Wu Shu i Kung Fu : mistyczna filozofia, sport czy sztuka walki?

Mateusz Witek

Wu Shu i Kung Fu : mistyczna

filozofia, sport czy sztuka walki?

Pisma Humanistyczne 9, 297-306

2013

Mateusz Witek

W u Sh u i K u n g Fu — m isty cz n a filozofia,

sp o rt c z y sztu k a w alk i?

Sztuki w alk i są jed n ym z ulubionych tem atów film ow ych, oddając idealnie to za­ chodnie poczucie dom inującej roli jedn ostki, dla której nie m a rzeczy n iem ożli­ w ych. Jak do tego doszło, że w sch odn ia k u ltu ra n astaw iona niejako na zbiorow ość i tłum ienie indyw idualizm u, w ygenerow ała taki oto obraz m istrza sztuk w alki? Jak doszło do tego, że w Europie tak dobrze p rzy ją ł się przeszczep K u n g F u / W u S h u ?

W reszcie, jak i proces historyczn y doprow adził n ajp ierw do pew nej system atyzacji tych dw óch pojęć i ich eksportu? P ytań n asu w a się w iele, a rozjaśnienie ich jest, co naturalne, celem niniejszego tekstu. Jed n ak rozjaśnienie w iększości w ątpliw ości nie będzie m ożliw e. N iestety w brew pobożnym życzeniom w ielu autorów i tren e­ rów w tej m aterii nie m ożna zbyt często u żyw ać aksjom atów. W w ielu w ypadkach będę p o d k reślał m n ogość opinii w danej kw estii, czy w ątpliw ości jakie n achodzą m nie w obec pow szechnie przyjętej wersji. W szystkie te trudn ości są spow odow ane nie tylko b arieram i języko w ym i. W ażniejsze jest tutaj zrozum ienie z ja k w ielkim obszarem geograficzn ym m am y do czynienia, gd y m ów im y o C h inach. Ponadto, ludzie p rak tyk u jący sztuki w alk i n abrali zw yczaju dość częstego em igrow ania, co jeszcze bardziej u tru dnia u system atyzow an ie w ie d z y w tej m aterii. D odatkow e trudn ości n astręcza europejski sposób m yślenia, k tó ry u tru d nia in terpretację tak odm iennej kultury.

Jeśli chodzi o stan literatu ry o K u n g F u i W u S h u to jest ona bardzo rozbudo­ w ana. Jed n ak bardzo często są to opracow an ia o niskiej w arto ści m erytorycznej. Przychylę się tutaj do pow szechnej dość opinii, że p odstaw ow ym problem em Eu­ ropejczyków i A m erykan ów , jeśli chodzi o sztuki w alki, jest to, że uw ażają każ­ dego C h iń czyk a za m istrza K u n g F u . Z ro z u m iały m jest, że nie brakuje zw ykłych hochsztaplerów , którzy chętnie w zbogacą się na tej zachodniej fascyn acji sztuk a­ m i w alki. O czyw iście jest całe grono zaangażow anych ludzi zrzeszonych w orga­ nizacje, które reprezentują bardzo w yso ki poziom zdolności. W ysok i poziom m a gw aran to w ać tutaj system certyfikató w i stopni, ale o tym szerzej dalej. D ostęp ­ n ość literatu ry w zbiorach bibliotek jest zazw yczaj nad w y ra z skrom na, w iększą ilość najnow szych publikacji o dość dobrym stopn iu m eryto ryczn ym m ożna od­ naleźć zazw yczaj w sklepach z akcesoriam i do sztuk w alki. O kresow o pojaw iają się

również na polskim rynku czasopisma poświęcone tej formie aktywności, jednak

żadne nie utrzymuje się w sprzedaży zbyt długo. Rzadko kiedy udaje się wydawcą

utrzymać zapowiedziane regularne wychodzenie czasopisma!. Oczywiście ogrom

literatury wymagał selekcji, również pod względem treści. Bowiem znaczna część

dzieł są to publikacje poświęcone tylko technicznej stronie wykonywania ćwiczeń,

ze znikomą ilością treści nas interesującej w dalszych rozważaniach.

