V \ - z jr y r ) / /
S-JMAJ-CZERWIEC 1936. Cena 3 0 gr.
Oblicze młodego pokolenia
O GÓLN A SYTUACJA.
Dziesięciolecie rządów sanacji przypada w okresie bujnych przeobrażeń życia poli
tycznego: zaniku wpływu jednych ugrupo
wań na rzecz innych, zmian zasadniczych we wszystkich obozach politycznych Polski.
Zmiany te, jakkolwiek przekształcają w sposób niejednokrotnie zasadniczy taktykę tej czy innej grupy politycznej, tej czy innej partji, nie powodują jednak przeobrażeń za
sadniczych samego programu tych ugrupo
wań. O wiele bardziej istotne natomiast zmiany zachodzą na terenie młodzieży.
Fluktuacje starszego społeczeństwa, zmiana oblicza taktycznego tej czy innej partji, obchodzić nas mogą tylko pod kątem widzenia dzisiejszych faktów politycznych.
Ostatecznie socjaliści zostaną socjalistami a nacjonaliści pozostaną pomimo wszystko nacjonalistami. Zmiany na terenie młodzieży stanowią zjawisko o wiele ważniejsze, gdyż sięgną one w przyszłość.
Nie warto powtarzać na tem miejscu, że śmierć Marszałka stała się dla Polski mo
mentem przełomowym. Wielokrotnie już o tem mówiono i pisano. W rok po jego śmierci rozpada się obóz polityczny, któremu patro
nował — tworzy się nowy podział społe
czeństwa...
Nędza ekonomiczna i wypadki na are
nie świata, we Francji i Hiszpanji z jednej strony, a w Niemczech i Włoszech z drugiej—
stały się kamieniem węgielnym tego rozpadu systemu Marszałka i budowy nowego układu sił społecznych w Polsce.
Powoli i z wielkiemi trudnościami — montują się w Polsce dwa obozy: obóz ob
rony kapitalizmu w życiu gospodarczem, a systemu nacjonalistycznego i kryptofaszy- stowskiego w życiu politycznem— oraz obóz przebudowy społecznej.
Chwila dzisiejsza zastała te obozy jeszcze in statu nascendi, stąd w powodzi najprzeróżniejszych grup i grupek, powsta
łych szczególnie na terenie, rozpadającej się sanacji, wśród partyj i partyjek, nie nastąpiła jeszcze krystalizacja programów. Wszystko znajduje się w stanie płynnym, stanowiąc żer dla szukającej sensacyj dziennikarskich, prasy brukowej.
W tyglu obozu obrony kapitalizmu krę
ci się szereg pierwszo i drugoplanowych oso
bistości — zakulisowe nowinki przynoszą sen
sacyjne szczegóły, o istniejących jakoby po
rozumieniach, o sojuszu grup ONRowskich z prawicą ludowców, o sprzyjających im gru
pach wojskowych, wymieniają nazwiska wo
dzów, osoby pośredniczące — wszystko tu się jeszcze gotuje.
Obóz przebudowy społecznej montuje się w sposób bardziej jawny, bardziej na oczach wszystkich. I tutaj znowu widzimy deklaracje, zapowiedzi porozumień między- grupowych, programy i plany działania. Obóz ten również jednak nie wyszedł właściwie poza stadjum przygotowawcze.
Chaos i płynność dzisiejszej sytuacji politycznej wykorzystać pragną pewne grupy dawnej lewicy centrum sanacyjnego. Próbują tworzyć, a raczej rekonstytuować obóz pań
stwowy, jednoczący propaństwowe elementy lewicowe z centrum i umiarkowanymi nacjo
nalistami. Czas wykaże ich‘ trwałość, w każ
dym razie sama próba rzuca nowe światło na polską rzeczywistość polityczną.
Próby tworzenia obozu centrowego mo
gą być mniej lub więcej krótkotrwałe, ale logika faktów, logika nurtów społecznych wykazuje niezbicie, że wszystkie te ugrupo
wania centrowe i żywioły umiarkowane będą musiały zdecydować się w tym lub innym kierunku. Na placu pozostaną tylko dwa za
sadnicze obozy.
PRZEK RÓJ PRZEZ M ŁODE POKOLENIE.
Stan chaosu i płynności w jaskraw
szych jeszcze rozmiarach występuje na te
renie młodego pokolenia. Jeszcze większe występuje tu pomieszanie pojęć i poglądów, jeszcze większe rozbieżności i przeci
wieństwa pomiędzy reprezentantami tych.
czy innych kierunków.
Jeżeli nawet przyjąć przy rozpatrywa
niu tego terenu starą terminologję podziału na prawicę, centrum i lewicę, to w żadnym razie rzeczywistość nie będzie odpowiadała schematom utartym i ustalonym. Poprostu podział ten biec będzie poprzez określone układy sił i nic więcej.
Przedstawicielem prawicy jest nieliczna grupa konserwatystów z pod znaku dawnej Myśli Mocarstwowej i czasopisma „Bunt Młodych", odpowiadająca ideologicznie gru
pie swych starszych kolegów z obozu p.
Radziwiłła.
Zasadniczą jednak grupę prawicy two
rzy nielegalny Obóz Narodowo-Radykalny, działający poprzez szereg legalnych grup i stowarzyszeń. Represje policyjno-admini- stracyjne przeobraziły znacznie jego charak
ter, zmieniając go z typu organizacji maso
wej, faszystowskiej, jaką miał być w założe
niu — w typ konspiracyjny z konieczności 0 skurczonym zakresie działania, a prze- dewszystkiem o, o wiele mniejszej spoistości wewnętrznej. W jego szeregach widzimy bo
wiem ludzi o skrajnie radykalnych przeko
naniach, nieledwie „komunistycznych" — obok innych, rekrutujących się zwłaszcza wśród młodzieży akademickiej i inteligen*
ckiej, którzy lewicowe postulaty jaknajbar- dziej namiętnie zwalczają.
Kitem, spajającym różnoraki element grup robotniczych, czy akademickich tego obozu, jest tylko i wyłącznie antysemityzm, oraz stosowana anarchistyczno-terorystyczna
taktyka.
Właściwa ONRa jest jednak nader nie
liczna. Tworzą ją grupki konspiracyjne zło
żone z kilku, conajwyżej kilkunastu osób, działające systemem jaczejkowym na po
szczególnych terenach. Właściwą jej siłą są organizacje znajdujące się pod jej wpływami jak np. Młodzi Stronnictwa Narodowego oraz szeroko rozbudowana prasa organizacyjna z organami, znajdującemi się pod jej bezpo
średnim kierownictwem, jak: „Ruch Mło- dych“, „Goniec Warszawski" i „Prosto z Mostu". Antysemickie nastawienie środo
wiska mieszczańskiego, a zwłaszcza drobno- mieszczańskiego, zapewnia ONRrze stały za
pas sił, gotowych bez użycia większych wy
siłków organizacyjnych do walki. To daje jej siłę w środowiskach mieszczańskich oraz wśród części inteligencji, ale jednocześnie osłabia na terenie robotniczym, dokąd poza nielicznemi grupami awanturników 1 lumpenproletarjatu wpływy ich nie docie
rają. Zbliżone do nich związki zawodowe Praca Polska działają z minimalnemi rezul
tatami.
Grupę organizacyj centroprawych two
rzą Związek Młodzieży Narodowej, nieliczny odłam dawnych Młodych OWP, zbliżony obecnie politycznie do prawego skrzydła sa
nacji (organ prasowy „Awangarda Państwa
Narodowego"), oraz jeszcze słabsze ekspo
Str. 2.
P R Z E B U D O W A Nr. 4. (Rok I)
zytury akcji katolickiej Odrodzenie i Juven- tus Christiana.
