Sprawozdanie Komisji Międzyministerjalnej do zbadania zagadnień turystyki 1928-1931

SPRAWOZDANIE

KOMISJI MIĘDZYMINISTERJALNEJ DO ZBADANIA

ZAGADNIEŃ TURYSTYKI

Drukowane, jako rękopis

SPRAWO ZDANIE

KOMISJI MIĘDZYMINISTERJALNEJ

DO' ZBADANIA

ZAGADNIEŃ TURYSTYKI

1928-1931

WARSZAWA-1931

Wydawnictwo .Ministerstw · a Skarbu

Odbito w

Drukarni Współczesnej

Warszawa Szpitalna 10

00201:l

MINISTEHSTWO SKARBU

PRZEWODNICZĄCY

KOMISJI

MIĘDZYMINISTERJALNEJ

DO ZBADANIA

ZAGADNIEŃ

TURYSTYKI L.

M. T. 13/31.

Warszawa, dnia 17 marca 1931 r.

Do

Pana Prezesa Rady Minvstrów

w miejscu

Mam zaszczyt

zawiadomić

Pana Prezeisa, ,

że powołana

de- kretem Jego z dni

¹

a

17 paźctz,iernika 1928

r. L.

14819

Komisja

Mię­

dzymit1Ji1 sterjalna do zbadainia

zagadnień

turystyki

ukorkzyła

w dniu wczorajszym swe prace.

W

związku

z

powyższem

mam · zaszczyt

przedłożyć

Panu P r, ezesowi:

1) Mernorj

ał

Komisji p. t. ,,Zagadni,enie turystyki w Polsce", 2) Sprawozdanie z

dlzfałaJlnośd

Komisji,

oraz

załączniki:

1) Projekt

uchwał,y

Rady Ministrów o utworzeniu Polskiego

Urzędu

turystyicmego,

2) Program

clziałalno¹śd

Polski-ego

Urzędu

Tury,stycmego.

Wyit1Ji1 ki dwu i

półletnich

prnc Kom;isji

stresz,czają się

w jedn~-

myślnie przyjętej

, na plenarnem posiedzeniu w dniu 16 marca r. ~.

rezo1iuoji, 'której te!kst mam zasz.czyt

niżej przytoczyć:

,,Komisja

MiędzymiinisterjaJ,na

do zbadania

zagadnień

tury- styki, po zaipozna, niu

się

z

materjałem,

zebranym w .nii1niejszym me- morjale i w wyniku prac, przeprowadzonych w

łon-ie

poszczegól- nych P,odkomi1 syj, na ogólnem swojem plenairnem zebraniu w dn'iu 16 mar, ca: 1931 r.,

wychodząc

z

założenia, że

w wielu

pańSitwach

euwpejskich turystyka

1) wywiera

decydujący wpływ

na

akitywność

bila1 nsu

płat­

niczego tych

pańsitw.

2) jest

źródłem

rozwoju

,i¹stniejących

i powstawania szeregu nowych

gałęzi przemysłu

nawdoweg,o,

wpływają,cych

dodat, nio na wzmaganie

się życia

gospodarczego,

3) jest najlepszym i najskuteczniejszym

ś,rodkiem

propagan- dy gospodar rczej i politycznej,

stwierdza:

- VI -

1.

W Pol1 sce tuirystyka d,o.tychczas jest

ujemną pozycją

w bilansie płatniczym i nie jest zu.pełni·e wykorzystaną ani jako źródło rozwoju życia gospodarczego, ani jako

środek wyją1tkowo niezbędnej

dla nas propagandy, mimo,

że

Po, lska, jako paf1stwo

nowopowstałe,

jest sama przez

się

objektem icieka·wy,m dla obcych, a nadto posiada wszelkie naturalne wamnki rozwoju turystyki, jak to bardzo

różnorodne,

atrakcyjne, nieznane szerzej w

świ·ede,

tereny turystyczne i

miejscowości

klimatyczne , oraz liczne zabytki architekto- ni'czne i kulrturalne.

2.

Głównemi

przyczy,nami zaniedbania tej sprawy, dawniej

wynikają­

cemi z tendencyjnej polHyki zaborców, w okresie odr.odzenia

państwa są:

a) brak

należytego

zrozumiernila

doniosłości

zagadnienia turystyki- dla ,roz- woju

^1państwa,

, tak

^wśród

szerokich sfer

społeczeń1stwa,

jak i ze strony ad- mindstr. acjil

państwowej,

w

¹szczególności zaś

ze strony 1 czynnik, 6w samo-

rządowych,

b) wadLiwe postawienie zagadnienia opiekii

państwowej

nad

iturystyką

w o,..

kresie organizowania

władz państwowych,

skutkiem czego, pomimo ist- nienia Referatu Turystyki w Ministerstwie Robót PuibHcznych, sprawy

z

nią związane

rozdrobnione

są

i administracyjnie i

ibud'żetowo

w kilku resortach

pań,s'twowych,

przycz.em

budżet państwowy

na cel· e popierania rnzwoju turystyki i propaga,ndy turystycznej jest

1niewystarczający

na naj-

ni,ezbędniejsze

potrzeby,

c) brak zai, nteresowa,nia ze stmny

samorządów

1 i1

przemysłu

tury,stycmeg,o za- gad111i,eniami tU1rystyki · i propagandy turystycznej, a w

związku

z tern brak

świadcz.eń

finansowych na cele turystyki ze stmny tych, którzy z ruchu turystycznego

ciąigną korzyści

ma:terjal1 ne,

cl) niedostatecz.ny rnzwój i

słaba na.ogół

or,gani-za: cja instytucyj,

obsługują­

cych

turystykę,

jak 1np. biur

podróży,

iniedostatecz, na

'ilość

wydawnictw turystycznJch (przewodniki, broszury informacyjne, a1lbumy i t. p.), e) brak i . niski pozi, om

przemysłu

hotelarskiego,

f) ni,edostateczny rozwój

^śr.odków

'komunikaicyjnych.

3, Usuwaniie wymienionych

głównych

braków oraz stwarzanie nie-

zbędnych

warunków dla r, oz1 woju tUJrystyki w Polsce

uzależ.nione

jest:

a) od racj, o,nalnego zor,ganiz,owania opi 1 eki pa

¹

r1stwowej nad

turystyką,

na wzór jnnych

państw

europejskich i iskoncentr,owanie wydatków z

budżetu państwa

w jednej , orga, nizacji par1 1 stwowej,

b) od

zwiększenia

dotacyj

budżetowych

zarówno

samorządowych,

jak i pa11- stwowych, tak w di;iedz,inie

bezpośredniej

opir eki nad

turystyką,

jak rów-

nież

we wszystki.ch · innych dziedzin.aich,

związanych pośrednio

z

tmystyką,

c) od wprowadzenia

obowiązkowych świadczeń

na pewne ~zic1

¹y przemysłu

turystycznego

(przedsii:ębior,stwa

komunikacyjne, hotele~ ~·t.:,1sjonaty, za,...

kłady kąpielowe,

uzdrowiska i t. p.) , celem uzyskania

.rówr.ież

od zaintere- s, owanego w rozwoju , tego ruchu

przemysłu,

niezb~dnych funduszów na podniesienie

urządzeń

turysty: cznych i

,propagandę turystyczną,

d) od

,napły,wu kapitału

prywatnego do

przemysłu

turystyczineg,o, a w szcze-

gólności

hotelowego.

Wobec

powyższego

Komisja Mi~dzyministerjalna do zbadania zagad-

nie11. turystyki

uważa

za konieczne:

- VII -

1.

Niezwłoczne

utworzenie przy Ministrz.e Robót Publicznych autono- micz.n.ego Polskiego

Urzędu

Turystycznego, który,by

^powstał

przez

wyodręb-

• nieni-e Referatu Turystyki w Mi:1nisterstwie Robót Publiicmych i

złą,crnnie

, go z

istiniejącemi

w innych Ministerstwach agendami,

za}mują,cemi się

sprawami tu: rystyfoi.

Scentralizowanie w Po

¹

lskiiim

Urzędzie

Tu.rystycznym kredytów, któremi

dysponują

,rozmaite Ministerstwa na cele pop. ierania turystyki 'i wyda, wnictw turystyczny, ch.

