Środki zabezpieczające

Środki zabezpieczające

dr Dagmara Gruszecka

Informacje wstępne

 Geneza środków zabezpieczających

 tzw. dwutorowość prawa karnego i kodeksy karne dwutorowe

Kodeks karny z 1932 r.

trzy rodzaje środków zabezpieczających:

• 1) izolacyjno-lecznicze (art. 79–82) – przewidziane wobec sprawców niepoczytalnych lub z ograniczoną poczytalnością bądź wymagających leczenia odwykowego:

umieszczenie w zamkniętym zakładzie dla psychicznie chorych albo w innym zakładzie leczniczym;

• 2) izolacyjno-eliminacyjne – przewidziane wobec sprawców "ze wstrętem do pracy":

umieszczenie w domu pracy przymusowej oraz wobec recydywistów, przestępców

"zawodowych" i "z nawyknienia": umieszczenie w zakładzie dla niepoprawnych;

• 3) o charakterze administracyjnym (art. 85) – orzeczenie tytułem środka

zabezpieczającego kar dodatkowych, przewidzianych w art. 48–50 KK z 1932 r. (tj.

pozbawienia prawa wykonywania zawodu, pozbawienia praw rodzicielskich lub opiekuńczych, a także przepadku przedmiotów, pochodzących bezpośrednio lub pośrednio z czynu zabronionego, jak również narzędzi, które służyły lub były

przeznaczone do jego popełnienia), jeżeli sprawcę czynu zabronionego pod groźbą kary uznano za nieodpowiedzialnego lub nieulegającego karze

Informacje wstępne

Kodeks karny z 1969 r

początkowo przewidywał trzy rodzaje środków zabezpieczających:

• 1) lecznicze (art. 99–102) – przewidziane wobec sprawców niepoczytalnych oraz wymagających leczenia odwykowego: umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym lub innym odpowiednim zakładzie oraz umieszczenie w zakładzie leczenia odwykowego;

• 2) administracyjne (art. 103–104) – w KK z 1969 r. regulacje odnoszące się do środków

zabezpieczających o tym charakterze uległy istotnej zmianie. Tytułem środka zabezpieczającego o charakterze administracyjnym można było orzec np: pozbawienie praw rodzicielskich lub opiekuńczych (art. 41 KK z 1969 r.); zakaz zajmowania określonych stanowisk lub wykonywania określonego zawodu (art. 42 § 1 KK z 1969 r.); zakaz prowadzenia określonej działalności (art. 42 § 2 KK z 1969 r.) czy zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych lub innych pojazdów (art. 43 KK z 1969 r.) i przepadek.

• 3) postpenalne (art. 62–65) – przewidziane wobec recydywistów i służące ich resocjalizacji: nadzór ochronny sprawowany przez kuratora sądowego oraz umieszczenie w ośrodku przystosowania społecznego. (uchylone w 1990 r.)

• 4. Dekret z 1981 r. Możliwość zastosowania środków zabezpieczających zawierał również dekret z 12.12.1981 r. o stanie wojennym, przewidujący w art. 42–45 internowanie osób, "w stosunku do których ze względu na dotychczasowe zachowanie się zachodzi uzasadnione podejrzenie, że

pozostając na wolności nie będą przestrzegać porządku prawnego albo prowadzić będą działalność zagrażającą interesom bezpieczeństwa lub obronności państwa" (art. 42 ust. 1 dekretu).

• Nowy model środków zabezpieczających. Duża nowelizacja Kodeksu karnego (ustawa z 20.2.2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2015 r. poz. 396)

Informacje wstępne

Cele środków zabezpieczających:

Cele środka zabezpieczającego są inne niż cele kary i środków karnych

pozbawienie wolności, które nie jest karą kryminalną należy ściśle odróżniać od kary pozbawienia wolności i nie można posługiwać się nim jako środkiem represji, gdyż ma realizować wyłącznie te cele, dla których ten środek zastosowano i do tego muszą być dostosowane warunki jego stosowania (wyr. TK z 22.7.2008 r., K24/07, OTK-A 2008, Nr 6; wyr. TK z 16.10.2009 r., SK 46/07, OTK-A 2009, Nr 9, poz. 132).

