De potestate sacerdotali secundum Gratianum : (continuatio)

(1)

Kazimierz Nasiłowski

De potestate sacerdotali secundum

Gratianum : (continuatio)

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 20/3-4, 11-45

1977

(2)

P ra w o K anoniczne 20 (1977) n r 3—4

K A Z IM IE R Z N A SIŁO W SK I

DE POTESTATE SACERDOTALI SECUNDUM GRATIANUM

-(continuatio)

C a p u t q u a r t u m

DE POTESTATUM DISTINCTIONE POTESTATIS NON •-SACRAMENTALIS NOMINE EFFECTUS APPELLATAE PECULIARI

RATIONE HABITA

G r a t i a n u s postquam in § 3 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 positi in te r p otestatem d istrib u en d i sacros ordines et exsecutionem huius potestatis distinxit, et postquam officium et exsecutionem officii e x consecratione seu unctione sacerdotali vel episcopali in Ecclesia catholica p eracta accipi asseruit, addit: „Recedentes uero ab in te- ,-gritate fidei, p o testa tem acceptam sacram ento tenus re tin e n t, effectu .suae p otestatis penitus p riu a n tu r, sicut coniugati ab inuicem disce- dentes coniugium sem el initum non dissoluunt, ab opere tarnen ■coniugali in u e n iu n tu r alieni.”

I. De significatione nom inis effectu s in § 3 dicti p. c. 97 C. I q. 1 adhibiti ratione quaestionis ibidem exam inatae considerata

Im prim is problem a de distinctione potestatis sacerdotalis in ■di e t o p. c. 97 C. I q. 1 allato a G ratiano in trod uctum in quaestione de e f f e c t u sacram enti ordinis ab haereticis m in istrati p e rtra c ta tu m esse an im ed v erten d u m est. O pinioni enim a G ratiano defensae de sacram ento ordinis ab haereticis m inistrato eoque effectu ca ren ti secundum M agistrum sen ten tia A n a s t a s i i P a- p ae II de o rdinatione ab A c a c i o haeretico iam dam nato collata adversatu r.

Haec opinio G ratian i et sente'ntia A n astatii in d i c t o p. c. 96 ■C. I q. 1 posito ita re fe rtu r: „Quod uero p er hereticos sacram enta dignitatis m in istra ta d icu n tu r carere effectu , in p ro b atu r au cto ritate A n astasii P apae (D. X IX c. 8), qui ordinationem Acacii, quam uis heretici, ita ratam esse approbat, u t etiam eis, quos post dam pnatio- nera suam baptizauit, uel ordinauit, in nullo ream personam n a  q u isse asserat.”

G ratianus hanc sententiam A nastasii in eodem d i c t o ita re - :futat: „Sed hoc eum illicite, et non canonice, imo co ntra décréta

(3)

suorum predecessorum et successorum fecisse, p ro b a t F elix e t G e - lasius, qui Acacium an te A nastasium excom m unicauerunt, et H or- m isda, qu i ab ipso A nastasio te rtiu s eundem Acacium dam pnauit.”' In d i c t o autem p. c. 7 D. X IX adiuncto G ratianu s su p ra m e- m o ratam aucto ritatem A nastasii II introducens eam que d ecretis P a tru m et praeceptis evangelicis c o n t r a r i a m esse asserens ita scribit: „A nastasius enim secundus fauore A nastasii im peratoris* quos Acacius post senten tiam in se p rolatam sacerdotes u el L euitas ordinauerat, acceptis offitiis rite fu n g i debere decrevÀt...”

Ex his ap p a ret effectum sacram en ti ordinis secundum G ra tia - n um in ad m in istration e sacerdotalium officiorum perm issa consistere, M agister enim in quaestione de effectu sacram enti ordinis: ex am inata A nastasio Papae ex eo obicit, quod iste o rd in atio n em an haeretico dam nato collatam ita ra ta m esse ap probaverit, u t sic o rd in ati officiis suis rite fu n g i possint.

D einde G ratianus thesi suae de sacram ento ordinis ab h aereticis m in istrato eoque effectu ca ren ti e a d e m r a t i o n e u t p ra efa - tam aucto ritatem A nastasii, sic au ctoritatem A ugustini in C. I q. 1 c. 97 re la tam opponit, in inscriptione huius capitis ita asserens: „Item obicitur illu d A u g u stin i ad P arm en ian u m de h ereticis etiam . dam pnatis...”

