Split payment oraz należyta staranność w praktyce.
.
ul. Kiełbaśnicza 6/1
Krzysztof J. Musiał Doradca podatkowy
Split payment
(mechanizm podzielonej płatności)
Split payment – podstawowe informacje
Wejście w życie – 1 lipca 2018 roku.
Dobrowolne stosowanie (art. 108a VATU – podatnicy (…) mogą zastosować mechanizm podzielonej płatności) – o zastosowaniu mechanizmu decyduje nabywca
Odbiorca płatności dysponować będzie jedynie kwotą netto – ograniczony dostęp do środków na rachunku VAT może spowodować problemy z płynnością finansową.
Split payment – zasada stosowania
Należność wynikająca z faktury
Kwota podatku (lub jej część) wpłacana na rachunek VAT
Kwota netto (lub jej część) wpłacana na rachunek
rozliczeniowy lub
przekazywana w inny sposób
Rachunek VAT
Posiadacz nie może swobodnie dysponować zgromadzonymi na rachunku środkami
Prowadzony jest przez banki w walucie polskiej.
Otwarcie nie wymaga odrębnej umowy.
Wolny od prowizji i opłat bankowych.
Środki mogą być oprocentowane (odsetki przelewane są na rachunek rozliczeniowy podatnika).
Zasada – jeden rachunek VAT dla rachunków rozliczeniowych prowadzonych dla tego samego posiadacza.
Źródło – art. 50 ust. 1a, art. 62a oraz art. 62b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe
Dysponowanie środkami zgromadzonymi na rachunku VAT
Zgoda na przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT podatnika na wskazany przez niego rachunek bankowy następuje w drodze postanowienia naczelnika urzędu skarbowego.
Zgoda dokonywana jest na wniosek podatnika.
Wydawana jest w terminie 60 dni od daty wniosku.
Środki zgromadzone na rachunku są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego dotyczącego egzekucji lub zabezpieczenia innych należności niż podatek od towarów i usług.
Źródło – art. 108b ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług oraz art. 62d ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe
Zachęty do stosowania split payment
Stosowanie mechanizmu split payment jest dobrowolne.
W odniesieniu do podatników stosujących ten mechanizm nie będą miały zastosowania przepisy dot. odpowiedzialności solidarnej podatnika z podmiotem dokonującym dostawy towarów.
Szybsze dokonanie zwrotu nadwyżki podatku VAT pod warunkiem dokonania go na rachunek VAT – 25 dni zamiast 60 dni
Źródło – art. 108c oraz art. 87 ust. 6a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
Karuzele podatkowe
oraz należyta staranność
Cechy karuzel podatkowych
Obrót karuzelowy jest co do zasady dla jego organizatora nakierowany na uzyskanie przysporzenia kosztem Skarbu Państwa
W łańcuchu dostaw istnieją podmioty, które nie są świadomymi uczestnikami przestępstwa, a które finansują i uwiarygodniają oszukańczą strukturę, oraz podmioty, będące świadomymi uczestnikami przestępstwa, które umyślnie nie uiszczają należności publicznoprawnych.
Podmiot A UE (spółka
wiodąca)
Podmiot PL 1 (znikający podatnik)
Podmiot PL 2 (bufor)
Podmiot PL 3 (broker)
Podmiot B UE (spółka
wiodąca)
Podmiot PL 4 (znikający podatnik) Podmiot PL2
(bufor) Podmiot PL 3
(broker) Podmiot C
UE (spółka wiodąca)
Karuzela podatkowa
Schemat karuzeli podatkowej
Prawo do odliczenia
Wynikające z zasady neutralności podatku od towarów i usług prawo do odliczenia zostaje przyznane po spełnieniu warunków:
Nabyto towar/usługę,
Nabycie nastąpiło w transakcji opodatkowanej VAT,
Dostawcą był podmiot uprawniony do wystawienia faktury VAT,
Rozmiar dostawy i dokumentująca dostawę faktura są ze sobą zbieżne, Nabywca dokonał nabycia w ramach opodatkowanej czynności,
Nabywca rozporządził towarem/usługą na rzecz czynności opodatkowanej
Ekspektatywa prawa do odliczenia
W zakresie, w jakim skarżąca spółka:
zadośćuczyniła w pełni i na czas wymogom przepisów VAT, określonym przez państwo,
nie miała możliwości/środków wymuszenia na dostawcy zadośćuczynienia jego obowiązkom, jak również
nie wiedziała o fakcie niewywiązania się z tych obowiązków przez tego ostatniego, mogła zasadnie i w sposób usprawiedliwiony oczekiwać, że będzie mogła odliczyć podatek naliczony, który zapłaciła swojemu dostawcy.