W przeciwieństwie do orzekania kar i środków karnych, orzekanie środków zabezpieczających nie opiera się na przesłance winy

Środki zabezpieczające nie mają zatem na celu wymierzania sprawiedliwości i nie spełniają funkcji kary za popełnione czyny zabronione.

Dominacja celu prewencyjnego

Informacje wstępne

 Funkcje środków zabezpieczających:

Przede wszystkim funkcja ochronna

wobec społeczeństwa przed osobami niebezpiecznymi dla porządku prawnego,

oraz w stosunku do samego sprawcy, tworząc ochronę jego samego przed jego własnym niebezpiecznym zachowaniem.

w zakresie środków leczniczo-izolacyjnych także funkcja izolacyjna oraz funkcja lecznicza.

Art. 202 KKW Sprawcę, wobec którego wykonywany jest środek

zabezpieczający, obejmuje się odpowiednim postępowaniem leczniczym, psychoterapeutycznym, rehabilitacyjnym lub resocjalizacyjnym, którego celem jest:

1. poprawa stanu jego zdrowia i zachowania w stopniu umożliwiającym funkcjonowanie w społeczeństwie w sposób niestwarzający zagrożenia porządku prawnego,

2. a w wypadku sprawcy umieszczonego w zakładzie psychiatrycznym - również dalsze leczenie w warunkach poza tym zakładem.

Informacje wstępne

 Charakter środków zabezpieczających

postdeliktualny – gdy orzeka się je wyłącznie wobec osób, które dopuściły się popełnienia czynu zabronionego,

predeliktualny – do ich orzeczenia wymagane jest jedynie stwierdzenie wysokiego prawdopodobieństwa, że osoba w przyszłości popełni czyn zabroniony).

Środki zabezpieczające mogą być stosowane zamiast kary

obok kary

po odbyciu kary (środki postpenalne)

Środki zabezpieczające mogą być orzekane:

bezterminowo

czas względnie oznaczony, co wynika z niemożności precyzyjnego

określenia czasu potrzebnego do skutecznej terapii choroby psychicznej, zaburzeń lub uzależnień

Informacje wstępne

Zakres podmiotowy

Środki zabezpieczające mogą być zatem wymierzone wobec sprawcy:

• 1) niezdolnego do ponoszenia odpowiedzialności karnej ze względu na brak poczytalności;

• 2) ponoszącego odpowiedzialność karną za popełnienie przestępstwa w stanie poczytalności ograniczonej;

• 3) ponoszącego odpowiedzialność karną za przestępstwo określone w art. 148, 156, 197, 198, 199 § 2 lub art. 200 § 1 KK, popełnione w

związku z zaburzeniem preferencji seksualnych;

• 4) ponoszącego odpowiedzialność karną za przestępstwo określone w rozdziale XIX, XXIII, XXV lub XXVI, popełnione w związku z zaburzeniem osobowości o takim charakterze lub nasileniu, że sprzyja ono

popełnianiu czynów łączących się z przemocą lub groźbą jej użycia;

• 5) ponoszącego odpowiedzialność karną za przestępstwo popełnione w związku z uzależnieniem od alkoholu, środka odurzającego lub innego podobnie działającego środka

Informacje wstępne

• Kara a środek zabezpieczający RÓŻNICE:

• 1) kara odnosi się do czynu stanowiącego przestępstwo, podczas gdy środek zabezpieczający na stopniu niebezpieczeństwa sprawcy;

• 2) kara jest sankcją przede wszystkim represyjną, związaną z przestępstwem popełnionym w przeszłości, natomiast środek zabezpieczający stanowi sankcję prewencyjną, wymierzoną na przyszłość;

• 3) kara stanowi wyraz potępienia czynu i sprawcy, podczas gdy środek zabezpieczający takiego charakteru nie posiada;

• 4) wymiar kary jest zawsze konkretnie określony, podczas gdy cechą charakterystyczną środka zabezpieczającego jest jego

nieoznaczony czas trwania, oznaczony jedynie w ogólnych ramach;

• 5) celem kary jest zadanie dolegliwości sprawcy przestępstwa,

natomiast środek karny, choć może być wprawdzie odczuwany jako dolegliwość, to nie ma jednak na celu jej wyrządzenia

Informacje wstępne

Środki zabezpieczające stanowią instytucję prawa karnego stosowaną wobec sprawców czynów zabronionych

nie stanowią jednak represji za popełniony czyn, lecz zabezpieczenie społeczeństwa przed niepożądanymi zachowaniami sprawcy czynu zabronionego, tj. przez

powodowanym przez niego zagrożeniem dla porządku prawnego.

