Ignacy Bieda
"Herz-Jesu-Verehrung heute?",
Freidrich Schwehdimann,
Regensburg 1974 : [recenzja]
Collectanea Theologica 45/3, 217-218
1975
R E C E N Z J E
217
Rückfrage nach Jesus, w ydał Karl K e r t e l g e , Freiburg im Breisgau 1974,
Verlag Herder, s. 223.
Stare pytanie dotyczące historycznego Jezusa, mimo ślepych uliczek w jakich się w przeszłości znalazło, jest ciągle aktualne i stanow i przedmiot ożywionych dyskusji teologicznych. Chodzi bowiem ciągle o to, ile dokład nych danych historycznych możemy zdobyć o Chrystusie. N ajw ażniejszą zaś zaś rzeczą w chw ili obecnej jest jasne określenie drogi pozwalającej nam dotrzeć do historycznej osoby Zbawiciela, oraz ustalenie m etody i dopuszczal ności kryteriów, którym pod tym w zględem m oglibyśm y zaufać. Egzegeza nie może się tutaj zadowolić tylko przedstawianiem nowotestam entow ej kerygm y o Jezusie i określeniem jej norm atywnego znaczenia, ale m usi się zapytać o historyczne odnośniki tkw iące w kerygm ie.
Książka Rückfrage nach Jesus jest próbą dania odpowiedzi na powyższe zagadnienie. Stanow i ona zbiór referatów w ygłoszonych na zjeździe egzegetów z krajów języka niem ieckiego, który się odbył w W iedniu w iosną roku 1973. Punktem ciężkości tych referatów są trudności natury metodycznej w p y taniu o historycznego Jezusa. Referaty F. H a h n a i F. M u s s n e r a trud ności te uw ypuklają i podsuwają sposoby ich przezwyciężenia. Kiedy u H a h n a na czoło w ysuw ają się uwagi co do prachrześcijanskich tradycji 0 Jezusie, to M u s s n e r w w ielkiej m ierze wciąga do swej pracy założe nia nowoczesnej nauki o języku i literaturze, zwłaszcza lingw istykę. Form ułę
h istoryczny Jezus — Chrystus w ia ry zastępuje form ułą Jesus i tekst. W ści
słym związku z pytaniem o m etodę w iąże się sprawa ustalenia uchwytnych kryteriów, pozw alających nam orzec, co jest historyczne. Tym zajm uje się referat F. L e n t z e n - D e i s a , w ykazując że do kryteriów należy podcho dzić ciągle z krytyką samego historycznego pytania. R. P e s c h i K. K e r t e l g e zajm ują się historycznością tradycji o m ęce Pańskiej ( P e s c h ) 1 o cudach opisanych w ew angeliach ( K e r t e l g e ) . W yraźnie widać, w ja kim stopniu trudna jest droga analizy tego co historyczne, która jednak poz w ala nam dotrzeć do historycznego Jezusa. Referat R. S c h n a c k e n b u r g a wykazuje, że pytanie o historycznego Jezusa, mimo fragm entarycznych jeszcze m ożliwości i w brew ograniczonej w iedzy historycznej w tej dziedzinie, poz wala nam uzyskać niew yczerpalne niem al dane odnoszące się do historii Jezusa, a posiadające kapitalne znaczenie dla teologii i Kościoła.
W szystkie referaty uwydatniają, że podjęta aktualnie dyskusja nad h isto rycznym Jezusem — tak w katolickiej, jak i w ew angelickiej teologii — nie zacieśnia się w yłącznie do „wytropienia” (Aufspüren) poszczególnych histo rycznych faktów z życia Jezusa, ale kładzie w iększy nacisk na samą metodę i na sensow ność historycznego zagadnienia pod tym względem . Dlatego też książka Rückfrage nach Jesus, będąca 63 tomem serii Quaestiones disputa ta e, nie jest zbiorem tylko fragm entarycznych problem ów i rozwiązań, ale w spól nym w ysiłk iem egzegetów ukazuje drogę przybliżenia nam w miarę m ożności pierwotnego obrazu postaci Jezusa i Jego historii.
ks. Ignacy Bieda SJ, W arszaw a
Friedrich SCHWENDIMANN SJ, Herz-Jesu-V erehrung heute?, Regensburg 1974, Verlag Josef Habbel, s. 160.
