Znaczenie opinii mieszkańców i opracowań specjalistóW w planowaniu rozwoju gminy

Agata Ćwik

^M. Kistowski, B. Korwel-Lejkowika (red.),

\ĄĄ|oryzacja łodowiska pŹyrodni.fe8o w p|Mowaniu przedĘennym' 2007, cdańsk - ^{whĄzawa. 5. 137.147.}

Znaczenie opinii mieszkańców i opracowań specjalistóW w planowaniu rozwoju ^gminy

Wprowadzenie

Ustawodawstwo Wspó|not Europejskich (Dyrektywa 2003/35/Ec)

i

polskie (Ustawa

z

dnia

27

marca

2003

r.) przewiduje udziat społeczeństwa

w

procesie planistycznym.

Jest to szczególnie istotne, ponieważ akceptacja spoteczna p|anowanych dziatań stano.

wi

jeden z gtównych czynników decydujących

o

ich powodzeniu. Szerokie włączenie mieszkańców gminy w wytycfanie kierunków jej rozwoju staje się więc niezbędne. _Jak- ko|wiek wielu autorów podzie|a

te

przekonania (m.in.

6ibbs 2002;

Giordano 2005;

Kistowski ^,l

999:

Kistowski, Staszek 1999; Wysocka, Koziński 1992)'

to jednak

brak

w

literaturze szczegółowych ana|iz konfrontujqcych preferencje mieszkańców z kierun- kami rozwoju wytyczanymi przez ekpertów. Propozycje specja|istÓw zawarte w dokr.l- mentach planistycznych

i

strategicznych mogą odbiegać

od opinii

mieszkańców, co z ko|ei może decydować

o

braku sukcesu ich rea|izacji. Ponadto, nie zawsze uwzględ- niają one w wystarczający sposób przyrodnicze uwarunkowania rozwoju, a

w

rezu|ta.

cie mogą zawierać błędne wskazania co

do

kierunków gospodarowania.

Aby

przeana|izować na i|e kierunki rozwoju proponowane przez specja|istów są zgodne z sugerowanymi przez mieszkańcÓw oraz w.jakim stopniu jedne

i

drugie wy.

nika.Ją z wartości środowiska przyrodniczego, podjęto badania w gminie Kamionka Wie|ka

w

Beskidzie Niskim w 2004 roku. osiqgnięciu tego ce|u służyło przyjęcie ki|ku etapów szczegółowych, które obejmowaiy ana|izy: preferencji obywate|i gminy dla poszczegól- nych kierunków jej rozwoju, propozycji rozwoju gminy zawartych w dokumentach pla- nistycznych

i

strategicznych oraz konfrontację wytycznych mieszkańców

iekpertóW.

Dodatkowym

celem byto zbadanie

postrzegania środowiska przyrodniczego oraz wpływu wybranych, występujących

w

nim zjawisk, na życie mieszkańców.

obszar badań

6mina

Kamionka Wie|ka zajmuje powierzchnię

63 km'i

leży w zachodniej części Beskidu Niskiego. Zamieszkuje

ją 9137

mieszkańców (wrzesień

2006

roku, dane UG

w

^Kamionce

Wielkiej). W jej skład wchodzi 8

miejscowości: Kamionka Wielka.

Kamionka Mala, Jamnica,

Mystków

Mszalnica,

Kń|owa

Po|ska' Królowa Górna oraz Bogusza (ryc. 1). Jak wykazały wcześniejsze badania (Potoniec 2005)' ^górski charakter gminy powoduje wyłączenie 59ok ^jej terenu z moż|iwości pełnienia innych funkcji go- spodarczych

niż

leśnictwo.

W

gminie moż|iwe jest rolnictwo, szczególnie

o

wysokim nakładzie pracy ręcznej, chociaź obszary nadające się do upraw ro|niczych na gruntach

r3B Agata Cwik

ornych fajmujq stosunkowo niedużą powierzchnię _ 280lo. Rolnictwu' leśnictwu

ifunk.

cjom przyrodniczym powinien towarzyszyć rozwój różnych rodzajÓw turystyki. Kierun- ki te sq zdaniem autorki optyma|ne dla gminy i mogtyby Zapewnic jej zrównoważony rozwÓj'

Nie

byłby

on

^jednak

w

petni możliwy bez wskazania potencja|nych mie,jsc

|okalizacji osadnictwa. Terenów możliwych dIa zabudowy W gminie jest jednak niewie|e _ 25a/o' a w dodatku są one atrakcyjne również dla roInictwa, co rodZi konflikt pomiędzy tvmi dwoma fu n kciam i.

