Biał., Droh., Łom. 22(2004)
KS. STANISŁAW ŁUPIŃSKI
DANINY DIECEZJALNE W ŚWIETLE
UCHWAŁ SYNODÓW POLSKICH
W LATACH 1967-2000
Treść: Wstęp; I. Kasa ogólnodiecezjalna; II. Fundusz biskupi zwany „cathedraticum”; III. Fun dusz kurii biskupiej; IV. Fundusz Wyższego Seminarium Duchownego; Zakończenie.
W stęp
W Polsce po Soborze W atykańskim II odbyły się, do roku 2000, 25 synody diecezjalne. W śród wielu zagadnień ustalonych na tych sy nodach, podjęto rów nież spraw y finansow e lokalnego Kościoła. Za gadnienie to jest w ażne z racji realizacji celów finansowych Kościoła, jak: spraw ow anie kultu, utrzym anie duchow ieństw a oraz dzieła m i łości i miłosierdzia. W spom niane daniny to ofiary wiernych, w spiera jące potrzeby miejscowego Kościoła.
Zaw arty w statutach synodalnych m ateriał dotyczący finansow a nia Kościoła lokalnego, podejmuje tem at danin diecezjalnych. Temat zobow iązań diecezjalnych znajduje się w różnych miejscach w sp o m nianych ksiąg statutow ych. A utor podjął się w tym artykule charak terystyki uchw ał tych synodów , w których jest najwięcej m ow y na ten temat.
Opracowania na tem at statutów synodalnych są różne, lecz jesz cze nie podjęto się tem atu danin diecezjalnych. A utor pragnie wyja śnić, jakie są to daniny i skąd się biorą. Nie ulega wątpliwości, że są to dobrow olne ofiary w iernych. O dpow iedzialność za parafię nie m oże zw alniać z troski o utrzym anie także instytucji diecezjalnych i ogólnokościelnych.
Wykorzystując m etodę porów naw czą, poszczególnych uchw ał sy nodalnych, w zięto opracow ania statutów poszczególnych diecezji, w których odbyły się synody. M ateriał dotyczący podjętego tem atu nie jest obszerny, lecz wystarczający by opisać podjęte zagadnienie.
Ks. Stanisław Łupiński
A rtykuł składa się z czterech punktów , w których został um iesz czony m ateriał statutow y ukazujący poszczególne daniny diecezjalne. W pierw szym jest opisana kasa diecezjalna, w drugim ukazano fun dusz biskupi, w trzecim fundusz kurii biskupiej a w czw artym fun dusz W yższego Seminarium Duchownego. M am nadzieję, że artykuł pom oże przybliżyć rzeczyw istość danin diecezjalnych, jakie one są i co w sobie skupiają i jakim celom służą.
I. K asa o g ó ln o d ie c e z ja ln a
W iększość polskich synodów diecezjalnych określa w swoich sta tutach istnienie kasy diecezjalnej. Tw orzona jest ona ze zbiórek na tacę w poszczególnych parafiach oraz osobistych datków duchow nych na rzecz diecezji. N a ten cel przeznaczona jest taca z pierwszej niedzieli miesiąca. Wysokość zbiórki jest ustalana przez biskupa die cezjalnego p o konsultacji z radą ds. ekonomicznych. Może być rów nież być przekazyw ana taca z niedzieli w całości1.
Wysokość staw ki uzależniona jest od ilości wiernych w poszcze gólnych parafiach. Najczęściej małe parafie do tysiąca w iernych są zw olnione z tego obow iązku. Parafie do 3 tysięcy w iernych mają mniejszą staw kę a większe nieco większą. Synody naw et postulują by parafie do tysiąca w iernych, otrzym yw ały pom oc ze strony parafii w iększych i kasy diecezjalnej. Synody natom iast nie zw alniają po szczególnych parafii z ofiar na rzecz Seminarium Duchownego.
Kasa ogólnodiecezjalna ma zabezpieczać: fundusz biskupi, zw any „cathedraticum", fundusz kurii biskupiej, fundusz archiw um diecezjal nego, fundusz m uzeum diecezjalnego, fundusz pom ocy kapłańskiej, fundusz „Caritas" i fundusz Seminarium Duchownego. W kasie ogól- nodiecezjalnej synody w idzą zabezpieczenie Instytutu teologicznego i Domu Księży Em erytów2.
