Henryk Bogacki
"Die Zukunft von Kirche und
Christentum", Wilhelm H. van de Pol,
Wien-Freiburg-Basel 1970 : [recenzja]
Collectanea Theologica 41/4, 186-187
1 8 6
k i p lu riform izm p o w o li zy sk u je w K o ściele praw o o b y w a telstw a . P o w o ln o ść ta je s t zrozum iała na tle u n iform izm u p an u jącego od w ie lu w ie k ó w w K o ś
c ie le k atolick im .
K s. H e n r y k B o g a ck i SJ, W a r sza w a K ir c h e in F reih eit. G rü n d e u n d H in te r g rü n d e d es A u fb ru c h s in H o lla n d , F rei-
b u r g -B a se l-W ie n 1970, V erlag H erder, s. 168.
K ilk a la t tem u ca łk iem n ie o cze k iw a n ie K ościół h o len d ersk i stał się przed m io tem z a in tereso w a n ia z ra cji zja w isk zach od zących tak na p o lu teologii,
jak w form ach życia ch rześcija ń sk ieg o . J a k k o lw iek po zak oń czen iu h o le n d ersk ieg o syn od u p astoraln ego, za cie k a w ie n ie to zm alało, jed n a k że fen om en
h o len d ersk i w y m aga sp ok ojn ej a n a lizy i p rzy sw o jen ia p rzez K ościół jego e le m e n tó w p o zy ty w n y ch . P om ocą słu ż y n in iejsza k siążk a, k reślą ca tło i przy c z y n y przełom u w K o ściele h olen d ersk im . D ziesięciu a u torów , czło n k ó w tego
K ościoła (n a jg ło śn iejsi w śród n ich to E. S c h i l l e b e e c k x , P. S c h o o - n e n b e r g , H. O o s t e r h u i s ) o m a w ia najbardziej p a lą ce p rob lem y. C zy te ln ik m oże zapoznać się z n a stęp u ją cy m i tem atam i: teo lo g ia (L. S c h i l l e b e e c k x ) , P ism o św . i k a tech eza (H. R e n c k e n s), w ład za (II. E r n s t , bisk u p B redy), synod p a sto ra ln y (J. A. G. T a n s), litu rg ia (H. O o s t e r h u i s ) , ży cie k a p ła n ó w i zak o n n ik ó w (P. S c h o o n e n b e r g ) , p ozycja k o b iety w K o ściele i jej u d ział w d u szp a sterstw ie p a ra fia ln y m (T. G o v a a r t - H a 1 k e s), celib at k a p ła ń sk i (R. B u n n i k), ek u m en izm (N. v a n d e A k - k e r), ruch „S ch alom ” (P. R e c k m a n).
Są to w ła śc iw ie w y w ia d y , p rzep row ad zon e przez H. H i l l e n a a r a i H . P e t e r s a z autoram i, na w y m ien io n e tem aty. D zięk i tem u rela cje odzn aczają się św ieżo ścią i o so b isty m zaan gażow an iem , choć n ie dają w y czerp u jących analiz sy tu a c ji na p oszczególn ych od cin k ach w H olan d ii. C zy tel nik o trzym u je raczej im p resje p o szczególn ych osób, a le za jm o w a n a przez nie p ozycja w ży ciu relig ijn y m tego k raju, rek om en d u je je jak o środ ek poznania p rą d ó w n u rtu jących ta m tejszy K ościół.