Ryc'

l.

Cmina Kamionka Wielka i ^jej podział administracyjny (na podstawie mapy topogra- ficznej 1 :50.000, PPWK)

tig.

L

The Kamionka Wielka commune and its administrative division (according to Topographic map l:50. 000. PPWK)

Metody badań

Pierwszy etap pracy stanowiły badania kwestionariuszowe przeprowadzone wśród mieszkańców gminy

w

2OO4 roku' objęto

nimi

15% gospodarstw domowych, repre- zentowanych

przez 251 osób

spośrÓd

87l5

zamieszkujących

gminę w 2003

rok- (dane UG

w

Kamionce Wielkiej). Rozdano 520 kwestriona riuszy przy pomocy uczęsz.

czajqcej do gminnych gimnazjÓw młodzieży' Ponad połowa z nich nie została zwróco.

na.

Pytania 5kierowano

do

młodzieży

i

dorostych, zamieszkujących wszystkie wsie badanej gminy. Dolną granicę wieku respondentów ustalono

na l5 lat' a więc

na okres, W którym rozpoczyna się szkołę średnią. odsetek osÓb z poszczególnych miejs-

Znaczenie opinii mieszkańców i opracowań specja|istów w p|anowaniu rozwoju

gminy l39

cowości' którzy wypełniIi formu|arz na tle Iiczby mieszkańców tych wsi, wahał 5ię od

1 '7o/o d|a Mszalnicy

do

3,60/o d|a Kamionki Wie|kiej.

W

badaniach liczbowo ^przeważa|i mieszkańcy Kamionki Wie|kiej .44olo wszystkich respondentóW. Najmniej przebadanych osób

_

_3,5olo, cechowało Kamionkę

Matą (ryc

2). Więkzość osób (59%) mieszkato w swoich miejscowościach od urodzenia' Nieco mniej ^(39olo) przybyto na ten teren póź.

niej. W badanej grupie zdecydowanie dominowały kobiety _ _{72o/o oraz} osoby w wieku od

3l

do 50 |at _ _77o/o (ryc' 3). ^Najwięcej respondentów posiadało wykztałcenie śred.

nie _ _{52o/o. Struktura} płci i wieku wynikała ze sposobu rozprowadzania ankiet z pomocą młodzieży gimnazja|nej, która oddawała je głównie rodzicom, zw|aszcza matkom.

Kamionka W el[a; ^Kró|owa Góma; 10%

u% Kró|owa Po|ska; 5%

Msralnica;

9"v.

brak int 3,5%

51-60 9./"

bmk int.1%

61'70 ^<20 2." ^3%

>70

art 21-30 8',,"

1zYo

lGmionka Mata: Bogusa; 7%

3'5* _Jamnica:6%

Ryc' 2' Miejsce zamieszkania respondentóW Fig. 2. Respondents' places of residence

Ryc. 3. Wiek respondentów (w |atach) Fig. 3. The age of respondents (in yean)

Aby

poznać postrzeganie środowiska przyrodniczego przez ankietowanych, na podstawie średniej

ze

wskazań respondentów opracowano

wskaźnik wańości

^po-

szczegó|nych cech środowiska' Mógł on wynosić

od l ^do

^{5, gdzie}

⁵

^{stanowi najwyższą}

ocenę' Mieszkańcy wybiera|i takźe zjawiska w otaczającym ich środowisku, które nega-

tywnie

wptywają na jakość ich Źycia oraz typowa|i głÓwne problemy przyrodnicze w gminie. W formularzu w da|szej kolejności zaproponowano do wie|okrotnego wyboru

29

^róznych potencja|nych kierunków rozwoju

gminy'

które

zdaniem

mieszkańców mogłyby polepszyć ich byt,

a

więc pożądanych

do

wprowadzenia' oraz poproszono

o

dopasowanie tych możliwości

do

poszczególnych miejscowości.

W

kolejnym etapie pracy przeanalizowano propozycje rozwoju

gminy

zawarte

w

dokumentach p|anistycznych

i

strategicznych.