Początki sztuk walk i problemy terminologiczne

Początki sztuk walki, a w tym

giną w mgle dziejów. Wiele ton papieru

przeznaczano na udowodnianie abstrakcyjnych teorii oraz legend. Ciekawą jest

wersja, wedle której to Aleksander Macedoński miał podłożyć podwaliny pod

pierwszy system walki. Uparci upatrują nawet początków sztuk walki w Księdze

Rodzaju, a dokładniej w opowieści o walce Jakuba z Aniołem. Jeśli chodzi o Chi­

ny, to najbardziej optymistyczne wersje datują początki na około pięciu tysięcy lat

p.n.e. Są to jednak tylko legendy oraz pobożne życzenia autorów. Samo sformuło­

wanie

oznacza doskonałość, dążenie do perfekcji, bycie w czymś dobrym

poprzez poświęcony czas i pracę. Jednak to określenie nastarcza wiele trudności

terminologicznych. W powszechnej świadomości

jest określeniem zbior­

czym na wszystkie sztuki walki w Chinach. Jednak właściwie powinno się używać

go razem z nazwą stylu. np.

oznacza to po prostu posiadanie

wysokich zdolności w danym stylu. Określenie

będzie w moim mnie­

maniu właściwe dopiero w x x wieku, gdyż wtedy to władze Chińskiej Republiki

Ludowej postanawiają stworzyć na bazie

sport i środek wychowawczy.

Zabawnym jest, że wcześniej te same władze odrzuciły tą formę samoobrony jako

niebezpieczną dla państwa. Właśnie w drodze do częściowego odrzucenia historii

i stworzenia nowego ujednoliconego systemu powstało sformułowanie

które w translacji oznacza sztukę wojenną lub zdolności bojowe. Jednak

bliżej ma do sportu, niż do sztuki walki. Jest to jednak bardzo częsty

błąd, gdy w ramach chwytów marketingowych prowadzący trening używają sfor­

mułowania sztuka walki, zamiast sport walki. W końcu to pierwsze brzmi lepiej

i bardziej chwytliwie.

Historycznie początki

są związane mnichem Bodhidharmą, żyjącym

na przełomie v i v i wieku n.e. Jest to jedna z kluczowych postaci buddyzmu, wokół

której narosło wiele legend. Jednak przekazy dotyczące jego wizyty w Shaolin są

całkiem wiarygodne

. Ów mnich miał przybyć z Indii do Chin, by naprawić

wypa-1 Dobrą analizę tego zagadnienia zawiera praca magisterska: M. Kotowicza,

<http://www.kct.pl/Joomla/images/stories/pliki/pracamgr.pdf>, [25.06.2012].

2 J. Szymankiewicz,

Warszawa 2006, s.

W u Shu i K ung Fu — m istyczn a filozofia, sp o rt czy sztuka w alki? 299

czenia buddyzmu w tym kraju

, jednak po negatywnym przyjęciu na dworze udał

się do wspomnianego klasztoru. Tam też miał nauczać medytacji. Jednak doszedł

do wniosku, że ciała mnichów są zbyt wątłe, by sprostać wielogodzinnym trenin­

gom duszy i umysłu. Stworzył on więc dla nich zestaw osiemnastu ćwiczeń, które

oprócz wzmocnienia ich ciał miały pomóc im bronić się przed wrogiem. Mówi się,

że miały one przypominać dynamiczną jogę. Niewątpliwie jednak Bodhidharma

przeszczepił na grunt chiński jakąś cześć indyjskich sztuk walki4. Warto tutaj

przypomnieć dwie legendy o tym mnichu. Pierwsza z nich mówi, że gdy zasnął

podczas medytacji to oburzony samym sobą odciął sobie brwi, z których wyro­

sły pierwsze krzewy herbaty. Mnisi zaś mieli jej używać do zwalczania senności.

Druga zaś opowiada jak medytował 9 lat, tak że jego sylwetka odbiła się na stałe

w skale. Inna historia mówi, że podczas tej dziewięcioletniej medytacji stracił nogi.

Dlaczego? Otóż były zbędne podczas doskonalenia duchowego, a podczas upra­

wiania lewitacji bezużyteczne5. Uświadamia nam to, jak bardzo krytyczni musimy

być wobec przekazów z tego, na wpół legendarnego, okresu.