Ugrupowania typu radykałów francus
kich, o podobnym do nich nieco nastawie
niu ideowem: antyklerykalizm, dążność do pewnych reform społecznych, domena wpły
wów różnych grup masońskich oraz zakuli
sowych grup rządzących — o identycz
nej nieomal taktyce politycznej — psychicz
na konieczność stałego przebywania blisko sfer rządzących — tworzą jakgdyby grupę centrolewu. Są to Związek Polskiej Młodzie
ży Demokratycznej (t. zw. prawica) oraz Legjon Młodych — a właściwie również tyl
ko jego grupa prawicowa, skupiona przy Komendzie Głównej i środowiskach warszaw- skiem i poznańskiem.
Szereg środowisk Legjonu Młodych wy
kazuje w ideologii i taktyce akcenty lewi
cowe, przez związanie się jednak organizacyjne z Komendą Główną i środowiskami prawico- wemi z konieczności nawiązywać muszą sto
sunki z grupami centrowemi, przed czem się bronią. Charakterystyczne tu jest oświadcze
nie Komendy Okręgu Krakowskiego, L. M.
przeczące porozumieniu się Legjonu Młodych z ZPMD. prawicą.
Lewicę młodego pokolenia tworzą trzy grupy.
Związek Niezależnej Młodzieży Socja
listycznej stanowi odpowiednik ruchu socja
listycznego o szczytnych tradycjach i znacz
nej ostatnio ruchliwości. Na skutek pewnych rozbieżności w poglądach na taktykę popadł w zatarg ze swymi starszymi kolegami, co spowodowało dość znaczne osłabienie jego wpływów szczególnie na terenie młodzieży robotniczej, dzięki likwidacji TURu.
Związek Polskiej Młodzieży Demokra
tycznej Lewica — grupa narazie dość nie
liczna, jakkolwiek wykazująca dużą aktyw
ność w terenie. Reprezentuje ideologję syn- dykalizmu.
Młodzież Komunistyczna, której kie
rownictwo z dnia na dzień przerzuca się z taktyki skrajnego ortodoksyzmu do taktyki szerokiego frontu ludowego, obejmującego swym zasięgiem nawet ugrupowania miesz
czańskie i katolickie — znalazła się do pew
nego stopnia na rozdrożu. Jest niewątpliwie w obliczu znacznego osłabienia organizacyj
nego oraz załamania postawy psychicznej wielu członków.
Osobne miejsce należy się organizac
jom młodzieży wiejskiej, Na czoło ich wysu
wają się Katolickie Związki Młodzieży Męs
kiej i Żeńskiej, domena wpływów Akcji Ka
tolickiej, liczące przeszło 100 tysięcy człon
ków. Odpowiednikiem sanacji, działającym w ścisłem porozumieniu z władzami admi- nistracyjnemi jest Centralny Związek Młodej Wsi. Doły tej organizacji wykazują już jed
nak znaczne zradykalizowanie. Stronnictwo Ludowe dysponuje Związkiem „W ici“. Inne grupy ludowe szczególnie Stronnictwo Chłop
skie Dobrocha czyni próby pozyskania so
bie młodzieży wiejskiej narazie jednak bez większych rezultatów.
Charakterystyczną cechę tych ugrupo
wań młodzieży wiejskiej jest ich całkowita zależność od czynników starszego społeczeń
stwa, co nie we wszystkich ruchach młodzie
żowych znajduje swój odpowiednik.
ROZPALONY KOCIOŁ.
Dokonany przekrój najważniejszych ugrupowań młodzieży obrazuje dokładnie bogactwo form organizacyjnych, bujność, przechodzącą już w przerost. Stąd też ze strony niektórych grup, szczególnie najsłab
szych, zaczęły padać hasła połączeniowe.
Z wielkim programem zjednoczenia wystą
piła naprzykład młoda konserwa, wyciągając tęsknie ręce do ONRy, która zresztą dała odpowiedź odmowną; podobne próby widzi- wśród ugrupowań centrolewu, tam jednak słabość równomierna i równoległa obu grup umożliwiła znalezienie wspólnego języka i prawdopodobnie wkrótce będziemy świad
kami zjednoczenia się młodzieży radykalnej pod wspólnym sztandarem radykalnej — pro- rządowości.
Organizacje silne ilością i jakością swych członków, organizacje, posiadające własne programy ideowo-polityczne, na pró
by rozmów połączeniowych nie reflektują.
Bujny ich rozmach organizacyjny i ideowy, ponadto duże możliwości, które widzą one właśnie w fakcie swego istnienia, jako grup niezależnych i samodzielnych, stających się ośrodkami krystalizacyjnemi całych przysz
łych kierunków politycznych, nie stwarzają warunków do łączenia się z kimkolwiek.
W tyglu politycznym młodego pokole
nia zachodzą olbrzymie i ciągłe przeobraże
nia, których w ramach jednego artykułu na
wet niepodobna uchwycić. Proces kształto
wania się świadomości nas młodego poko
lenia nie dobiegł jednak jeszcze kresu.
Omówione na wstępie zjawiska krysta
lizowania się dwóch obozów politycznych, występują na terenie młodzieży w tempie szybszem, w formie jaskrawszej. Ośrodkami krystalizacyjnemi są tu jednak nie, tak jak w starszem społeczeństwie grupy umiarko
wane nacjonalizmu mieszczańskiego i PPS-u,—
ale kierunki wybitnie radykalne.
Ośrodkiem obozu nacjonalistycznego jest bezwątpienia ONR-a, pod której wpływ przeszły już prawie wszystkie ugrupowania młodzieży nacjonalistycznej, a której macki rozciągają się już nad organizacjami kato- lickiemi oraz prawym odłamem „W ici“.
Obóz przebudowy społecznej nie po
siada grupy, która byłaby jego ostatecznym ośrodkiem decyzji. Rywalizują tu trzy kie
runki rewolucyjny socjalizm, syndykalizm 1 komunizm, który zwycięży — okaże przy
szłość.
Jasnem jest natomiast, że likwidacja grup i grupek umiarkowanych, mniej lub więcej oportunistycznych, postępuje z dnia na dzień. Masy młodzieży wiejskiej i robot
niczej, a nawet inteligenckiej coraz bardziej się radykalizują. A radykalizując swe poglą
dy w dziedzinie społeczno-gospodarczej,wcho
dzą w orbitę wpływów jednego lub drugiego obozu, zależnie od wpływu środowiska i na
stawienia politycznego. Element drobnomiesz- czański, dążący do wzmocnienia pozycji gospodarczo-społecznej, zagrożonej klasy drobnej burżuazji, znajduje się w obozie na
cjonalistycznym; element wiejski i robotni
czy w obozie przebudowy społecznej; — in
teligencja rozszczepi się.
Narazie jednak trwa okres fluktu- acyj i stan wrzenia, poszczególne grupy nie znalazły jeszcze właściwego swego obli
cza, a szukając go, przeżywają nagłe prze
obrażenia poglądów i zmiany taktyki.
Znajdujemy się w czasach chaosu.
Jedno zdaje się nie ulegać wątpliwości, w rzeczywistości politycznej polskiej, braknie już miejsca na terenie młodzieżowym dla formacyj młodzieżowych, współpracujących z rządem.
Kronika młodzieży akademickiej
W dniu święta proletar.jatu młodzież aka
demicka na znak solidaryzowania śię z ruchami proletarjackiemi wzięła tłumny udział w pochodach i manifestacjach. Z pośród poszczególnych organi- zacyj Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej szedł w całej Polsce łącznie z PPS — Związek Pol
skiej Młodzieży Demokratycznej Lewica łącznie z ZZZ — Legjon Młodych zaś w Wilnie i w szeregu pomniejszych miejscowości łącznie z ZZZ natomiast w Krakowie, Lwowie i Warszawie razem z PPS.
Udział młodzieży akademickiej w pochodach pierwszomajowych był imponujący. Szły grupy zło
żone nieraz z kilkuset uczestników, karnie w zdy
scyplinowanych szeregach, wzbudzając podziw i en
tuzjazm ulicy. Bojówki młodzieży nacjonalistycznej, które próbowały w kilku miejscowościach prowoko
wać, były nader szybko likwidowane.