C um ig itu r euncta quaestio a G ratiano ex am inand a de effectu sacram en ti ordinis ab haereticis m in istra ti considerata sit, et M a gister in s o l u t i o n e huiu s quaestionis in § 3 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 allata de sacram entali ordinis potestate haereticis h a b ita non dubitet, im mo hanc p o testatem in sacerdotibus haereticis inesse- asserens eis ta n tu m po testatem non sacram entalem nom ine exsecu- tionis cum nom ine effectus p r o m i s c u e adhibito vocatam ab iu - dicet, inde consequitur, u t nom ine effectus in sacram ento ordinis ab h aereticis m inistrato secundum G ratian u m potestas non sacra- m entalis ab eiusm odi sacerdotibus non h ab ita com prehensa sit.

Quia tam en in ipsa notione potestatis sacerdotalis a G ratiano variis nom inibus descriptae recte in telligend a significatio nom inis effectus m agni m om enti est, et quia M agistrum de effectu sa c ra - m ento ru m saepe diversis in locis disseruisse constat, significatio nom inis efectus m aioris certitu d in is assequendae causa etiam r a  tione aliarum G ra tia n i en u n tiatio n u m consideranda est.

II. De gratia et potestate sacerdotal! non sacram entali nomine effectu s denotata

Ad significationem nom inis effectu s quod attin et, G ratianu s d isse- rit: de e ffec tu Eucharistiae, de. E u charistia e ffe c tu m salutis, i. e. g ra tia m non conferenti i, et de effec tu unctionis, i. e. ordinis, g ra

-1 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 95 (palea) C. I q. 1; vide supra, pag. [53—54] nota 16.

(4)

197] De p o te sta te sa ce rd o ta li 13

tiam huius sacram enti com prehendenti 2. M agister nom ine effectus ■praemium aeternae salutis vel v irtu te m sacram enti 3, i. e. g ratiam ■comprehensam esse intelligit. 4

Secundum G ratian u m effectu sacerdotalis unctionis, i. e. sacra m e n ti ordinis p l u s com prehenditur, quam effectu sacram entorum necessitatis 5. B aptism us nam que a quovis m in istratu s effectu non ca re t, E ucharistia autem ab haeretico m in istra ta letalem effectum

2 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 98 C. I q. 1: „C onstat ergo, u t In n o cen - tiu s (cf. C. I q. 1 c. 17 et c. 73) ait, de c e te ris hereticiis, o rd in ato s a sy- m oniacis p e r p ra u a m m a n u s inpositionem sym oniacae u u ln e ra tu m h a b e r e caput. § 1. Sed obicitur, quod in o rd in atio n e sym oniacorum hoc solum reprehensitoile in u e n ia tu r, quod gratia Spiritus sancti sub pretio xedi'gi p u te tu r, alio rsu m a u te m in omnibuis in te g ra fo rm a sa cram e n to - T u m se ru e tu r. Cum ergo illicita sa c ra m e n ti u su rp atio p e r penitentiam

c o rre c ta fu e rit, u t g ra tia S p iritu s sa n cti g ra tu ita e t non u en alis ex isti- m e tu r, integer deb et adesse unctionis effectus; im o etiam , si non se q u a- tu r p e n ite n tia , lic et sym oniace, ta m e n r e u e ra consecratus re p u te tu r, sic u t illi, qui q u o n d am nonnisi p re tio dato, ad sacrl b a p tism a tis reg e n e- ra tio n e m , nec ad sa n c ta e com m unionis p a rtic ip a tio n e m adm ib teb an tu r, lic e t sym oniace, ta m e n n o n ideo m inus b ap tiz a ti, uiel sacrae com m u nionis p a rtic ip e s r e p u ta ti sunt. Sed hoc ta n tu m sacris canonibus con s titu tu m est, ne de cetero sacramenta Christi symoniace distribuantur

3 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 14 C. X X V III q. 1: „§ 2. Item cum d ic itu r: 'non est u e ra pudici'tia hom inis in fidelis cum coniuge su a’, ne- g a t u r pu'dicitia esse u e ra q u a n tu m ad effectum, ad premium uidelicet eternae salutis. S icut enim ap u d hereticois sacramenta n e g a n tu r esse u era , non q u a n tu m ad fo rm am , sed q u a n tu m ad u irtu te m sic et u irtu te s n e g a n tu r ap u d inffideles esse u era e, n o n q u in u e ra e sint in. eis, iu x ta illu d Iero n im i: 'V irtu tib u s H om ani p ro m e ru e ru n t im p e riu m ’, s,ed quia