R ozw ój teo lo g ii w H olan d ii cech u je u w zg lęd n ia n ie rzeczy w istej sy tu a cji i potrzeb człow ieka. T ym czasem w in n ych k rajach E uropy zachodniej nadal p rzew aża sk łon n ość do b u d ow an ia ab strak cyjn ych sy ste m ó w , przy m in im a l nym zw racan iu u w a g i na ich p rzyd atn ość dla życia ch rześcija ń sk ieg o . W sku tek tego teo lo g ia h olen d ersk a p o ch w a lić się m oże sto su n k o w o n ie w ie lk ą ilo ś cią d zieł n au k ow ych , d om in u je n atom iast zaan gażow an a p u b lic y sty k a te o logiczn a w raz z n ieod łączn ą ten d en cją do p o w ierzch o w n o ści, p ośp ieszn ego u ogóln ian ia i dem agogii. J ed n a k że w ła śn ie w H o la n d ii n a jw y ra źn iej zazn a czył się zw rot w e w sp ó łczesn ej teo lo g ii, która porzuca „u za sa d n ia n ie” k ażd o razow ej sy tu a cji w K ościele, a p rzyjm u je fu n k cję k ry ty czn ą w ob ec p rzeja w ó w życia k o ścieln eg o i ch rześcijań sk iego. T aka teo lo g ia ró w n ież podlega k ry ty ce ze stron y urzędu n a u czy cielsk ieg o i w sp ó ln o ty w ierzących .
K siążk a sta n o w i pom oc dla o rien ta cji i p rostow an ia p ogląd ów na charakter p rzem ian zach od zących w ch rześcija ń stw ie h olen d ersk im .
K s. H e n r y k B o g a ck i SJ, W a rsza w a W illem H. V A N DE POL, D ie Z u k u n ft v o n K irc h e u n d C h ris te n tu m , W ien -
-F r e ib u r g -B a se l 1970, V erlag H erder, s. 360.
K ilk a lat tem u v a n d e P o l op u b lik o w a ł k siążk ę na tem a t końca „ k o n w en cjo n a ln eg o ch r z e śc ija ń stw a ” k O pisał w niej tra fn ie k ry zy s k o n w e n c j o
1 W. H. v a n d e P o l , D as E nde d e s k o n v e n tio n e lle n C h r is te n tu m s , W ien -F re ib u rg -B a sel 1967; por. C ollecta n ea T h eologica 38(1968) z. 4, 205— 206.
RECENZJE
1 8 7
n a ln y ch form , w y stęp u ją cy ch w e w szy stk ich K ościołach ch rześcijań sk ich . Sam jak o fen o m en o lo g n ie sta ra ł się n ak reślić w iz ji p rzyszłego ch rześcijań stw a. P róbę tę — z p u nktu w id zen ia k a to lick ieg o — p od jęła grupa a u to r ó w 2. O statn io v a n d e P o l zapragnął p rzed sta w ić w ła sn e u w a g i na tem at p er s p e k ty w ch rześcija ń stw a . Jed n a k że n ad al n ie rezy g n u je z ro li fen o m en o lo g a op isu ją ceg o pogląd y, p o sta w y , m o ty w y itp., by p otem w yp ro w a d za ć z tego w n io sk i. Są on e potrzeb n e ta k że teo lo g ii, p o n iew a ż ich p rzed m iotem jest K ościół i ch rześcijań stw o. A u tor u n ik a p od aw an ia u n iw ersa ln y ch recept, d zieli się ty lk o sw y m i sp ostrzeżen iam i, które są dla w sz y stk ic h in teresu ją ce.
K siążk a pod aje n a jp ierw sw o is ty b ilan s teo lo g iczn y d z ie się c io le c ia I960— — 1970. O m aw ia cen tra ln e p u n k ty ó w czesn y ch d y sk u sji oraz g łó w n e w y d a rzen ia życia k ościeln ego: Sobór W a ty k a ń sk i II (1962— 1965), IV p len a rn e p o sied zen ie Ś w ia to w ej R ady K o śc io łó w w U p p sa li (1968), k o n feren cja b isk u p ó w a n g lik a ń sk ich w L am b eth (1968). D z iesięcio lecie to ch arak teryzu ją w ie l k ie spory teo lo g iczn e oraz p rzem ian y w K ościołach i w sp ó ln o ta ch ch rześci jań sk ich , jak ich przed tem w og ó le n ie m ożna było p rzew id zieć. W ydarzenia te w y w ie r a ły sto su n k o w o n ie w ie lk i w p ły w na p rzeciętn y ch ch rześcijan , obo ję tn ie ją c y c h stop n iow o na p rob lem y r e lig ijn o -k o ścieln e. S tąd p y ta n ia o przy szłość K ościoła i c h rześcija ń stw a p osiad ają p ełn e u zasad n ien ie.