2. W, niesi- enie do Sejmu projektu ustawy o popieraniu turystyk

¹

i 1 , która- by,

między

'innemi, na ,pewne

działy .przemysłu

turystycznego w

całej

Polsce oraz na

,przedsiębiors¹twa

handlowe i

przemysłowe,

w

miejswwościa,ch

wy- bitni1 e turystycwych,

nałożyłia -obowiązkowe opłaty

na rzecz popieran>ia: , tulfy- stJki i proipagandy turystycznej w Polsce. Fundusz

powstały

z tych

opłat był­

by

zarządzany

przez Po'Iski

Urząd

Turystyczny przy

współudziale

pro- jektowa1 nej

Państwow-ej

Rady Turysty, cznej,

względnie

Polskiego

^Związku

dla Popierania Turysityki.

3.

Powołanie

do

życia

lokalnych i prowi• ncjonalnych

związków

propa- gandy turystycznej,

·opierających 1swą działalność

w 1kierunlku poipi.e-ra.nia tury- styki · i propagandy trnrysty,cznej na

śrndkach

dostarcwnych przez mi-ejsoowe

samorządy

.i

przemysł

.turystyczny, o.raz zjednocz.enie tych

związków

w Pols· ki

Związek

dla Popiernnia T, urystyk,i".

Wobec

rnkończenia

prac Komisji mam zaszczyt

złożyć ¹

niniejszem man- dat jej przewodniczenia, wszystkie

zaś

c11kta

przekazuję jednocześnie

Refera- towi Turystyki w Ministerstwie Robót PubGicznych.

PRZBWOIDNICZĄCY KOMISJI

MIĘDZY MINISTERJALNEJ DO ZBADANIA

ZAGADNIEŃ TURYSTYKI

PODSEKRETARZ STANU (St. Starzyński)

I

I

•

C Z Ę ś Ć I.

I '

'

.

A „

I .

ZAGADNIENIE TURYSTYKI W POLSCE.

Polska posiada wiele

pierwszorzędnych osobliwości,

godnych widzenia

Wstęp

dla turystów swoich i obcych. ·

Osobliwośd

te

są

rozmaitego rodzaj.u. Od

:południa

majestaty, czne gra- nitowe Tatry i zalesione Karpaty, posiadające w zimie wspaniałe· tereny nar-·

ciar, skie, w zachodniej Pol, sce interes.ujące okręgi przemysłowe, w sz, czegól~

nośd Górny śląsk i Łódź z okolicą, od ,północy morze Bałtyckie i pagórkowaty, bogaty w jezi· ora, kraj Pojeziorz.a Kaszubskiego, brodnickiego, suwalskiego i

wileńskiego, imponująca,

jedyna w .swoim rodza,iu, Pu

¹

szcza

Białowieska, ną.

wschodzie oryginalny kraj bagien Polesia, które można 1nazwać rajem my-

śliwy,ch,

a da

¹

lej na

południe wyżyna

,podolska, gdzie

wśród

fantastycznych

zakrętów

wije

się

w

głębokim

jarze Dniestr i ·jego

dopływy,

- oto rozmaite typy krajobrazu Polski. Pozatem malownicze miasta,

pełne

zabytkóiw sztuki

świeckiej

i

kościelnej, przepięknych kościołów,

raituszów,

int,eresujących

mu- zeów, stylowe

pałace,

malownicze ruiny zamków,

duże zakłady kąpielowe

i letniska, ogromne i ciekawe kopalnie

węgla,

nai fty, wosku, rud i soli, orygi- nalne drewniane

kościoły,

cerkwie i synagogi, wreszcie

osobliwości

etno- graficzne i barwne stroje ludowe zacho, wa, ne w

Łowiokiem,

na Podhalu i

ną Huculszczyźnie,

oto co

może zainteresować

cudzoziemca i

zachę.cić

go do zwiedzania Pols~i.

Pod wi, eloma

względami,

jak np.

atrakcyjności

nowych, nieznanych sze,rzej na zachodzie i

północy

Europy terenów turystycznych, powabnych swoim egzotyzmem r i

dziewi,czą przyrodą, przepięknych

okolic górskirch, po-

ciągających

dla narodów anglosaskich

możliwości ipolowań

(Polesie, Ka· r~

paty),

połowu pstrągów

i

łososi,

dzikiego i pierwotnego charakteru niektórych terenów, przewyższamy inne państwa europejskie.

Można

tedy stanowczo

twierdzić, że,

pod

względem

warunków kraj-;-

obrazowych, klimatycznych, posiadania licznych zabytków sztuki i kultury,

kraj nasz nie ustępuje państwom zagranicznym. Jedyna przewaga zagranicy,

to dogodniejsze położenie geograficzne niektóry~h państw, oraz nowoczesne

urządzenia, przystosowane do przyjęcia cudzoz1er:1ców. Urządzeń tych (jak

hotele, szosy automobilowe, autokary turystyczne 1 t. p.) nie zdołano jeszcze

w Polsce stworzyć w dostatecznej rmierze wskutek woj.ny oraz braku na ten

cel

kapitałów.

2 -

Dła

gospodarczego wykorzystania 1 naszych przyrodzonych

wa,rtośd

tu- rystyci:nych brak jeszcze

należycie

rozbudowanego

przemysłu

turystycmego, odpowiedniej pr0tpa,gandy turystyicznej Polski

zagranicą

oraz

należytej

orga- niza, cji opieki

władz państwowych

111ad

turystyką.

Zadaniem niniejszego

memorjał.u, przedstawiającego

rezultat studjów Komisji

Międzyministerjalnej

do zbadania

zagadnień

turystyki, jest wykaza- nie zna, czenia turystyki dla gospodarstwa narodowego Polski, oraz ustalenie sposobu pozytywnego

rozwiązania

tego zagadnienia w granicach

istniejących

możliwośd.

Punktem

wyjścia

dJa prac Komisji

była konieczność rozważenia

zagad-

nień

turystyki w Polsoe pod

kątem

widzenia gospodanozym,

gdyż

turystyka przynosi wiele

koirzy.śai

dla kraju, w , Mórym

1S1ię

rozwija.

Są

to zarówno ,ko-

rzyści

natury gospodarczej, jak i

korzyści

lml,tural1 ne. W grupie

korzyści

na-- tury gospodarcz, ej

rozróżniać należy

skutki

ściśle

gospodarcze (t. j. te, które

be2Jpośrednio wywierają

dodatni

wpływ

na gospodarstwo narodowe), oraz polityczne (t. j. te, które

wiążą się

ze znaczeniem ruchu turystycznego dla polityic:zmej pro:paganidy

¹

wobec za,grnniicy).

Aczkolwiek, zarówno z punktu widzenia

^korzyści

kulturalnych, jak i ze

względu

na 21naczenie dla propagandy, turystyka zagraniczna jest nie~miemie

wa.żinyim

momentem w rozwoju

każdego

organizmu po}ityiczne,go, szczegól1 niie w okresie powojennyim, tern nie mniej ^w dobie oibe• onej dla Polski

-szcze,góliną wagę

posiada

^śdśle

gospo,darcza ~tmna zagadnie.J1Jia.

Rozważają,c

gospodarcze znaczenie turystyild, Komi

¹

sija

zwróciła uwagę

za• rów, no , na

turystyikę zagrnniioziną

(t. j. przyjazdy oibywateH obcych do Pol- ski), jak i na

turystykę wewnętrzną

(t. j.

podróże

obywati eH

własnych

w kraju),

gdyż

poza dodatnim

wpływem

na bifans

płatniczy

Polski, turystyka jest

źródłem

egzystencj,i wiiel.u

gałęzi przemysłu

turystycznf;go i

umożliwia

powstanie oraz irozwój tego

przemysłu.

Ujmując

zagadnienie turJSit)'1kli, a S7JczegóLnie turystyki , za,gramicznej,

głównie

z punktu widz, enia gospodarczego, niniejszy

memorjał

traktuje je w ten sposób, jako jedno z aktualnych

zagadnień

gospodarczych. Pozytywne

rozstrzygnięcie

tego zagadnienia

dałoby

wcale

poważne

dodatnie wyniki dla naszego gospodarstwa narodowego,

należy

zatem do niego

dążyć

tem usil- niej,

że może być

ono

rozstrzygnięte

iprzy stosunikowo skromn}"ich

wyisiłkad1

ze strony

państwa

i

społeczeństwa

i to

rozstrzygnięte rw

. cza, sie

inajbliiższyim.