Stosowane są tradycyjnie wobec następujących kategorii osób:

1) których nie można ukarać, gdyż z powodu ich niepoczytalności nie można im przypisać winy;

2) wobec których zachodzi uzasadniona obawa, że pomimo

ukarania i odbycia przez nie kary w dalszym ciągu będą popełniać przestępstwa;

3) których nie można ukarać dostatecznie surowo ze względu na granicę stopnia winy, a zachodzi potrzeba realizacji względów izolacyjnych lub prewencyjnych

Katalog środków zabezpieczających

Art. 93a § 1.

Środkami zabezpieczającymi są:

• 1) elektroniczna kontrola miejsca pobytu;

• 2) terapia;

• 3) terapia uzależnień;

• 4) pobyt w zakładzie psychiatrycznym.

§ 2. Jeżeli ustawa tak stanowi, tytułem środka zabezpieczającego można orzec nakaz i zakazy określone w art. 39 pkt 2-3.

1) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej;

2) zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi;

3) zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu;

4) zakaz wstępu na imprezę masową;

5) zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych;

6) nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym;

7) zakaz prowadzenia pojazdów (por. art. 99 kk).

Przesłanki

Przepisy art. 93b § 1–5 KK określają ogólne przesłanki stosowania środków zabezpieczających

Orzeczenie środka zabezpieczającego będzie możliwe, gdy sąd

stwierdzi kumulatywną realizację wszystkich przesłanek ogólnych zawartych art. 93b oraz – tam gdzie są one przewidziane –

przesłanek szczegółowych, warunkujących zastosowanie środka zabezpieczającego szczególnego rodzaju.

Popełnienie czynu zabronionego. Podstawowym warunkiem orzeczenia któregokolwiek ze środków zabezpieczających jest popełnienie czynu zabronionego.

Klauzula konieczności Klauzula subsydiarności Klauzula proporcjonalności

Szczególna podstawa ustawowa orzekania pobytu w zakładzie psychiatrycznym

Przesłanki

Art. 93b § 1. Sąd może orzec środek zabezpieczający, gdy jest to konieczne, aby

zapobiec ponownemu popełnieniu przez sprawcę czynu zabronionego, a inne środki prawne określone w tym kodeksie lub orzeczone na podstawie innych ustaw nie są wystarczające. Środek zabezpieczający, o którym mowa w art. 93a § 1 pkt 4, można orzec jedynie, aby zapobiec ponownemu popełnieniu przez sprawcę czynu

zabronionego o znacznej społecznej szkodliwości.

• § 2. Sąd uchyla środek zabezpieczający, gdy dalsze jego stosowanie nie jest już konieczne.

• § 3. Środek zabezpieczający i sposób jego wykonywania powinien być odpowiedni do stopnia społecznej szkodliwości czynu zabronionego, który sprawca może

popełnić, oraz prawdopodobieństwa jego popełnienia, a także uwzględniać potrzeby i postępy w terapii lub terapii uzależnień. Sąd może zmienić orzeczony wobec sprawcy środek zabezpieczający lub sposób jego wykonywania, jeżeli

poprzednio orzeczony środek stał się nieodpowiedni lub jego wykonywanie nie jest możliwe.

• § 4. Wobec tego samego sprawcy można orzec więcej niż jeden środek

zabezpieczający; przepisy § 1 i 3 stosuje się, biorąc pod uwagę wszystkie orzekane środki zabezpieczające. - kumulacja

• § 5. Sąd orzeka pobyt w zakładzie psychiatrycznym tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi.

Zakres podmiotowy

Zgodnie z nowymi założeniami systemowymi kategorie

sprawców, wobec których możliwe jest zastosowanie środków zabezpieczających, zostały ujęte w jednym artykule tworzącym spójny katalog (art. 93c KK).

Nowelizacja Kodeksu karnego z 2015 rozszerzyła katalog sprawców, wobec których można stosować środki

zabezpieczające.