W Warszawie i Wilnie poraź pierwszy przy
stąpiła młodzież akademicka do urządzania włas
nych obchodów, stwierdzając temsamem, że dzień święta proletarjatu jest również dniem święta inte
ligencji pracującej, której młodzież akademicka jest awangardą. 0 ile na terenie robotniczym nie udało się jeszcze doprowadzić do wspólnych obchodów, to młodzież akademicka na tyle już okazała się doj
rzała, że obie akademje były jednocześnie manife
stacjami jedności lewicowych organizacyj akademic
kich. Urządzały je organizacje ZNMSu oraz ZPMD—
Lewicy. Udział przeszło 1000 osób na obu świadczy ponadto o znacznym wzroście wpływów młodzieży ugrupowań lewicowych.
Liczny udział młodzieży akademickiej w po
chodach i manifestacjach pierwszomajowych wywo
łał paroksyzm wściekłości młodzieży nacjonali- styczej, która uzurpuje stale monopol wyłączności na wyższych uczelniach. W tym roku monopol ten został poważnie naruszony. To też zaraz nazajutrz poszły odpowiednie rozkazy mobilizacyjne. Bojówki zaczęły przebiegać sale i audytorja wyższych uczel
ni szczególnie politechniki warszawskiej. Pobito ciężko kilku uczestników pochodów.
Bohaterstwo tej młodzieży prędko jednak się kończy, gdy wychodzi ona poza mury wyższych uczelni, gdy nie chronią jej już paragrafy naduży
wanej autonomji. W ciągu kilku dni następnych dokładań statystyka herolda polskiego nacjonalizmu Gońca Warszawskiego podała kilkunastu pobitych
„narodowców". Role nieco się zmieniły.
Ostatnim echem tych zajść był wielki wiec młodzieży akademickiej i robotniczej, jaki zwo
łany został 10-go maja przez ZPMD — Lewicę i ZNMS przeciwko hecom nacjonalistycznym na wyższych uczelniach, o reformę wychowania i do
stęp proletarjatu do szkół. Wiec zgromadził ponad 1000 uczestników. Uchwalono rezolucję, której pełny tekst podał Front Młodych w numerze 9-tym.
Podkreślić musimy na tem miejscu fakt, że zespół nasz dwukrotnie inicjował i organizował ma
nifestacje akademickie. Na akademji pierwszomajo
wej w Warszawie przewodniczył w naszem imieniu
kol. Stanisław Klukowśki, na wiecu kol. Zygmunt
Ziółek.
Nr. 4 (Rok I) P R Z E B U D O W A Str, 3.
Z manifestu spółdzielczości
Poniżej przedrukowujemy wyjątki z manifestu deklaracji Międzynarodowego Związku Spółdzielczego, napisanego z okazji rocznicy czterdziestolecia istnienia Związku, jaka upłynęła w roku ubiegłym. Zespół nasz nie uważa ideologji spółdzielczej za wyraz własnych postulatów, stwierdzamy jednak, że ruch i ideologja spółdzielcza, ja ko kierunek: 1) przeciwstawający się szkod
liwym przerostom ustroju kapitalistycznego, 2) budujący zręby nowej gospodarki ponad- kapitalistycznej już w chwili obecnej, 3)przynoszący realne i bezpośrednie korzyści szerokim rzeszom świata pracy, 4) występu
jący zawsze i wszędzie w imię sprawiedli
wości społecznej i dobra świata pracy — uważamy za kierunek ideowy i ruch po- potrzebny, a dla szerokich mas społecznych nader pożyteczny.
Podstawowemi zasadami ruchu spół
dzielczego są:
I. W o l n e i d o b r o w o l n e c z ł o n k o w s t w o , które przewiduje, że każdy mo
że być członkiem spółdzielni, bez ograni
czeń kolorowych, rasowych, lub przekona
niowych, że każdy obywatel korzysta ze swobody należenia, lub nienależenia do spół
dzielni, zależnie od jego wolnej woli i de
cyzji.
II. K o n t r o l a d e m o k r a t y c z n a — przewidująca pełną autonomję spółdzielni w stosunku do gospodarstwa narodowego i swobodę rozwoju, która może być ograni
czona jedynie przepisami prawnemi — stosu- jącemi się do całego społeczeństwa i po- wziętemi w jego interesie,
Fundamentalny element zarządu demo
kratycznego — zasada „jeden członek — je
den głos” — jest podstawą ustroju spół
dzielni i ma zastosowanie do obu płci.
III. Z w r o t y w s t o s u n k u d o z a k u p ó w — rozpowszechnione w formie po
działu zysków, wynikających z obrotu spół
dzielni z członkami, są środkiem, dzięki któremu wyklucza się pogoń za zyskiem, a nawet i sam zysk w handlu i przemyśle.
Zasada ta nie jest tylko teoretyczną podsta
wą ekonomji spółdzielczej, ale i praktyką, wyróżniającą spółdzielczość, od opartego na konkurencji, systemu gospodarki kapita
listycznej,
W tych trzech zasadach zamyka się filozofja ruchu spółdzielczego.
Analiza przytoczonych powyżej za
sad spółdzielczych, a przedewszystkiem ich zastosowania praktycznego, wykazuje, że gospodarka spółdzielni różni się od gos
podarki kapitalistycznej w następujących punktach:
I, Spółdzielczość stawia służbę spo
łeczeństwu na miejsce pogoni za zyskiem indywidualnym, ustanawia głęboką zależność pomiędzy swymi członkami na całym świe- cie i pozwala na zrealizowanie, poprzez zrzeszenie międzynarodowe, równowagi mię
dzy potrzebami i zasobami gospodarczemi świata.
II. Odsuwa kapitał od jego dyktator
skiej roli w życiu gospodarczem i stawia na jego miejscu zrzeszenie ludzi, oparte na za
sadzie wspólnego i czynnego udziału w przed
siębiorstwach.
III, Wytwórcom rolnym zapewnia po
dwójne korzyści: możliwość uwolnienia się od lichwiarskich opłat przy zakupach maszyn i materjałów, i możność sprzedaży własnych produktów — z umiarkowanym zyskiem — lecz bez wyzysku spożywcy,
IV, Przynosi wyraźne i bezpośrednie korzyści ogromnej części społeczności, spo
łeczności, jakakolwiek byłaby zamożność, sta
nowisko i warunki życiowe tych sfer, V, Daje rozwiązanie problemu zatrud
nienia, płac i ogólnych warunków pracy, wprowadzając największe możliwe korzyści do obecnego systemu gospodarczego.
Kooperatyści dążą poprzez zrzeszenia i wzajemną pomoc, do wyrównania obowiąz
ków i oparcia odpowiedzialności i ryzyka przedsiębiorstw gospodarczych na ogóle lu
dzi i do ustanowienia prawdziwej demokracji
— przez zrzeszenia bezinteresowne, co sta-
Niedawno byliśmy świadkami dwóch ko
lejny cl) dni manifestacyj: święta klasy pra
cującej w dniu 7 m aja— oraz święta faszystów w dniu, uzurpowanej przez nici) rocznicy kon
stytucji trzeciomajowej. Zostawimy jednak grabież tę na boku, cłfoć i do niej kiedyś po
wrócimy.
Dwa dni i dwie manifestacje, temi sa- memi prawie przeciągające ulicami. Co za olbrzymia jednak różnica pomiędzy niemi.
W święto proletarjatu uważny obserwa
tor widział, przeciągające tłumy robotników, inteligencji, młodzieży, chłopów nawet. W dniu trzecim m aja szły garstki młodzieży i na
zbieranych) zewsząd członków bojówek nacjo
nalistycznych, szedł drobnomieszczanin i szedł lumpenproletarjusz.
Nie chcemy nawet mówić o różnicach ilościowych), to bowiem są tak rażące, iż nie trzeba ich przytaczać.
Musimy natomiast podkreślić różnice inne, te, które mogą nas napawać dumą i bu
dzić zaufanie na przyszłość, jakkolwiek dziś jeszcze widzimy w pochodach pierwszomajo
wych) szereg braków.