Kontrowersje i mity wokół klasztoru Shaolin

Wspomniałem już o przybyciu Bodhidharmy do klasztoru Shaolin. Każdy niemal

Europejczyk słyszał o tym miejscu, a wielu marzyło by tam trenować. Jaka jest

jednak prawda? Czy jest to fabryka niepokonanych mistrzów? Ciężko tutaj odróż­

nić fikcję od prawdy. Shaolin, zasłynął głównie dzięki postaci Lee Hsiao Lunga,

znanego bardziej jako Bruce Lee. Prawdopodobnie właściwsze byłoby stwierdze­

nie, że nie tyle ten klasztor, lecz całe

zaistniało w świadomości Zachodu

dzięki niemu. Postać nadzwyczaj kontrowersyjna, lecz szersza jej charakterystyka

znajdzie się w dalszej części tekstu.

Pierwszym problemem przy analizowaniu problemu klasztoru Shaolin jest to,

że klasztorów o nazwie tej nazwie jest wiele. Ponadto, większość z nich prowadziła

naukę

na dobrym poziomie. Klasztor do którego przybył Bodhidharma

mieści się w Honanie i jest nazywany w niektórych książkach Shaolin sy®. Na wstę­

pie pragnę odrzucić tezę o jednym nurcie i ośrodku powstania

bowiem

powstało on niezależnie w wielu miejscach. Jednak na skutek wielowiekowej histo­

rii nastąpiło mocne wymieszanie się i zintegrowanie poszczególnych stylów. Wy­

nika to z częstych migracji poszczególnych adeptów czy mistrzów. Jedna z wersji

mówi, że opuścić klasztor można było tylko po przejściu śmiertelnie niebezpiecz­

3

Warto tu wspomnieć, że jedna z wersji mówi o jego przejściu przez Himalaje, co w owych cza­

sach było wyczynem niemożliwym. Wielokrotnie jednak będziemy się spotykać z cudami doko­

nywanymi przez mnichów i świętych praktykujących

4

J. Szymankiewicz, J. Śniegowski,

Szczecin 1987, passim.

S. Tokarski,

Szczecin 1989, s. 149.

6 P. Lewis,

Poznań 1998, s. 37-40.

nego lab iryn tu pełnego pułapek. W yjścia zaś z niego b ro n iła rozgrzan y m etalow y dzban, a gdy adept go p rzesu w ał w y p a la ły m u się na ram ionach dw a sm oki. M ia ły być one „certyfik atem ” ukończenia tren ingu. Inne p odan ia m ów ią o tajem nych m aściach, o sekretnej recepturze, które m ia ły pom agać w utw ard zan iu rąk. Tak by b y ły tw arde n iczym stal. Pow szechne jest też przekonanie o istn ien iu tajem ­ nych ciosów śm ierci, których d ziałanie jest opóźnione. N a skutek ciosu następuje uszkodzenie organ ów w ew nętrznych, ale w taki sposób, że śm ierć następuje po k ilk u godzinach lub dniach. Łatw o zauw ażyć ja k w okół chiń skich m istrzó w sztuk w alki n arastają legendy o ich nieludzkich zdolnościach.

H istoryczn ie klasztory, w których upraw iano sztuki w alki m ia ły spore znacze­ nie polityczne oraz m ilitarne. Było to zw iązan e raz z ich realn ą siłą, w yn ik ającą z zdyscyplin ow an ych i w yszkolonych w ojow ników . D w a, z n aro słym i w okół nich legendam i, które otaczają w szystkich zagorzałych w yzn aw ców taoizm u i buddy­ zmu. Trzeba tutaj pam iętać, że czyn n ik religijny m ia ł w czasach cesarskich ogrom ­ ne znaczenie, dalece w ykraczające p oza sferę duchow ą. W ystarczy tutaj podać za p rzykład bitw ę z 1553 roku, gd y czterdziestu m n ich ów z Shaolin pokonało piratów n ękających w schodn ie w yb rzeża C hin.

