M. C.
Bójka a obrona konieczna
Palestra 8/10(82), 72-73
72 P r ze g lą d p r a s y p r a w n ic z e j N r 10 (82)
ś le d z tw o u m o r z y ła . S u g e s tia , k tó r e j u le g ła J ó z e f a K ., b y ła je d n a k t a k s iln a , że p o d c z a s b a d a n ia p s y c h ia try c z n e g o , k tó r e m ia ło m ie js c e ju ż p o s tw ie r d z e n iu , że B a r b a r a ż y je , J ó z e f a K . tw ie r d z iła n a d a l, że s io s tr ę z a b iła . D o p ie ro p o w p r o w a d z e n iu B a r b a r y r o z p ł a k a ła s ię i z a c z ę ła j ą c a ło w a ć . N a z a d a n e je j p y ta n i a p rz e z le k a r z y n ie u m ia ła w y tłu m a c z y ć , d la c z e g o p o p rz e d n io k ła m a ła , o s k a r ż a ją c s ię o z a b ó js tw o , k tó r e g o w c a le n ie b y ło .
A n a liz u ją c t ę s p r a w ę a u to r w y c ią g a w n io se k , że o m y łk a s ą d o w a n a s t ą p ił a n a s k u te k b łę d ó w p o p e łn io n y c h w p o s tę p o w a n iu p rz y g o to w a w c z y m i s ą d o w y m , c z e go m o ż n a b y ło je d n a k u n ik n ą ć .
P rz y c z y n ą fa łs z y w e g o s a m o o s k a rż e n ia m o g ą te ż b y ć s t a n y d e p r e s y jn e , w ja k i c h c h o ry p r z y z n a je się d o c ię ż k ie g o p rz e s tę p s tw a , d ą ż ą c — b y ć m o że — d o te g o , a b y s k a z a n o go n a ś m ie rć . P s y c h o p a c i z k o le i o s k a r ż a ją s ię o p o p e łn ie n ie s e n s a c y j n y c h p r z e s tę p s tw , a b y m ó c o d e g ra ć in te r e s u ją c ą ro lę p r z e d są d e m .
J e ś li c h o d z i o o s o b y z u p e łn ie n o rm a ln e , to m o ty w y , k tó r e s k ł a n ia j ą j e do s a m o - o s k a r ż a n ia się, są b a r d z o zło żo n e. M oże to b y ć m o ty w a ltr u is ty c z n y , m ia n o w ic ie ch ę ć o c h ro n ie n ia in n e j oso b y , m o że b y ć d ą ż e n ie do u z y s k a n ia k o rz y ś c i (za p r z y z n a n ie się) od p ra w d z iw e g o s p ra w c y , m oże to b y ć w re s z c ie p o tr z e b a u z y s k a n ia a l i b i, a b y c h ro n ić się w te n sp o só b od o d p o w ie d z ia ln o śc i z a is to tn ie p o p e łn io n e c ię ż sze p rz e s tę p s tw o .
A u to r , i l u s t r u j ą c s w e w y w o d y sz e re g ie m in te r e s u j ą c y c h p rz y k ła d ó w , w s k a z u je n a k o n ie c z n o ś ć s z c z e g ó ln ie k ry ty c z n e g o u s to s u n k o w a n ia się do p r z y z n a n ia o s k a r ż o n e g o ja k o d o ś r o d k a d o w o d o w e g o o raz n a o b o w ią z e k s p r a w d z e n ia p r a w d z iw o ś ci p r z y z n a n i a się za p o m o c ą in n y c h dow odów .
O rz e c z n ic tw o S ą d u N a jw y ż s z e g o ró w n ie ż z a jm u je s ta n o w is k o , że „ sa m o ty lk o p r z y z n a n ie p rz e z o s k a rż o n e g o d o p u sz c z a się z a rz u c a n e g o m u p r z e s tę p s tw a p r z y b r a k u in n y c h d o w o d ó w p o tw ie r d z a ją c y c h to p r z y z n a n ie n ie m o że b y ć u z n a n e za d o w ó d , a lb o w ie m b y w a ją ta k i e s y tu a c je , g d y o s k a r ż o n y m a in te r e s w o b c ią ż a n iu s ie b ie w b r e w p r a w d z ie i(...)” . W z w ią z k u z ty m a u t o r p o d k re ś la k o n ie c z n o ść n a le ż y te g o k s z ta łc e n ia p s y c h o lo g iczn e g o i k ry m in a lis ty c z n e g o osób p ro w a d z ą c y c h p o s tę p o w a n ie p rz y g o to w a w c z e o ra z sę d z ió w , b e z czeg o p r a w id ło w a o cen a p r z y z n a n ia s ię i in n y c h d o w o d ó w n ie je s t m o ż liw a .