W roku bieżącym na ulicach) miast i wsi widzieliśmy wszędzie podwojone ilości uczest
ników i sympatyków. I to niezależnie od wy
pisanych) na sztandarach) etykiet organizacyj
nych). Czy to było bowiem PPS czy Z Z Z czy Bund czy inna organizacja — wszędzie sze
regi zdwojone; wszędzie widać było rozmach) i potęgę organizacyjną.
Znikła w roku bieżącym tak straszna animozja organizacyj klasy pracującej, prze
działy organizacyjne zaczęły się zmniejszać.
M ijające się pochody pozdrawiały się przy- jaznemi okrzykami, sztandary organizacyjne pochylały się. Jakkolwiek nie doszło jeszcze do wspólnych pochodów, jakkolwiek lata uprze
dzeń i walk wyryły tak silne piętno, że kilka miesięcy współpracy czy życzliwej ne
utralności wzajemnej nie dały tak pomyśl
nych rezultatów ja k się początkowo zdawało, to jednak nastrój dołów organizacyjnych, psychika mas ju ż się przełam ały. A dzień
nowi jedyną możliwą formę ,.Nowej S po łeczności”!
Międzynarodowy Związek Spółdzielczy w imieniu światowego ruchu spółdzielczego domaga się dla ruchów spółdzielczych w po
szczególnych krajach:
1) Całkowitej swobody rozwoju, na za
sadzie równości z wszelkiemi innemi przed
siębiorstwami gospodarczemi, dozwolonemi przez prawo odnośnych państw, 2) uznania przez wszystkie czynniki państwowe moż
ności korzystania z wszelkich niezaprze
czalnych praw ruchu spółdzielczego w spo
łeczeństwie, 3) specjalnego miejsca dla ruchu, któreby odpowiadało jego właściwemu cha
rakterowi gospodarczemu, i na którem będzie on miał możność samorządu w ramach ca
łego systemu gospodarki społecznej, czy pla
nowej, jaka byłaby zaprowadzona.
ten h °s ła zbratania się dodatkowo potwier
dził. W Wilnie i Lwowie odbyły się manife
stacje wspólne i tam właśnie zauważyć się dało największy procent uczestników. W tych miastach odbyły się manifestacje najbardziej potężne, wykazujące największy wzrost s ił i znaczenia proletarjatu. W tych miastach ulica reagowała najczulej, a pochody wzbu
dzały największy entuzjazm.
Ulica i masy społeczne lgną do jedności Nie obchodzą ich etykiety partyjne, nie py
ta ją o stosunek sił w budującem się porozu
mieniu. Pragną zbratania.
Ale były i minusy. Jeszcze daleko orga
nizacjom lewicowym do sprężystości i dyscy
pliny ruchów faszystowskich, jeszcze organi
zacje te nie weszły dostatecznie wgłąb klasy proletarjackiej,. jeszcze istnieje tysiące ro
botników nieuświadomionych, niezorganizowa- nych, lub, co gorsza, w szeregach ugrupowań nieklasowych; pod w ładzą międzynarodówek klerykalnej lub faszystowskiej.
Błędy te muszą być stale usuwane, wszędzie powinno przeświecać hasło zdwoje
nia wysiłków ku wyzwoleniu proletarjatu.
A manifestacje trzeciomajowe. M iały być rewją s ił „obozu narodowo-radykalnego"
nie mówimy ju ż o tem, ja k to na m aj prze
widywano wielką ,,rewolucję“ — chcieliśmy przynajm niej zobaczyć potęgę, o której tyle wypisują.
1 zobaczyliśmy ją rzeczywiśeie, nie w iloś
ci ani tembardziej w jakości uczestników.
Zobaczyliśmy j ą w dyscyplinie, w karności, w posłuszeństwie prowadzonych przez faszyzm mas. Tego musimy się od faszyzmu nauczyć.
N a dyscyplinę trzeba odpowiedzieć dyscypliną, na karność wojskowym posłuchem. 1 jednego jeszcze nam brak— entuzjazmu, ale tego się od faszyzmu nie nauczymy — zorganizowany proletarjat wydobędzie go z siebie w dniach walki, gdy chodzić będzie o jego wyzwolenie o niego.
Entuzjazm, karność, zwartość organiza
cyjna — oto nakazy polityki proletarjatu na najbliższą przyszłość.
PRÓBA SIŁ
Str. 4. P R Z E B U D O W A Nr. 4. (Rok I) STEFAN CHMIELEW SKI
Podejrzany patriotyzm
Tak się jakoś zawsze w tej nieszczęs
nej Polsce plecie, że ruchy społeczno-rady- kalne historję tworzą, a klasa posiadająca z tego korzysta i prawi morały.
Gdy się od pewnego czasu i drobnemu mieszczaństwu kryzys dał się we znaki, gdy po latach odrętwienia i apatji klasa pracu
jąca wzięła się w garść, aby stworzyć wspólny ludu polskiego taran prężności moralnej i go
towości do zmiany warunków bytu w Rze
czypospolitej; gdy ruch roletarjatu odnalazł wreszcie najcelowszą drogę i bazę wypado
w ą — jednolitość związków zawodowych — to klasa mieszczańska we wszelkich odcie
niach i półodcieniach uderzyła na patrjo- tyczne larum: komunizm ante portas!
Gdy zaś społeczeństwu polskiemu otwo
rzyły się szeroko z przerażenia oczy na nie
bezpieczeństwo uzbrojonego Zakonu imper
ialistycznych Niemiec, uderzających z żelaz
ną konsekwencją rasowym germańskim mieczem w słupy Saary, Nadrenji, a potem.,.
Austrii i Gdańska? — klasa posiadająca spo
rządziła najprostszy i najkrótszy, oraz naj
mniej kosztowny preliminarz agitacyjny:
„W alka z radykalizmem klasowo-społecznym
— w obronie narodu".
I oto znów wreszcie staje przed nami klasa posiadająca w całym swoim wrodzo
nym wdzięku, w rozdartych patrjotyzmem szatach.
Tak, bronić narodu, ale nie tykać klasy posiadającej, nie przeprowadzać radykalnych reform, któreby uzdrowiły schorzałe państwo.
Dawać za to plasterki (żeby się nazywało, że się idzie z programem „dostosowanym do potrzeb dzisiejszych narodu").
Patrjotyzm cudzym kosztem. Gdzieś to już widzieliśmy. Czy to nie wiek XVIII, gdy szlachta ze szkoły przewielebnych jezuitów walczyła przeciw zniesieniu swobód klaso
wych i politycznych — w obronie narodu i religji, w obronie... Matki Boskiej patronki?
Czy to nie konfederacje Targowicy, poku- mane z Rosją carską, państwem wzorowego ucisku klasowego, nawiązane w obronie Pol
ski, zagrożonej jakobińskiemi „miazmatami Zachodu” (jak to się z biegiem czasu strony świata zmieniają), które miały Polsce dać moc odsunięcia i zrzucenia najazdu „gwa
rantów” przez stworzenie stałego wojska, zniesienie przywilejów klasowych, oświatę, wyzwolenie z pod władzy kleru.
Czy to nie burżuazja Narodowej Demo
kracji, która przed wojną i w czasie krwa
wych walk o niepodległość szkalowała zbroj
ne poczynania — jako anty narodowe, szko
dzące sprawie swobód autonomicznych i wal
czyła jak lwicą o swoje zagrożone rynki zbytu w Imperjum rosyjskiem, w cesarstwie niemieckiem i austro-węgierskiem?
Patrząc na rozgrywające się losy spo
łeczeństwa Polski i świata, dziwić się tylko można, że tym, którzy istotnie są uczuciowo przywiązani do niezawisłego bytu państwa polskiego, a którzy są pod sugestją infiltro
waną wszelkiemi sposobami i kanalikami społecznemi, jakoby ruch radykalno-społecz- ny w chwili obecnej grozi bytowi Polski nie
przychodzą do głowy tak jasne przesłanki:
1. Istotnym gwarantem niepodległości państwa jest tylko jego społeczeństwo. Hi- storja dała nam dobre cięgi za to, że liczono zawsze na cudzą pomoc.