Rozwój w alk i w ręcz (a także p osłu giw an ia się kijem) w Shaolin d oprow adził do w ytw o rzen ia się idealnego w zorca ćw iczeń. M ó w i się naw et o złotym okresie m ięd zy v i i i a i x w iekiem . Jed n ak nic co dobre nie trw a w iecznie. P odstaw ą zało­ żeń w szystkich stylów w alk i jest rozw ój. G d y go brak, m usi on ustąpić pola innym . Tak też było i w tym w yp ad ku . N a scenę w kraczają w te d y k laszto ry z gór W udang i Em ei. Stają się one kolejnym i siln ym i ośrod kam i kształcen ia m nichów . Ponadto, w latach 110 3 — 114 2 żył generał Yue Fei, słyn n y m istrz w łóczni. Spow odow ał on re­ wolucję m etodyczną opracow ując m.in. styl Szponu Orła, a dodatkowo upow szech­ n iając w śród sw oich żo łn ierzy K u n g F u na bard zo w yso k im poziom ie. Z n am ien n y w kład w rozw ój tej sztuki m ają rów n ież ch iń scy m u zu łm an ie oraz m ieszk ań cy m iasta Cangzhou. O tych ostatnich k rą ży naw et pow iedzenie: „jeżeli kiedykolw iek spotkasz kogoś z C angzhou, to odnoś się do niego z szacunkiem . Ludzie z C ang- zhou to ludzie w a lk i” ! I w ów czas w Shaolin pojaw iła się now a postać — m n ich Jue Yuan, k tó ry podczas sw ych p o d ró ży o b serw o w ał zw ierzęta. W w y n ik u czego p o ­ szerzył ilość tech n ik do 72, a potem aż do 170. Liczne są p rzekazy jak pow staw ały poszczególne tech n iki in spirow ane zachow aniem zw ierząt. Jedna z nich opow iada o tybetańskim lam ie, który obserw ow ał w alkę m ałp y z żuraw iem . W ydaw ało się, że żu raw zginie chw ycon y potężn ym i łap am i m ałpy. Jed n ak ten w y rw a ł się i zam iast uciekać, zaczął atakow ać dziobem , używ ając skrzyd eł do utrzym an ia rów n ow a­ gi. M ałp a uciekła, gdy straciła oko w tej w alce, a, jak łatw o się dom yślić, ów lam a ob serw u jąc żuraw ie op raco w ał n o w y styl w alki. Podobnych h istorii znajdziem y w iele8.

7

J. Szymankiewicz,

op. cit. s. 85-88.

* S. Tokarski,

op. cit. s. 148-156.

W u Shu i K ung Fu — m istyczn a filozofia, sp o rt czy sztuka w alki? 301

K resem istn ien ia k laszto ru Sh ao lin m ia ł być p oczątek p an o w an ia d yn astii m andżurskiej w C h in ach . O pat klasztoru, b y u n ikn ąć jego likw idacji, zaoferow ał sw oje usługi p rzy tłu m ien iu bu n tów now em u cesarzow i. D o tego m iejsca w szy­ sc y autorzy są n iem al zgodni. C o się jed n ak stało potem ? W edle jednej z w ersji cześć m nichów , nie chcąc pogodzić się z jaw n ą kolaboracją, opuściła z oburzeniem klasztor w yw o łu jąc p rzy okazji pożar. C iekaw sza zaś w ersja m ów i o ataku sp ow o­ dow anych przez zazdrosnego o pozycję klasztoru urzędnika. W w y n ik u pożaru zginęło 10 0 sp ośród 118 m n ich ów żyjących w klasztorze, zaś 13 zostało zabitych podczas ucieczki. Pozostała 5 m iała uciec, dzięki cudow nej p o m o cy Buddy. M ie ­ li oni nauczać ludzi w alk i oraz stw orzyć pierw sze tajne organizacje opozycyjne w obec w ła d z y — Z w iązk i T rzech H arm on ii (m iały być one preku rsoram i triad). Problem em jest jed n ak brak śladów p ożaru klasztoru. K laszto ry w H onan i Fu­ jian, które w edle źródeł m iały spłonąć, istn ieją do dziś. H istoria K u n g F u , jak już podkreślałem , m a w iele nieścisłości. N ie zm ienia to faktu, że po dziś dzień istn ie­ je w iele szkół i klasztorów m ien iących się Shaolin, a p ierw szy styl, k tó ry zaw ierał w sobie nazw ę klasztoru, p o w stał dopiero w x x wieku.

Trzeba tutaj zadać sobie pytanie, czy Shaolin b y ł faktyczn ie źródłem K u n g F u ?