Wyniki

badań kwestionariuszowych oraz pochodzących z ana|izy tych dokumentów porÓwnano z uwarunkowaniami przy.

rodniczymi (Potoniec 2005).

omówienie wyników

Postrzeganie środowiska przyrodniczego

i

moż|iwości rozwoju gminy przez mieszkańców

Mieszkańcy gminy stosunkowo wysoko oceniają środowisko przyrodnicze,

w

któ.

rym 8ospodarują (tab.

l).

Szczególnie istotną wartość stanowi dla nich krajobraz oraz czyste powretrze.

140 Agata cwik

Lasy

Tabela |. Wskaźnik wartości cech e|ementów środowiska przyrodniczego Table 1. The environmental value's factor

Cechy środowiska przyrodniczego wskaźnik wartości KĄobraz

Powietrze

Wody podziemne Nas|onecznienie stoków Uksf1ałtowanie terenu Bogactwo gatunków roślin Pomniki przyrody Wody p|ynące w potokach

Różnorodność gatunków dzikich zwierząt Gleby gruntów omych

budowlanego

Tabela 2. Negatywny wptyw zjawisk w środowisku na jakość źycia mieszkańców gminy Table 2. The negative influence of phenomena in the environment for the commune's citizens' life

Zjawiska wpływające negatywnie Liczba wskazań na iakość żvcia mieszkańców

Dzikie wysypiska śmieci

Zanieczyszcrone wody powierzchniowe Ęstępowanie ^powodzi

Niska produktywność gleb Niszczenie g|eb przez wodę Brzydkie zapachy

Czynne osuwiska itereny nimi za8rozone Zanieczyszczone powietrfe

Małe zasoby użytkowe wód podziemnych Niskie temperatury utrzymujące się w dnie doliny Duże nachy|enie terenu

Kńtki okres wegetacji roś|in

Niewie|ka powierzchnia |asów w g'lównych dolinach Zmniejszenie różnorodności roś|innej Iub dzikich zwierząt Uciąźliwe zakłady przetwÓrcze i usługowe

Zastanawiająca jest pozytywna opinia mieszkańców o ukztałtowaniu terenu, które ich zdaniem nie ogranicza jakości życia (tab. 2). W rzeczywistości jednak rzeŹba stanowi raczej barierę rozwoju gminy, ograniczając wszystkie formy gospodarowania (Potoniec

4,6 4,5 4,5 4.3 4,2 4.0 4.0 3.8 ąR 3.3

6l

55 45 43 41 37 35

l9

l9

Znaczenie opinii mieszkańców i opracowań specjalistów w p|anowaniu rozwoju

gminy

^.l41 2005)' np. poprzez wzmaganie erozji gleb i procesów osuwiskowych Z powodu duże-

8o

nachy|enia terenu,

a te

zjawiska

w

środowisku mieszkańcy postrzegają raczej negatywnie

(tab.2).

Najistostniejszym problemem

w

środowisku okazały się według 85o/o ankietowanych zanieczyszczone ściekami

wody

oraz duże zaśmiecenie' Ponad 600/o mieszkańców wskazato również

na

negatywny wpływ

tych

problemów

na

ich

:. |,^:: l...i^ /ł^L 1\

JClr\u)L zyLrcl \rdu. ^z,r.

Na|eży podkreślić, iż objęcie w 2005 roku części gminy siecią kana|izacyjną z pew- nością przyczynito się

do

poprawy czystości wód powierzchn iowych, a więc odczucia mieszkańców obecnie mogtyby się różnić od tych z

2004

roku.

Analiza kwestionariuszy wykazała, iż mieszkańcy zdecydowanie preferują dwa kie- run|( rozwoju badanego obszaru

-

agroturystykę i produkcję żywności o podwyższonej jakości (ryc.

4).

Ich wprowadzenia chcieliby zwłaszcza ludzie mtodzi (poniżej

20

lat) i w średnim wieku

(31-40

|at). Ankietowani proponuj4 rozwijać agroturystykę w catej gminie. z wyjątkiem jej zachodniej części

-

Jamnicy

i

Kamionki Małej, gdzie wo|e|iby promować turystykę rowerową

i

pieszq (tab' 3). Wynika to prawdopodobnie z mniej- szej atrakcyjności przyrodniczej tych miejsowości

w

porównaniu

do

pozostałej części gminy. Produkcja żywności

o

podwyższonej jakości nie zna|azła się wśród pięciu prio.

rytetowych kierunków rozwoju poszczegó|nych miejscowości (tab. a), chociaż jest ona wedtug nich bardzo pożqdana (ryc. a). Znikomym poparciem ankietowanych cieszą się: przemyst, przetwórstwo płodów rolnych i wytwarzanie jakiegoś produktu regiona|- nego (ryc. 4). Niechęć do ich rozwijania być może Wynika z faktu' że w gminie istnieją tyIko niewieIkie ich tradycje. A właśnie te rodzaje gospodarki (z wyjątkiem przemysłu) mogtyby być wprowadzane nie naruszając plocesÓw Przyrodniczych

iprzyczyniać

się

do

po|epszenia bytu mieszkańców.