2. Obecnie państwo, jak większość państw na świecie, to twór dziwaczny, cho
robliwy, na rachitycznych nóżkach, gdzie na
stąpił kompletny rozdział między proletaria
tem, wznoszącym doń swą krew i pracę, a aparatem państwowym, gdzie rządzi, nie
raz anonimowo, nieliczna garstka kapitali
stów, myśląca o zysku egoistycznym, która omotała klasy i ludzi przeróżnemi nićmi ustroju gospodarczego, aparatu administracyj
nego, szkolnego, kleru i t. d.
3. Takie państwo jest s ł a b e . Takie państwo prędzej czy później musi ulec prze
kształceniu, gdyż inaczej upadnie. Prze
kształcenie to, wzięcie odpowiedzialności za losy przez całe społeczeństwo, to integralne związanie go z państwem, usunięcie sztucz
nego rozdziału, który, dopóty musi istnieć, dopóki istnieje kapitalizm.
4. W obliczu groźby wojny z faszyzmem Niemiec jest jedna tylko droga uchronienia się od przegranej: przekształcenie państwa na państwo gospodarki planowej, produkcji uspołecznionej, na rządy zorganizowanych zawodowo ludzi pracy, na heroiczną wspól
notę pracy i twórczości. Daje to: integralną jedność proletarjatu z państwem, zniesienie klasy szkodliwej dla ustroju sprawiedliwości społecznej i dla niezawisłości Polski, stwo
rzenie podstaw moralnej pracy i hartu na miejsce zgniłej moralności użycia.
5. Akcja d e f e n z y w n a , pod hasłem
„nacjonalizm jako odparcie nacjonalizmu"
i walka z ruchem lewicowym w Polsce rów
na się hasłu „przetrwania". Każdy dzień bez zmiany podstaw ustrojowych potęguje prze
paść między człowiekiem pracy a państwem, a dni Krakowa i Lwowa wspomagają ten proces stukrotnie. Człowiek rozumuje: pocóż ma bronić czegoś, co jest narzędziem wy
zysku i co przygniata mój kark do ziemi w rozpaczliwej beznadziejnej harówce?
Czy pomoże surowa organizacja woj
skowa społeczeństwa? Przymusowe obozy?
Tak, gdyby niedługo wybuchła wojna, dałoby to efekt w pierwszych miesiącach, A potem? Jaka moralna odpowiedzialność ma stanowić tak silne wiązadło przecięnego człowieka pracy?
Rezygnacja z zasadniczych zmian ustro
jowych, czy też zastępowanie ich namiastka
mi — to zabawka niebezpieczna i koszto
wna! To odwlekanie tego, co nastąpić musi nieuchronnie, ale aby przez to nie nastąpiło w warunkach dla bytu politycznego niebez
piecznych. Tu niema chwili do stracenia!
Dlatego też klasa posiadająca, unika
jąca przebudowy i wysuwająca poprzez różne organizacje, związki i t. d. hasła o półśrod
kach i o walce z radykalizmem społecznym, prowadzi dla zabezpieczenia własnych inte
resów robotę zdradziecką.
A ludzie, którzy idą strwożeni na lep jej hasła, że radykalizm antykapitalistyczny
w Polsce automatycznie prowadzi do komu
nizmu, są ludźmi słabymi, których samodziel
ny wysiłek myślowy tworzenia porządku we własnej Rzeczypospolitej przerasta.
Klasa posiadająca zarabia na tym ge
szefcie conajmniej odwleczenia uspołecznie
nia własności prywatnej, ale przytem roz
dziera szaty pełna patrjotyzmu i na odtrutkę
— jako lekarstwo na utrzymanie siły pań
stwa — rzuca hasło „zorganizowanego na
rodu" „walki z obcym żywiołem w Polsce i t,d.
I tu przydeptujemy znów palce burżu- azji, Jak zwykłe — sięga do cudzych wzo
rów. Kiedyś — panslawizm rosyjski, kolonja francuska, dziś — dworzec niemiecki. Niemcy nas gotowi pobić — czyńmy jak oni: może nas uratuje kontrrasizm?
Kto głębiej wnika w dzieje narodu pol
skiego, walkę o wyzwolenie, w przyszłość Polski, kto rozumie konieczność związania proletarjatu z państwem, uczynienia go „jego własnem”, ten rozumie, że Polska nie może być krajem ekskluzywizmu narodowego, że tej idei Polski ciasnej, klasowej, ciemiężącej narody i proletarjat, idei, nieznanej w praw
dziwie patrjotycznych ramach Polski — musi być przeciwstawiona Polska bezklasowa, sfe- derowanych i integralnie z nią związanych narodów,
Ludy Polski kapitalistycznej muszą się stać jednym ludem Polski Pracy i twórczości.
Państwo musi się stać jednym wielkim war
sztatem, w którym kuje się postęp i w ob
ronie którego wyzwolony wytwórca bez wa
hania poświęci życie.
Z uchwał CGTU w sprawie jedności ruchu zawodowego.
Podstawowym warunkiem stworzenia jednolitego frontu zawodowego syndykal- nego) jest wspólna wola w akcjach solidar
nych i w dyscyplinie — wszystkich sił rewolu
cyjnych, Wszelkie różnice, dotyczące za
równo spraw wewnętrzno-państwowych, jak międzynarodowych winny być zniwelowane.
Rywalizacja czynników rewolucyjnych znisz
czy wszelkie tendencje reformistyczne.
Właściwą bazą frontu jednolitego nie- mogą być szczyty i góry central zawodo
wych—jedynie wytężona ogromna praca wśród mas, w warsztatach pracy, w oddziałach jako podstawowych komórkach organizacyj
nych — pozwoli oprzeć front na trwałych podstawach.
Jednolity Front Central Zawodowych poszczycić się będzie mógł sukcesem jedy
nie w wypadku walki klasowej o ile da on zadania i cele bezpośrednie i kon
kretne dla wszystkich swych członków.
Dopiero wtedy, gdy podstawą jednolitego frontu staną się komitety fabryczne, warszta
towe — osiągnąć on będzie mógł pewne
i trwałe zdobycze.
Nr. 4. (Rok I) P R Z E B U D O W A Str. 5.
JERZY PISKOZUB
Czasy „Nacjonalizmu”
Rzut oka na ogólną sytuację polityczno- społeczną pozwala stwierdzić niezbicie, że prawie na czoło zagadnień doby dzisiejszej wysuwa się pod różnemi postaciami nacjona
lizm, a więc ruch społeczno-polityczny który uważa naród za jedyną i najwyższą formę bytowania społeczności.
Zagadnienie nacjonalizmu nie jest rzeczą nową, było on przecież prądem który w znacz
nej mierze znajdywał ujście w ruchach nie
podległościowych XIX wieku, który zdążał wówczas do wyzwalania narodów podbitych -nową natomiast jest jego współczesna postać.
Fala nacjonalizmu współczesnego rzu
cona na tło Europy dzisiejszej, w której większość państw posiada pod względem narodowym charakter monolityczny staje nam się niezrozumiała. W państwach monolitycz
nych jedno-narodowych, nacjonalizm nie
podległościowy nie ma już bowiem żadnych pozytywnych zadań do spełnienia, chyba, że za takie uważać będziemy hasła obrony całości i niepodległości utożsamianego z narodem- państwa.
Hasło to jednak nie jest dla mas dosta
tecznie atrakacyjne, by móc usprawiedliwić ten żywiołowy wzrost nastrojów nacjonali
stycznych. Komentaże spotykane najczęściej próbują przestawić ten rozwój jako skutek wojny światowej, względnie jako rezultat planowo-zorganizowanej akcji ciężkiego prze
mysłu, finansującego ugrupowania nacjonali
styczne w celach, jużto obrony istniejącego ustroju, jużto wywołania nowych powikłań wojennych. Udział przemysłu wojennego i ciężkiego, jakkolwiek stwierdzony został niejednokrotnie, nie może być jednak wyłącz
nym czynnikiem gwałtownego wzrostu na
stawienia pewnych kategoryj masy społecznej.