Praw dopodobnie nie, obszar C h in jest zbyt w ielki, a ilość stylów i szkół niezliczona. N iem ożliw ym w ydaje się by w yw ieść chociaż w iększość z nich od jednego central­ nego ośrodka. Proces rozwoju, ewolucji i przen ikania się stylów pozostanie w dużej m ierze dla nas zagadką. N a przeszkodzie stoi tu nie tylko b rak źródeł i ogrom ny geograficznie obszar badań. Innym problem em są tajem nice tej sztuki, które um ar­ ły w raz z n iektórym i m istrzam i, oraz te, które są po dziś dzień piln ie strzeżone.

Próba podziału i klasyfikacji

K ażd y sp ecjalista od K u n g F u zgodzi się, że poszczególne style dzielą się na w e­ w n ętrzne i zew nętrzne. Jed n ak nim zajm iem y się tą kw estią chciałb ym zapropo­ n ow ać pew ne n o v u m . O tóż jestem zd ania iż h istoryczn ie genezę K u n g F u m ożna p odzielić na trz y n urty: wojskow y, chłopski oraz klasztorny. Z nich też, na drodze p rzem ian i ewolucji, w yn u rzają się dw a w spółczesne n u rty w ym ien io n e w tem a­ cie: sp o rto w y oraz filozoficzno — religijny. O czyw iście poszczególne n u rty w za­ jem n ie się p rzen ikały i składają się na szeroką gam ę stylów. W yn ikają one jed n ak z różnych u w arun kow ań i potrzeb poszczególnych w a rstw społecznych, a także dostępu do różnych środ ków technicznych. N a p rzykład pozycja jeźd źca zrodziła się w śród konnych żołnierzy. Była ona n aturaln ie najlepszą p od staw ą dla nich, by rozw in ąć sw oje K u n g F u . M iało ona ogran iczona rację b y tu w śród m n ich ów czy chłopów . In n ą kw estią była w alka kijem , k tó ry jako broń b y ł sto sow an y głów nie przez niższe w a rstw y społeczne. W yn ikało to nie tylko z jego łatw ej dostępności, ale też przekonania, że ten rodzaj broni nie przystoi w ysoko urodzonym . O czy w i­

ście inaczej w poszczególnych grupach były rozłożone akcenty między treningiem

ciała i ducha, walki gołymi rękami i walki z bronią, oraz zdolności defensywnych

i ofensywnych. Wszystko to wynikało ze złożonych uwarunkowań, nie tylko prak­

tycznych, lecz bardzo często społecznych czy religijnych.

Najstarszym chronologicznie jest jednak podział na style południowe i północ­

ne. Osią podziału była tu rzeka Jangcy. Style północne wyróżniały się wysokimi

skokami, szybkimi obrotami, mocnymi uderzeniami i kopnięciami. Południowe

zaś preferowały zdolności defensywne, mocne postawy, utrzymanie równowagi

i osłonięcie środka ciała. Ponadto, dzielono je na style buddyjskie i taoistyczne,

jednak ten podział znajduje niewielkie uzasadnienie.

Jak więc wygląda podział na szkoły wewnętrzne (miękkie) i zewnętrzne (twar­

de)? Różnica jest podstawowa, czy rzecz doktrynalna. Jednak ćwiczenie stylu we­

wnętrznego nie wyklucza dopełnienia swoich zdolności stylem zewnętrznym.

Szkoły miękkie zakładają postawę defensywną, wykorzystują siłę wewnętrzną

swoją i przeciwnika, skupiają się na elastyczności i łagodnym ustępowaniu, by

potem uderzyć korzystając z siły napastnika. Szkoły twarde korzystają częściej

z bezpośredniej siły mięśni, praktykują utwardzanie kończyn przez ciężki trening

siłowy, ponadto są zazwyczaj bardziej agresywne9. Wśród stylów wewnętrznych

wymienia się:

(pięść wielkiej jedności),

i

Lista stylów

zewnętrznych jest dużo dłuższa m.in.:

czy styl pijanej małpy. Szacuje się, że obecnie istnieje od

500 do 1000 stylów

Omówienie choćby kilku najważniejszych

byłoby tematem na osobny artykuł1“

Filmowy fenomen Bruce Lee

Postać tego zamerykanizowanego Chińczyka stała się w x x wieku synonimem

Czemu zawdzięczał tak spektakularny sukces? Był to zbieg wielu po­

myślnych okoliczności, jak i wyczucia potrzeb rynku filmowego. Zachód prze­

żywał kolejne fale zainteresowania sztukami walki i filmami akcji. W latach sie­

demdziesiątych pojawia się luka na rynku, w którą idealnie wpasowuje się Bruce

Lee. Wykonuje on techniki niesamowicie widowiskowe, a przy tym jest aktorem

o sporych zdolnościach. Z jednej strony symbolizuje niezachwianą tradycję i chiń­

ską mądrość, a z drugiej nie boi się łamać tabu i objawiać sekretów swojej kultury

obcym. Tworzy ponadto własny styl na bazie

gdyż nie

miał uprawnień do nauczania

Gdy był już gwiazdą i chciał je zdobyć,

jego mistrz odpisał mu, że nie wszystko można kupić za pieniądze. Wielu miało

do niego żal, że sprzedał rodzimą tradycję i ujawnia sekrety

Lecz dla

9 P. Lewis, Sztuki walki..., op. cit. s. 42-43.

10 Ibidem, s. 44-60.

W u Shu i K ung Fu — m istyczn a filozofia, sp o rt czy sztuka w alki? 303

w ielu sta ł się sym bolem w ojow n ika w alczącego ze złem i schem atam i. Jego śm ierć w dość m ło d ym w iek u dała pow ód do w ielu plotek. Teorie spiskow e m ów ią o ze­ m ście jego nauczycieli, otruciu czy pozorow anej śm ierci, b y m ó g ł żyć spokojnie z dala od fanów. W szystko to nie kw estionuje jed n ak fak tu iż, w idow iskow e film y tego „m ałego sm oka” w p ły n ę ły na popraw ę w izeru n k u C h iń czyk ów na zachodzie oraz upow szechnienie, ale i spłycenie K u n g F u .

Techniczne aspekty ćwiczeń

W yp ad a m i tutaj zasygn alizow ać na czym polega tren in g K u n g F u . T rafn e jest

chińskie przysłow ie „Jeśli chcesz się napić wody, m usisz to zrobić sam . Ż aden opis ci jej nie zastąpi...” Identycznie jest z K u n g F u . Teoretyzow an ie na jego tem at m a

tylko ogran iczo n y w y m ia r poznawczy, w łaściw szym jest obserw ow an ie i spraw ­ dzanie go w praktyce. Jed n ak adekw atne podejście teoretyczne i duchow e m oże całkow icie odm ienić p ostrzeganie, czy sposób tren ingu. B y coś robić skutecznie pow in no się to rozum ieć.

Podstaw ą tren in gu p ow in no być p ołączenie doskonalenia duchow ego z fizycz­ nym . W yn ika to ze w schodn iego p odejścia do dobra i zła. Słyn nego Y i n g i Y a n g ,

sym b olizu jącego rów n ow agę św iata. D w a odm ienn e, p rzeciw staw n e elem en ty tw o rzą h arm on ijn ą całość, która jest w ciągłym ruchu. D obra i zło, ruch i sp o ­ czynek, tw ard ość i m iękkość. W ch rześcijań skim sposobie rozum ow ania dobro zw alcza zło i pow in no je w yp rzeć. W A z ji jest inaczej, oba elem enty są niezbędne do w zajem nego istn ien ia i rów now agi. B rak któregoś pow oduje katastrofę. W ar­ to tu p rzyto czyć kolejną historię. Pew ien m ężczyzn a ch ciał się uczyć u w ielkiego m istrza. Ten na p oczątku zap rosił go na rozm ow ę. P rzyszły uczeń p o p isyw ał się w niej w ielk ą w iedzą. M istrz m u zaś tylko zapropon ow ał herbatę. N alew am do jego kubka, a gdy ten się n a p e łn ił w le w a ł do niego dalej herbatę, aż zaczęła się w ylew ać. M ło d y człow iek zap ytał co on czyni. M istrz m u odpow ied ział, że jak go m a nauczyć skoro jego czarka herbaty jest ju ż pełna. In n a op ow ieść m ów i, że adept pow in ien być ja k w oda. O m ijać skały, a m im o to je niszczyć. C h ro n ić się przed ogniem , zm ieniając postać na lotną. Z w yciężać m etal cierpliw ością i czasem . Szukać zaw sze najlepszej drogi do m orza i nie dać się w tym pow strzym ać. M istrz sztu k w alk i pow in ien być tak n iepokonany i tak n iepozorny jak woda.

