Stefan Moysa
"Das Evangelium der Gnade : die
neue Heilsordnung durch die Gnade
Christi in sejner Kirche", Johann
Auer, Regensburg 1970 : [recenzja]
Collectanea Theologica 42/1, 223-224
R E C E N Z JE
223
kończenie m amy kilka rozważań, dotyczących Kościoła pielgrzym ującego i dialogu, oraz w zajem nego zaufania, które winno z nim panować.
W rozważaniach tych powraca szereg wątków, które już były obecne w poprzednio sygnalizow anym zbiorze R a h n e r a . Do nich należy przede w szystkim problem w iary. O ila jednak poprzednio nacisk był położony na jej racjonalne przesłanki, obecnie podkreślone są raczej jej trudności, które niew ątpliw ie w ostatnich latach bardzo wzrosły. Toteż autor powraca ciągle do konieczności w iary osobistej, która jedynie w przeciw ieństw ie do wiary w ynikającej z atmosfery środowiska, może się dzisiaj utrzymać i rozwinąć. Wiara ta wyraża się w m odlitw ie. Oceniając w p ełni znaczenie m odlitw y liturgicznej, R a h n e r zwraca uwagę, że jedynym sposobem um iejscow ienia liturgii w życiu, a konsekw entnie traktowania całego życia jako ofiary, jest m odlitw a osobista. Uspokaja również pewną karm elitankę, która się pyta, czy jest dziś m iejsce jeszcze na m odlitwę czystej kontem placji. Nieraz protest przeciw duchowi czasów, odpisuje autor, jak na przykład protest przeciw społeczeństw u konsumpcji, jest najlepszą służbą tym czasom w y świadczoną. Świadectwo m odlitw y i wyrzeczenia się siebie jest świadectwem bardzo dzisiaj potrzebnym.
Innym powracającym problem em jest zagadnienie dnia codziennego. Wy daje się, że przy dzisiejszym skomplikowanym życiu duchowość polegająca na przyjm owaniu codziennego dnia ma szczególne znaczenie. Pod postacią codzienności, która jest kanwą całego życia, przychodzi łaska Boża. W co dziennym dniu człowiek przygotowuje się na szczególne m om enty w życiu, na Boży kairos, m ający dla jego ukierunkowania zasadnicze znaczenie.
W przedstawionym zbiorze pism, choć noszą one tak rozmaity charakter, można w ięc odnaleźć, jak to sugeruje podtytuł, elem enty w spółczesnej du chowości. Duchowość ta ukazuje się u R a h n e r a jako prawdziwie zako rzeniona w całej tradycji Kościoła i jej niezm iennych osnowach. Jednak równocześnie jest to duchowość prawdziwie nowa. Nikt bowiem nie może powiedzieć, że pełnia życia chrześcijańskiego w epoce osiągnięć kosmicznych i cybernetyki, nie w ygląda inaczej niż za czasów, gdy nie istniały druk, radio i telew izja, i gdy trzeba było długich tygodni a nieraz m iesięcy, aby pokonać odległości, które dzisiaj przebywa się w ciągu kilku godzin.
Ks. S tefan M oysa SJ, W arszaw a
Johann AUER, Das E vangelium der Gnade. Dieu neue H eilsordnung durch
die G nade C hristi in seiner K irch e, Regensburg 1970, Verlag Friedrich
Pustet, s. 254.
Dwaj profesorowie Uniwersytetu w Ratyzbonie Johann A u e r i Joseph R a t z i n g e r zamierzają w spólnie wydać katolicką dogm atykę w ośmiu m ałych tomach. Jest ona pom yślana jako podręcznik dla studiujących teolo gię, który by poza przedstaw ieniem zasadniczego m ateriału dawał podstawy refleksji teologicznej. W takiej refleksji, zdaniem autorów, m usi się wyrażać przekonanie, że dla w iedzy teologicznej potrzebna jest w iara, a z w iedzy przenikniętej wiarą m a płynąć działanie. Ponadto ta m yśl teologiczna jed nostki powinna być w ciągnięta w w ielk i strum ień teologicznej refleksji Kościoła, która się dokonuje w ciągu jego historii i dlatego m usi mieć też udział w tej historyczności.
