Zasady obrazowania INSPIRE, a prezentacja kartograficzna w serwisie Geoportal.gov.pl

73 ZASADY OBRAZOWANIA INSPIRE, A PREZENTACJA KARTOGRAFICZNA W SERWISIE GEOPORTAL.GOV.PL_{POLSKIE TOWARZYSTWO INFORMACJI PRZESTRZENNEJ}

ROCZNIKI GEOMATYKI 2010 m TOM VIII m ZESZYT 5(41)

ZASADY OBRAZOWANIA INSPIRE,

A PREZENTACJA KARTOGRAFICZNA

W SERWISIE GEOPORTAL.GOV.PL

INSPIRE PORTRAYAL RULES COMPARED

WITH CARTOGRAPHIC PRESENTATION

IN GEOPORTAL.GOV.PL SERVICE

Jêdrzej G¹siorowski Instytut Geodezji i Kartografii

S³owa kluczowe: prezentacja kartograficzna, INSPIRE, geoportal, percepcja mapy Keywords: cartographic portrayal, INSPIRE, geoportal, map perception

Wprowadzenie

Odpowiedni dobór œrodków graficznych w zasadniczy sposób wp³ywa na percepcjê oraz w³aœciwe zrozumienie treœci opracowania kartograficznego. W ubieg³ym roku, w ra-mach budowy spójnej europejskiej infrastruktury informacji przestrzennej INSPIRE, opra-cowane zosta³y ostateczne wersje specyfikacji danych z pierwszej grupy tematycznej. Spe-cyfikacje te zawieraj¹ m.in. wytyczne dotycz¹ce zasad obrazowania dla poszczególnych klas obiektów przestrzennych. Analizuj¹c te wytyczne, mo¿na zauwa¿yæ istotne ró¿nice pomiê-dzy nimi, a zasadami przyjêtymi w serwisie geoportal.gov.pl, odzwierciedlaj¹cymi sposób prezentacji kartograficznej, do której przyzwyczajony jest polski u¿ytkownik map b¹dŸ ser-wisów mapowych. Wiêkszoœæ tych ró¿nic ma charakter zaledwie niuansowy, jednak¿e ist-niej¹ równie¿ ró¿nice znacz¹ce, które skutkowaæ mog¹ co najmniej niezrozumieniem, a cza-sem wrêcz b³êdn¹ interpretacj¹ zawartej w opracowaniu treœci geograficznej przez u¿ytkow-nika przyzwyczajonego do polskich standardów. Na rysunku 1 przedstawiono mapê zawie-raj¹c¹ treœæ z pogranicza Polski i Niemiec, przy czym zastosowano odmienne zasady prezen-tacji kartograficznej po obu stronach granicy. Pokazuje to, jak mo¿e ró¿niæ siê przedstawie-nie podobnej treœci przy zastosowaniu innych zasad obrazowania.

W artykule przedstawiono wyniki analizy tych ró¿nic dla nastêpuj¹cych tematów z pierw-szej grupy INSPIRE: jednostki administracyjne, sieci transportowe, obszary chronione oraz hydrografia.

74 JÊDRZEJ G¥SIOROWSKI

S³owo o specyfikacjach INSPIRE

Specyfikacja ka¿dego z tematów zawiera m.in. rozdzia³ dotycz¹cy zasad obrazowania klas obiektów objêtych danym tematem. Zasady te okreœlone s¹ zarówno w jêzyku natu-ralnym, jak i w postaci jêzyka znaczników XML zgodnie ze standardem OGC (Open