effectu carent eternae salutis”. — D i c t u m G r a t i a n i p. c. 44 D. III dp.: „§ 2... Q uod a u te m in fin e obicitur: Si sa tisfac tio ilia fuit, u en iam in p e tra u it; si au tem u en iam !no.n in p e tra u it, sa tisfac tio non fu it; si a u tem sa tisfac tio non fu it, ad h u c sibi p e n a in p o n e n d a e s t’, non p ro - c e d it arg um entati'o; sa tisfac tio n a m q u e est, dum ex c id itu r illius p eccati causa, et eius suggestionibus ad itu s non in d u lg e tu r, sed eius fru c tu s non p e rc ip itu r, in p e d itu s peccato, quod n o n d u m desieritur. P e rc ip ie tu r autem , cu m eiuis p e n ite n tia f u e rit subsecuta, sicut a'd la u a c ru m accedens reg e - n eration'is accipit sa cram e n tu m , no n tamien in C hristo re n a sc itu r; re - n a s c itu r a u te m uirtute sacramenti, quod p e rc e p e ra t, cum fictio ilia de co rd e eius re c e sse rit u e ra c i p en iten c ia .”

4 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 7 D. IV dp.: „§ 1. H inc A ugu stin u s

in epistoła ad C horin th io s (I Cor 10, 5): 'Sed non in plurïbuis eorum be- n e p la c itu m est Deo’, etsi in aliquibus. C om m unia om nia sa cram e n ta , sed non com m unis gratia; ita et n u n c b a p tism u s com m unis est, sed non

uirtus baptismi. § 2. V eru m hoc de fic te accedentibus, uel de his, qui e x tra ecclesiam b a p tiz a n tu r, in te llig itu r, qui sacramenti q uidem integri- tatem accipiunt, u irtu te m u ero eius m in im e assec u n tu r...”

5 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 106 C. I q. 1: „S icut ergo hec sa c ra m en ta, lic et sym oniace m in is tre n tu r, ta m e n effectum benedictionis con f é r a n t accipientî, sic et sacerdotalis unctio, licet sym oniace m in istre tu r, suo ta m e n non d eb et c a re re effectu. Sed, sic u t su p ra d ictu m est (cf. d i c t u m G r a t i a n i p. c. 39 C. I q. 1 rela tu m ), ilia sa c ra m e n ta su n t n ecessitatis, h'ec dig n itatis, et ideo p riu ile g ia eorum non p o ssu n t g e n e ra re com m unem legem isto ru m . H a b e n t ergo sym oniaci uulneratum caput

(5)

habet, qua de causa a fidelibus recipienda non e s t 6. Si autem E ucharistia ab haeretico m in istra ta fidelibus recipi p ro h ib etu r, inde sequ itu r, u t haereticis earn m i n i s t r a r e p ro hibitum sit, idcirco haeretici sacerdotes p otestatem E ucharistiam adm in istran d i non habent. Quia autem secundum G ratian um h aeretici sacram entalem ordinis potestatem re tin e n t, atque sacram enta ab eis m inistrata- v a l i d a sunt, potestas, quam haeretici non h abent, non sacram entalis est.

Secundum G ratian u m sola g r a t i a ordinatis in h aeresi et ad Ecclesiam redeu n tib u s re cu p erata ad effectum eorum ordinationis-. plene assequendum non sufficit, p e r m i s s i o enim sic recepti ordinis ad m in istran d i ex Ecclesia dependens necessaria est 7.

De hoc etiam ex d i c t o p. c. 97 C. I q. 1 allato patet. G ratianu s enim in principio, et in § 1 eiusdem d i c t i assertiones A ugustini de sacram entis ab haereticis celebratis ratio ne sui validis, sed ta n tu m g ra tia d estitutis, p ra em ittit. Deinceps in § 2 eiusdem d i c t i A ugustino ex sim ilitudine sacram entoru m baptism i et ordinis de potestate sacerdotali consecratione danda haereticis non am itten d a concludenti répugnât, i u s d a n d i baptism um , ius consecrandi E ucharistiam , et largiend i sacros ordines p lu rim u m in ter se d i f~ f e r r i asserens. Hanc autem oppositionem suam M agister exem plo potestatis non sacram entalis sacrificandi et sacros ordines larg ien d i consecratione provenientis sacerdotibus suspensis, degradatis, et.

p e r sym oniacae m an u s p ra u a m inpositionem . H oc a u te m de iffis iretelli- gi'tur, quos nec ex cu sat ig n o ran tia, nee a ttra c tio n is u iolentia, qui a b illis o rd in a n tu r, quois in duibitanter sciunt esse sym oniacos, siue sym o niace siue no n sym oniace o rd in e n tu r ab eis. U t enim N icolaus P a p a distin g u it, alii sym oniace o r d in a n tu r a sym oniacis, alii sym oniace a n o n sym oniacis, alii non sym oniace a sym oniacis.”