Tabe|a 3. Najważniejsze kierunki rozwo.ju poszczegó|nych miejscowości typowane przez miesz.

kańców gminy (|iczba wskazań w ^o/o)

Table 3. The most important directions of the development of individual villages depicted by commune's citizens (number of indications in ^o/o)

Lp. Kamionka

Wielka Kamionka

Mala ^Kró|owaPolska

Kró|owa

6órna ^{Bogusza Mszalnica} Mystków Jamnica

t

agro- turystyka

(26)

turystyka rowercwa

(10)

agro- turystyka

(r 5)

agro- turystyka

(22\

agro- turystyka

(20)

agro- turystyKa

(r 2)

agro- turystyka

(14)

turystyka rowerowa

(]3) 2

narciarstwo zjazd owe

(23)

turystyka piesza

(r 0)

turystyka rowerowa

(14)

turystyka KOnna

(l s)

turystyKa rowerowa

(r 2)

turystyka rowerowa (12)

turystyka piesza

(14)

turystyka presza

fi2)

3

turystylG presza

(20)

agro- turystyka

(e)

turystyka piesza

(l _t)

turystyka rowerowa (r 3)

tu rystyka presza

0 r)

turystyka piesza

(11)

turystyka rowerowa

(13)

osaontctwo

4 rowerowa^turystyka (13)

turystyka weekend.

(8)

turystyKa konna

(l l)

turystyka piesza

(13)

turystyka konna

(t 0)

pSzcze- tarsrwo (e)

pszcze- lantwo

(8)

aSro- turystyka

(7) 5

turystyka konna

00)

chÓw bydła

(e)

chÓw bydła

(e)

turystyka konna

(8)

turystyka konna

(8)

turystyka weeKeno.

(7) (6)

orzewna (l0)

142 Agata Ćwik

|iczba wskazań [%]

911 13 15 17 19 21 23 25 27

29 potencjalne kierunki rozwoju gminy

Ryc.

4'

Preferencje mieszkańców d|a kierunków rozwoju gminy

Fig. 4. Preferences of inhabitants for directions of development of the commune

l_ agroturystyka' 2 _ produkcja żywności o |epszej jakości, 3 _ turystyka piesza. 4 ^_ turystyka rowerowa.

5-pszcze|arstwo.6_narciaEtwoz,jazdowe,7-gospodarkadrzewna,8_ZbieractwojagÓdigrzybÓw, 9 _chÓw _bydła, ^,|0 _ wprowadzenie urządzeń ener8ii odnawia|nej,

ll

_turystyka _konna, ]2-turystyka weekendowa. l 3 _ _chÓw owiec, ^.| 4 - sadownictwo' ] 5 _ drobne us,fugi irzemiosło. l6_osadnictwo_

powiękzenie _terenów pod zabudowę mieszkaniową. 17 _ rozwą sieci komunikacyjnych i transporto.

wych. l8 ^_ powiększanie użytkÓw zieIonych, ^] 9 - chÓw kÓz, 20 - ^chÓw trzody chlewnej, 2] - ^tradycyj- na gospodarka na gruntach omych, 22

-

narciaEtwo biegowe, 23 _ łowiectwo. 24

-

chÓw innych zwierząt, 25 _ przetwóRtwo płodÓw ro|nych' 26 ^_ wytwarzanie regiona|nego produktu, 27 _ _przemyst' 28 * inna turystyka, 29

-

^inne formy gospodarki.

Re|acje

opinii

mieszkańców

do

proporycji

'pecjalistów

i

uwarunkowań środowiska Propozycje kierunków rozwoju gminy zawierają zarówno dokumenty strategiczne, jak

i

^pośrednio

-

planistyczne. lch analizę ujęto w tabeli ^4.