Geo-spatial Consortium) – Symbology Encoding Implementation Specification (Müler, 2006) –

za pomoc¹ schematu SLD (Styled Layer Descriptor) (Lalonde, 2002). Jako ¿e wytyczne INSPIRE dotycz¹ce obrazowania danych ukierunkowane s¹ na wyœwietlanie danych w internetowych serwisach mapowych (geoportalach), definiuj¹ one symbolikê w jednost-kach wzglêdnych (pikselach). Ponadto nale¿y zaznaczyæ, i¿ specyfikacje INSPIRE na dzieñ dzisiejszy zarówno nie definiuj¹ przedzia³ów skalowych, dla których dana klasa obiektu ma byæ wyœwietlana, jak i nie ró¿nicuj¹ symboliki w zale¿noœci od skali. W zwi¹zku z tym, wszystkie liniowe i punktowe klasy obiektów rysowane s¹ zawsze w sposób jednakowy, niezale¿nie od aktualnego przybli¿enia. Specyfikacje INSPIRE w wielu przypadkach nie ró¿nicuj¹ równie¿ symboliki w obrêbie jednej klasy obiektów w zale¿noœci od charaktery-styki atrybutowej.

Analiza porównawcza

Europejska infrastruktura danych przestrzennych INSPIRE ukierunkowana jest na pre-zentacjê danych w internetowym serwisie mapowym (INSPIRE GeoPortal). W zwi¹zku z tym, chc¹c porównaæ zasady obrazowania INSPIRE z zasadami prezentacji panuj¹cymi w polskich serwisach mapowych, starano siê znaleŸæ pewien wspólny mianownik. Dlatego te¿ do porównania z wytycznymi INSPIRE przyjêto projekt Krajowej Infrastruktury In-formacji Przestrzennej – serwis geoportal.gov.pl, zak³adaj¹c ¿e prezentacja kartograficzna jego zawartoœci jest reprezentatywna dla panuj¹cych w Polsce standardów. Trzema g³ów-nymi Ÿród³ami danych s¹ Baza Danych Ogólnogeograficznych (BDO – wyœwietlana w ró¿nym stopniu szczegó³owoœci dla skal mniejszych od 1:100 000), Mapa wektorowa poziomu 2 (VMap L2 – wyœwietlana dla skal o mianowniku z przedzia³u [15 000, 100 000]) oraz Baza Danych Topograficznych (TBD – wyœwietlana dla skali 1:15 000 i wiêkszych). Modele pojêciowe INSPIRE – bior¹c pod uwagê liczbê i charakterystykê obiektów – s¹ mniej szczegó³owe od modelu pojêciowego TBD (Wytyczne techniczne TBD, 2008), jed-nak¿e znacznie bardziej szczegó³owe od modelu VMap L2, a tym bardziej BDO. Dlatego te¿ w porównaniu obrazowania INSPIRE z symbolizacj¹ w Geoportal.gov.pl zdecydowano siê na jego wyœwietlanie na poziomie TBD. Trzeba jednak mieæ na uwadze, i¿ dane pierwszej grupy tematycznej INSPIRE nie stanowi¹ w ¿adnym wypadku mapy topograficznej (jak TBD), lecz s¹ jedynie zbiorem kilku warstw. Dlatego te¿ na rysunkach przedstawiaj¹cych ró¿nice, obraz wg symbolizacji INSPIRE zawiera jedynie treœæ danej warstwy, natomiast obraz wg symbolizacji geoportalu – ca³¹ treœæ bazy TBD.

Najbardziej rzucaj¹ce siê w oczy ró¿nice wystêpuj¹ w temacie INSPIRE „Jednostki ad-ministracyjne” (Administrative Units) (D.2.8.I.4, 2009). W obrêbie tego tematu zajmiemy siê dwiema klasami obiektów: jednostk¹ administracyjn¹ (AdministrativeUnit) bêd¹c¹ typem powierzchniowy oraz granic¹ administracyjn¹ (AdministrativeBoundary) stanowi¹c¹ typ li-niowy. W polskich opracowaniach topograficznych i ogólnogeograficznych jednostki admi-nistracyjne obrazowane s¹ zazwyczaj jedynie za pomoc¹ obrysu granicy (zwykle

prezento-75 ZASADY OBRAZOWANIA INSPIRE, A PREZENTACJA KARTOGRAFICZNA W SERWISIE GEOPORTAL.GOV.PL wanego czarn¹ lini¹ przerywan¹ z szeryfem oraz kropk¹) oraz opisu tekstowego danej jed-nostki. Nieco inaczej jest w przypadku obrazowania w serwisie geoportal.gov.pl, w którym granica prezentowana jest w postaci czarnej linii ci¹g³ej.