Źródło – wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu z dnia 22 stycznia 2009 r. (nr 3991/03) w sprawie Bulves AD przeciwko Bułgarii
Dobra wiara / należyta staranność
Podatnik nie wiedział i nie powinien był wiedzieć że bierze udział w oszustwie podatkowym, gdy na podstawie obiektywnych kryteriów, zachowując się jak profesjonalista na rynku, w przypadku do każdej podejrzanej pojedynczej transakcji, dokonał jej weryfikacji przy pomocy ogólnie dostępnych środków adekwatnych do rozmiaru transakcji i rynku na którym ona się odbywała.
Źródło – m.in. wyrok TSUE z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie Mahagében kft i Péter Dávid, C-80/11 i C-142/11, EU:C:2012:373, postanowienie TSUE z dnia 6 lutego 2014 r. w sprawie Jagiełło, C-33/13, EU:C:2014:184
Proporcjonalność wymagań
Od podatnika można wymagać zachowania należytej staranności, nie można warunkować prawa do odliczenia zachowaniem staranności szczególnej czy podwyższonej.
Nie można zatem wobec każdego podatnika (chcącego skorzystać z odliczenia) stawiać wygórowanych wymogów weryfikacji kontrahentów i czynić go de facto odpowiedzialnym za prawidłowość rozliczeń podatkowych wszystkich jego kontrahentów.
W obecnych czasach współczesne podmioty gospodarcze wchodzą w liczne relacje biznesowe, często krótkotrwałe, nierzadko z podmiotami z innych państw. Nie można zatem kształtować systemu zrzucając na podatnika odpowiedzialność za działania swoich kontrahentów.
Obszary, które powinien sprawdzić przedsiębiorca w celu bezpieczeństwa prawnego w obszarze podatków 1/2
Okres funkcjonowania kontrahenta
Doświadczenie w działalności będącej przedmiotem transakcji
Angażowanie się w transakcje na rynkach na których podmiot nie działał, nie miał wcześniejszego doświadczenia, przy jednoczesnym braku dowodów na podjęcie działań w zakresie rozeznania rynku, poszukiwania klientów, prowadzenia działań marketingowych, reklamowych, rozmów handlowych itp.
Adres siedziby kontrahenta, zaplecze techniczno – gospodarcze, zatrudnianie pracowników
Rejestracja jako czynny podatnik VAT
Obszary, które powinien sprawdzić przedsiębiorca w celu bezpieczeństwa prawnego w obszarze podatków 2/2
Kapitał zakładowy, skład zarządu,
Posiadane doświadczenie oraz wiedza w zakresie prowadzonej działalności Sposób nawiązania kontaktów handlowych i prowadzenia współpracy
Funkcjonowanie strony internetowej kontrahenta, jego działania reklamowe Cena towaru, forma i termin płatności.
Brak zaległości podatkowych
Realizacja zachowań konkurencyjnych na rynku
Odmowa prawa do odliczenia
Pozbawienie podatnika uprawnień uzależnione jest od działania w złej wierze (braku dobrej wiary). Dobra wiara rozumiana zgodnie z orzecznictwem TSUE może zatem oddziaływać na korzyść podatnika, który sam może się na nią powołać, aby powstrzymać zastosowanie względem niego art. 88 ust. 3a VATU.
Trudno natomiast jest wyobrazić sobie uznanie dobrej wiary za przesłankę prawa do odliczenia. Z VATU bowiem nie wynika, jakoby przesłanką prawa do odliczenia było pozostawanie podatnika w dobrej wierze wobec czegokolwiek.
Odmowa prawa do odliczenia
Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza w kontekście faktu, że zdaniem TSUE niewystarczająca dla zaznajomienia się z normami dyrektywy jest sytuacja, w której prawa czy obowiązki są określane tylko przez odpowiednią wykładnię sądową właściwą dla kraju członkowskiego, tym bardziej, że wykładnia ta nie jest powszechnie znana (B. Kurcz [w:] Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, red. A. Wróbel, Warszawa 2012).
Obowiązkiem podatników jest zapoznawanie się z przepisami publikowanymi w Dzienniku Ustaw, a nie z całym materiałem interpretacyjnym prawa unijnego.