Porównanie obecnej organiza, cji opieki

władz państwowych

i

samorzą­

dowych in. ad

turystyką

w Polsce ze stosunkami,

<istni,ejącemi zagranicą,

uwi- docznia 1 w jaskrawy sposób

wadliwość

obecneg.o stanu w Polsce, uzasadnia

rozwinięty

w dalszej

części memorjał.u

wniosek,

dotyczący

stworzenia

Pań-

two:wego

Urzędu

Turystycznego, maz pozwala na przedstawien1 ie programu racjonalnej

działalno ~ci

tego

Urzędu,

zarówno w kierunku podniesienia

urzą­

dzeń

turystyczn)'lch i

przemysłu

turystycznego w Polsce i rozwoju krajowego

ruchu turystycznego, jak i propagandy turystycznej Polski

zagiranicą.

I. GOSPODARCZE ZNACZENIE RUCHU TURYSTYCZNEGO.

Turystyka zagraniczna jest w istode rzeczy

jedną

z najdoskonalszych form eksportu, urzeczywistnia bowiem

niewidoczną operację gospodarczą,

która, z punktu widzenia wyników dla bilansu

płatnicz,ego,

jest rodzajem ,,eksportu

wewnętrznego":

turysta zagraniczny, jako ,nabywca

usług, świad­

cz.eń

i towarów udaje

się

do kraju

sprzedające.go

j,e i

płaci

za nie na miejscu

gotówką.

ścisłe

ustalenie wydatków, uskutecznionych przez obcych turystów

w

czasie ich pobytu w danym kraju, j,est trudne.

Rów,nież

trudne jest

wyrażenie

w

do:kładny,ch

cyfrnch

wpływiu,

ja, ki wywiera rnch turyistJ1czny na

życie

go- spodarcze

pań1stwa,

do które. go kieruje

się

ten ruch. Brak w tym zakire,s,ie :

c.isłej

statystyki, opartej na jednolitych, , ogólnie stosowanych, metodach, jest

_iedną

z

główny,ch

przes~kód do uzyskania konkretnych dany, ch Jiczbowych.

Dopiero studja nad tern zagadnieni·em,

podjęte

przez ,nri, ektór, e pa11-stwa euro- pejskie i Stany Zjednoczone A. P. w osfatnich latach po wojnie,

posunęły

.na- przód

sprawę

statystyki ruchu cudzoziemców w poszczegóJ.nych krajach.

1. Znaczenie turystyki w bilansie

płatniczym

niektórych

państw

europejskich.

Brak

dokładnej

statystyki mchu obcych we Francj.i nie pozwala na ustalenie

ścisłych

cyifr wyidatków cudzoziemców.

Radca handlowy 1 przy Aimbasadz-ie Brytyjskiej w

Paryżu

w oficjalnym raporde, po

dokładnem

przestudjowaniu rnchiu turystycznego we Francj,i, do- chodzi do

,następujący1ch

znaimienny

¹

ch wywodów, które

'ilus<tmją

zna, c.zenic turystyki obcej w ibfla

¹

nsi· e

płatniczym

Francji.

Bilans

płatniczy

Francji, z

wyłączeniem

niewidzialnego importu i eks- portu,

wykazał

w 1925 r. dodatnie saldo 1.400 miljn. franków,

zaś

w okresie pierwszych 8

miesięcy

1926 r. ujemne saldo 2.115 miljn. franków. Zdaniem radcy handlowego, ujemne -saldo pierwszych

ośmiu miesięcy

1926 r. pokryte

zostało nadwyżką nięwidzialnego

eksportu Francji w

szczególności

w po, staci sum, wydatkow.anyd

₁

przez setki tysięcy turystów zagranicznych, zaś bilans czynny w 1925 r. wirrien

być

wydatnie

,powiększony

dla tych • samych przy- czyn, ( w cią,gu tego roku przy.było do F, rnnoJi 760.000 turystów z Wielkiej Brytanji, 220.000 z· e sta, nów Zje, dnoczonych A. P. i 685.000 z Hi

¹

szipa!nji, po- nadto zaś liczne rzesze turystów z Ameryki Południ·owej · i innych krajów świa-

Uwagi og61ne

F \ \ _

ran c,1 a

I

- 4 -

ta). Ekonomista wstrjacki Dr. Gebert

^{1 )}

szacuje wydatki cudzoziemców ·we Francji (w 1927 r.) na

sumę olwło

335 miljn. dolarów.

Prz.ecięt,ne

roczne do- chody Francji z ruchu obcych, w okresie ostatnich lat,

są

szacowane od 8 do 15 milja· rdów franków.

Zmarły

francuski Minister

Prz·emysłu ¹

i Handlu Bokainowski W)'lpowie-

dział

swego czasu

ina·stępujące

znamienne zda, nie o z:na.czeiniu , turystyki w go- spodarstwie nairodowem FrnncJi: ,,Zawsze

^myślałem

i

1często powtarzałem, że

forystyika

była już

i

stać 1się

powinna jednym z

111aj,w,iększy,ch przemysłów

narodowych, ijedinym · z tych, który najskutecwiej pracuje nad utrzymaniem naszej waluty, · , nad jej poprawą, a , w przyszłośd nad stabilizacją naszego franka".

Lepiej

akreś"lić

maczenia turystyki w gosipodarstwie Francj 1 i nie

można, gdyż

dobrodziejstwa,

płynące

z ruchu obcych we Francji, odczuwa

cały

prze-

mysł

turystyczny oraz liczne stacje klimatyczne i zdrojowiska, a pop,rzez bi- lans

płatn,iczy całe państwo.

Wł

o c

h y Według obliczeń włoskiej

„ENIT",

półurzędowej

instytucji,

opiekują,cej się turystyką

we

Włoszech,

dochody z ruchu obcych, w stosunku do ujemne- go salda bilansu ha, ndlowego, za poszczególne Iata powojenne

^stanowią

we

Włoszech

znacz, ne odsetki.

Tablica 1.

Udział

przychodów z ruchu obcych we

^Włoszech

^w pokryciu ujemnych sald bilansu handlowego

^Włoch

w latach 1921-1927.

R ok

1921 1922 1923

1924 1925 1926 1927

..

Wydatki cudzoziemców we Włoszech

Saldo ujemne

I

~ilaosu handl.

__

. : . . _

____ --:--~----·

I

(Y •

w miljonach lirów

8,951 6,435 6.104 5.078 7,897 7,500 6.500

1.750 2,100 2.400 2.900 3.600

1.860

/ w Jłl UJemnego

\ salda bil. handl.

29 33 40 57 45 28

Z cyfr przytoczonych w tabl. 1 wynika,

^że

w okresie lat od 1921 do 1927 dochody z ruchu obcych we

Włoszech pokrywają przeciętnie przeszło trzecią część

ujemnego

¹

salda bilansu handlowego

Włoch.

Szwajurja · Również potężny wpływ

wywiera turystyka ina

życie

gospodarcze Szwajca, rji, gdzie

całe

niemal gospodarstwo , narodowe jes,t nastawione na po- trzeby turystytki zagranicznej.

Według obliczeń

biura ekonomicznego Ligi Narodów maczenie tury- sty,ki zagranicznej dla bilansu

płatniczego

Szwajcarjii jest ogromne (tabl. 2).

1 ) Or. Gebert „Fremdenverkehr und

Zahlun. gsbifanz"

Sał,zbu.rg 1928.

5

Tablica. 2. ~urystyka . w bilansje

płatni~zym

Szwajcarjt w latach J924-1926.

t l:H _{~" J.}

' ' 'str~n.a czynna Strona bierna S a 1 d o

W .rszczególnienie

1924

I

^1925·

i

¹⁹²⁶ 1924

i

¹⁹²⁵

_I

^{1926 1924}

i

¹⁹²⁵

i

^1926'

w miljonach franków szwajcarskich Ogólna suma bilansu

.·

płatniczego . 2820 3095 2760 2698 2870 2616 +122 +225 +144

vv tern: ^..

,.

eksport wzgl. import

1889'

~

·2519

I

^{. ' ' _:_:_386}

I

turyst,yka ^towarów.