Rozumowanie takie jest błędne i niczem nieuzasadnione.
U kolebki nacjonalizmu - podobnie zresz
tą jak przy narodzinach każdego innego kierunku społeczno - politycznego, - a nawet ruchów społeczno - religijnych, leżało nie
zadowolenie mas społecznych, z istniejących warunków bytu, przy równoczesnem dążeniu do ich przemiany. Rzeczywistość dzisiejsza, kryzys gospodarczy oraz kryzys form życia zbiorowego powodują narastanie niezadowo
lenia, idącego od dołu, od warstw najniższych obejmującego skolei coraz inne warstwy spo
łeczne, wyżej na drabinie społeczeństwa się znajdujące. 0 ile jednak w warstwach prole- tarjackich kryzys form przejawia się wzrostem radykalizmu i dążności do przebudowy spo
łecznej ustroju, o ile w warstwach ludowych występują tendencje podobne-to zupełnie innym przeobrażeniom ulegają warstwy mie
szczaństwa i inteligencji pracującej. Warstwy te niezwiązane więzią gromady wiejskiej czy gromady fabrycznej, warstwy jednostek, w wa
runkach normalnych występujących pojedyń- czo i to nawzajem się zwalczając-szukają jak-
najszerszej i jak najbardziej ścisłej więzi emo- cjonalnej-szukają podstawy, dogodnej do ze
spolenia się. W ęzły wspólnego zajęcia już tu roli decydującej odgrywać nie mogą. Stąd też dla mas mieszczaństwa i drobnomiesz
czaństwa, a nawet dla części inteligencji więzią emocjonalną stał się naród.
Jako czynniki wtórne, ułatwiające kie
runkom nacjonalistycznem uchwycenie mas drobnomieszczaństwa, działają pierwiastki psychiczne patryjotyzmu i obywatelskości wraz z nastawieniem religijnem, wpajane przez te systematy szkolne, których nie przystoso
wano do nowych warunków polityczno-sto- łecznych. Błędne ujęcie narodu i państwa wpajane od dzieciństwa, jest nietylko źródłem szeregu przesądów, lecz również powoduje odpowiednie nastawienie mas drobnomiesz
czaństwa, które przecież bez wyjątku przez szkołę przeszło-nastawienie błędne i szko
dliwe.
Już poprzednio stwierdziliśmy, że na
cjonalizm uznaje naród za naczelną i ostatecz
ną formę społeczności. Nie uważamy zatem za nacjonalizm tych wszystkich kierunków, które odnoszą się pozytywnie do narodu, traktując go jednak jako pewien etap, przystanek w rozwoju ludzkości.
Na drodze bowiem, którą przebiega ludzkość w swym kulturalnem rozwoju - od samowystarczalnego człowieka samotnika, poprzez wszystkie znane nam już grupy i związki społeczne aż do form dziś jeszcze nieznanych-naród jest tylko stadjum przejścio- wem. W rozwoju dziejowem przeszła już ludzkość przez formy rozwojowe rodziny społecznej, rodu, szczepu i plemienia do na
rodu. Ten, powtarzamy to raz jeszcze, nie stanowi ostatecznego szczebla w drabinie rozwoju form społecznych. Ewolucja społecz
ności rysuje bowiem przed nami ideał zjedno
czonej i niepodzielnej ludzkości, w której poszczególne narody stanowiłyby grupy, typu dzisiejszych regjonalizmów.
W założeniach natomiast ideowych na
cjonalizmu, który w narodzie widzi najwyższą wartość natury moralnej tkwią pierwiastki antagonizmu w stosunku do form wyższych ludzkości i innych grup ponadnarodowych.
Temsamem, jakkolwiek nacjonaliści niechcą tego widzieć, tkwią w nim również pierwiastki antagonizmu w stosunku do kościoła, jako instytucji ponadnarodowej. Sprzeczność tę widział konsekwentnie nacjonalizm polski przedwojenny i na jej podstawie snuł wnioski o istnieniu dwóch odrębnych typów moral
ności społecznych, w zależności odkryterjum naczelnego -moralności religijnej i narodowej.
Obecnie w dążeniu do popularności zagubili przedstawiciele kierunku skrajnie nacjonali
stycznego rozróżnienie obu moralności, tracąc temsamem logiczną bazę swej ideologji.
Pozostawiamy jednak na boku tę dygres
ję, by przejść do rzeczy dalszych.
Z założeń etyki nacjonalistycznej, sta
wiającej naród na miejscu naczelnem, wy
pływają zjawiska tego rodzaju jak:
1. Budzenie i krzewienie uczuć nieprzy- jaźni i wrogości do narodów innych.
2. Zaprzeczanie możliwości tworzenia społeczności nadrzędnych.
3. Dążność do walki i pognębienia na
rodów innych.
W konsekwencji wywołują te zjawiska:
w przypadku pierwszym militaryzm, a z dru
giej strony szowinizm wraz z rasizmem jako jego krańcowym przypadkiem-w wypadku drugim krzewią ekskluzywizm narodowy, -w trzecim zaś dążności do ucisku i wyna
radawiania narodów podbitych, traktowanie obywateli innych narodowości, jako oby
wateli drugiej klasy, a więc kastowość, pod
daństwo, a nawet swego rodzaju nowoczesne niewolnictwo.
Widzimy zatem jak dalece nacjonalizm działa jako czynnik destrukcyjny dla ludzkoś
ci, jako ruch wsteczny na drodze postępu.
W zagadnieniach natury gospodarczej nacjonalizm, kierując się wyłącznie dobrem narodu nie potrafi znaleźć rozwiązań zdecy
dowanych, w szeregu prób ujawnia zarówno niejasność, jak chwiejność i paljatywizm swych gospodarczych koncepcyj. Ostatecz
nie wszelkie próby zawodzą, a powszechnie stosuje się stary system kapitalizmu, conaj- wyźej urozmaicony próbami gospodarki eta
tystycznej.
Im mniej ma tu natomiast nacjonalizm do powiedzenia, tem szumniej tytułuje swoje typy ustrojów gospodarczych zależnie od drobnych zmian technicznych. Będzie się więc we Włoszech nazywał ustrojem korporacyj- nem, w Niemczech państwem totalnem (łącz
nie z ustrojem politycznem); w Polsce lan
suje się kilka nazw naraz, a więc: ustrój hierarchicznej organizacji narodu, ustrój synarchiczny i tp-a wszystko to kryje stare i w ekonomji oddawna znane systemy gos
podarki solidarystycznej.
Ustrój zatem solidarystyczny w dziedzi
nie gospodarczej, nacjonalizm względnie jak go niektórzy nazywają faszyzm w dziedzinie politycznej stanowią nierozdzielny zespół.
Konieczność dzisiejsza pisze nam swe przykazanie jaknajrychlejszego wycięcia i wy
palenia tego nowotworu jaki na organiźmie społeczeństwa narasta w postaci nacjonaliz
mu z wszelkiemi jego dodatkami, z solidaryz
mem, szowinizmem, eksluzywizmem narodo
wych, kastowościa i imperalizmem.
Mobilizujący się obóz przebudowy spo
łecznej, w imię dobra mas społecznych które
wyzwala winien hydrę nacjonalizmu uciąć
wraz z korzeniami.