Autor zajm ujący się od lat nabożeństwem do Najśw. Serca Jezusowego, w przystępny sposób ujm uje treść i przedmiot tego nabożeństwa, którym jest m iłość Boga-C złow ieka razem z Jego Sercem jako tej m iłości — owszem całego wewnętrznego życia Z baw iciela — naturalnym sym bolem i wyrazem . Takie przedstaw ienie kultu Bożego Serca posiada oparcie na Piśm ie św., potwierdza je historia tego kultu począwszy od w ieków średnich i zalecają je papieże ( K l e m e n s XIII, P i u s VI, P i u s IX, L e o n X III, B e n
e-218
R E C E N Z J Ed y k t XV, P i u s XI, P i u s X II, J a n X X III, P a w e ł IV), którzy w tym nabożeństw ie w idzą środek zaradczy przeciw religijnym i m oralnym bo lączkom sw oich czasów. Przechodząc następnie różne tradycyjne form y tego nabożeństwa, S c h w e n d i m a n n uzasadnia ich słuszność, zgodność z soborową odnową liturgiczną oraz obecną aktualność. Przecież pełna litości m iłość do Boga dla ludzkości, osiągająca swój szczyt w C hrystusie a ucz czenie tej m iłości z naszej strony, którą sym bolizuje Serce Jezusa, sta nowi sam ą kw intesencję chrześcijańskiej pobożności. Autor krótko om awia trudności, na jakie kult ten dzisiaj napotyka, szczególnie zaś rozprawia się z zarzutem, że kult ten nie odpowiada dzisiejszem u człow iekow i. Jeżeli „dzi siejszy” chrześcijanin reaguje drażliw ie (heikel) na „miłość Chrystusa”, to dotyczy to m ówienia o niej w sposób sentym entalny, abstrakcyjny, operujący górnolotnym i frazesam i. Zresztą, zaznacza S c h w e n d i m a n n , takie pojęcia jak „dzisiejszy chrześcijanin”, „dzisiejsza m łodzież”, „dzisiejszy robotnik” itd. są pojęciam i sztucznymi, będącym i w w ielkiej mierze dowolnym i uproszcze niami socjologicznym i (das sind Begriffe, die von einer willkürlichen, sozio
logischen Vereinfachung geprägt sind, s. 138). Tymczasem m am y do czynie
nia z chrześcijanam i żyjącym i „dzisiaj” i w tej w łaśn ie bieżącej chw ili m iłość W cielonego Słowa, uzm ysłow iona w Jego Sercu, m usi pozostać dla nich czymś zasadniczym, podstaw owym i ośrodkiem ich pobożności — „jeżeli ktoś nie kocha Pana, niech będzie w yk lęty” (1 Kor 16, 23).
Istotną cechą kultu Bożego Serca jest nadto zadośćuczynienie i przebła ganie Boga za grzechy, które w czasach rosnącego zobojętnienia religijnego
zalew ają św iat coraz to w iększą powodzią. Każdy zaś chrześcijanin mocą sw e go powołania ma obowiązek apostolstwa, a w ięc przeciw staw ienia się grzecho w i „zbroją Bożą”... „wśród w szelakiej m odlitw y i błagania” (Ef 6, 13.19), któ rego nader w zniosłą form ą jest nabożeństwo do Najśw. Serca Jezusowego, „Przebłagania za grzechy n asze”. Formy tego nabożeństwa można i trzeba m odyfikować, adaptując je do danej chw ili i danego środowiska, ale nie m oż na kwestionow ać sensu i treści tego nabożeństwa i tym samym jego aktualno ści. Książka napisana jest dobrze, przejrzyście i poprawnie pod względem teologicznym , chociaż czytelnikowi może się nasunąć pytanie, czy autor nie poświęca zbyt w iele m iejsca i nie przywiązuje zbyt w iele wagi do objawień w Paray-le-M onial; m amy tu bowiem do czynienia z objaw ieniam i pryw atny mi, które są nie tylko uzasadnieniem nabożeństwa do Serca Jezusowego, ile raczej okazją do jego rozbudzenia.
ks. Ignacy Bieda SJ, W arszawa
Karl FRIELINGSDORF, Lernen in Gruppen. Gruppendynamische A spekte
der Religionspädagogik und des Theologiestudiums, Zürich-Einsiedeln-K öln
1973, Benziger Verlag, s. 267.
Dem okratyzacja życia społecznego zwróciła uwagę na konieczność pewnej rew izji celów i zadań nauczania i w ychow ania tak szkolnego, jak i religij nego. N ie tyle ma ono za zadanie przekaz tradycji, w iedzy i norm, co kształ towanie samodzielnej osobowości, zdolnej do zaangażowania się, a zarazem w ychow anie krytycznego i twórczego stosunku do zastanej rzeczywistości. Zadaniem staje się w ięc specyficznie podjęta socjalizacja. Ta zaś dokonuje się nie tyle w stosunkach m iędzy nauczycielem a uczniem, ile w e w łaściw ie kształtujących się grupach. Ponadto proces nauczania w w ielkiej m ierze jest dziełem kom unikacji międzyosobowej, a ta zależy od bardzo w ielu czynników psychospołecznych, jak również często nieuświadom ionych uwarunkowań efek tywnych, ukazujących się przede w szystkim w życiu m ałych grup. Wreszcie przy w spółczesnym przedłużaniu się dojrzewania społecznego w ytw orzyła się prawie odrębna „klasa społeczna” m łodzieży o własnej kulturze i w łasnym etosie. M iejscem jej tworzenia się są znów m ałe grupy nieform alne. Ich