²¹³³

205

¹

²¹¹³ 270 260 55 I ²⁶⁵⁴ 65 ²⁴²⁹ 60 +150 ^-+ ⁵⁴¹ 205 +200

^{- 5401}

Z cyfr, przytoczonych w tabl. 2, wynika,

że

bilans

płatniczy

Szwa.j- carji

kształtuje się

dodatnio w znacznej mierze

dz-ięki

dochodom

płynącym

z ruchu obcych. Dochody netto z tego ruchu,

osiągnięte

w Szwajca'rji w 1924 r.

w sumie 150 miljn. fr. szw., w 1925 r. 205 miljn . fr. szw. i w 1926 r. 200 mi

¹

Ijn.

fr. szw. z

nadwyżką przewyższają

dodatnie saldo bi lansu

pła,tnkzego

z okresu wymienionych lat ( z

wyjątkiem

1925 r.) i

pokrywają

w 1924 r. 40,09f, w

⁷

1925 r. 36,0% i

·w

1926 r. 37,0% ujemnego salda bi lansu handlowego.

Tablica 3. Dochody z ruchu obcych i wydatki obywateli

własnych zagranicą

w niektórych

państwach

europejskich i w Stanach Zjedno-

czonych A. P. w latach t 92 5 - t 928

^1).

W.rdatki oby- Docho<l.r z tur.r- Saldo Kr aj „ Rok wateli własnych st-Ów zagranicz- + dodatnie

zagranicą nych - ujemne

- - - ·

w miljonach dolarów Stan. Zjedu. Amer. Półn.

Francja 1926 + 422,5

1927 58,8 294,0

+

^235,2

1928 58,8 352,1 + 293,3

Włochy 1926 15,6-17,5 '116,7--130,3 ·+ 99,2do+ 114,7

1927 15,, 139,1-144,2 +123,6do+128,7

Szwajcarja 1925 1926 12,6 11,6 50,2 52,2

+

- ^39,6 38,6

Austrja 1926 7,0-8,4 30,7 +22,3do+23,7

1927 7,0-8,4 38,0 +29,6 ,, +31,0

1928 7,0- 8,4 44,3 +37,3 ,, +35,9

Czechosłowacja .. 1926 23,7 16,6 - 7,1

1927 18,9 21,3 + 2,4

1928 20,7 23,1 ' + 2,4

Jugosławia 1926 9,0 5,9 - 3,1

1927 8,o 7,2 - o,8

Węgry 1926 . 2,3 tylko 0,5 - 1,8

1927 7, l Budadeszt 1,5 - 5,6

1928 6,6 3,6 -- 3,0

Niemcy 1926 47,6 32, 1 - 15,5

1927 61,9 38, 1 - 23,8

1928 62,1 43,0 - 19,1

Stany Zjed11oczone

A~:

^{1926 422,0 71,0 - 351,0}

PcSln. (poza kontynen- 1927 465,0 74,0 . - 391,0

tcm Ameryka~sk. prze- 1928 518,9 75.,0 - 443,0

ważnie Europa)

1 )

Societe des Nations Memornndum s- ur le Commerre- e lnternationaa et sur 1 Ies Ba- lances des Paiements 1926--1· 928, iVolume

łl,

_ Geneve, 1930,

-5_tr.

43.

' , (t,I •,,

.

^",,

\ _\

Wydatki Amerykanów w Europłe

- 6 -

W Europie najbardziej

pożądanymi

turystami

są

Amerykanie, którzy

wydają

tu ogromne, jak na stosunki europejskie, sumy.

Według zestawień

Ligi Narodów,

faryśoi amerykańscy

wydali w Europie w 1927 r.

sumę około

460 milj. dolarów A. P., z czego

przypadało

na:

Francję

190,0 milj. dola.rów

Anglję

40,8 „

"

Włochy

31,3 „

"

Niemcy 20,0 „

"

Szwajicarję

15,0 „

"

Be,lgję

10,0 „

"

IrJandję

8,0 „

"

Polskę

6,0 „

"

Szwecję

4,0 „

"

Węgry

3,0 „

"

Austrję

2, 7 „

"

Z. S. S. R. 1,2 „

"

Przytoczone cyfry orjentiacyj'ine

wykazują ¹

jasklrawo wymiar sum, które tu

wchodzą

w

grę

i

przekonywują

dostatecznie o

doniosłem

znaczeniu tu- rystyki w gospodarstwie poszczególnych

^pańis·tw

Europejskich, w szczegól-

·ności zaś

o znaczeniu turystów

amerykańskich.

2. Znaczenie turystyki w bilansie

płatniczym

Polski.

Pozycja „ruch obcych", która w bilansie

płatniczym

Polski

również

nic jest

pozycją małą

(jak na nasze stosunki),

kształtuje się

stale ujemnie.

Saldo ujemne tej pozycjii w

ciągu całego

okresu, dla którego posiadamy dane o bilansie

płatniczym,

wykazuje

pokaź.ne

urny.

Tablica 4. PrzyJazdy cudzoziemców do Polski i wyjazdy obywateli polskich

zagranicę

w bilansie

płatniczym

Polski w latach 1923 - 1928.

-r:

R o le

1923 1924 1925 1926 1927 1928

1 Strona bierna Strona czvnna _{d k' .; d}

I

_Wy ^{d k.} at 1poa ^{] k} owzagran1cą ^{1 •}

~y ~l l CU zo- - - - I w tern

z1cmcow w Polsce Ogółem 11· Gdańsku

I

\\' Jl1 i I j o n a C h z ł o t y C h t J

3 2,3 61.9 48,2 6o,7 711 I

98,3

80,2 149,3 141,0

76,9

122,0 169,6

12,9 24,4 20,6 21,0 33,5 33,8

Saldo

47,8 87,4 92,8 16,2 50,9 70,7

J{,f,•.

Jak wynika z cyfr orjentacyjnych, przytoczonych w tabl. 4, saldo ujemne

osiągnęło najwyż•szy

poz, iorn w 1925 r., w ro:ku

następnym

saldo to

uległo gwałtownemu

zmniejszeniu, co

się tłumaczy ci~żkim

kryzysem ekono-

1 )

W

złotych

w

zł.ode według

obecnego pary, tetu, t.

j.

przy

zawa-r,tości złota

w

myśl

ustawy z 13.X.

l

927 r.

żródto:

obliczenia

Głównego Urzędu

Statystycznego.

- 7 -

micznym, który

przeżywała

wówczas Polska. Lata

,na1stępne wykazują już

w tym

w.21ględzrie wyrnźną linję

rozwoju w kierunku niekorzystnym dla bi- lansu

1płat11'icze1go.

Liczba wydanych paszportów zagranicznych w okresie lat od 1926 do 1929 wzrasta stosunkowo szybko. O ile w 1926 r. wydano

ogółem

47.853 paszportów, to w 1927 r. - 65.567, w 1928 r. - 86.446 i w 1929 r. - - 87.428. Liczba wydanych paszportów zagranicznych w

ciągu

wymienionego okresu czteroletniego

wzirosła

zatem o 182%

^1).

Sądzić :rnależy, że

rw

miarę

·poprawy i starbmzaaji stosunków gospodar- czy, oh w kraju oraz w

1Jwiąziku

z

istniejące.mi

we wszystkich niemal

państwach

tendencjami , na irzecz

już

:nietytko

obniżenia

cen za paiszporty zagra.nkzne, lecz 1 i

·cał.kowitego

z , niesienia .tych

opłat

('na zachodzie Europy pobieranie

opłat

za paszporty zagraniczne jest

już

dawno zaniecharne), wyjazdy obywa- teli pols:kich

zagranicę będą

, szybko

wzr,astać.

Jedy111ie

drogą z,większenia

ipozycji „PnzyjaZid oudzoziemców do Polski"

mo.żna będzie zmniejs·zyć

lub

zrówrnowa,żyć

saldo ujemne, a iprzy odpowied- nim

wysiłkJu

nawe

¹

t

zaktywizować 1pozy,cję

„rnch obcych" w bilansie

płatni­

czym Pol1 ski.

Zaktywizowanie pozycji „ruch obcych" jest zagadnieniem pierwszo-

rzędnej

wagi dla naszego gospodarstwa narodowego.