W śród celów istnienia kasy ogólnodiecezjalnej, synody w idzą - utrzym anie administracji deicezji. Nie ulega wątpliwości, że znaczna część funduszu z kasy diecezjalnej, przeznaczona jest na w ynagrodze nie i utrzym anie osób duchow nych i świeckich, pracujących w central nych instytucjach diecezji, jak: kuria, sąd biskupi i sem inarium d u chowne.
1 Synod Archidiecezji Wrocławskiej, Wrocław 1991, s. 415. 2 I Synod w Drohiczynie, Drohiczyn 1997, s. 170.
Oprócz tacy z pierwszej niedzieli miesiąca, synody poszczególne postanaw iają zbieranie ofiar w inne uroczystości i święta. I tak w u ro czystość W niebowzięcia NM P jako „cathedraticum ". Do kasy diece zjalnej, w niektórych synodach postanaw ia się, by w płacano połow ę ofiar ze stypendiów M szy św. binow anych, trynow anych i kw adry- nowanych. Zaś z kolędy ustalono w niektórych diecezjach tzw. „dzie sięcinę". Mieliby w płacać ją do kasy wszyscy duchow ni, odbywający w izytę duszpasterską3.
II. Fundusz bisku pi zw any „cathedraticum"
Fundusz „cathedraticum " należy do dyspozycji biskupa diecezjal nego. Może tym funduszem dysponow ać biskup w sposób wolny.
N a fundusz ten składają się dobrow olne ofiary w iernych, składa ne na tacę raz w roku z uroczystości czy święta, np. z Uroczystości Wniebowzięcia NMP. Do funduszu tego dołączone jedno stypendium mszalne od każdego kapłana kwartalnie. W wyłącznej gestii biskupa diecezjalnego są także ofiary za odpraw ione Msze św. binow ane i try- now ane4.
III. Fundusz kurii biskupiej
Fundusz kurii biskupiej jest podstaw ow ym zabezpieczeniem cen tralnych instytucji kościelnych. Zabezpiecza on utrzym anie i ew entu alne rem onty obiektów i poszczególnych biur, płace dla etatow ych pracow ników kurii, koszta w yposażenia i funkcjonowania biura oraz inne koszta zw iązane z posługą kurii w diecezji.
Na fundusz składała by się, jedna taca w ciągu roku z każdej para fii oraz wpłacane przez proboszcza co miesiąc 0,1 % stypendium mszal nego, pomnożone przez ilość wiernych w parafii i opłaty kancelaryjne, czyli taksy naliczone przez kurię za poszczególne pisma i odpowiedzi, pobierane bezpośrednio od zainteresowanych. Sąd biskupi z funduszu kurii biskupiej miałby zabezpieczone pomieszczenia w raz z ich podsta w ow ym wyposażeniem oraz w ynagrodzenie dla dwóch pracowników. Zaś pozostałe w ydatki związane z prow adzeniem spraw sądow ych i funkcjonowaniem sądu, trybunał pokryw ałby z własnych środków5.
3 I Synod Diecezji Koszalińsko-Kolobrzeskiej, Koszalin 1989. s. 107.
4 Tamże. 5 Tamże.
Ks. Stanisław Łupiński
IV. Fundusz W yższego Seminarium D uchow nego
Postanow ienia w ielu synodów, tw orzą fundusz W yższego Semi narium Duchownego, po to, by zabezpieczyć utrzym anie, konieczne rem onty, ew entualną rozbudow ę, w yposażenie sal, pokryć koszta utrzym ania profesorów i alumnów. N iezbędne jest prow adzenie księ gozbioru i obsługa administracyjno-gospodarcza.
Obok zbiórek pieniężnych, synody zachęcają utrzym anie zw ycza ju zbierania w parafiach wiejskich płodów rolnych, szczególnie zboża, owoców i w arzyw .
Synody podejm ują różne form y w spierania funduszu seminaryj nego. Jedną z nich jest dokonyw anie przez w iernych comiesięcznych w p łat na fu n dusz a także od parafii w płata w w ysokości 0,2% sty pendium mszalnego, pom nożone przez ilość w iernych w parafii. Pod staw ow ym zaś źródłem fu n du szu byłaby taca niedzielna zbierana dw a razy w roku (wiosną i jesienią).
Fundusz ów pow iększał by swoją bazę przez comiesięczne w pła ty samych alum nów w wysokości ustalonej przez zarząd seminaryj ny. Dla podkreślenia w ięzi duchow ieństw a diecezjalnego z sem ina rium , synody ustalają od każdego kapłana pracującego w diecezji, jedno stypendium mszalne miesięcznie. Synody wyłączają od takiego obowiązki kapłanów na em eryturze i rencie chorobowej oraz pełnią cych społeczne zadania w diecezji. Jest także zachęta wobec kapła nów, by składali dobrow olne ofiary na rzecz seminarium.