Najpopulamiejsze Wśńd mieszkańcÓw gminy kierunki rozwoju, takie jak: agrotury- styka, produkcja żywności o lepszej jakości, różne formy turystyki aktywnej i |eśnictwo s4 W pełni zgodne z za|eceniami ekpertów oraz uwarunkowaniami pr^/rodniczymi (tab. 4)' co moźe sprzyjać ich rea|izacji' Jedynie autorzy Programu ochrony środowiska... (Fiedor ⁱ in. 2004) nie wskazują bezpośrednio na te kierunki. WaŹnymi atutami dla ich wprowa.

dzenia s4: czyste gleby, Wysoki udział |asów (a9%) oraz dobrze dostępne, atrakcyjne wizualnie miejsca

iszlaki

(Potoniec 2005).

Pewne zastrzeżenie może budzić zbyt schematyczne proponowanie przez autorów

strategii

rozwoju

(200l)

turystyki

jako jednego z

^głównych

^źródeł

pozyskiwania dochodów przez mieszkańców, gdyż jak dotychczas jest ona bardzo słabo rozwinięta.

Kierunek ten zdają się rÓwnieŹ przeszacowywać sami obywatele gminy, którzy mimo dek|arowanych chęci nie inwestują W usługi turystyczne.

Z akceptacją części ekpertóW spotykają się bardzo dobrze oceniane wśród miesz.

kańców

tak

odmienne kierunki

jak

pszczelarstwo

i narciastwo

zjazdowe (tab. 4).

W znacznej mierze rolniczy

i

|eśny charakter gminy może sprzyjać promocji pszczelar- stwa, chociaż na ten temat nie wypowiadają się

ani

planiści ani autorzy Programu...

(Fiedor

iin.200a)'

a przecieŹ może ono być dobrym uzupełnieniem agroturystyki'

Znaczenie opinii mieszkańcÓw i opracowań specja|istÓw w p|anowaniu rozwoju

gminy

^.|43

Tabela 4. Preferencje mieszkańców i specja|istów dla rozwoju gminy a warunki środowiska przy- rodniczego

Table 4. lnhabitants' and experts' preferences for the commune's development and environ- mental conditions

Kierunki rozwoju gminy

Moźliwośći środowiska

2O0s) Agroturystyka

Prod. żywności o |epszej jakości Turystyka piesza. konna, rowelowa Leśn ictwo

RzczelaBtwo Narciarstwo zjazdowe chóW zwierząt Uslugi i rzemiosło Osadnictwo

Produkcja energii Sadownictwo Użytki zielone Grunty ome Narciarstwo biegowe Łowiectwo

PrzetwÓrstlvo

Wlrtwarzanie produktu

Przemysl

Rolni(two,.ekologiczne"

Rolnictwo lnne dzialania Wzmacnianie funkcji ochronnych i przyrodnioych Za|esianie gruntów ornych ochrona zasobów wodnych Likwidacja dzikich

+++

+++

+++

+++

+++

+++

+++

+++

+++

+++

+++

_r _t

+++

+++

+++

+++

Smtect +++

*

Preferenc'je d|a kierunkÓw rozwo,ju: + + + duże; + + średnie' + małe

|.l _-

Studium uwarunkowań i kierunkÓw zagospodarowania przestrzennego gminy Kamionka Wie|ka (l999)' opracowanie ekofizjograficzne (5liwińska. Szewczyk 2003)' Miejscowy PIan Zagospodarowania Przestrzennego gminy _Kamionka Wielka (2003).

2 - strate8ia rozwoju społeczno-gospodarczego gminy Kamionka Wie|ka na |ata 2oo1-2ol 5 (2ool ).

3

-

Program ochrony środowiska wraz z p|anem gospodarki odpadami (Fiedor i in. 2004).

Dokumenty planistyczne

t **

144 Agata Ćwik

środowisko przyrodnicze sprzyja wprowadzaniu sportów zimowych na długich sto- kach o

ekpozycji

północnej w potudniowej części gminy. Pewną barierę d|a tego kie- runku może stanowić natomiast fakt, iż są one porośnięte |asami, a grubość pokrywy śnieżnej ulega znacznym wahaniom (Potoniec 2005). Warto zaznaczyĆ, iŹ możliwości rozwoju tego kierunku w oparciu o demontowane na okres |ata wyciągi promują doku- menty planistyczne (tab. 4).