Pamiętać

bowiem

należy, że

w naszym bilansie

płatniczym

jeszcze przez

długi

okres czasu, poza bilainsem handlowym, który w ni· ektórych okresach jest , czynny, nie

zdołamy utworzyć

innej,

poważniejszej

czynnej pozycji, ani

w

formie dochodów z

karpi.fałów

ipo.Jiskkh, , ulokowanych

zag,raini,cą,

ani w po- sta-ci dochodów z

usług

i

świadcze11,

udzielanych

zagranicą

przez

przedsię­

biorstwa,

względnie

obywateli polskich, ani w jakiejknlwiek innej formi, e, jak to ma miejsce w si zeregu

państw

europejskich.

Strona

zaś

bierna naszego bilansu

płatniczego

stale wzrasta i

sądzić należy, że

proces ten

będzie trw.ał

nadal,

gdyż

wskutek braku w kraju kapita- \

łów własnych,

wzrasta

zadłużenie

na· sz, ego gospodarstwa narodowego wobec zagranicy. W

związku

z tern, odsetki od

pożyczek

oraz dochody z

kapitałów

zagranicznych, udzielonych lub inwestowanych w Polsce, ·

również ulegają

\ stQpniowemu

zwiększeniu.

Cha.rakterysty,cmem~ w tym

względzie są

wydatki Skaf'bu

Państwa

na

spłatę

rat amo1 rtyzacy,jnJch i na oprocentowanie

zaciągnięty,ch pożyczek

za- graniczny, ch; wydatki te za poszczególne lata

,kształtowały się

jaik

następuje:

w 1924 r. 29,6 milj.

zł.

" ¹⁹²⁵ " ^{63,8 "} "

))

1926 ,, ^138,2

^{) )}

_"

" ¹⁹²⁷ " ^155,6 " "

" ¹⁹²⁸ ,, ^209,5 _{" "}

" ^{1929/30 r. 248,2 " "}

Również

wydatki, poniesione przez prywatne

przedsiębiorstwa

i insty- tucje gospodarcz, e, na oprocentowanie

długów

zagranicznych oraz

wypłacone

')

Sprawę

wzrostu

ilości

paszportów zagranicznych omówiono szerzej na str. 1 3

14.

Spostrzeie-

nia szwaj- carsk;e

- 8 -

zagrnnką

prow1z1e, procenty bankowe, dywidendy ^i. tantjemy,

wykazują

w okresie lat 1923 - 1928

stały

wzrost.

'

, I

Tablica 5. Wydatki poniesione przez instytucje i

przedsiębiorstwa

prywatne i komunalne na oprocentowanie

długów

zagranicznych oraz

wypłacone zagranicą

pro~izje, procenty bankowe, dywidendy i tan- tjemy w okresie lat l 923~ 1928

^{1 ).}

1923 .

I :

¹⁹²⁴

_I

¹⁹²⁷

_I

¹⁹²⁸

- - -

W yszczegó1nienie

_G2s

^{_ .,_· _1926}

- .-c-

w milionach złotych

I

ⁱ

^{. 1 I}

Zapłacone·% od długów: t

Komunalnych -

I

_{2,6 2,6 1,9 3,9 8,o}

Prywatnych (bez banków) I 2₁0 1.6, ~ 58,5 64,8 76,7 72,2 Prowizje i

%

bankowe: ,,2 13, 1 ^I 15,5 15,0 . ' 17,6 47,3

I

^{Dywidendy i tantjemy ra7ern 3..J,7 15.5 112,0 49,9}

^I

^{I Q5,o 18,4}

^I

^{97,'2 15,5}

^I

^155,1-57,2

^I

^{195,4 67,9}

^{I I}

Poprzestając

na tych paru uwagach, które

dają ogólną charakterystykę wpływu

turystyki zagranicznej na bilans

^płatniczy

PolSiki,

należy przejść

do bardziej

szczegółowych rozważa11.

~naczenfa, jakie

1posiadać może

ruch tury- styczny w Polsce, dla

całego życia

gospodarczego,

niezależnie

od t, ej roli,

którą mógłby spełnić

w bilansie

płatniczym

w razie ewentualnego zaktywizo- wania pozycji „ruch obcych".

3.

Wpływ

ruchu turystycznego na

życie

gospodarcze.

Poza dodatnim

wpływem

turystyki zagranicznej na bilans

płatniczy,

ruch obcych wywiera

r6wnież przemożny

dodatni

wpływ

na poszczególne

gałęzie

gospodarstwa narodowego.

Podział

dochodów z ruchu turystycznego na posz, czegól'ne

przemysły

1

według

szwajcarskich facho, wy1 ch

obliczeń,

przeprorwadzonych coiprarwida w roku przedwojennym ( 1912), lecz tern nie mniej i obecnie aktualnych w tej dziedzinie stosunków, jest

mstępujący:

Ogółem dochody z tytułu wydatków turystów obcych w Szwajcarji

Dochody brutto hoteli, pcn'sjonatów, właścicieli willi i mieszkań oraz restauracyj .

Zakupy towarów . . . , , , . Dochody przedsiębiorstw komunikacyjnych Napiwki . . . . Dochody służby, przewodników, teatrów, k on-

certów i t. P· · · ' • · Dochody poczty, telegrafu i telefonów

1) Wg. danyc,h Głównego Urzęd·u Statystycznego.

w roili: fr.

szwa1c, .348,3

235, 7

40,0

35,0

20,0

10,u

7,6

W% $UID.)'

ogólnej 100,0

67, ~5

J 1,5

10,0

5,75 2,8 2,5

- 9 · -

Największe

sumy, bo

aż

67,45.~. ogólnych wydatków -turystów zagra- nicznych przypada więc na hotele, pensjonaty, wille, mieszkania oraz re- stauracj.e, 11;5% sumy ogólnych wydatków-. na zakupy towarów, 10,0% -..

na

środki

komunikacyjne· (koleje,, samochody i t. p.), 5,75%-na napiwki i t.d.

Rzecz oczywista,

że

przytoczone odsetki, o

ilebyśmy

chcieli

traktować:

je. w oderwaniu od stosunków szwajcarskich,

posiadają

2:naczeni-e j,edyn,ie, liczb orjenfacyjnych,

gdyż 1podział

wydatków turysty

¹

zagrainicznego tlla po- szczególne oele w innym kraju (np. w Po.lsce)

może kształtować się zgoł,ą

in_ acz~j, ni~ w Szwajcarjii w_ 1912 r. .

Wielce charnkterystyczne , pod tym

względem są ,spostrzeżenia,

poczy- nione w lecie 1928 r. w Au~trji, a miainowide: ·z

ro~po.częciem

sezonu tury- stycznego, t. j. z dniem 1 czerwca, - zaobserwowano w Austrjackim Banku Na- rodowym, w

ciągu

drugiej

połowy

roku, stopniowy wzrost zapasów

złota

i de- wiz, wówczas gdy w pierwszych

miesiącach

tego roku ( 1928) zapasy te

zmniejszyły się

o

sumę przeszło

52 milJn.

szył. Również, poczynając

od drugiej

połowy

tego roku,

zauważono

wzrost dochodów pocz· ty, telegrafu, monopolu tytuniowe.go. Dochody austrjackich kolei

nwiązkowy.ch zwiększają ,się

wy- datnie w

miesiącach

letnich w

związku

ze

wzmożonym

ruchem

pasażę:rskim.

D0

¹

chody z ruchu turystycznego

osią,gą:ją zresztą

, nie tylko

przedsiębio-t­

stwa

bezpośrednio obsługujące

turystów, 1ak hotele, gospody, restauracje,

przedsiębiorstwa

komunikacyjne, lecz

również

i ir nne

,gałęzie życia

go, spodair- czego, jak

¹

np.: banki i kantory wymiany,

ciągną

zyski z wymiany walut ob- cych, rolnictwo - ze

sprzedaży

swoich produktów,

przeważnie najdroższych

(jarzyny, owoce i t. p.), zakłady krawieckie i fryzjerskie - ze zwiększenia kli- jenteli 1 i t. p., i poza,tem i 1 stnieje wiele

•przedsiębio-rstw,

które nieraz

są wyłącz-­

nie przeznaczone do

użytku zamożiny,ch

turystów.

Oczywiście, że dOlkładne

cyfrowe

ujęcie

do, chodu, t. zw.