Bójka a obrona ko n ie czn a
to te m a t a r t y k u ł u J a n a S m o l e n i a , zam ie sz c z o n e g o w n r z e 7— 8 (1964) „ N o w e g o P r a w a ”. Z d a n ie m a u t o r a s p r a w y o b ó jk i są d z o n e są w w ię k s z o ś c i w y p a d k ó w n ie z g o d n ie z o b o w ią z u ją c y m p ra w e m . P rz y c z y n ą te g o je s t b r a k ja s n e g o s ta n o w is k a w o rz e c z n ic tw ie S ą d u N a jw y ż s z e g o i w lite r a tu r z e p ra w n ic z e j. S ą d y n iż s z y c h in s ta n c j i u p r a s z c z a ją z a g a d n ie n ie w m y ś l te z y , że k a ż d y u c z e s tn ik b ó jk i w y s tę p u je w p o d w ó jn y m c h a r a k t e r z e : n a p a s tn ik a i n a p a d n ię te g o . W k o n s e k w e n c ji te g o p o g lą d u u d z ia ł w b ó jc e w y łą c z a o b ro n ę k o n ie c z n ą i p o c ią g a z a s o b ą w y r o k s k a z u ją c y . T e g o r o d z a j u p r a k t y k a i p o g lą d y p ro w a d z ą do teg o , że ś w ia d k o w ie z a jś c ia , k tó r z y m o g lib y j e w d ro d z e in t e r w e n c ji z lik w id o w a ć , z a c h o w u ją s ię b ie r n ie , a b y n ie n a r a zić s ię n a o d p o w ie d z ia ln o ś ć k a m ą .A u to r p o d n o s i, że z p u n k tu w id z e n ia te o r e ty c z n e g o s p r a w a je s t p r o s ta , ż e b y b o w ie m u d z ia ł w b ó jc e s ta n o w ił p r z e s tę p s tw o , m u s i o n b y ć b e z p ra w n y . J e ś li k to ś b ie r z e u d z ia ł w b ó jc e , b ę d ą c n a p a d n ię ty i b ro n ią c się , to n ie p o p e łn ił p r z e s tę p s tw a , g d y ż d z ia ła ł p r a w n ie . U d z ia ł w b ó jc e s ta n o w i p r z e s tę p s tw o ty lk o w ó w c z a s ,
T łr 10 (82) P rze g lą d p r a s y p r a w n ic z e j 73
g d y s ta n o w i b e z p r a w n ą n a p a ś ć . W p ra w d z ie u s t a le n ie w p r a k ty c e , k t o j e s t n a p a s tn ik ie m , a k to n a p a d n ię ty m , m o że n a s tr ę c z a ć d u ż e tr u d n o ś c i, je d n a k ż e n ie p r z e k r a c z a ono m o ż liw o śc i d o ś w ia d c z o n e g o i s k r u p u la tn e g o sęd zieg o .
W ty m c e lu n a le ż y z b a d a ć p o d ło ż e s a m e g o z a jś c ia . B ó jk i p o w s ta ją p rz e w a ż n ie n a z a b a w a c h i w e s e la c h w ie js k ic h , m ię d z y s ą s ia d a m i o ra z w s k u te k n a p a ś c i c h u lig a ń s k ie j. B ó jk i s ą s ie d z k ie p o w s ta j ą n a tl e p o s ia d a n ia g r u n t u , g ra n ic y , p r z e ja z d u ; d o c h o d z i do n ic h n a s k u te k te g o , że je d n a z e s tr o n d ą ż y d o ro z s z e rz e n ia sw e g o s ta n u p o s ia d a n ia . N a p a ś ć c h u lig a ń s k a m a m ie js c e w te d y , g d y — b a rd z o c z ę sto b ez ż a d n e g o p o w o d u — z o s ta n ie n a p a d n ię ty p rz e c h o d z ie ń . W o b u ty c h w y p a d k a c h u s t a le n ie n a p a s t n ik a n ie n a s tr ę c z a p o w a ż n y c h tr u d n o ś c i. N a jtr u d n ie j je d n a k je s t u s ta lić , k to j e s t n a p a d n ię ty w b ó jk a c h n a z a b a w a c h . U c z e s tn ic y ta k ic h b ó je k p r z e w a ż n ie z n a j d u j ą - się p o d w p ły w e m a lk o h o lu . B ó jk ę ro z p o c z y n a z a z w y c z a j je d n a s tr o n a , a d o p ie r o p o te m m o ż e się z d a rz y ć , że n a p a d n ię c i p rz e k r o c z ą g r a n ic e o b ro n y k o n ie c z n e j. W w y p a d k u b ó je k n a z a b a w a c h i w e s e la c h sę d z io w ie z r e g u ł y