Spośród średnio aprobowanych przez mieszkańców form gospodarki ustugi

i

rze- miosło zyskują wyrazną akceptację w dokumentach p|anistycznych (tab. 4). Duże roz- bieżności istnieją

w

preferencjach poszczegÓlnych opracowań specja|istów

i

mieszkań.

ców

dla

osadnictwa' Wynika

to z

faktu,

iż

nowe tereny dla zabudowy

w

gminie s4 konieczne, a

jedynie

250/o jej obszaru jest moż|iwe d|a zabudowy (Potoniec 2005)' a więc środowisko tylko częściowo sprzyja temu kierunkowi (tab. a),

Dodatkowo, tereny

te

nadają

się

również d|a ro|nictwa'

co

powoduje konflikty pomiędzy

tymi

funkcjami (Potoniec

2005).

Mieszkańcy wyraŹniej

woleliby

^jednak

intensyfikować zabudowę niŻ rozwijać rolnictwo ('yc.

ą)'

którego nie doceniają, chociaż dla wie|u stanowi ono Źródło utrzymania. Co więcej, jest ono zgodne z uwarunkowa- niami przyrodniczymi izalecane przez dokumenty planistyczne i strategiczne (tab. a).

Spośród róźnorodnych form rolnictwa dyskusyjne jest natomiast wprowadzanie rolnictwa ,,ekoIogicznego,', które przeceniają autorzy strategii...

(200l) i

Programu... (Fiedor

i

in. 2004). Zdaniem autorki niniejszej pracy bardziej odpowiednie dIa gminy byłoby ro|nictwo integrowane, które cechuje się mniejszymi wymogami związanymi z chemi- zacją, a pozwa|a uzyskać

więkze

p|ony (Słojewski 1993; Tybunki, Caziński 1992). Pew.

na część mieszkańców gminy chciałaby pozyskiwać energię stońca i wiatru, czego z kolei

nie

dostrzegają planiści (tab'

4).

Należy jednak podkreś|ić,

iz o ile

nastonecznienie w gminie sprzyja pozyskiwaniu energii słonecznej, to e|ektrownie wiatrowe mogłyby być loka|izowane jedynie na odsłoniętych, atrakcyjnych widokowo wierzchowinach

w

póŁ nocnej części gminy' co rodziłoby konfIikty z funkcjami: roIniczą, turystyczną i osadniczą (Potoniec

2005).

Ponadto e|ektrownie wiatrowe czynią duże szkody

w

ornitofaunie (Bevanger: Broseth 2004), a więc stoją

w

konf|ikcie z funkcjami przyrodniczymi.

|stnieją również takie kierunki, które promują specja|iści, a nie doceniają mieszkań.

cy'

Przyktadem może być przetwórstwo płodów rolnych

i

wytwarzanie regiona|nego produktu wskazywane

w

Strategii rozwoju ... (2001). Te formy gospodarki, zdaniem autorki' mogtyby także polepszyć byt mieszkańcÓw i pozostawałyby w zgodzie z uwa.

runkowaniami przyrodniczymi (tab.

4).

Społeczność |oka|na zdaje

się

również nie doceniać ro|i środowiska

w

zachowaniu różnorodności biologicznej czy ro|i korytarzy eko|ogicznych w dolinach rzek' Zapewne wynika to z faktu, że te cechy nie wpływają bezpośrednio na ich jakość życia (tab' 2)' a bardziej przeszkadzają im zanieczyszczone wody czy też dzikie wysypiska śmieci, których Iikwidacja jest d|a nich istotniejsza (tab. 2,

tab. 4). Na

konieczność

dbania o

funkcje przyrodnicze niektórych terenów ^gminy wskazuj4 natomiast planiści i autorzy Programu ochrony Srodowiska... ( Fiedor i in. 2004;

tab' 4)'

majqcy

więkzą

wiedzę

w tym

zakresie

niż

mieszkańcy. Autorzy strategii...

(2001)' którzy jedynie ogólnikowo piszą o zachowaniu ,,dobrej jakości środowiska na.

tura|nego'', również nie doceniają funkcji przyrodniczych gminy, co moŹna tłumaczyć faktem, iż dokument ten nie powstał w oparciu o ana|izę środowiska przyrodniczego, ani żadne badania terenowe.