,,przemysłu

turystycznego" jest bardzo , trudne. Jedmuk ipewne

,pojęcie

o z-na, czeniu tego ruchu dla gospodarstwa narodowego Polski,

dać mogą

cyfry rocznego obrotu posz_ czególnych

całęzi

·

przemysłu, zależnych pośrednio

lub

bezpośrednio

ocl

turystyki. ·

Obroty niektórych z tych

1przemys.łów

w 1928 r.

według

danych Mini:..

sterstwa Skarbu

były następują.ce:

zakłady

gastronomiczne 661 milj.

zł.

wina i wódki 159

" ^"

hotele i ,pe' I1Sjonaty 59

" "

komunikacja (prócz kolei) 155

" "

teatry i widowiska 52

" "

razem 1.086 milj.

^zł.

Jeślii w dodatku uwzględni się poza tern obroty handlu, który .również w dużej mierze jest nieraz nastawiony na ruch obcych, dochody kol,er z prze- wozu podróżnych, dochody poczty, telegrafu i , telefonów, dochody licznych polskich uzdrowisk i zdrojowir sk, do, chody z tytułu świadczeń za usługi oso- biste ( np. , napiwki i t. p.), to się uzyska kwotę znacznie wyższą, od któr· ej nawet minimalny odsetek, licz.o.ny na turystykę, stanowiłby w naszem gospo-

darstwie sumy bardzo

poważine;

·

Spostr.zeże•

nia austrjac- kie

Spostrzei:e- nla polskie

\

^I

Ruch tury- styczny a przemysł

ludowy

Propaganda gospodarcza

- 10 -

Osobną 1pozycję

zajmuje mch turystyczny w stosunku do

przemysłu

lu- dowego. D0itychczas ibralk odpowiednich

,kapitałów

w Pol, sce nie

pozwolił

na

należytą rozbudowę

tej

,gałęzi

produkcji i : na

ekS!pansję eksportową.

Po-

nieważ turyści naj,chętniej na1bywają

- jako

pamiątki

- . przedmioty wyro- bów ludowych w ZJwiedzanym kraju,

sądzić

przeto

inależy, że

przy

zwiększe­

niu

się

frekwencji · turystów zagranicznych w Polsce dodatnie skutki tego ru- chu odczuje

również

i

przemysł

ludowy, przedewszystkiem

zaś

te jego

działy,

które

,stoją

na dostatecznie wysokim poziomie artysitycz-nym.

Ruch turystyczny .posiada

doniosłe

zinaczenie dla Siprawy gospodarczej prnpagandy zagrainkznej. Jako

^przykład

tej roli turys, tyiki

wskazać można

na

różnice,

które

dają się odczuwać

przy plasowa111iu

ipożyicz,ki

zagrnnic:onej

wśród ludności, znającej osobiście

kraj,

^względnie

miasto, które

się

stara o po-

życzkę,

i

wśród ludności,

dla której

ubiegający się

o

pożyiczkę

kraj jest

cał­

kawioie niezna, ny. Bairukier lub konsorcjum,

udzielające pożyczkę,

nie kupuje emisji dla siebie, leiez rozpisuje

¹subskrybcję wśród

szerokich warstw

społe­

czeństwa. Zrozumiałem

jes, t tedy,

że przeciętny

obywatel

nabędzie chętniej

pa· pier lokacyjny tego

^państwa,

prowincji lub miasta zagira• nicz.nego, które

są

mu

bJiiż,ej

znane, które

kiedyś zwiedził

'i z którymi

łączą

,g, o

miłe

wspomnienia,

niż pożycz,kę całkowkie

obcego mu

państwa

lub miasta zaigranicznego.

Naprzykład

zrea, lizowana przy

ikoń,cu

1930 r.

qJożyczka

dla

im.

Gdy1 ni, zainicjonowa11a

została

po pobycie w Polsce na Powszechnej Wystawie K , ra- jowej bankierów szwajcarskich, którzy zwiedzili

również Odymię

i naocznie stwierdzili to wielkie

dzieło,

dokonane przez

Polskę

w ostatnich latach.

Okoliczność

ta: pos.iada niezmiernie

•duże

z, naczenie, sziezególnie w od- niesieniu do Stanów Zjednocwnych A. P.

4. Zagraniczny i

wewnętrzny

ruch turystyczny w Polsce.

P.orównywując

wydatki, pontes1· one przez , cudzoz.iemców w Polsce z wydatkami obcych w niektórych

państwach

europejskich,

sitwierdzić należy, że

dochody z tego

źródła

w Polsce

są nikłe

nie tylko w porównaniu z

^pań­

stwami, które odclawn.a

są

znane, jiako

^państwa

o

^stałym

wielkim ruchu tury- stycznym (jak ,np. Francja,

^Włochy

i Szwajcarja), lecz , nawet w porównaniu z

młodemi,

pod

względem

ruchu turystycznego,

^państwami

(jak np. Czecho-

słowacja,

Niemcy, Austrja),

sąsfadującemi

z

^Polską,

i ze

względu

na teren

posiadającemi

mniej

więcej

podobne warunki turystyczne.

Niezmiernie

waż1nyim

momentem ^w

^możliwo

'dach

wciąg1nięcia

Polski, jako nowego terenu turystycznego, w

strefę

masowej tmy,styki obcych, j~st moment

atra,kcyjności

tego terenu.

Pamiętać

bowiem

należy, że iuryści

ame-

rykańscy

i zachodnio-europejscy

szukają dziś

nowych terenów do zwiedzania.

Daw1 ne tereny

są już

zbyt dobrze poznane i nie

stanowią

tej

siły

atrakcyj,nej,

jaką

jest l<lraj dotychczas mniej zna• ny.

Moment ten

był

swe, go czasu szeroko wyikorzysta1 ny w propagandzie turystycz,nej przez kraje

nowopowstałe

po wojnie, , jaik

Czechosłowacja, Wę­

gry,

Jug,osławja.

Obecnie sz, czególinie

siJ.ną propagandę

w tym kierunku ro~wija

Związek

owiecki.

Według

posiadanych przez

Polsko-Amerykańską lzbę Handlową

11

w Warszawie

wiadomości

wyniki tej propagandy

są

zn.aczne,

gdyż około

1 O.OOO Amerykanów

zwiedziło

w roku 1930

Rosję Sowiecką.

Najwięcej

turystów

dostarczają

Polsce kraje Europy

środkowej

i Za- chodniej. Jest to zjawisko typowe niemal dla wszystkich

^państw

europej- skich,

gdyż ludność

krajów

sąsiadujących,

szczególnie z okolic pogranicznych,

najczęśdej

• nawzajem

·się

odwie, dza.

Tablica 6. Liczba wiz na w jazd do Polski, wydanych przez Konsulaty R. P. w poszczególnych

ważniejszych państwach

europejskich w latach

1923 - 1929

¹ ) .

Pa11stwo 1923

I

¹⁹²⁴

I

^{1925 1926}

I

^{1927 1928}

I

¹⁹²⁹

I I

Niemcy . 51,605 41.289 66.653 109 948 143.500 122.938 176.555 Rumunja . 16. 721 10.263 13 076 14.065 20.500 25.230 25.212

Czechosłowacja. 21.924 16.197 14.439 14.003 15.955 9.531 20.438 Austrja 19.154 16.306 15.483 15.749 15.634 17.492 16.987

Francja 472 2.151 2.462 2.549 4.855 5.091 6.324

· Węgry 1.655 2.040 1.908 1.757 2.286 2.243 2.464 Anglja. 2.109 1.442

I

_1.276 i 1.243 2.337 2.574 3,125

Z. S. S. R. 297 1.947 3,446 4.017 9.504 9.462 9.807

Włochy 515 702

I

594 728 811 969 ^1.012

Razem 9 państw 114.452 92,3371 ^{119,337 153,059 215,382 195,530 261.924} Inne państwa 11.185 13.805 13.462 25.430 17,391 21.752 62.027

Wydano wiz o-

I

132,7991

gólem 125.637 106,142 178,489 232.773 217.282 323.951

Stosunek wiz wv- danych oby- watelom 9 wy- mienionych państw do o- gólnej ilości

wydanych wiz 91,1% 87,0% 90,0% 86,0% 92,5%

I

^{90,0% 80,8%}

Jak wynika z cyfr, przytoczonych w tabli1 cy 6,

największa

lkzba cu- dzoziemców,

odwiedzających Polskę,

pochodzi z Niemiec, Rumunji, Czecho- sfowa· cji, Austr, ji, Francji,

Węgier,

Anglji, Z. S. S. R. i

Wło-oh. Udział ludności

tych

państw

w rnchu -obcych wa: ha

s•ię

w granica, ch od 80 do 90% ogólnej liczby cudzoziemców,

odwiedzających Polskę,

przyczem

zauważyć należy, że przeszło połowę

cudzoziemców,

przyjeżdżających

do Polski,

stanowią

oby- watele Niemiec.