Sprawcy, wobec których można stosować środki zabezpieczające

Sprawcy czynu zabronionego popełnionego w stanie niepoczytalności

Przestępcy o poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej

Przestępcy z zaburzeniami preferencji seksualnych

Niebezpieczni przestępcy z zaburzeniami osobowości

Sprawcy przestępstw popełnionych w związku z uzależnieniem

Czas stosowania

Czas stosowania środków zabezpieczających.

Czasu stosowania środka nie określa się z góry (art. 93d § 1 KK).

Art. 93 § 2. Uchylając środek zabezpieczający w postaci pobytu w zakładzie psychiatrycznym, sąd może orzec jeden lub więcej ze

środków zabezpieczających, o których mowa w art. 93a § 1 pkt 1-3.

• § 3. Sąd ustala potrzebę i możliwości wykonania orzeczonego środka zabezpieczającego nie wcześniej niż na 6 miesięcy przed

przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub odbyciem kary pozbawienia wolności.

• § 4. Jeżeli wobec sprawcy wykonywana jest kara pozbawienia

wolności, środki zabezpieczające, o których mowa w art. 93a § 1 pkt 1-3, można orzec również do czasu wykonania tej kary, jednak nie wcześniej niż na 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub odbyciem kary pozbawienia wolności.

Czas stosowania

Weryfikacja konieczności stosowania środka:

 sąd ma obowiązek orzec w przedmiocie dalszego stosowania pobytu w zakładzie psychiatrycznym nie rzadziej niż co 6 miesięcy, a w wypadku uzyskania opinii, że dalsze pozostawanie sprawcy w zakładzie nie jest konieczne – bezzwłocznie (art. 204 § 1 KKW).

W przypadku środków wolnościowych orzeczenie powinno być wydane nie rzadziej niż co 12 miesięcy,

A w wypadku uzyskania opinii, że dalsze stosowanie środka nie jest konieczne – bezzwłocznie (art. 204 § 4 KKW).

Wniosek o orzeczenie, zmianę lub uchylenie środka zabezpieczającego może złożyć dyrektor zakładu karnego, kierownik zakładu psychiatrycznego lub kierownik podmiotu leczniczego, w którym sprawca odbywa terapię lub terapię uzależnień. Przed orzeczeniem, zmianą i uchyleniem środka zabezpieczającego sąd powinien wysłuchać biegłych. W posiedzeniu ma prawo wziąć udział prokurator, sprawca lub jego obrońca oraz składający wniosek w przedmiocie środka zabezpieczającego (art. 199b § 1–3 KKW).

Czas stosowania

Postpenalne stosowanie środków zabezpieczających wobec sprawców odbywających karę pozbawienia wolności.

art. 93d § 5 KK

jeżeli sprawca został skazany na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, karę 25 lat pozbawienia wolności lub karę

dożywotniego pozbawienia wolności, środek zabezpieczający stosuje się po odbyciu kary lub warunkowym zwolnieniu, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Wyjątek od tej zasady przewiduje przepis art. 202a KKW - pobyt w zakładzie psychiatrycznym orzeczony wobec sprawców o poczytalności ograniczonej może nastąpić przed wykonaniem kary pozbawienia wolności, podczas

przerwy w wykonywaniu tej kary lub po jej wykonaniu. Sąd zalicza wówczas na poczet kary okres pobytu skazanego w zakładzie. Skazanego można

warunkowo zwolnić z odbycia reszty kary.

Przepis art. 93d § 6KK przewiduje możliwość ponownego zastosowania środka zabezpieczającego wobec sprawcy, wobec którego środek był już wcześniej stosowany i uchylony.

Elektroniczna kontrola miejsca pobytu

 Art. 93e kk

 Celem stosowania środka zabezpieczającego połączonego z dozorem elektronicznym jest kontrola zachowania sprawcy przy użyciu środków technicznych, do których zaliczają się takie

urządzenia jak

 centrala monitorowania,

system komunikacyjno-monitorujący,

nadajniki oraz rejestratory (art. 43f KKW)

dozór mobilny,

dozór zbliżeniowy,

 NIE – dozór stacjonarny

 podmiot wykonujący dozór – sądowy kurator zawodowy

 szczegółowa regulacja w przepisach KKW (art. 43h– 43l kkw)

Elektroniczna kontrola miejsca pobytu

Rozpoczęcie dozoru elektronicznego

• Art. 43k

po uzyskaniu od podmiotu dozorującego informacji, że możliwe jest niezwłoczne rozpoczęcie wykonywania kary, sąd wydaje postanowienie o rozpoczęciu dozoru elektronicznego, w którym:

1) wyznacza termin i określa sposób zgłoszenia przez skazanego gotowości do instalacji środków technicznych;

2) określa, jakie środki techniczne mają zostać zainstalowane.