o d rz u c a ją m o ż liw o ść o b ro n y k o n ie c z n e j. J a k o p r z y k ł a d s k a z a n i a n ie w in n e g o c z ło w ie k a a u t o r c y tu je o rz e c z e n ie S ą d u W o je w ó d z k ie g o i S ą d u N a jw y ż sz e g o (w z w y k ły m sk ła d z ie ) w s p r a w ie , k tó r e j d o ty c z y ł w y r o k s k ła d u 7 s ę d z ió w S ą d u N a jw y ż sz e g o (O S P iK A 1963, poz. 194); o b a s ą d y s tw ie rd z iły , że o s k a r ż o n y w łą c z y ł się do g r o n a b iją c y c h się p o to , a b y b iją c y c h ro z d z ie lić i r a to w a ć je d n e g o z u c z e s tn ik ó w , p rz e c iw k o k tó r e m u d z ia ła ło tr z e c h p o z o s ta ły c h u c z e s tn ik ó w b ó jk i ; p o m im o to z o s ta ł o n s k a z a n y n a d w a l a t a w ię z ie n ia . R e a s u m u ją c , a u to r p o d k r e ś la m ię d z y in n y m i, że p o d s ta w o w ą w a d ą n a sz e g o o rz e c z n ic tw a je s t z a p o z n a w a n ie z a g a d n ie n ia b e z p r a w n o ś c i u d z ia łu w b ó jc e , a w z w ią z k u z ty m fa łs z y w e u jm o w a n ie o b ro n y k o n ie c z n e j n a te j p o d s ta w ie , że każdy u c z e s tn ik b ó jk i w y s tę p u je w p o d w ó jn y m c h a r a k te r z e : n a p a s tn ik a i n a p a d n ię te g o . Z d a n ie m a u to r a „ je ż e li m im o w y c z e r p a n ia d o w o d ó w n ie m o ż n a w y łą c z y ć o b ro n y k o n ie c z n e j o sk a rż o n e g o , to n a le ż y go u n ie w in n ić , n ie ry z y k o w a ć z a ś s k a z a n ia n ie w in n e g o ” . Z m ia n y w u s ta w o d a w s tw ie c y w iln y m z n a jd u j ą s ię w c e n tr u m u w a g i ś r o d o w is k a p ra w n ic z e g o . O s ta tn ie z e s z ty ty p r a s y p ra w n ic z e j p rz y n o s z ą s z e re g o p r a c o w a ń , k t ó r e są p o m o c n e w z a z n a jo m ie n iu się z n o w y m i u s ta w a m i i w u ś w ia d o m ie n iu so b ie te g o co p rz y n o s z ą n o w eg o . W ła ś n ie b. c ie k a w y te m a t p t.
D zie d zic z e n ie gospodarstw rolnych w edług kodeksu cyw iln ego
i przepisów w p ro w a d za ją cych kod. cyw.
o m a w ia J a n u s z P i e t r z y k o w s k i n a ła m a c h n r 8-9 (1964) „N o w eg o P r a w a ” . K o d e k s c y w iln y w r a z z p rz e p is a m i w p r o w a d z a ją c y m i w c h o d z i w ż y c ie w d n iu 1 s ty c z n ia 1965 r., p rz e p is y je d n a k d o ty c z ą c e d z ie d z ic z e n ia g o s p o d a r s tw r o ln y c h w e s z ły w ż y c ie z d n ie m o g ło sz e n ia , t j . z d n ie m 18 m a j a 1964 r.
W z a s a d z ie p rz e p is y w p r o w a d z a ją c e k.c. p r z y j m u j ą z a s a d ę s to s o w a n ia p r a w a o b o w ią z u ją c e g o w c h w ili o tw a rc ia s p a d k u . Z a s a d a t a n ie o b o w ią z u je je d n a k w s to s u n k u do d z ie d z ic z e n ia g o s p o d a r s tw ro ln y c h , d o k tó r y c h s to s u ją s ię p r z e p is y k o d e k s u c y w iln e g o , c h o ć b y s p a d e k o tw o rz y ł s ię p rz e d w e jś c ie m w ży cie te g o k o d e k s u . P r z e p is y w p r o w a d z a ją c e p r z e w id u ją od te j o s ta tn ie j z a s a d y sz e re g w y ją tk ó w , t a k ż e o s ta te c z n ie d z ie d z ic z e n ie k s z t a łt u je się w sp o só b o d r ę b n y co d o s p a d k ó w o t w a r ty c h : 1) w o k re s ie od d n ia 18.V.1964 r . do d n ia 31.X II.1964 r., 2) od d n ia 5.V II. 1963 r. do d n ia 17.Y.1964 r. i 3) p rz e d d n ie m 5.Y II.1963 r.