Trzeba osiągnąć rów now agę, pustkę (otw artość na m ądrość) oraz być jak woda, by osiągnąć m istrzostw o w K u n g F u . Ponadto, konieczny jest dobry s h if u / s if u — na­ uczyciel oraz dużo cierpliw ości, w oli i czasu. Trzeba uzyskać uznanie m istrza by ten faktyczn ie zech ciał nam p rzekazać tajniki stylu. M łodego adepta m ogą zrazić pierw sze m iesiące, kiedy to ćw iczen ia są m ozolne i nudne. W ted y w zm acn ia się w ytrz y m a ło ść i wolę. W arto jeszcze w sp o m n ieć o c h i, czyli w ew nętrznej energii.

Ma ona wielkie znaczenie i pomaga pokonywać wszelki opór materii. Jest ona

podstawą wszystkich wewnętrznych stylów.

Jak w praktyce wygląda taki trening? Przedziwnie, czasami tak jak na filmach,

z wykorzystaniem drewnianych pali czy kamieni. Ponadto, często korzysta się

z drewnianych bądź słomianych kukieł. Po czym jednak poznać dobrą szkołę

? Po pierwsze, powinna być ona jak rodzina, z sekretami, starszymi uczniami/

braćmi

(

) i mistrzem, który jest niczym ojciec. Po drugie, powinna się wy­

różniać uporządkowanym chaosem. Z początku wydaje się, że

nie kontroluje

tego co się dzieje, bowiem każdy robi co innego. Jednak tak naprawdę każdy tre­

nuje to co powinien, w stosownej kolejności i wedle potrzeb. Nie przypomina to

ujednoliconego treningu, który możemy kojarzyć z oficjalnych chińskich filmów,

gdzie paręset osób wykonuje na komendę ćwiczenie czy cios. Podstawowa różnica

wynika z równowagi i harmonii składników— duchowego i fizycznego.

Kung Fu/Wu Shu w x x i x x i wieku

Jak wspomniano, ilość istniejących stylów może sięgać 1000 (ciężko jednak w tej

materii o jakąkolwiek pewność), a zaczęto ćwiczyć

być może nawet od

2000 do 5000 lat wstecz. Świadczyć by o tym miały rysunki przedstawiające ćwi­

czących wojowników oraz Terakotowa Armia pierwszego cesarza Qin Shi Huanga.

Ponadto, obszar badawczy sięga około 10 milionów kilometrów kwadratowych,

zamieszkałych obecnie przez ponad miliard ludzi. Obrazuje nam to ogrom pro­

blematyki. Jeśli dodamy do tego bariery, językowe, kulturowe i mentalne, staje się

dla nas jasne, dlaczego ów obszar jest tak słabo zbadany. Na dodatek istnieje wiele

tajemnic, które prawdopodobnie nigdy nie ujrzą światła dziennego.

Decydujący w pływ na współczesne

m iały wydarzenia polityczne

w Azji. W 1917 roku Mao Tse Tung napisał „Studium na temat kultury fizycznej”,

gdzie wyraził się pochlebnie o tej sztuce i zaleca jej zastosowanie w procesie edu­

kacyjnym Jednak po dojściu do władzy została ona całkowicie odrzucona. Decy­

dujący był strach przed powtórzeniem się sytuacji z czasów dynastii mandżurskiej,

kiedy to adepci sztuk walki występowali z wielką zaciekłością przeciwko władzy.

Dopiero stosunkowo niedawno

zostało zrehabilitowane jako

i jest

nagminnie wykorzystywane przy wychowaniu sportowym. Nas szczęście, niektó­

re szkoły przetrwały dzięki czasowej emigracji i ukrywaniu się z praktykami. Do

Polski

dotarło w latach 70. i rozwija się równie dynamicznie jak w pozo­

stałej części Europy.