 Termin, nie może być dłuższy niż 24 godziny od zwolnienia skazanego z zakładu karnego, a jeśli skazany przebywa na wolności, nie dłuższy niż 24 godziny od ogłoszenia lub doręczenia skazanemu postanowienia o rozpoczęciu dozoru elektronicznego. Jeżeli wobec skazanego przebywającego w zakładzie karnym orzeczono dozór mobilny lub zbliżeniowy, można wyznaczyć termin założenia nadajnika w okresie do 7 dni przed

zakończeniem odbywania kary lub warunkowym przedterminowym zwolnieniem; w takim wypadku o terminie powiadamia się podmiot dozorujący i dyrektora zakładu karnego.

 Po ogłoszeniu lub przy doręczeniu postanowienia o rozpoczęciu dozoru elektronicznego albo postanowienia o udzieleniu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego należy doręczyć skazanemu pisemne pouczenie o przysługujących mu prawach i ciążących na nim obowiązkach związanych z dozorem elektronicznym, jak również o konsekwencjach naruszenia tych obowiązków. Odpis postanowienia przesyła się niezwłocznie sądowemu kuratorowi zawodowemu i podmiotowi dozorującemu.

Rozpoczęcie wykonywania dozoru elektronicznego następuje z dniem, w którym wobec skazanego uruchomiono środki techniczne niezbędne do wykonywania kary w tym systemie.

 Jeżeli czas trwania dozoru elektronicznego jest określony, po rozpoczęciu wykonywania dozoru sąd zawiadamia skazanego i podmiot dozorujący o dacie jego zakończenia.

Elektroniczna kontrola miejsca pobytu

Obowiązki związane z dozorem elektronicznym.

Do obowiązków sprawcy, wobec którego orzeczono środek

zabezpieczający w postaci elektronicznej kontroli miejsca pobytu, należy m.in.:

nieprzerwane noszenie nadajnika,

ochrona nadajnika przed utratą, zniszczeniem, uszkodzeniem lub uczynieniem niezdatnym do użytku,

zapewnienie stałego zasilania nadajnika energią elektryczną, umożliwienie kontroli urządzenia przez organy dozorujące, udzielanie wyjaśnień dotyczących wykonywania środka zabezpieczającego (por. art. 43n § 1 i 2 kkw).

• Środek zabezpieczający połączony z dozorem elektronicznym można stosować wobec wszystkich kategorii sprawców wymienionych w art.

93c pkt 1–5, a więc także do sprawców, którzy popełnili czyn zabroniony w stanie całkowitej niepoczytalności.

Terapia i terapia uzależnień

Terapia oraz terapia uzależnień stanowią środki zabezpieczające lecznicze o charakterze wolnościowym.

Terapia

Treścią tego środka jest obowiązek stawiennictwa we wskazanej przez sąd placówce w terminach wyznaczonych przez lekarza psychiatrę, seksuologa lub terapeutę i poddania się

oddziaływaniom terapeutycznym.

dwie zasadnicze postaci:

terapia farmakologiczna (farmakoterapia) zmierzająca do osłabienia popędu seksualnego

inna wybrana metoda postępowania terapeutycznego, obejmująca psychoedukację lub psychoterapię, realizowana w celu poprawy funkcjonowania sprawcy w społeczeństwie.