Str. 6. P R Z E B U D O W A Nr. 4. (Rok I) ADOLF SAMUELI
Rozważania Syndykalistyczne
U podstaw syndykalizmu i socjalizmu leżą genetyczne różnice, które nadają im charakter wzajemnej kontynuacji i uzupeł
nienia. Powstały na gruncie niemieckim socjalizm krytyczny marksowski wymagał pewnych uzupełnień, szczególnie w krajach łacińskich, w których żywe były jeszcze ideały utopijnego socjalizmu z jednej strony, zaś anarchizmu z drugiej. Wymagał uzupeł
nień, których brak sprawia, że ruchy pro- letarjackie i klasowe Francji, Włoch czy Hiszpanji bliższe są niezależnie od zewnętrz
nej ich firmy socjalistycznej, neosocjałistycz- nej czy komunistycznej — wolnościowemu syndykalizmowi rewolucyjnemu niż socjali
stycznemu schematowi.
Materjalizm dziejowy jako podstawa socjalistycznego światopoglądu stał się pierw
szym punktem syndykalistycznych poprawek.
Filozofja Bergrsona oraz jego ucznia Sorela dają podstawy, do stworzenia nowego świa
topoglądu klasy pracującej, światopoglądu, obejmującego zjawiska, łączące się z bytem nietylko z punktu widzenia rozwoju i byto
wania ekonomicznego, ale także powstawa
nia i postępu bioiogiczno-socjologicznego.
Pierwiastki aktywizmu społecznego — woli czynu, wyparły jednostronne ujęcie statycz
ne ekonomizmu marksowskiego.
Konsekwentnie odrzucony został we Francji skrajny uniwersalizm, wciągający jed
nostkę bez reszty w tryby zbiorowości, two
rzący społeczeństwo fabryk i trustów, kie
rowanych przez procesy dziejowe a nie ży
wego i myślącego człowieka. Stąd wypływa w syndykaliźmie hasło bezpańskich warszta
tów, oddające tendencję do tworzenia sa
modzielnych zespołów produkcyjnych, w któ
rych zespoły ludzi t. zw. gromady wolnych wytwórców pracowałyby samorządnie w okreś
lonych warsztatach pracy.
Dalsza rozbudowa światopoglądu syn- dykalistycznego sprowadziła go zatem do wytworzenia pojęcia wolnej gromady wytwór
ców, czyli zespołu ludzi, posiadających spec
jalne nastawienie psychiczne do pracy i pro
dukcji, grupy, zespolonej więzią współdzia
łania i wzajemnej rywalizacji. Naturalnie w ustroju przyszłości.
I w tym punkcie tkwi zasadniczy mo
ment krytyczny syndykalizmu. Syndykalizm zakłada powstanie grup wolnych wytwórców, opartych o nową moralność społeczną, ale d o p i e r o w u s t r o j u p r z y s z ł o ś c i . Tymczasem przemilczanie tego — sprowadza wielu syndykalistów. w kierunku pozytywne
go ustosunkowania się do pracy już w ustro
ju kapitalistycznym, przez co stają się oni entuzjastami dyktatorskich systemów faszy
stowskich. Ewolucję tę przeszły niektóre grupy syndykalistów francuskich czy włos
kich, rozentuzjazmowanych faszystowskim ustrojem korporacyjnym (np. Rossoni).
PO DBU DOW A ŚW IATOPOGLĄDU.
Marksizm jako system proletarjackiego bytowania zbliża się do, wywodzących się z chęci ściszenia i przygłuszenia różnic soc
jalnych — systemów mieszczańskich. Podob
nie do nich osładza on lata niewoli, dając nadzieję lepszego, szczęśliwszego jutra. Tyl
ko, że wzamian raju niebieskiego filozofij mieszczańskich, obiecuje raj na ziemi. Po
dobnie do nich uprawia również filozofję oczekiwania. Materjalizm dziejowy nie bu
rzy sam kapitalizmu, lecz tylko jego zgubę przepowiada, Procesy dziejowe dokonywuią się przecież według marksizmu samorodnie, z nieubłaganą koniecznością. W konsekwen
cji zatem zguba kapitalizmu byłaby równie konieczną nawet bez powstania marksizmu.
Oto istotny sens skrajnego determiniz- mu marksowskiego, a jednocześnie pierwszy punkt sorelowskich poprawek.
W miejsce determinizmu i filozofji ocze
kiwania rzuca syndykalizm t a k t y k ę z w y c i ę s k i e j w o l i r e w o l u c y j n e j , k t ó r a t w o r z y s i ę i k s z t a ł t u j e w o g n i u c o d z i e n n y c h w a l k k l a s o w y c h , w a k c j i b e z p o ś r e d n i e j , s t a n o w i ą c k o n i e c z n y c z y n n i k p r o l e t a r j a c k i e g o z w y c i ę s t w a .
Determinizm marksowski dał ponadto powód do psychicznego zbliżenia się socja
lizmu do partyj mieszczańskich zwłaszcza do mieszczańskiego liberalizmu, który, podobnie jak marksizm pozwalał pozornie na samosta- wanie się historji przy pomocy kartki wy
borczej.
Rewolucyjna taktyka syndykalizmu, któ
ra stanowi właściwie z punktu widzenia światopoglądowego zaprzeczenie determiniz
mu marksowskiego, przyjęta jednak została również przez socjalizm rewolucyjny i ko
munizm, Taktyka walki syndykalizmu prze
myślana jest o wiele głębiej i stąd może on sobie pozwolić na przeniesienia pewnej części problemu na szalę zdobywania war
tości moralnych proletarjatu. Na walkę o przyszłość człowieka świadomego i twór
czego w oparciu o biologję i socjologię ewo
lucji twórczej (przebudowa psychiki).
ETAP ZDOBYW ANIA.
Następstwem uznania procesów ekono
micznych za wyłączny motor działania mu
siała być rezygnacja z akcji bezpośredniej, któraby niezależnie od kształtowania się procesów historji, decydowała o przejęciu rządów przez zorganizowany proletarjat.
Przedewszystkiem w przeciwieństwie do Marksa nie przyjmuje syndykalizm re
wolucji, jako gospodarczego fatalizmu, którego przyjście jest nieuniknione. „ R e w o l u c j a n i e j e s t m e c h a n i c z n i e k o n i e c z n a , w y p ł y w a o n a z w o l n e j w o l i k l a s y robotniczej, która ją wykona — pisze Berth.
A więc moment woluntarystyczny i jako konsekwencja, konieczność ciągłego utrzyma
nie stałej idei rewolucyjnej proletarjatu. I d e a g w a ł t u , k t ó r a u t r z y m a ć m a p o s t a w ę b o j o w ą p r o l e t a r j a t u , o r a z k o n c e p c j a m i t ó w , k o l e j n y c h c e l ó w r u c h u w y z w o l e ń c z e g o p r o l e t a r j a c k i e g o .
Syndykalizm francuski stworzył mit strajku generalnego, nie znaczy to jednak aby, jak tego chcą niektórzy komentatorowie syndykalizmu — załamanie się mitu strajku francuskiego pociągnęło za sobą upadek konstrukcji syndykalistycznej. Cechę bowiem zasadniczą stanowi światopogląd syndyka- listyczny, na którego tle mit staje się jedy
nie widomą syntezą celu, do którego się w najbliższym etapie zdąża.
SYNDYKALIZM NA TLE RUCHÓW SOCJALNYCH.
Korektury jakie wprowadził syndyka
lizm w istniejącym wówczas systemacie ru
chów socjalnych spowodowały trwałe prze
kształcenia, zdobycze, z których doświad
czeń czerpały już późniejsze systematy spo
łeczne.
Syndykalizm sam również ulec musiał pewnym korekturom i przekształceniom.
Załamał się mit strajku generalnego na tle niepowodzeń prób francuskich, przyjęcie za
sad gospodarki planowej przeobraziło nieco dotychczasowy, zbyt może anarchistyczny, charakter, baczniejszą uwagę zwrócono na pogardzane dawniej związki pracowników umysłowych, z chwilą stwierdzenia ich istotnej roli w przeprowadzaniu strajku ge
neralnego i t. d.