W u Shu i K ung Fu — m istyczn a filozofia, sp o rt czy sztuka w alki? 305

Zakończenie

W p o w yższym tekście p ragn ąłem udow odnić, że K u n g F u / W u S h u jest sztuką w alki, m im o prób p rzekształcenia go tylko w sport, a także m im o błęd ów tren e­ rów, któ rzy uskuteczniają czasam i z w y k ły tren in g fizyczn y lub p rzew artościo w a­ n y tren in g ocierający się o m istykę. Jed n ak n ależy pam iętać, że nie tylko K u n g F u

tw o rzy ludzi, lecz to ludzie decydują jak ono w ygląd a — czy jest dobre i naw iązuje do w ielow iekow ej tradycji. W reszcie, czy chodzi tylko o pieniądze lub tylko o zdol­ n ość fizycznego skrzyw d zen ia kogoś. Dobre K u n g F u jest w yp ad ko w ą dobrego na­ uczyciela, dobrych uczniów, w ielkiej ilości dobrej w oli i pom yślnych okoliczności. Jest to droga doskonalenia, zaś dla w ielu E uropejczyków czy A m eryk an ó w szansa ucieczki z betonow ej dżungli. W iąże się z poczuciem , że robi się coś p rzesiąkn ię­ tego p o zy tyw n ym i w artościam i, ja k też m ożliw ością osiągn ięcia h arm on ii w tym zakom pleksionym św iecie pełn ym błędn ych ideałów lub, co gorsza, bez jakich kol­ w iek ideałów. Sztuka zachow ania spraw ności i sam oobrony, sztuka prow adzenia skutecznej w alk i w ręcz, sztuk a w alk i z n iech cian ą w ład zą i tyran ią, sztuk a od ­ n ajdyw an ia siebie, sztuka ucieczki p rzy jednoczesnej w alce, sztuka zrozum ienia i h arm on ii — w ym ien iać m ożna długo. Łatw iej pow iedzieć czym K u n g F u nie jest. N ie jest to tylko b ru taln a siła. N ie są to tylko w idow iskow e akrobacje. N ie jest to tylko pusta filozofia. N ie jest to tylko siła ducha. K ażd y m a sw oje K u n g F u .

# ABSTRAKT $

W pow szechnej św iadom ości chiń skie sztuki w alk i zaczęły istn ieć dzięki kin em a­ tografii. Stąd też narod ziło się na Z ach od zie zain teresow anie tym aspektem ku l­ tu ry chińskiej C o istotne, w szystkie szko ły sztu k w alk i na Z ach od zie koncentrują się na aspektach m istyczn ych lub sportow ych , a p raktyczn ie n igd y na sam ej sztu ­ ce w alki. O becne pokolenie w yro b iło sobie pogląd na sztuki w alki dzięki film om z C huckiem N orrisem , Jackiem C hanem i Brucem Lee. W ażnym jest, by w zw iązku z degeneracją edukacyjnej roli kina, pokazać praw dę o tej dziedzinie k u ltu ry C h in.

N iezw ykle bogata historia K u n g F u i W u S h u doczekała się ju ż kilku rzeczow ych opracow ań, z czego każde następne p ow odow ało pojaw ienie się n ow ych aspektów i obalanie istn iejących m itów. A rty k u ł m a zasadniczo charakter pop u laryzator­ skiej syn tezy i dem itologizacji. Ponadto, n iezw ykle isto tn ym zagadnieniem jest p olityka chRL w obec sztuk w alk i w x x w ieku. B yły one traktow an e zarów no jako zagrożenie dla p ań stw a, ja k i isto tn y aspekt w ych ow an ia obyw atelskiego. O dp o­ w ied ź na p ytan ie postaw ione w tem acie referatu m a zasadniczo form ę odrzucan ia tego czym K u n g F u być nie pow inno.

Mateusz Witek — Student i i roku studiów licencjackich na Uniwersytecie Śląskim. Prezes Sekcji Historii Nowożytnej i Najnowszej s k n h uś. Działacz Samorządu Stu­ denckiego. Instruktor harcerski. Zainteresowania badawcze związane są z prze­ mianami wewnętrznymi państw Wschodu w x ix i x x wieku oraz ich podłożem w poprzednich wiekach, historią harcerstwa, polityką wewnętrzną i biografiami politycznymi w Polsce x x wieku, a także historią Żydów polskich.