Natomiast INSPIRE zaleca stosowanie czerwonej linii ci¹g³ej dla obrazowania granicy oraz ¿ó³tego wype³nienia obszaru jednostki administracyjnej. Co ciekawe, w Polskich opra-cowaniach kartograficznych oraz w internetowych serwisach mapowych (geoportal.gov.pl, zumi.pl) linia ci¹g³a w kolorze czerwonym zarezerwowana jest do obrazowania bardziej znacz¹cych obiektów sieci drogowej. Mo¿na wiêc zauwa¿yæ, ¿e symbolizacja granic w INSPIRE nie bêdzie intuicyjna dla polskiego u¿ytkownika, a – przy bardzo pobie¿nym rzucie oka na opracowanie kartograficzne –mo¿e prowadziæ wrêcz do b³êdnego zrozumienia treœci mapy, mimo ró¿nic w odcieniach czerwieni. Na rysunku 2 pokazano zbli¿one fragmenty okolic miasta Warszawy wyœwietlone w serwisie geoportal.gov.pl oraz zgodnie z zasadami obrazowania INSPIRE.

Dla tematu „Sieci transportu” specyfikacja INSPIRE definiuje kilkadziesi¹t obiektów przestrzennych, spoœród których zaledwie dla osiemnastu okreœlono zasady obrazowania (D.2.8.I.7, 2009). Przedmiotem rozwa¿añ bêd¹ klasy: odcinek drogi (RoadLink), obszar drogowych punktów us³ugowych (RoadServiceArea), odcinek kolei (RailwayLink), ob-szar stacji kolejowej (RailwayStationArea), obob-szar lotniska (AerodromeArea) oraz obob-szar pasów startowych (RunwayArea).

Prezentacja kartograficzna wiêkszoœci z wy¿ej wymienionych klas INSPIRE ró¿ni siê od tej, która jest u¿ywana w geoportalu. Na rysunku 3 pokazano fragment miasta Warszawy – okolice kolejowego Dworca Zachodniego. Czêœæ (a) przedstawia fragment ten zgodnie z zasadami obrazowania przyjêtymi w TBD (geoprotal.gov.pl), natomiast w czêœci (b) pokaza-no ci¹gi dróg (RoadLink), linie kolejowe (RailwayLink), obszar dworca autobusowego

(RoadServiceArea) oraz obszar stacji kolejowej (RailwayStationArea). Zauwa¿yæ mo¿na, ¿e

wed³ug wytycznych INSPIRE ci¹gi dróg prezentowane s¹ zielon¹ lini¹ z czarnym obramo-waniem, natomiast w geoportalu (zgodnie z wytycznymi TBD) lini¹ czerwon¹. Ponadto w geoportalu w ogóle nie jest prezentowany dworzec kolejowy jako obiekt powierzchniowy – na poziomie TBD prezentowane s¹ obszary peronów, natomiast na poziomach VMap L2 oraz BDO dworce prezentowane s¹ jako obiekty punktowe. Pomimo ró¿nic wystêpuj¹cych w prezentowaniu ci¹gów dróg, ich cechy geometryczne s¹ na tyle charakterystyczne, ¿e praw-dopodobieñstwo b³êdnej ich interpretacji przez u¿ytkownika serwisu mapowego wydaje siê byæ znikome. Natomiast zarówno obszar dworca autobusowego, jak i linie kolejowe obrazo-wane s¹ w sposób bardzo zbli¿ony. Pewne ró¿nice wystêpuj¹ dla obszarów pod lotniskami, które wed³ug INSPIRE symbolizowane s¹ niebieskim, pó³transparentym wype³nieniem.

