSYMILIAN LITYŃSK

Obsługa prawna jednostek gospodarki uspołecznionej

przez kolegia adwokackie w ZSRR

„Sowietskaja Juisticya”, organ Sądu Najwyższego i Komisji Praw niczej Federacji Rosyjskiej, przynosi w n rze 9 z m aja for. ciekawą inform ację o pracy Jeningradz- kich adw okatów w dziedzinie obsługi praw nej radzieckich przedsięborstw , insty­ tucja i organizacji, czyli — jakbyśm y to nazw ali — jednostek gospodarki uspołecz­ nionej.

Z inform acji tej, pióra adw okata A. Cubina, w ynika, że 367 adw okatów , człon­ ków zespołów (kolegiów) wchodzących w skład Izby Adwokackiej m. Leningradu* obsługuje system atycznie 544 jednostek gospodarki uspołecznionej. Ta dziedzina pracy adw okatów je st oo pewien czas om aw iana na posiedzeniach organów Izby. W roku 1965 prezydium Izby skontrolowało pracę adw okatów w 50% obsługiw a­ nych jednostek.

W razie stałego w ykonyw ania przez zespół obsługi określonej jednostki, do pracy tej wyznacza się — w porozum ieniu z kierow nictw em zainteresow anej jed ­ nostki — jednego adw okata. A utor inform acji w skazuje ma korzyści, jakie daje stały k o n tak t adw okata z obsługiwaną przezeń jednostką. Nie m a tu potrzeby 0 nich dłużej się rozwodzić, bo ;są nam dobrze znane z nalszej w łasnej praktyki. Zakres obsługi praw nej nie odbiega w zasadzie od znanych n am rów nież czyn­ ności kolegów -radców praw nych. Na podkreślenie zasługuje jednak fakt, że nasi radzieccy koledzy nie ograniczają się tylko do czynności obsługi (prawnej, lecz biorą rów nież czynny udział w pracy organizacji społecznych i sam orządu ro b o t­ niczego na terenie obsługiwanych jednostek, prow adzą szeroko zakrojoną dzia­ łalność profilaktyczną, a przez system atyczne w ykłady i pogadanki, zazn aja­ miające pracow ników z obowiązującymi przepisam i praw nym i, zapobiegają n a ru ­ szeniu tych przepisów i pow staw aniu konfliktów m iędzy przedsiębiorstw em a p ra ­ cownikami. W yrazem uznania dla tej pracy adw okatów są napływ ające do Izby 1 poszczególnych zespołów liczne pism a pochw alne i dziękczynne ze stro n y obsłu­ giwanych jednostek gospodarki uspołecznionej. i