O dpow iedzi u d zielan e przez v a n d e P o l a n ie dają sa ty sfa k c ji, a n a w e t w y w o łu ją rozczarow anie. A u tor p o św ięca w ie le u w a g i rozw ażan iom na tem a t sposobu rozu m ien ia o b ja w ien ia (s. 143— 252). W p ełn i u zn ając d o n io słość tego p u n k tu dla o k reślen ia k szta łtu ch rześcija ń stw a , sp ostrzega się u autora zagu b ien ie w p ro b lem a ty ce h erm en eu tyczn ej, bez n a leży teg o w y d o b y w a n ia p od sta w o w ej treści r e lig ijn e j, d ecyd u jącej o p o sta w ie ch rześcija nina. Na takim tle ró w n ie n ieja sn o w yp ad ają p o stu la ty sta w ia n e ch rześci ja ń stw u na przyszłość (s. 253— 359). N iek tó re p u n k ty są o czy w iste, np. w y ż szość osob istego zaan gażow an ia nad zw y cza jo w y m i p o w ią za n ia m i z c h r y stia - n izm em , kon ieczn ość g ru n to w n eg o o d n o w ien ia p ostaw itp. J ed n ak że n iem al do tych d ezyd eratów ogran iczają się w y ty c z n e autora d la ch rześcijań stw a. J eszcze raz trzeba stw ierd zić, że v a n d e P o l jak o fen o m en o lo g znacznie m niej m a do p o w ied zen ia na tem a t środ k ów zaradczych, niż w d zied zin ie a n a lizy w sp ó łczesn eg o stan u sp o łeczn o ści ch rześcijań sk ich . N a w e t jego o sta t nia k siążka, d otycząca „p rzyszłości K o ścio ła i ch r z e śc ija ń stw a ”, fa k ty czn ie za jm u je się b ad an iem tera źn iejszo ści. N a tym odcinku d zieło p osiad a w a r tość jak o p o g łęb ien ie a n a lizy przedłożonej p oprzednio przez autora, ale n ie sp ełn ia zap ow ied zi zaw artej w ty tu le.
K s . H e n r y k B o g a ck i S J, W a r sza w a H an s K Ü N G , W a s is t K ir c h e ?, F r e ib u r g -B a se l-W ie n 1970, V erla g H erder,
s. 206 (H e r d e r -B ü c h e r e i, t. 376).
Sobór W atyk ań sk i II n a jw ięcej u w a g i p o św ięcił w sw y ch u ch w a ła ch K o ś cio ło w i, jed n ak że n ad al od czu w a się brak sy n tety czn eg o op racow an ia k a to lick iej ek lezjo lo g ii. J ed y n y m d ziełem , ja k ie m im o n ied o cią g n ięć m oże u b ie gać się o ten ty tu ł, p ozostaje dotąd op racow an ie H. K ü n g a 3. L iczn i re cen zen ci p o d k reśla li jego w a lo ry , choć n ie k r y li n ied o sta tk ó w , a n aw et p o le m iz o w a li z tym i teza m i autora, k tóre w y d a w a ły się im ry zy k o w n e. D zieło 2 N eu e P e r s p e k tiv e n n ach d e m E nde d es k o n v e n tio n e lle n C h r is te n tu m s , w yd. H. v a n d e r L i n d e i H. F i o l e t , W ie n -F r e ib u r g -B a se l 1968; por. C ollecta n ea T h eologica 39(1969) z. 2, 206— 207.
3 H ans K ü n g , D ie K ir c h e , F reib u rg -B a sel-W ien 1967, V erlag H erder, s. 605 (w yd. 4 w r. 1969); por. H. B o g a c k i SJ, S y n te z a s o b o r o w e j e k le z jo lo g ii, C ollecta n ea T h eologica 37(1967) z. 3, 179—