Terapia i terapia uzależnień

Terapia uzależnień

Treścią tego środka zabezpieczającego jest obowiązek

stawiennictwa we wskazanej przez sąd placówce leczenia

odwykowego w terminach wyznaczonych przez lekarza i poddania się leczeniu uzależnienia od alkoholu, środka odurzającego lub innego podobnie działającego środka

 kwestia zgody sprawcy

Przed orzeczeniem terapii lub terapii uzależnień sąd powinien wysłuchać psychologa, ponadto w sprawach osób

niepoczytalnych, o ograniczonej poczytalności lub z zaburzeniami osobowości albo gdy sąd uzna to za wskazane – także lekarzy

psychiatrów

 orzekane bezterminowo

Terapia i terapia uzależnień

Orzeczenie terapii wobec sprawcy uzależnionego zwolnionego z zakładu psychiatrycznego lub zakładu karnego

 art. 202b KKW - orzekając terapię lub terapię uzależnień wobec zwolnionego z zakładu psychiatrycznego lub zakładu karnego sprawcy skazanego za

przestępstwo popełnione w związku z uzależnieniem od alkoholu, środka odurzającego lub innego podobnie działającego środka,

sąd powinien:

 ustalić okres próby na czas od 6 miesięcy do lat 2

oddać skazanego pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania,

stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc

skazanym.

Jeżeli skazany w okresie próby uchyla się od poddania się terapii lub terapii uzależnień, uchyla się od dozoru kuratora, popełnia przestępstwo lub rażąco narusza porządek prawny albo regulamin organizacyjny podmiotu leczniczego, sąd może zarządzić ponowne umieszczenie skazanego w zakładzie karnym.

Jeżeli w okresie próby i w ciągu dalszych 6 miesięcy nie zarządzono ponownego umieszczenia skazanego w zakładzie karnym, karę uważa się za odbytą z

upływem okresu próby.

Pobyt w zakładzie psychiatrycznym

Pobyt w zakładzie psychiatrycznym stanowi najsurowszy środek zabezpieczający, który w największym stopniu ogranicza prawa i wolności obywatelskie

Jest to leczniczy środek zabezpieczający o charakterze izolacyjnym.

Celem umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym jest wdrożenie odpowiedniej terapii, jak również izolacja niebezpiecznego sprawcy od społeczeństwa.

stosowanie komentowanego środka izolacyjnego nie wymaga zgody osoby, wobec której go orzeczono

obowiązek wysłuchania biegłych (art. 354a KPK, art. 199b KKW).

stosuje się go wyłącznie w wypadkach określonych w ustawie

stanowi to wyjątek od reguły, która pozwala na orzeczenie każdego środka zabezpieczającego, określonego w art. 93a kk wobec

każdego sprawcy określonego w art. 93c kk przy spełnieniu przesłanek ogólnych.

Pobyt w zakładzie psychiatrycznym

PRZESŁANKI

Pamiętaj! - dla orzeczenia pobytu w zakładzie psychiatrycznym konieczne jest stwierdzenie realizacji nie tylko przesłanek

szczegółowych określonych w art. 93g § 1–3 KK dla

poszczególnych kategorii sprawców, ale jednocześnie ogólnych przesłanek stosowania środków zabezpieczających wskazanych w art. 93b KK.

Należy zatem przestrzegać warunków:

konieczności orzeczenia środka dla zapobieżenia ponownemu popełnieniu przez sprawcę czynu zabronionego;

 subsydiarności wobec innych środków prawnych przewidzianych w ustawie;

proporcjonalności (odpowiedniość do stopnia społecznej

szkodliwości czynu zabronionego, który sprawca może popełnić, oraz ryzyka jego popełnienia, z uwzględnieniem potrzeb i

postępów w terapii lub terapii uzależnień)

Pobyt w zakładzie psychiatrycznym

Art. 93g § 1 Orzekanie pobytu w zakładzie psychiatrycznym wobec sprawców niepoczytalnych

Popełnienie czynu zabronionego w stanie całkowitej niepoczytalności

Przesłanki szczególne:

I. popełnienie przez niego czynu zabronionego II. o znacznej społecznej szkodliwości,

III. w związku z chorobą psychiczną lub upośledzeniem umysłowym IV. wysokie prawdopodobieństwo, że popełni on ponownie czyn

zabroniony: o znacznej społecznej szkodliwości, w związku z chorobą psychiczną lub upośledzeniem umysłowym.

+ przesłanki ogólne

obowiązkiem sądu jest niebudzące wątpliwości wykazanie sprawstwa podejrzanego w zakresie zarzucanego mu czynu i wsparcie tego stanowiska oceną dowodów.