6 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 39 C. X X IV q. 1: „Sed istu d A u g u stin i in te llig itu r d ic tu m non p ro p te r sentenciam , cuius po te sta s n u lla est

extra ecclesiam, sed in d ete sta tio n e crim inum , que in h ereticis, sicut. in catholicis, eque su n t punien d a. P o te st ta m e n illu d A u g u stin i (p r i n c. c. 97 C. I q. 1: B ecedentes a fide nec bap tism a, nec b ap tiz a n d i p o te s ta tem am ittuint; v id e su p ra, pag. [26] no ta 15; vide etiam § 1 d i c t i p. c. 37 C. X X IV q. 1, su p ra, pag. 78 re la ta m , et d i c t u m p. c. 45 C. I q. 1 ad iu n ctu m ) de p o te sta te b ap tiza n d i intelligi, non ligandi, a u t soluendi, uel ce te ra sa c ra m e n ta m im istrandi. B aptism a nam q u e siue ab' heretico, siue etiam a laico m in is tra tu m fu e rit, dum m odo in u n ita te ca- th olicae fidei ac cip iatu r, non c a re b it ejjectu. A lia vero sa cram e n ta , u t sacri corporis et san g u in is Dom ini, excom m unicationis uel rec o n ciliatio - nie, si ab h e re tico uel catholico non sacerd o te m iinistrentur, uel n u llu m , u el le ta le m ha'bebunt effectum. U nde et ab hom inibus fid elib u s nulla- tenus sunt recipienda.”

7 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 4 C. I q. 7; vid e su p ra, pag. [59] n o ta 36. — D i c t u m G r a t i a n i p. c. 5 C. I q.. 7: „Nisi rigor disciplinae

q u a n d o q u e re la x e tu r ex ddspensatione m iserico rd iae. M u lto ru m enim crim in a su n t dam pinabilia, que ta m e n ecclesia to lle ra t pro tem p o re, p ro persona, in tu itu p ie ta tis uel necessitatis, siue u tilita tis, et pro eu e n tu rei...”

(6)

[99] De p o te sta te sa c e rd o ta li

15-depositis am itten d ae i l l u s t r a v i t . D enique in § 3 m em orati dicti G ratianus sacram entalem ordinis po testatem eam que i n a -

m i s s i b i l e m nom inibus: potestas distribu end i sacros ordines, o ffic iu m , e t potestas accepta sacramento ten u s vocatam a potestate non sacram en tali eaque a m i s s i b i l i nom inibus: exsecutio po- testatis distribu en di sacros ordines, exsecutio officii, et effectu s po- testatis acceptae sacram ento ten u s appellata distinguit, post haec au tem in § 5 eiusdem dicti ita scribit: ,,Quamuis possit generaliter dici, sacram enta, que apud hereticos non aliter quam in ecclesia Dei celeb ran tu r, u era et ra ta esse qu an tum ad se, falsa uero et ina- n ia qu a ntum ad effectu m , et in his, a quibus m aie tra c ta n tu r, et in illis, a quibus m aie su scip iu n tu r.”

Hisce ig itu r verbis g e n e r a l i s assertio de sacram entis ab haereticis celebratis iisque effectu carentibus introd ucitu r. Haec autem assertio a prioribus enun tiatio nibus specialibus in eodem. dicto relatis diversa est, u t in dican t verba: „Q uam uis possit gene raliter dici”, i. e. alite r atq ue hactenus dictum est.

In toto autem d i c t o p. c. 97 C. I q. 1 posito, nem pe ab ipso eius initio usque ad p ra efa ta verba: „Q uam uis possit g en e raliter dici”, quibus § 5 incipit, de sacram entis ratio ne sui validis, de po testate sacram entali, de exsecutione u t potestate non sacram entali intellecta, e t de g ra tia serm o est.

