Zasady przeprowadzenia
badania sądowo-lekarskiego ofiar przestępstw na tle
seksualnym
dr n. med. Piotr Engelgardt kierownik Katedry
10-082 Olsztyn, ul. Warszawska 30 Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
Dokładne i kompletne badanie oraz zabezpieczenie dowodów ma kluczowe znaczenie dla dalszego postępowania
W przypadku przestępstwa na tle seksualnym ciało ofiary jest głównym miejscem przestępstwa, na którym znajdują się liczne ślady biologiczne mogące służyć do identyfikacji sprawcy
Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
Osoba przyjmująca zgłoszenie powinna udzielić
jasnych i precyzyjnych instrukcji
odnośnie dalszego postępowania
10-082 Olsztyn, ul. Warszawska 30 Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
Instrukcje dla osoby
zgłaszającej napaść seksualną
Nie wolno:
Zmieniać lub prać odzieży, pościeli itd.
Brać prysznica, kąpać się, podmywać się lub wycierać się
Myć rąk lub czyścić paznokci
Myć zębów lub obmywać ust
Jeść, pić lub palić
Oddawać moczu lub kału
Dotykać lub przestawiać czegokolwiek na miejscu przestępstwa
Opróżniać pojemnika ze śmieciami
Spuszczać wody w toalecie, umywalce, zlewie
Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
Jeżeli doszło do
zmiany bielizny po zdarzeniu, należy ją jak najszybciej zabezpieczyć do dalszego
postępowania
10-082 Olsztyn, ul. Warszawska 30 Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
Badanie lekarskie
i zabezpieczenie dowodów znajdujących się na ciele
ofiary
Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
cele
Zabezpieczenie śladów biologicznych
pozwalających na identyfikację sprawcy
Rejestracja ewentualnych obrażeń ciała (nie zawsze muszą być)
Uzyskanie informacji o przebiegu zdarzenia
Zabezpieczenie krwi osoby badanej do
ewentualnych badań toksykologicznych oraz w kierunku chorób zakaźnych, ewentualnie ciąży
Udzielenie medycznej porady osobie badanej
10-082 Olsztyn, ul. Warszawska 30 Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
UWAGA!
Badanie powinno odbyć się jak najszybciej po zgłoszeniu
Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
Krok 1 – rozmowa z badaną osobą
Wyjaśnienie natury i celu badania, w tym zwłaszcza konieczności uzyskania
szczegółowych informacji o przebiegu zdarzenia
Uzyskanie zgody np. na pobranie krwi i materiału do badań
genetycznych
Zebranie wywiadu co do przebiegu zajścia
Poinformowanie o możliwości zarażenia różnymi chorobami i ewentualnej konieczności wykonania odpowiednich testów
10-082 Olsztyn, ul. Warszawska 30 Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
Krok 1 – rozmowa z badaną osobą
Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
Poinformowanie o wadze szczegółowego wywiadu i rzetelnym, szczegółowym zrelacjonowaniu przebiegu zdarzenia, (ewentualnie poinformowanie na czym
będzie polegało całe badanie w tym przedmiotowe);
uzyskanie zgody na przeprowadzenie wywiadu (i ewentualnie badania oraz pobrania dodatkowych materiałów)
Dopytanie o przebiegu zdarzenia, w tym szczegółowe dopytanie się o:
kiedy miało miejsce zdarzenie
elementy walki i obrony (szarpanie się, bicie, duszenie, przytrzymywanie, kopanie)
Krok 1 – rozmowa z badaną osobą
10-082 Olsztyn, ul. Warszawska 30 Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
charakter obcowania (rodzaj stosunku, czy sprawca użył prezerwatywy, czy był wytrysk, jeśli tak to gdzie zdeponowano ejakulat, jak długo trwał stosunek, czy sprawca ją całował. gryzł)
zebranie informacji o czynnościach higienicznych wykonane w czasie między zdarzeniem a badaniem (zmiana odzieży, oddanie moczu, stolca, mycie się, w tym mycie miejsc intymnych, mycie zębów)
dane odnośnie ewentualnego spożywania alkoholu lub środków psychoaktywnych
Krok 1 – rozmowa z badaną osobą
Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
dane ginekologiczne (czy współżyje/jest dziewicą?