Pobyt w zakładzie psychiatrycznym

Art. 93g § 2 Orzekanie pobytu w zakładzie psychiatrycznym wobec sprawców o poczytalności ograniczonej w znacznym stopniu

Nowelizacja przywróciła przewidzianą w Kodeksie karnym z 1969 r. możliwość stosowania detencji

psychiatrycznej wobec sprawców, którzy dopuścili się popełnienia przestępstwa w stanie poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej

Przesłanki szczególne:

I. popełnienie przez niego czynu zabronionego w stanie poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej II. skazanie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, karę 25 lat

pozbawienia wolności lub karę dożywotniego pozbawienia wolności.

III. wysokie prawdopodobieństwo, że popełni on ponownie czyn zabroniony: o znacznej społecznej szkodliwości, w związku z chorobą psychiczną lub upośledzeniem umysłowym.

+ przesłanki ogólne

Czas orzekania i stosowania środka.

Sąd ustala potrzebę i możliwości wykonania orzeczonego środka nie wcześniej niż na 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub odbyciem kary pozbawienia wolności

Pobyt w zakładzie psychiatrycznym może jednak nastąpić przed wykonaniem kary pozbawienia wolności, podczas przerwy w wykonywaniu tej kary lub po jej wykonaniu.

Pobyt w zakładzie psychiatrycznym

Art. 93g § 3 Orzekanie pobytu w zakładzie psychiatrycznym wobec przestępców seksualnych

wobec sprawcy skazanego za przestępstwo:

 zabójstwa (art. 148 KK),

ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 KK)

zgwałcenia (art. 197 KK),

seksualnego wykorzystania osoby bezradnej, upośledzonej, chorej psychicznie (art. 198 KK),

nadużycia seksualnego wobec osoby małoletniej (art. 199 § 2 KK)

seksualnego wykorzystania osoby małoletniej poniżej lat 15 (art. 200 § 1 KK), popełnione w związku z zaburzeniem preferencji seksualnych.

Czas orzekania.

Sąd ustala potrzebę i możliwości wykonania orzeczonego środka nie wcześniej niż na 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub

odbyciem kary pozbawienia wolności.

stosuje się po odbyciu kary lub warunkowym zwolnieniu, chyba że ustawa stanowi inaczej

Pobyt w zakładzie psychiatrycznym

Art. 93g § 3 Orzekanie pobytu w zakładzie psychiatrycznym wobec przestępców seksualnych

Przesłanki szczególne:

I. popełnienie wymienionego wcześniej czynu zabronionego (z art. 93c pkt 3 kk)

II. skazanie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, karę 25 lat pozbawienia wolności lub karę dożywotniego pozbawienia wolności.

III. wysokie prawdopodobieństwo, że sprawca popełni ponownie przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności

seksualnej w związku z zaburzeniem preferencji seksualnych..

+ przesłanki ogólne

Pobyt w zakładzie psychiatrycznym

Rodzaje zakładów psychiatrycznych

Zakład psychiatryczny dysponujący warunkami maksymalnego zabezpieczenia

(dla sprawców, których powtarzające się zachowania zagrażające życiu lub zdrowiu innych osób lub powodujące niszczenie przedmiotów znacznej wartości nie mogą być opanowane w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym dysponującym warunkami wzmocnionego

zabezpieczenia, ewentualnie nie jest możliwe zapobieżenie samowolnemu oddaleniu się z zamkniętego zakładu psychiatrycznego dysponującego wzmocnionymi warunkami

zabezpieczenia sprawcy, stwarzającego znaczne zagrożenie poza zakładem (art. 200a KKW).

Zakład psychiatryczny dysponujący warunkami wzmocnionego zabezpieczenia

(jeżeli zachowania sprawcy zagrażające życiu lub zdrowiu innych osób lub powodujące niszczenie przedmiotów znacznej wartości nie mogą być opanowane w zakładzie

psychiatrycznym, dysponującym warunkami podstawowego zabezpieczenia, ewentualnie nie jest możliwe zapobieżenie samowolnemu oddaleniu się z zakładu psychiatrycznego, dysponującego warunkami podstawowego zabezpieczenia sprawcy, stwarzającego zagrożenie poza zakładem (art. 200b KKW).