Ograniczenia prawa do odliczenia
Prawo podatnika dokonującego takich transakcji do odliczenia naliczonego VAT nie może ucierpieć m.in. wskutek tego, że:
w łańcuchu dostaw, którego część stanowią owe transakcje – o czym podatnik ten nie wie lub nie może wiedzieć – inna transakcja, wcześniejsza lub późniejsza w stosunku do tej, która została dokonana przez niego, stanowi oszustwo w zakresie VAT. Każda transakcja powinna być rozpatrywana samodzielnie, a charakteru danej transakcji w łańcuchu dostaw nie mogą zmienić ani wcześniejsze ani późniejsze wydarzenia
VAT należny od wcześniejszych lub późniejszych transakcji sprzedaży dotyczących danych towarów nie został wpłacony do budżetu państwa
Źródło – postanowienie TSUE z 3 marca 2004 r. w sprawie Transport Service, C-395/02,
EU:C:2004:118, pkt 26 oraz wyrok TSUE z dnia 12 stycznia 2006 r. w sprawie Optigen i inni, C-354/03, C-355/03 i C-484/03, EU:C:2006:16.
Charakter karuzeli podatkowej
Karuzela podatkowa
Nadużycie
prawa? Oszustwo?
Nadużycie prawa
Art. 5 VATU
5. Przez nadużycie prawa rozumie się dokonanie czynności, o których mowa w ust.
1, w ramach transakcji, która pomimo spełnienia warunków formalnych ustanowionych w przepisach ustawy, miała zasadniczo na celu osiągnięcie korzyści podatkowych, których przyznanie byłoby sprzeczne z celem, któremu służą te przepisy
Źródło – ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
Cechy nadużycia prawa
Do uznania danej czynności (danych czynności) za mające cechy nadużycia prawa, należy udowodnić, że:
dokonane one zostały w ramach jednej transakcji
spełniającej wszystkie wymogi formalne ustanowione w przepisach ustawy oraz
miała zasadniczo na celu osiągnięcie korzyści podatkowych. których przyznanie byłoby sprzeczne z celem, któremu służą te przepisy
Źródło – wyrok TSUE z 21 lutego 2006 roku w sprawie Halifax i inni, C-255/02.
Nadużycie prawa wg TSUE
W ocenie TSUE aby doszło do nadużycia prawa unijnego, muszą zostać stwierdzone dwa elementy:
element obiektywny – przejawiający się w sztucznym tworzeniu warunków do odnoszenia określonych korzyści; „sztuczność” działania polega na tym, że działania są podejmowane wyłącznie w celu uzyskania korzyści, natomiast nie mają żadnego innego uzasadnienia; zaistnienie tych okoliczności zawsze musi być podjęte na tle konkretnego przypadku;
element subiektywny – wola uzyskania korzyści niezgodnej z celami prawa unijnego
Źródło - A. Bartosiewicz, Komentarz do art. 5 ustawy o podatku od towarów i usług [w:] Bartosiewicz Adam, VAT. Komentarz, wyd. XI, Wolters Kluwer Polska 2017
Oszustwo a prawo do odliczenia
Według Trybunału transakcje, które same nie są oszustwem w zakresie VAT (a dostawa lub nabycie towaru albo usługi nie może samo w sobie być oszustwem), stanowią dostawy dokonywane przez podatnika działającego w takim charakterze oraz stanowią działalność gospodarczą, ponieważ spełniają obiektywne kryteria na których opierają się te pojęcia, niezależnie od zamiaru.
Źródło – wyrok TSUE z dnia 12 stycznia 2006 r. Optigen i inni, C-354/03, C-355/03 i C-484/03, EU:C:2006:16
Oszustwo a działalność gospodarcza
U podstaw łańcucha dostaw może leżeć oszustwo, a mimo to każda z tych transakcji nadal będzie opodatkowaną dostawą towarów.
Działalność podatnika nie traci więc charakteru gospodarczego, tylko dlatego że zostanie podjęta w celu oszukańczym lub gdy - z punktu widzenia jej rezultatu - prowadzi do oszustwa.
Źródło – opinia RG M. Poiaresa Maduro z dnia 16 lutego 2005 r. do sprawy Optigen, EU:C:2005:89 oraz wyrok TSUE w sprawie Breitsohl z dnia 8 czerwca 2000 r., C-400/98, EU:C:2000:304.
„Niewątpliwie przedsiębiorca ponosi ryzyko związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, doborem pracowników i kontrolą realizowanych przez nich obowiązków. Uznanie braku odpowiedzialności pracodawcy z powyższego tytułu skutkowałoby przerzuceniem takiej odpowiedzialności za prowadzenie działalności gospodarczej przez przedsiębiorców na Państwo, czego nie można zaakceptować”
Źródło – wyrok NSA z dnia 10 kwietnia 2013 r., sygn. akt I FSK 359/12