Liczny rkontyigent turystów najbardziej

pożądanych,

t. j. Amerykanów i Polatków

ame.rykańskioh do.starczyć

nam

mogą

. co roku, przy odpowiedniej propagandzie - Stany Zjednoczone A. P. W latach

1927

i

1928

liczba wiz, wystawionych przez Konsulaty R P. w Stanach Zjednoczonych,

uległa

zmniej- szeniu w porównaniu z latami

ubiegłemi.

Jest to

niewątpliwie

zjawisko ujem-

1 ) Licz1by zawarte w tablicy 6 dają ,pr.zybliżo1ny obraz f,rekwen,cji ,przyjeżdża­

jących do Po1lski ,cudzoz,i.emców. Da·ne te są dostarie.zane przez K,o,nsula.ty

R.

P. zag,rani,cą i obejmują ró,wnież ruch tranzytowy iprzez Po,Jskę. Uczby za rok 1929 nie są wla•ści­

wie porów,ny•wał.ne z !i,czbam,i ,za. lata ubiegłe, poni,ew1aż ~ic-ziba• placówek, które na,d"yłały odpowiedzi, u,Jegła zmiano,m. Ażeby otrzymać •liczby w ,przybliżeniu równoznaczne lir rbom za 1929 1r., należy og-ólną liczbę wiz w 1927 r. ipowiększy,ć o 15%, 1928 r. zaś o 20%.

Turyści

z Europy Za- chodniej

i

środkowej

\ _\

Turyści

ze Stanów Zjednoczo- nych A. P.

Turyści

z państw Bałtyckich

Znaczenie turystyczne- go ruchu we- wnt;trznego

- 12 -

ne.

Tłumaczy się

ono 1 niemal

wyłącz-nie

braikiem na miejsou odpowiednio zor- ganizowanego aiparatu propagandowego.

Uczba wiz .na wjazd do Po,lski, WJ.danych przez Konsulaty R. P. w Sta- nach Zjednoczonych A. P. za poszczególne . lata, prnedstawia

się

jak

nastę..,

puje:

W 1923 L - 2.534

„

¹⁹²⁴ r. - 2.905

„

1925

r. -

3.958

w

1926 r. - 3.369

„ 1927

r. -

1.782

„ 1928

r. -

1.145

I , :

Dopiero w

1929

r.

Ii-czba

ta wzrosła do 8.841, wzrost ten jest ni,ewątpliwie wyrazem

siły

lltrakcyjnej Powszechnej Wystawy Krajowej, która w 1929 r.

o)dbyła się

w Poznaniu.

Dążyć nal,eży,

aby lkzba ta nie

uległa już

w· na-

stępnych

Iata, ch zmniejszeniu, lecz aby

się zwiększyła.

· Polska przedstawia ciekawy obje~t turystyczny,

^zwłaszcza

dla tury- stów z krajów

Bałtyckioh,

jak Esto-nja,

Łotwa,

Litwa, F

¹

inlaindja, Niemcy

Pół­

nocno-Wschodnie, Szwecja. , Danja, które, z

wyją,tkiem

Szwecji 'i

częściowo

Fiinlandji,

są

ni·emal ..

zupełni,e

pozlba, wi, op, e terenów górskich,

^{posiada.Ją. ·zaś}

ludność

o wysokiej kulturze sportowej' .. Polska, ze·

względu

na bliskie

sąsi.edz­

two,

zwłaszcza

wobec stosunków walutowych, jako lkraj niskich cein,

stać się może

naturalnym ternnem wyoieczkowym dla

ludności

tych

państw.

Ruch turystyczny z

państw Bałtyokkh

i Skandynawskich do Polski, pcmiino braku odpowiedniej propagandy, rozwija

się pomyślnie.

· nowodem tego

służy ilość

wiz, wystawionych prziez Konsulaty R. P. z

¹

a posz, czególne lata.

Tablica 7. Liczba wiz, wystawionych przez Konsulaty R. P. w Estonji, Finlandji,

Łotwie,

Szwecji i Danji w latach 1923-1929.

Państwo

I

¹⁹²³

^I

^{I 1924}

^I

^{1925 I 1926}

^I

^{1927 I 1928 1929}

Estonja

I

_{234 1} 180

I

184 1.359

275 1.512 1.404

Finlandja. 261 413 366 451 780 625

Lotwa. 3,994 3.943 3.810 5.540 5,693 6.117 6,743

Szwecja 311 ^I

·380

i

^{510 600 759 3.590 1.008}

Danja. 765

i

^{404 681 898 1.062 1 151}

Razem 5.565 I 4 916

I

^5.365

^I

7 4561 8.862

I

12.953 1 10.886

Dla bilansu

płatniczego

Polski

doniosłe

znaczenie posiada

również

tu- rystyka krajowa, t. j. podróże obywateli we własnym kraju. Polacy naogół

mają

, pewien

pociąg

do

podróżowania.

W

przeciwieństwie

do ludów

romań­

skich

zaliczają się

narówni z Anglosasami, Niemcami, Holendrami, Skandy- nawami i Czechami do narodów dużo podróżujących. Oczywiśde, że w związ­

ka z ogó1nem

zubożeniem ludności

polskiej po wojnie, wyjazdy Polaków za-

granicę uległy

silnemu ograniczeniu. Na zmniejszenie

się

wyjazdów obywateli

polskich

zagrainicę

nie bez

w,pływu pozostał rów,nież

fakt zjednoczenia ziem

polskich, bowiem, licznie przed

wojną

odwiedzane przez

ludność

b. Królestwa

i

Poznań&kiego, małopolskie miejscowości

klimatyczno-turysty, czne

znajdują się

obecnie w granicach jednego organizmu politycznego.

- 13 -

Tern ni,emni,ej jednak, z powodu silnego,

iistniejącego

w Polsce,

pędu

do wyjazdów

za.granicę,

'który, to

pęd objawił się

naw,et zbyt

wyiraźni,e

w rnku

zł,ej

konjunktury gospodarczej, jakim

był

1930 r.,

zwiększ~ją się

wyjazqy zagra-

nicę

co ujemnie

wpływa

na bilans

płatniczy.

Wedłiug

danych Ministerstwa Skarbu liczba paszportów wydanych za poszczególne miesiące 1930 r., w po równ

¹

aniu z temiż miesiącami 1929 r.,

przedstawia się następująco,: '

O l c r e s

marzec-październik l 930

w_ydańo, więcej w 1930 r.

;, · mniej ,.

Wydano paszportów zagranicznych - =malnyc~ ~ -ulgowyc_h_

44 168 19 407

42.235 45.687

3,452

- 1 .

I · .

Ogółem tedy za okres marzec - październik . 1930 r. wydano więcej" o 21.309 paszportów zagranicznych,

niż

za

tenż,e

okres roku

ubiegłego,

t. ·j.

1929 r., który to rok

był niewątpliwie

roikiem Iepsz, ej konjunktury gospodar- czej,

niż

rok 1930.

Sądzić należy, że

w

miarę

poprawy ogólnej sytua, cji, gospodarcz, ej w Pol- sce, w

miarę

wzrostu dobrobytu

ludności,

wyjazdy Polaków

zagranicę ?Więk:

s.zać się ¹będą

w 'tempir e bardziej szybikiem. Z tych

względów dążyć należy

do stwa, rzania

sprzyjających

wa, mnków zarówno dla ruchu o.bcJch, jak i dla rnz- woju

wewnętrznego

ruchu turystycznego.

Według

danych

Głównego Urzędu

Statystycznego statystyka wydanych paszportów_ zagra:nkznych za poszczególne lata przedstawia

się,

jak

następuje:

w

1923 r.

,, 1924 r.

,, 1925 r, ,, 1926 r.

141.767 86.333 76.364 47.853

w 1927 r.

,, 1928 r.

,, 1929 r.

65.567 86.446 87.428

Poczynając

od 1923 r., wyjazdy obywateli polskich

zagranicę

z li.czby 141.767

spadły

na 47.853 w 1926 r., natomi, ast w latach

następnych

obserwu- jemy

już

stopniowy wzrost wyjazdów.