Znaczenie opinii mieszkańców i opracowań specja|istów w planowaniu rozwoju

gminy

145

Podsumowanie

Uzyskane wyniki badań skłaniają do stwierdzenia' iż równie istotne jak opracowa.

nia specjalistów' a czasem nawet lepiej nawiązujące do uwarunkowań przyrodniczych, 5ą opinie mieszkańców

o

potencjalnych kierunkach rozwoju gminy. Ta częściowa roz- bieźność zdań może być powodowana lepszq znajomością środowiska przyrodniczego i procesów w nim zachodzących przez |udzi, którzy na co dzień w nim gospodarują niż

przez

,'p rojektantóW',, uzyskuj4cych informacje często

jedynie z

Iiteratury

i

^dyspo.

nujących n iewystarczającym

i

zasobami finansowymi

i

czasowymi

na

szczegółowe badania terenowe. Co więcej, zdarza się' ^że autorzy różnorodnych programów rozwoju automatycznie proponują dla danej gminy modne kierunki, które mogłyby doskona|e spełnić swoją rolę w innym miejscu, a|e np. z powodu braku loka|nych tradycji danego typu gospodarki nie mają

więkzych

szans powodzenia

w

innej gminie.

W

badanym obszarze taka sytuacja dotyczy turystyki, przetwóntwa płodów rolnych, wytwarzania jakiegoś produktu regiona|nego

i

rolnictwa ,, ekologicznego,'' Natomiast w więkzości dokumentów planistycznych podkreślana jest wartość przyrodnicza środowiska, której często nie doceniają mieszkańcy.

Wydaje się, iż zbyt wiele propozycji kierunków rozwoju' zwłaszcza w strategii roz.

woju.'. (200l)

może zmniejszać szanse ich reaIizacji. Bardziej słuszne wydaje się sku.

pienie na kilku formach gospodarki, naj|epiej powiązanych ze sobą, co wcale nie musi pozostawać

w

sprzeczności

z

ideą wie lofun kcyjnego rozwoju obszarów wiejskich.

Aby dokumenty p|anistyczne iprogramy rozwoju gmin lepiej nawiązywaty zarów.

no do uwarunkowań przyrodniczych' jak i społecznych oraz gospodarczych, niezbędne jest włączenie mieszkańców w ich opracowanie. Siużyć temu mogą zarówno sesje pla- nistyczne

z

udziałem spoteczności Iokalnej'

jak iwywiady,

kwestionariusze

i

ankiety skierowane

do

mieszkańców.

Potrzebna jest również promocja ustaleń dobrych merytorycznie planów i strategii tak, aby były pomocne

w

doborze optyma|nych form gospodarowania również tym mieszkańcom, którzy nie uczestniczy|i w ich opracowaniu, a którzy stanowią zdecydo- waną większość obywate|i gminy.

Literatura

Bevanger K.. Broseth H.. 2004. lmpact of power lines on bird mortality in a subalpine area, Ani- mal Biodivesity and Conservatjon 27.2, s. 67-77.

Dyrektywa 20o3l35lEc Par|amentu Europejskiego i Rady z dnia 26 maja 2003 r. przewidująca udziat spoteczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektÓrych planów i programów w za.

kresie środowiska oraz zmieniaj4ca w odniesieniu do udziału spoteczeństwa i dostępu do wymiaru sprawied|iwości dyrektywy Rady 85/337/EEC i 96161lEc'

Fiedor M', ciza |., Jodłowski P. Dobrowolski R., 2004, Program ochrony Środowiska wraz z P|anem Gospodarki odpadami Gminy Kamionka Wie|ka. Zatącznik do Uchwały Nr XVl||/162/2004 rady Gminy Kamionka Wie|ka z dnia 22 Iistopada 2004 r:, Ekologus Sp. z.o.o.. Bie|sko.Biała

-

Kamionka Wielka.

6ibbs D., 2002, The changing environmental policy context for local action, [w:] Local economic development and the environment, Routledge, London

-

New York, s. 5l-84.

Ciordano K.' 2005' P|anowanie zrównowazonego rozwo,ju gminy w praktyce. Wyd' KUL, Lub|in.

146 Agata Cwik

Kistowski

M., l999,

Problematyka środowiska przyrodniczego

w

|oka|nej Agendzie 21. _[w:]

Kistowski

M.'

Lendzion J.' Wiechowska M., Wolniakowski

W'

Jak realizować Agendę

2l

w gminie? (Wybrane problemy), Wyd. Po|ski Klub Eko|ogiczny, okręg Wschodnio-Pomorski, Gdańsk. s. 24_34.