Fundusz ten byłby p o d zarządem ekonom a diecezjalnego, który przekazyw ał by prokuratorow i sem inaryjnem u w miarę potrzeby po uzgodnieniu z rektorem. W ykorzystanie funduszu w ym aga rozlicze nia ekonom a seminaryjnego Wobec rady ds. ekonomicznych.
N ie ulega w ątpliw ości, że obow iązek utrzym ania sem inarium spoczywa na kapłanach i wiernych. Wszyscy w ierni danej diecezji po w inni właściwie zabezpieczyć od strony materialnej, funkcjonowanie sem inarium . Co do parafii prow adzonych przez osoby konsekrow a ne, należy podpisać stosowne um ow y, by było jasne w jaki sposób te parafie św iadczą pomoc wobec sem inarium diecezjalnego.
W w ielu diecezjach synody postanow iły by na sem inarium każe parafia wpłacała ustaloną kwotę przez kurię biskupią6. Postanowienia synodalne w prowadzają również comiesięczne w płaty z tacy niedziel nej oraz podatek od księży z „iura stolae" i np. jedna dziewiąta kolę dy. Synody nie zwalniają młodych kapłanów w pierwszych sześciu czy
siedmiu latach kapłaństwa z odpowiedzialności za seminarium, propo nując dziesięć procent w tym okresie z rocznych dochodów7.
Synody diecezjalne w swoich uchw ałach określają zobowiązania kapłanów i w iernych na fundusz seminaryjny. W wielu ten tem at po ruszany jest tylko ogólnie bez szczegółów8.
Zakończenie
D aniny diecezjalne opisane w tym artykule tylko częściowo w y jaśniają podjęte zagadnienie. Dają jednak pew ne światło o jakie kwe stie chodzi w podjętym temacie. Trudno jest realizować cele Kościoła bez w sparcia finansow ego. N ie ulega w ątpliw ości, że dobrow olne ofiary w iernych są fundam entem tw orzenia kasy ogólnodiecezjalnej.
N a bazie Kościoła powstają różne fundusze, bardzo dziś potrzeb ne by realizować dobrze podjętą misję ewangeliczną. Rodzą się coraz to now e potrzeby, które w ym agają funduszów by je realizować. W artykule zostały w skazane te podstaw ow e i niezbędnie fundusze do koniecznej i spraw nej organizacji instytucji diecezjalnych, takich jak: kuria biskupia, sąd i sem inarium duchowne.
Podjęty tem at d anin diecezjalnych otw iera drogę do dalszych rozw ażań o finansow ych potrzebach i zadaniach w Kościele. A utor poruszył tylko spraw y funduszów diecezjalnych od strony praw nej, natom iast m ożna jeszcze teologicznie i społecznie to zagadnienie opracować i wyjaśnić.
Przy toczącej się w naszej ojczyźnie dyskusji, jak w dem okratycz nym kraju po wejściu w struktury unii europejskiej, finansować insty tucje Kościoła i jak utrzym ać godziw ie duchow ieństw o. N ie m ożna pom inąć w ażnej kw estii dobroczynności i zaradzeniu w yzw aniom obecnego czasu wobec potrzebujących.
7 IV Synod Diecezji Tarnowskiej, Tarnów 1986. s. 249. 8 II Synod Diecezji Sandomierskiej, Sandomierz 1999, s. 316.
Ks. Stanislaw Łupiński
TRIBUTI DIOCESANI ALLA LUCE DELLE
APPROVAZIONI DEI SINODI POLACCHI
NEGLI ANNI 1967-2000
RIASSUNTOTributi diocesiani sono le libere offerte dei fedeli che servono ad assicurazione finanziaria dei bisogni della diocesi. D eposte in una cassa com une della diocesi assicurano la realizzazione dei program m i della Chiesa locale. Ad essi appartengono anche altri fondi: fondo vescovile, cosidetto „cathedraticum ", fondo della curia vescovile, fondo del Seminario M aggiore. Brevemento, questi tributi diocesani servono alle persone ed instituzioni centrali ed uffici della diocesi. Le approvazioni dei singoli sinodi diocesani definiscono sudetti tributi e perm ettono sia in m odo generale, sia in m odo particolare defnire obblighi del clero e dei laici rispetto Chiesa locale.