Piąty tom projektowanej teologii dogmatycznej, który chronologicznie ukazuje się jako pierwszy, pośw ięcony jest zagadnieniu łaski, czyli jak autor w oli się wyrażać, Ew angelii łaski Chrystusa. W m yśl zasady n ova e t vetera A u e r przedstaw ia klasyczne dla tego traktatu zagadnienia w nowym ukła dzie i ujęciu. Rozpoczyna w ięc od problemu w ybrania i predestynacji do
224
R E C E N Z JEłaski i zbawienia, które jest oczyw iście ontologicznie zagadnieniem pierwszym , ale chyba najtrudniejszym i najdalszym od dzisiejszej m entalności. Następuje problem usprawiedliw ienia, a w ięc jego przygotowania, skutków , poznawal- ności i istoty. Wreszcie autor rozważa zagadnienia staw ania się i utraty, w zrostu i zm niejszania się łaski, jak również stosunku natury do nadnatury.
Problem łaski aktualnej ujm uje autor w form ie opisu działania łaski,, przy czym porusza również zagadnienie poglądów heterodoksyjnych, jak pelagianizm i sem ipelagianizm . Omawia też m ożliwości natury bez żadnej łaski i stosunek łaski do w olności ludzkiej. W ielki nacisk kładzie autor na biblijne podstawy zagadnienia, przytaczając dosłownie w iele tekstów biblij nych. Znać w tym wyraźny postęp w stosunku do dawnych ujęć. Również mocną stroną prof. A u e r a jest historia dogmatu, która w dziele jest sto sunkowo szeroko uwzględniona. Takie podejście posiada dziś w ielk ie znacze nie, gdyż w iele ujęć po prostu przeskakuje historię teologii, przechodząc od teologii patrystycznej wprost do teologii współczesnej, jakby historia dogmatu rozwijającego się w K ościele nie m iała nam nic w tym w zględzie do pow ie dzenia.
Z uznaniem również należy podnieść, że autor przedstawia w szystko, co- jest potrzebne do zakorzenienia wykładu w tradycji katolickiej, a w ięc Pism o św., teologię patrystyczną, rozwój dogmatu i m agisterium ; nie czyni tego jednak w sposób schem atyczny, nużący czytelnika, ale w zależności od m ateriału kładzie nacisk raz na te, raz na inne elem enty. Czasem większość w ykładu zajmuje system atyzacja przeniknięta refleksją teologiczną, która zawsze zaciekawia i pobudza do dalszego m yślenia.
W ielką troską autora było całościowe przedstaw ienie traktatu i przynaj mniej pobieżne poruszenie w szystkich istotnych zagadnień. W ramach, jakie były m ożliwe, zadanie to zostało spełnione bardzo dobrze. Jeżeli można zgłosić jakieś życzenia, to chyba tylko to, aby w ramach zakreślonych bar dziej doszły do głosu zagadnienie teologiczne szczególnie dziś aktualne, jak na przykład problem uspraw iedliw ienia w dialogu ekum enicznym , problem natury i łaśki, czy też zagadnienia antropologiczne. Pod tym w zględem p ew n e braki w ykazuje rów nież bibliografia; na przykład przy zagadnieniu natury i łaski nie są w ym ienione tak podstaw owe książki jak B. S t o e c k l e ,
G ratia supponit naturam , Romae 1962, czy H. d e L u b a c , Le m y stè re du surnaturel, Paris 1965.
N ie umniejsza to faktu, że inicjatyw a podjęta przez profesorów z Ratyzbo- ny jest dzisiaj w okresie przełom u szczególnie cenna i potrzebna, oraz że na pewno liczni specjaliści i niespecjaliści będą oczekiwali z niecierpliw ością na dalsze tomy zapowiedzianej dogmatyki.
Ks. Stefan M oysa SJ, W arszaw a
Gotthold HASENHÜTTL, F üreinander 'dasein. B ren npu nkte m oderner G lau
ben sproblem atik, Freiburg—B asel—Wien 1971, Herder, s. 202.
Autor, znany jako pracownik instytutu ekumenicznego w Tybindze, opu b likował szereg prac w ażnych dla problemu zjednoczenia chrześcijan, z któ rych na pierwszy plan w ybijają się dwie: D er G lauben svollzug. Eine B ege
gnung m it R udolf B ultm ann aus katholischem G lau ben sverstän dnis, Essen
1963 oraz Charism a O rdnu gsprinzip der K irche, Freiburg—B asel—Wien 1969. Zebrane w książce artykuły są „produktem ubocznym” obu tych prac, ale krążą również około głów nych punktów zainteresowania dzisiejszej teologii, jakim i są sprawy ekumeniczne, zagadnienia związane ze społecznością koś cielną i problem Boga.
Można się domyśleć, że wśród spraw ekum enicznych autor zajmuje się w pierwszym rzędzie B u l t m a n n e m i problem em dem itologizacji. H