Zakład psychiatrycznego dysponujący warunkami podstawowego zabezpieczenia

wobec przestępców seksualnych wyłącznie zakłady dysponujące warunkami wzmocnionego zabezpieczenia (art. 200 § 3a KKW).

Objęcie odpowiednim postępowaniem leczniczym, terapeutycznym i rehabilitacyjnym, a także resocjalizacyjnym

Zakazy i nakazy

Art. 99 § 1. Jeżeli sprawca dopuścił się czynu zabronionego w stanie niepoczytalności określonej w art. 31 § 1, sąd może orzec tytułem środka zabezpieczającego nakaz lub zakazy wymienione w art. 39 pkt 2-3.

§ 2. Zakazy wymienione w art. 39 pkt 2-3 orzeka się bez określenia czasu ich obowiązywania; sąd uchyla je, gdy ustały przyczyny ich orzeczenia.

1) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej;

2) zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi;

3) zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu;

4) zakaz wstępu na imprezę masową;

5) zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych;

6) nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym;

7) zakaz prowadzenia pojazdów

Zakazy i nakazy

Środki wskazane w art. 99 kk określane są jako tzw. środki zabezpieczające administracyjne

mogą być stosowane wyłącznie wobec sprawcy, który dopuścił się popełnienia czynu zabronionego w stanie całkowitej niepoczytalności.

Stosowanie tych środków nie ma celu ani represyjnego, ani leczniczego Celem jest ochrona społeczeństwa przed nieodpowiedzialnym i niekontrolowanym zachowaniem sprawcy z zaburzeniami w sferze psychicznej, który ze względu na przynależne mu uprawnienia do określonego działania stanowi zagrożenie dla porządku prawnego.

Treścią orzekanych środków jest ograniczenie określonych wolności i praw sprawcy niepoczytalnego, niełączące się z jego izolacją.

Wobec kategorii sprawców wymienionych w art. 93c pkt 2–5 KK, jeżeli zachodzą ku temu przesłanki określone w art. 41–42 KK, sąd może orzec w wyroku skazującym środki z art. 39 pkt 2–3 KK wyłącznie jako środki karne, bez możliwości stosowania ich tytułem środka zabepieczającego.

Zakazy i nakazy

Przesłanki stosowania.

• Orzeczenie nakazu i zakazu tytułem środka zabezpieczającego ma charakter fakultatywny.

• Podstawową przesłanką orzeczenia jest popełnienie przez sprawcę czynu zabronionego w stanie niepoczytalności

• Popełniony czyn zabroniony nie musi charakteryzować się społeczną szkodliwością w stopniu znacznym.

• Ze względu na to, że wskazane w komentowanym przepisie środki

karne orzeka się tytułem środka zabezpieczającego, ich zastosowanie jest uwarunkowane realizacją ogólnych przesłanek stosowania

środków zabezpieczających określonych w art. 93b KK.

• przesłanki z przepisów dotyczących poszczególnych środków karnych

Zakazy i nakazy

Przepadek Art. 45a

• § 1. Sąd może orzec przepadek, jeżeli społeczna szkodliwość czynu jest znikoma, a także w razie warunkowego umorzenia postępowania lub stwierdzenia, że sprawca dopuścił się czynu zabronionego w stanie niepoczytalności, o której mowa w

art. 31 § 1, albo jeżeli zachodzi okoliczność wyłączająca ukaranie sprawcy czynu zabronionego.

• § 2. Jeżeli zebrane dowody wskazują, że w razie skazania zostałby orzeczony

przepadek, sąd może go orzec także w razie śmierci sprawcy, umorzenia postępowania z powodu jego niewykrycia, a także w przypadku zawieszenia postępowania w

sprawie, w której nie można ująć oskarżonego albo oskarżony nie może brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby.

W sytuacji gdy sprawca dopuścił się czynu zabronionego w stanie niepoczytalności

Przepadek pełni funkcję zabezpieczającą, choć ściśle rzecz biorąc nie jest orzekany tytułem środka zabezpieczającego.

Orzeczeniu przepadku nie stoi na przeszkodzie fakt, że czyn cechowała znikoma społeczna szkodliwość, ponieważ jest to niezależna, samoistna podstawa orzeczenia przepadku (art. 45a KK).

... jakieś pytania?