Kistowski M.. Staszek

W,

1999, Poradnik do opracowania gminnego i powiatowego programu zrównoważonego rozwoju iochrony środowiska, Wydz. ochrony Srod'

i

^Rolnictwa Pomor- skiego Urzędu Wojewódzkiego. Wyd. DJ, Gdańsk.

Miejscowy P|an Zagospodarowania Przestrzennego, 2003' Dz. Urz. Woj. Małopo|skiego, Nr

4l3.

Kraków, 4 grudnia 2003 r., Poz. 44oo _ Uchwata rady Cminy Kamionka Wie|ka z dnia

l3

października 2003 r' w sprawie uchwalenia planu zagospodarowania przestrzennego cminy Kamionka Wielka, wsie: Bogusza, Jamnica' Kamionka Mała, Kamionka Wie|ka. Kń|owa Góma.

Kró|owa Po|ska, Mszalnica, Mystków, s' ^] 6419-1 6433.

Potoniec

A.,

2005' Wartości przyrodnicze gminy Kamionka WieIka jako podstawa zrówno.

ważonego rozwo'ju w aspekcie integracji z Unią Europejską. Praca doktorska w Archiwum BibIioteki JagielIońskiej UJ, Kraków'

Słojewski R., l993. Zasady prowadzenia i cechy rolnictwa eko|ogicznego, _[w:] Prob|emy komp|e.

ksowego urządzania obszarów gmin. cz. IV. osso|ineum, s. 97_l0.l .

Studium uwarunkowań i kjerunków zagospodarowania przestrzenne8o. Cmina Kamionka Wie|ka, l999, Zagadnienia środowiska przyrodniczego' Agencja Usługowa ATA, maszynopis w Urzę.

dzie Cminy Kamionka Wielka, Nowy Sącz.

Strategia rozwoju spoteczno-gospodarczego gminy Kamionka Wielka na lata 2001-201 5, 200'l ,

Rapoń z sesji p|anowania strategicznego rozwoju gminy Kamionka Wie|ka. Tarnowska Agen.

cja Rozwoju Regionalnego, maszynopis w Archiwum Urzędu 6miny Kamionka Wielka.

śliwinska J., Szewczyk A.. 2oo3' opracowanie ekofizjograficzne d|a potrzeb Miejscowego P|anu Zagospodarowania Przestrzenne8o gminy Kamionka Wie|ka, Agencja Usługowa ATA ' ^maszy- nopis w Urzędzie cminy Kamionka Wielka, Nowy Sącz.

Tyburski J., ^Caziński B', 1992, Rolnictwo ekologiczne, [w:] Konfrontacja systemów ro|niczych' ART, Olsztyn. ODR-Przysiek, s.

2744.

Ustawa

r

dnia

27

marca

2003 r. o

planowaniu

i

zagospodarowaniu przestrzennym, D2.U.03.80.717.

Wysocka E., Koziński

).'

1992, Strategia rozwoju gminy. IGPiK. Warszawa'

The rote of opinions of tocat society and expeńs' elaborations in planning of the commune's development

Summary

The wide participation of the commune citizens in the elaboration of strategic documents related to the development of the commune may decide of the strategy success. Therefore, it becomes necessary. Moreover, local society opinions on directions of govemance in the com- mune can be different from proposals elaborated by experts. This divergence can be caused by the fact, that citizens undentand the environment and its functioning better than experts gaining the information about lt mainly from the literature. To prove this thesis the researches in Kamionka Wielka commune in the Beskid Niski Mountains have been conducted in 2004 year. Opinions of local society and experts were compared with possible directions of the commune's sustainable development, researched by the author and with environmental conditions (Potoniec 2005).

Znaczenie opinii mieszkańcÓw i opracowań specja|istów w p|anowaniu rozwoju

gminy

147

The comparison shows that citizens depicted similar environmental values and ways of development

of

their commune to those proposed by the author, whilst the directions of development pointed by the expeńs are not a|Ways based on environmental condition5. Th|s fact lead to the conclusion that citizens' perception of environmental values and their opinions on directions of the development are as important as experts' elaborations in the spatial and strate8ic plan ning.

It seems that too many proposals in strategic documents for the development is not desir- able. Focusing on several interlinked directions of the commune's development could be more successful. lt is also necessary to promote well-elaborated documents among those citizens, who haven't pańicipated in the p|anning process'

to

help them to choose the best way of the management.