Rysunek 4 pokazuje fragment lotniska Okêcie w Warszawie prezentowany zgodnie z zasadami TBD (a) oraz INSPIRE (b). W drugim przypadku pokazano dwie klasy obiektów: obszar lotniska (AerodromeArea) oraz obszar pasów startowych (RunwayArea). Jako t³o dodano sieæ drogow¹, kolejow¹ oraz jednostki administracyjne.

Specyfikacja INSPIRE dla tematu „Obszary chronione” definiuje zasady obrazowania dla obiektów punktowych, liniowych i powierzchniowych (D.2.8.I.7, 2009). Przedmiotem roz-wa¿añ bêdzie trzecia spoœród wymienionych grup, a wiêc parki narodowe, parki krajobrazo-we oraz rezerwaty. W specyfikacji INSPIRE okreœlono jednakokrajobrazo-we zasady prezentacji karto-graficznej dla wszystkich powierzchniowych form ochrony przyrody – pó³transparentne, szare wype³nienie z czarnym obramowaniem, co stanowi wyraŸn¹ ró¿nicê w porównaniu do stosowanych do symbolizacji obszarów chronionych w Polsce barw zielonych. Na rysunku 5

76 JÊDRZEJ G¥SIOROWSKI

zilustrowano te ró¿nice. Oprócz obszarów chronionych w obrazowaniu INSPIRE dodano warstwy sieci drogowej, kolejowej oraz jednostek administracyjnych. Trzeba jednak mieæ na uwadze, i¿ brak jest warstwy pokrycia terenu, której specyfikacja nie zosta³a jeszcze opraco-wana, a która w istotnym stopniu mog³aby zmieniæ obrazowanie.

Najbardziej zbli¿one do polskich standardów zasady obrazowania INSPIRE wystêpuj¹ dla tematu „Hydrografia”, co wydaje siê byæ oczywiste zwa¿ywszy na intuicyjne i ugrunto-wane w œwiatowej kartografii metody prezentacji elementów hydrografii z wykorzystaniem barw b³êkitnych (D.2.8.I.9, 2009). Rysunek 6 ilustruje elementy hydrografii (cieki, kana³y, zbiorniki wodne) zgodnie z zasadami obrazowania TBD (a) oraz INSPIRE, dla którego t³o stanowi¹ obszary chronione i jednostki administracyjne (b).

Konkluzja

Na obecnym etapie zaawansowania prac implementacyjnych europejskiej infrastruktury danych przestrzennych ISNPIRE trudno w sposób kompleksowy wysnuwaæ ostateczne wnioski, gdy¿ specyfikacje danych opracowane s¹ tylko dla pierwszej grupy tematycznej INSPIRE (dziewiêæ z ogólnej liczby trzydziestu czterech tematów). Ponadto bardzo mo¿liwe s¹ modyfikacje w opublikowanych dotychczas specyfikacjach. Powy¿sze stwierdzenia ozna-czaj¹, i¿ powy¿sza analiza ma charakter przyczynkowy i z pewnoœci¹ wymaga dalszych badañ wraz z pojawianiem siê nowych specyfikacji INSPIRE oraz aktualizacj¹ dotychczas opublikowanych.