Kiedy był ostatni stosunek? Kiedy była ostatnia
miesiączka, od kiedy miesiączkuje? Czy były ciąże, porody? Schorzenia ginekologiczne)
Poinformowanie o możliwych następstwach (ciąża, choroby przenoszone drogą płciową)
materiału do badań z jamy ustnej
Materiał do badań z jamy ustnej
zabezpiecza się w przypadku możliwości kontaktu oralno-genitalnego
W praktyce nigdy nie można wykluczyć takiej możliwości bowiem osoba badana może być zawstydzona, nie chcieć
pamiętać bądź w trakcie zdarzenia być pod wpływem środków powodujących
niepamięć
10-082 Olsztyn, ul. Warszawska 30 Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
odzieży
Ten etap badania wykonuje się jeśli badana osoba nie zmieniła odzieży od czasu napaści
Należy się upewnić czy osoba badana ma zapasową odzież
Osoba badana powinna stać na płachcie czystego papieru, aby zabezpieczyć
ewentualne „drobiny”, które spadną z jej odzieży podczas rozbierania
Każda część odzieży powinna być
pakowana osobno i dokładnie opisana
Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
dowodów z powierzchni ciała
Włosy
Poszukiwanie posklejanych,
zabrudzonych włosów, obcięcie ich i zabezpieczenie w kopercie
Czesanie włosów celem uzyskania ewentualnych
„drobin”
Pobranie od osoby badanej jej własnych włosów jako kontroli
10-082 Olsztyn, ul. Warszawska 30 Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
zabezpieczanie dowodów z
powierzchni ciała - cd
Skóra
Należy upewnić się od ofiary czy
napastnik nie pozostawił na jej ciele:
nasienia, krwi lub śliny wskutek np.:
całowania czy gryzienia
Dokonujemy dokładnych oględzin ciała, które mogą ujawnić np.: ślady po ugryzieniu, zadrapania, włosy
Do zabezpieczania używamy
sterylnych wacików zwilżonych 0,9%
NaCl, którymi pocieramy podejrzane miejsca
Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
dowodów z powierzchni ciała - cd
Paznokcie
W przypadku prób obrony przez badaną osobę istnieje
prawdopodobieństwo znalezienia DNA sprawcy pod paznokciami
Do zabezpieczania używamy sterylnych wacików zwilżonych
0,9% NaCl, którymi zbieramy treść spod paznokci
Następnie obcinamy, o ile to
możliwe paznokcie i zabezpieczamy w papierowej kopercie
10-082 Olsztyn, ul. Warszawska 30 Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
Krok 5 – badanie fizykalne
Badanie „od stóp do głowy”. Obejmuje:
oględziny całego ciała także z
uwzględnieniem miejsc często pomijanych tj:
skóry owłosionej głowy, okolic uszu, spojówek oczu, śluzówek jamy ustnej
Dokładny opis stwierdzanych obrażeń ciała (jeśli możliwe wykonać dokumentację
fotograficzną)
Należy poinformować badaną osobę, że niektóre obrażenia tj. zasinienia mogą
pojawiać się z pewnym opóźnieniem (nawet do 48 godzin)
Ocena podstawowych funkcji życiowych tj.
tętna, ciśnienia
Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
okolicy narządów
płciowych oraz okolicy odbytu
Okolice narządów płciowych - Badanie obejmuje:
Ocenę stopnia rozwoju zewnętrznych narządów płciowych
Zabezpieczenie ewentualnych „drobin” np. luźnych włosów, pobranie włosów osoby badanej jako kontroli
ocenę błony dziewiczej
dokładny opis stwierdzanych obrażeń
Pobranie materiału do badań na sterylnych wacikach z
różnych okolic (przedsionek pochwy, ściana pochwy, szyjka macicy) oraz śluzu z pochwy na szklanej płytce
10-082 Olsztyn, ul. Warszawska 30 Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
UWAGA!
Tradycyjne badania mikroskopowe w celu wykrycia obecności plemników w drogach
rodnych lub innych miejscach nie wykazują praktycznej
przydatności
Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
Krok 6 – badanie okolicy narządów
płciowych oraz okolicy odbytu - cd
odbyt
Materiał do badań z odbytu zabezpiecza się w
przypadku możliwości kontaktu genitalno-analnego. W praktyce nigdy nie można wykluczyć takiej możliwości bowiem osoba badana może być zawstydzona, nie
chcieć pamiętać bądź w trakcie zdarzenia być pod wpływem środków powodujących niepamięć
Badanie obejmuje dokładne oględziny tej okolicy, opis stwierdzanych obrażeń
Pobranie materiału do badań na sterylnych wacikach oraz treści na płytce szklanej
10-082 Olsztyn, ul. Warszawska 30 Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
Krok 7 – pobranie próbek krwi i moczu
Zawsze pobieramy próbkę krwi i o ile to
możliwe moczu na wypadek podejrzenia użycia przez sprawcę w
stosunku do ofiary środków powodujących
niepamięć przebiegu zdarzenia
Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
Krok 8 - kontrola
Kontrola czy pobrane do badań próbki są właściwie oznaczone i zabezpieczone
Przekazanie pobranego materiału do właściwych pracowni (genetycznej i toksykologicznej)
Sporządzenie opinii sądowo-lekarskiej
10-082 Olsztyn, ul. Warszawska 30 Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
Uwagi odnośnie pobierania włosów
Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
Na ciele człowieka w
różnych miejscach znajdują się włosy o odmiennych cechach morfologicznych
Do badań porównawczych
Okolica ciemieniowa (szczyt głowy)
Skronie (boki głowy) – lewa i prawa
Potylica (tył głowy)
Czoło (przód głowy)
Klatka piersiowa
Włosy łonowe (przestępstwa przeciwko wolności seksualnej)
Przedramiona
Nogi (latem)
10-082 Olsztyn, ul. Warszawska 30 Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
Z każdego miejsca pobieramy kilka-kilkanaście włosów
Włos z cebulką bardziej wartościowy, dlatego nie obcinamy nożyczkami a wyrywamy
Wyrwane włosy położyć na kartkę, którą
następnie należy złożyć po czym włożyć do koperty lub woreczka strunowego i potem opisać (w tym z jakiej okolicy zostały
zabezpieczone włosy)
Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
UWAGA!
Nie zabezpieczamy włosów na folii do mikrośladów
bo
Możliwość uszkodzenia włosa (utrudniona ocena morfologiczna)
Trudności w oddzieleniu włosa od folii
10-082 Olsztyn, ul. Warszawska 30 Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
W przypadku pobierania włosów do
badań porównawczych od nieletnich np wykorzystywanych seksualnie,
z uwagi na dobro pokrzywdzonego włosy z głowy można zabezpieczyć przez
wyczesywanie (czynność tą może wykonać matka, ojciec lub inny opiekun)
Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
Dziękuję za uwagę
10-082 Olsztyn, ul. Warszawska 30 Tel. 89 524 53 30, fax 89 524 53 18