N i e m n i e j j e d n a k s y n d y k a l i - s t y c z n a k o n c e p c j a ś w i a t o p o g l ą d o w a o r a z , w y w o d z ą c e s i ę z n i e j p o s t u l a t y t a k t y c z n e , s t a n o w i ą w a r t o ś c i t r w a ł e , a n a t l e p o r a ż e k t a k t y c z n y c h i n n y c h s y s t e m a t ó w w a l k s o c j a l n y c h s t a j ą s i ę c o r a z b a r d z i e j a k t u a l n e .
Numer trzeci naszego pisma został zajęty. Wobec faktu, że zajęciu uległa przeszło trze
cia cześć numeru — nakładu c drugiego już nie wydaliśmy, natomiast numer niniejszy za
wiera cześć materjału z nu
meru poprzedniego.
Nr. 4. (Rok I) P R Z E B U D O W A Str. 7.
STEFAN ZDANOW ICZ
Kulisy imperjalizmu
Imperjalizm wielkich potęg jakie wyra
stały i znikały w toku dziejów, był z jednej strony wyrazem interesów, rosnącego mię
dzynarodowego kapitału, z drugiej zaś, prze
jawiały się w nim pewne czynniki psychiczne pozagospodarcze. Były to pewne tendencje, wyrosłe z łona grup oligarchów i warstw rządzących, do narzucania panowania swego kraju innym narodom i do zajmowania roli uprzywilejowanego pana w stosunku do na
rodów wyzyskiwanych — niewolników nań pracujących.
W pewnych momentach historji zwła
szcza w okresie rozwoju nowoczesnego ka
pitalizmu przeważał moment gospodarczy, w innych epokach dążność do władzy. Cha
rakterystyczne jest, że oba czynniki składo
we imperjalizmu były przez stronę zaborczą starannie ukrywane, zaś wojna imperialistycz
na prowadzona była zazwyczaj pod hasłami, mającemi być uzasadnieniem wobec świata, bądź też oddziaływującemi na uczucia pairjo- tyczne własnego narodu. Pomimo jednak najzręczniejszych argumentów, pomimo ob
łudy rządów, dążących do podbojów, pokry
wanych rzekomą wolą narodu, koniecznością dziejową, lub „misją cywilizacyjną” — wszę
dzie i zawsze przewijała się tendencja zabor
cza — zakulisowe interesy złota lub chęć panowania nad innymi, chęć podziału na wy
zyskiwanych i wyzyskujących z zachowaniem dla siebie roli uprzywilejowanej.
Oto imperjalizm, który szuka pokrycia swych istotnych celów wzniosłemi ideałami i hasłami.
Imperjalizm dawniejszy odrodził się w wieku XX w innych jednak nieco formach.
Rozrósł się do rozmiarów gigantycznych, do wielkości molocha, grożącego zagubą całemu światu i ogólnoludzkiemu dorobkowi. Używa on nowych metod, nowej organizacji, innego sposobu uzasadnienia swych dążeń, innej zasłony dla ukrycia prawdziwego swego ob
licza.
Imperjalistyczne państwa dzisiejsze jak n, p. Włochy, Japonja czy Niemcy, maskują dążności zaborcze: bądź nadmiarem ludności w kraju macierzystym i wypływającą stąd koniecznością kierowania jej na inne tereny, bądź koniecznością szukania nowych rynków zbytu, bądź wreszcie potrzebą znalezienia dla swego przemysłu źródeł surowców.
W zgląd pierwszy stawiany jest często w fałszywem świetle. Rząd faszystowski uprawia n. p.: z jednej strony olbrzymią propa
gandę w celu zwiększenia liczby ludności, z drugiej zaś, wobec całego świata z „tra
gicznym" gestem wskazuje na przeludnienie, używając wszelkich sposobów, by świat prze
konać, że ma pełne prawo do podbojów i do odbierania w tym celu wolności innym naro
dom, Z faszystowskiego worka wyłazi impe
rialistyczne szydło — chęć zrzucenia z sie
bie wewnętrznych trudności gospodarczych, drogą wojny, choćby nawet przez stanie się narodem-pasożytem.
Gdyby nawet przyjąć, że istotnie W ło
chy są przeludnione, tak, że część ludności znaleźć musi pracę i chleb gdzieindziej, to
argument ten nie jest również dostatecznem uzasadnieniem wojny zaborczej. We wszyst
kich kolonjach włoskich mieszka dzisiaj około 8.000 Włochów, gdy w jednym tylko Sta
nie Nowego Yorku mieszka ich 50 ra
zy tyle.
Jedną z przyczyn wielkiej wojny, było dążenie Niemiec do opanowania kolonji an
gielskich, które uzasadniano również przy pomocy tego samego argumentu przeludnie
nia. W całej Afryce mieszkało wówczas 22.000 Niemców, zaś w afrykańskich kolon
jach niemieckich zaledwie 2.000, t. j, akurat tylu, ilu mieściło się w jednej dzielnicy No
wego Yorku.
Typowym przykładem jest również Ja ponja, która w dążeniu do odebrania Sowie
tom części Syberji oraz podboju północno- wschodnich części Chin, szermuje również argumentem przeludnienia, tymczasem Japoń
czycy są wszędzie, tylko nie w Mandżurji i na Korei, a w każdym razie jest ich tam ilość znikoma.
Jasnem się staje, że argument rzeko
mego nadmiaru ludności, który uzasadniać ma wojnę zaborczą jest fikcją, gdyż ludność kraju przeludnionego nigdy nie podąża do terenów zdobytych i dzikich, lecz przeciwnie, zdąża do krajów o wysokiej cywilizacji, która zapewniać im może zarobek i lepszą egzy
stencję.
Ciekawie również wygląda sprawa ryn
ków zbytu, jako argumentu uzasadniającego wojnę, w oświetleniu przykładów.
Indje, oddawna opanowane politycznie przez Anglję, nie pozostają wcale pod jej wpływami gospodarczemi. Rynek indyjski opanowany jest przez Japonję. Indje Holen
derskie oraz angielskie kolonje na Malajach opanowane są również przez Japonję. Za
pewne krwawo zdobyta przez Włochy Abi- synja nie stanie się rynkiem zbytu dla towa
rów włoskich, lecz pozostanie, .ak dotych
czas, terenem wpływów handlowych Japonji i Anglji. Okazuje się, że od czasu wprowa
dzenia polityki drzwi otwartych w stosunku do kolonij — handel z niemi, nie jest prawie nigdy udziałem zwycięzcy i władcy politycz
nego, lecz tego kraju, którego wytwory po
siadają największe zdolności konkurencyjne.
Pozostaje jeszcze argument konieczno
ści posiadania surowców. Posiadanie kolonij daje większą możność ich eksploatowania, daje pierwszeństwo, ale nie daje monopolu, nie daje wyłączności. Gdyby bowiem któreś państwo chciało zastosować monopol, spot
kałoby się z natychmiastową reakcją innych państw, w postaci gospodarczego uderzenia w punkt najbardziej dlań czuły.
W ten sposób przedstawia się rzekoma konieczność, uzasadniająca wojnę imperiali
styczną. I m p e r j a l i z m j e s t b o w i e m t y l k o d ą ż e n i e m d o p a n o w a n i a , d o w ł a d z y . J e s t z j a w i s k i e m , k t ó r e d a ł o b y s i ę u ł o ż y ć w s k a l i r ó w n o l e g ł e j d o z j a w i s k a w y z y s k u k l a s o w e g o .
Podkreślić trzeba, że nadużywane tak przez imperjalizm jako szyldzik czy parawa-
nik uczucie patrjotyczne szerokich mas lu
dowych, jest uczuciem twórczem, odgrywa rolę jednego z zasadniczych czynników po
stępu. Przed ugrupowaniami lewicowemi leży jednak podjęcie się, w interesie szerokich mas ludu oczyszczenia uczucia patrjotycznego z wszelkich dążeń imperialistycznych, zabor
czych, z wszelkiego egoizmu i wstecznictwa,
— leży skierowanie go w stronę elementów twórczych: przebudowy społecznej, budowa
nia zrębów nowej rzeczywistości.
aassammBmwmKmumm