Gdyby jednak na chwilê obecn¹ pokusiæ siê o wnioski, z pewnoœci¹ mo¿na stwierdziæ, ¿e obrazowanie INSPIRE cechuje siê znacznie wiêksz¹ prostot¹ w stosunku do prezentacji w serwisie geoportal.gov.pl. W zdefiniowanej symbolice wystêpuj¹ jedynie proste symbole linii (ró¿nej gruboœci, czasami z wype³nieniem) oraz jednokolorowe wype³nienia (czasami z okre-œlon¹ transparentnoœci¹). Natomiast w bardzo ograniczonym zakresie wykorzystano ró¿ne-go rodzaju linie przerywane; brak jest te¿ wype³nieñ deseniowych. W zwi¹zku z powy¿szym percepcja opracowania kartograficznego utworzonego zgodnie z wytycznymi obrazowania INSPIRE mo¿e byæ nieco utrudniona. Ponadto, jak ju¿ wspomniano, specyfikacje w wielu przypadkach nie definiuj¹ zró¿nicowania symboliki w obrêbie jednej klasy obiektów ze wzglêdu na atrybuty. Wynika z tego, ¿e na dzieñ dzisiejszy np. wszystkie drogi wyœwietlane bêd¹ w jednakowy sposób, niezale¿nie od ich statusu w hierarchii sieci drogowej. Oczywistym jest, i¿ taka sytuacja zdecydowanie zuba¿a przekaz kartograficzny, wp³ywaj¹c tym samym nega-tywnie na odbiór treœci mapy. Jednak¿e nale¿y pamiêtaæ, i¿ wnioski te s¹ jedynie tymczaso-we, a z ostatecznymi nale¿y poczekaæ do czasu opublikowania ostatecznych wersji wszyst-kich specyfikacji danych INSPIRE.

Warto zdaæ sobie sprawê, i¿ jakoœæ i intuicyjnoœæ wizualizacji danych w geoportalu INSPI-RE, bezpoœrednio wp³ynie na jego popularnoœæ wœród u¿ytkowników, a w konsekwencji na rozwój spo³eczeñstwa informacyjnego, co jest przecie¿ jednym z celów INSPIRE.

77 ZASADY OBRAZOWANIA INSPIRE, A PREZENTACJA KARTOGRAFICZNA W SERWISIE GEOPORTAL.GOV.PL

Literatura

D.2.8.I.4 INSPIRE Data Specification on Administrative Units – Guidelines. 2009: INSPIRE Thematic Working Group Administrative units.

D.2.8.I.7 INSPIRE Data Specification on Transport Networks – Guidelines. 2009: INSPIRE Thematic Working Group Transport Networks.

D.2.8.I.8 INSPIRE Data Specification on Protected Sites – Guidelines. 2009: INSPIRE Thematic Working Group Hydrography.

D.2.8.I.9 INSPIRE Data Specification on Hydrography – Guidelines. 2009: INSPIRE Thematic Working Group Protected sites.

Lalonde W. (ed.), 2002: Styled Layer Descriptor Implementation Specification. Open GIS Consortium. Müler M. (ed.), 2006: Symbology Encoding Implementation Specification. Open Geospatial Consortium. Wytyczne techniczne – Baza Danych Topograficznych (TBD), 2008: G³ówny Urz¹d Geodezji i Kartografii,

Warszawa.

Abstract

An appropriate selection of the graphical means has great influence on perception and understanding of a cartographic product content. Last year, under creating of the common, coherent, European Spatial Information Infrastructure INSPIRE, the final versions of data specifications for the first thematic group (Annex I) were developed. Those specifications contain inter alia guidelines connected with portrayal rules for the feature classes. Analyses of these guidelines show some differences were between INSPIRE portrayal rules and rules and standards for Polish cartographic products (inclu-ding geoportals and other web map services). Most of these differences are not so important, but there are some, which may cause lack of understanding or even incorrect interpretation of the map content by the Polish user.

In the paper, an analysis of differences in INSPIRE portrayal are presented for the following INSPIRE themes: administrative units, transport networks, hydrography and protected sites, with portrayal of corresponding feature types in geoportal.gov.pl service.

mgr in¿. Jêdrzej G¹siorowski JedrzejGasiorowski@igik.edu.pl tel. +48 22 329 19 89

a

b

Rys. 2. Obrazowanie jednostek administracyjnych: a – w serwisie geoportal.gov.pl, b – zgodnie z wytycznymi INSPIRE

a b

a b

a _b

c Rys. 5. Obrazowanie obszarów chronionych:

a – w serwisie geoportal.gov.pl w modelach Vmap L2, b – TBD, c – zgodnie z wytycznymi INSPIRE

a b