Nie ulega

wątpliwości, że przeważająca· część

wyjazdów jest spowodo- wana prnedewszystkiem

chęcią

zwiedzenia za.granicy,

t.

zn.

że

celem tych wy- jazdów jest turystyka.

Wielce wymowne w tym

względzie są

cyfry wydanych paszportów za- grantczny,ch

według

rodzajów.

Jak wynika z tablicy 8, liczba paszportów wszystkich kategoryj w okresie od 1926 do 1929 r.

uległa

stosunkowo wacznemu

zwiększeniu.

Naj-

wię·cej

jednak

wzrosła

w tym okresie lat ,liczba wydanych pa· szportów tmy- styc2inych, do których

zaliczyć naogół maż.na

kategorje paszportów normal- nych,

częściowo

na studja,

kurację

oraz w sprawach osobistych.

\ _\

14

Tablica 8. Paszporty zagraniczne wydane za okres lat od 1925 do 1929

^{1 ).}

-

Rodzaj paszportów

I

^{1926 1927 1928}

^I

¹⁹²⁹

Ogółem 47 853 65.567 86 446 87.428

w tern:

handlowe. 12.960 14 886 17.047 13.919

normalne . 8.563 8.357 20.949 24.303

na studja i kuracyjne 13.564 22.770 29.232 31,429

w- sprawach osobistych . 10,859 15 780 14.997 13.474

w sprawach służbowych

i wypadkach wyjątkowych 1.907 3,774 4.221 4.303

O He liczba paszportów z kategorji handlowych i innych (t. j.

służbo­

wych i wydawanych w wypadkach,

zasługujących

nai

uwz,ględnienie) wzrosła

z

14.867

sztuk w

1926

r. do

18.222

sztuk w

1929

r., t. j. wzrost ten wynosi

23

% , to liczba paszportów turystycznych z

32.986

sztuk w

1926

r.

wzrosła

do 69.206 sztuk w 1929 r., t. j. wzrost dla tej kate, g.orji pasZJportów wynosi prawie 110.~·

Udział oby- Zauważyć należy, że

, statystyka ta nie obejmuje wyjazdów do W. M.

w~tell poi- Gdańska,

które - ze

względu

. na biJans

płatniczy

-

traktować na¹leży,

jak-0

skich w

gdań- wyjazdy zaigrani,cę. Ilość podróżnych polaków, udających się do Gdańska,

skim ruchu . , . . d .

turystycznym

Jest rowmez uza.

Rok

1920 1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928

Tablica 9.

Ilość

cudzoziemców, zanotowanych na obszarze W. M.

Gdańska,

z

uwzględnieniem

obywateli polskich i nie-

mieckich, w okresie lat od 1920 do 1928.

"' l e m

z Polsl~i Ogólna liczba

cudzoziemców

w liczbach bezwzglEldn.

I

w

%

ogółu cudzoziemców

59.830 71.188 102.232 86,742 85.569 105.996 74,483 86.038 89 849

21.091 29.403 26.090 29.238 29.888 41.538 32.701 35.875 38.450

35,3 41,3 25,5 33,7 34,9 39,2 43,8 41,7 42,3

18.662 25.116 59.246 42.060 41.188 49.116 28.937 36.763 37 177

31,2 35,3 57,9 48,5 48,1 46,3 38,8 42,7 41,4

1)

Dane do tablicy 8

za,aze1:pnięte z.ostały

z publikacy~

Głównego Urzędu

taty- tyczneg, o, który je

oprncował

na podstawie

materjałów

Mi, nisterstwa Spraw

Wewnętrz­

nych. ma Jat 1923 i 1924 , nie c.zy, nfo, no

żad•neg.o irozróżnienia

eio do ceLu wyjazdu, natomd• ast

już

od

początku

1925 r. wprowadzone

zostały

, pewne ikategorje paszportów

bądź

ze

względu

na ich

formę, bądź

ze

względu

na

wysokość opłaty

.paszpo, rtowej.

Podzńiał

ten

ułatwia określenie

celu wyjazdu. Dane, zawarte w talbeli, nie

obejmują

pasz.portów zao-ranicznych

wydanych emigirantom talyim

i

sezonowym.

I

~

15

Jak wynika z cyfr, przytoez. onych w tablicy 9;

udział

obywateli poh skich w .. zagranicznym ruchu _ turystycznym Wolnego Mjasta jest znacz~y,

Wdział_

ten wah. a ·

się

w poszczególnych latach · od 31,2% do 57,9% 9gólnej liczby obcych,

odwiedzających Gdańsk,

i Jest

naogół większy, niż udział

oby~

;\Nateli z Niemiec. Dopiero ostatnie lata

^wykazały

w. ty:m

względzie

nieznaczny spadek

udziału

Polaków w zagranicznym ruchu .furysitycrnym

Gdańs~a.

.

Jeśli się weźmie

w dodatku pod

uwagę, że

gros Polakó. w koncen.~ruje

się

w Sopotaoh, gdzie

się

znajduje dom gry, a

następnie, że

staty:styka

gdań.:.

ska obejmuje jedynie osoby zameldowane, natomiast

zupełnie

,pomija te oso- by, które ,przelotnie

przebywają

na terenie Wolnego Miasta, to jasnem

^się

stanie, }ak

duże

sumy

ciągnie Gdańsk

z turystów polskich ze

szko.dą

dla pol- skiego bilansu

płatniczego, zwłaszcza

ze

względu

na

istniejące

w Sopatach Kasyno. Gry.

Tablica 10.

Ilość

cudzoziemców, zanotowanych w Sopotach z

uwzględnieniem

obywateli polskich i niemieckich w okresie lat

od 1920 - 1928.

w t e m:

Ogólna

Polski Niemiec

liczba z z

R o le

cudzo ziem-

I I

w liczbach w %_ogól~ ^w liczbach w

°Io

ogółu ców hezwzgl!idn. cudzoz1emcow hezwzgl!idn. cudzoziemców

1920

I

8.834 4.019 45,5 3,474 39,3

1921 11.848 4.981 42,0 5.148 43,4

1922 19.883 13. 705 69,9 3.399 ^17,1

1923 24.327 14.180 58,3 ⁾ 5.910 24,3

1924 23,339 14.577 62,5 6.655 ' 28,5

1925 20.176 11.824 58,6 6,701 33,2

1926 18.998 8.900 46,8 ^8,721 45,8

1927 23.639 11.912 5°,4 ^10.007 42,3

1928 29.192 14.454 49,5

I

^{12.528 42,9}

Jak wynika z cyfr tablicy 10,

udział

Polaków w , ogólnej liczbie , cudzo- ziemców, przebywających w Sapotach, jest duży, waha się on przeciętnie . oc:J 45,5% (w 1920 r.) do 69,0_ ~ (w 1922 r.) i do 49,5% (w 1928 r.) i jest'

więk­

szy od

udziału

Niemców.

Niewątpliwie, że

jednym z powodów tak licznego przyjazdu obywateli polskich do Sopot i

przyległych miejscowości

(np. Oliwy) jest przedewszyst- kiem fakt istnienia kasyna gry, które jest

silną atrakcją

dla cudzoziemców.

Brak statystyki frekwencji w kasynie utrudnia ustalenie sum przegra- nych przez obywateli polskich. Jednak,

^biorąc

pod

uwagę, że

Towarzystwo Kasyna Gry

wykazało

za 1928 r. dochody w sumie

około

32 milj. guldenów

gdańskich,

t. j.

około

55 milj.

złotych

oraz,

uwzględniając, że około

50% cu:- dzoziemców w Sopatach to obywatele polscy,

przypuszczać należy, że

co- najmniej

połowa

dochodów,

osiągniętych

przez Kasyno w 1928 r., t. j.

około

27,5 milj.

złotych,

pochodzi od , obywateli Polski.

Jest to

,część

haraczu, który co roku

płaci

Polska na rze.cz samego tyl- ko Kasyna

Jeśli

w dalszym

ciągu weźmie si,ę

pod

uwa,gę, że

75% czystego zysku, w

myśl

umowy, oddaje Towarzystwo Kasyna Gry na cele kulturalne Wolnego Miasta, a przedewszystkiem gminy Sopot, to jasnem

się

stanie,

że

~ . J

Kasy"o gry w Sopptach

I I