A ssertio generalis in § 5 eiusdem d i c t i a G ratiano posita a prio ribu s M agistri assertionibus specialibus ration e v a l i d i t a - t i s sacram en torum ab haereticis collatorum non disting uitur. N am que de eorum v alid itate sive in assertionibus specialibus, sive in assertione generali idem dicitur. Sed p ra e fa ta assertio generalis ab assertionibus specialibus etiam ration e potestatis sacram entalis non secernitur. G ratian us enim in § 3 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 allati sacram en talem ordinis p otestatem recedentibus ab Ecclesia re tin e ri asserit, in § 5 autem sacram enta ab haereticis in form a Ecclesiae celebrata ratione sui valida esse affirm at, ex quo procul dubio sequitu r, u t h aeretici sacram entalem ordinis potestatem h a - béant, secus enim sacram enta ab eis celebrata valida esse dici non possint.

In assertionibus tam en s p e c i a l i b u s p ra e te r sacram enta ra tione sui considerata et po testatem sacram entalem , quae sacra m ento ordinis ita cohaeret, u t am itti non possit, de g ra tia sacra m en tali et de exsecutione sacram entalis potestatis ordinis u t pote state non sacram entali in tellecta serm o est.

In assertione vero g e n e r a l i i n § 5 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 positi contenta de sacram entorum tan tu m e f f e c t u agitu r. U t ig itu r in verbo effectus com m unis character assertionis generalis, sic ch a racter specialis isque prio ru m assertionum specialium pro- prius in distincta atque sep arata consideratione gratiae et exsecu- tionis in sensu potestatis non sacram entalis in tellectae consistit.

(7)

Talis significatio assertionis G ra tia n i in § 5 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 positi contentae et su p ra re la tae etiam d i c t o p. c. 45 C. I q. 1 ad iu ncto p ro b a ri potest, ubi legim us: „P atet ergo illu d A ugustini (sacram enta uidelicet C hristi p er hereticos m in istra ta suo non carere e ffe c tu ) non de om nibus in telligi generaliter, sed de sacra- m ento b aptism atis.”

S ecundum G ratian u m ig itu r assertio A ugustini in C. I q. 1 c. 97 re la ta : ,,§ 1... nu lla osten d itu r causa, cur ille, qui ipsum baptism um a m itte re non potest, ius dandi am itte re possit. U tru m que enim sacram en tum est, et quadam consecratione hom ini d a tu r utru m q ue, illu d cum bap tizatu r, illud, cum ordinatur... § 3. Sicut autem in baptism o est quod p er eos d ari possit, sic in ordinatione ius d andi est...” de potestate tan tu m bap'tizandi non armittenda, non vero de p o testate sacerdotali non sacram entali, sive E ucharistiam conse- cran d i sive sacros ordines largiendi, ex consecratione p rov en ienti in tellig en d a est, nam hanc potestatem sacerdotes suspensi, degra- dati, et depositi am ittu n t, u t legim us in § 2 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 positi 8.

Cum ig itu r G ratianus in d i c t o p. c. 45 C. I q. 1 posito et su pra re la to assertionem A ugustini de potestate consecratione danda haereticis non am itten d a de effectu sacram en ti baptism i intelligendam esse affirm et, et in § 2 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 adiun cti sacerdotibus degrad atis facu ltatem baptizandi non am itti, potestatem . vero non sacram en talem aliorum officiorum sacerdotalium m in istra n - dorum , u t E ucharistiam consecrandi vel sacros ordines largiendi, am itti asserat, atq u e controversiam in te r se et A ugustinum ex isten tem p o testatem consecratione dandam haereticis am ittend am vel non am ittendam respicientem in quaestione de effectu sacram enti ordinis exam inet, M agistrum nom ine effectu s sacram enti ordinis etiam potestatem sacerdotalem non sacram entalem eam que am issibilem denotasse concludendum est.

De significatrone nom inis effectus non solum gratiam , verum etiam p otestatem sacerdotalem non sacram entalem significantis ■etiam ex eo eognoscimus quod G ratianus, u t su p ra am m adv ersu m est, de g ra tia disserens earn effectum sacram entorum esse intelligit, de potestate vero non sacram entali in § 3 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 positi scribens eam nom ine exsecutionis potestatis d istribu end i sa cros ordines vel exsecutionis officii vocat, quocum nom ine etiam nom en effectus prom iscue adhibet, eodem modo u t de exsecutione potestatis d istrib u en d i sacros ordines, sic de effectu potestatis acceptae sacram ento tenus disserens. Ex p r o m i s c u o ig itu r no m inis exsecutionis, p otestatem non sacram entalem , u t dem onstra- tu m est, signiifi'cantis, cum nom-inis effectus usu de potestate non sa cram en tali u troque hoc nom ine a G ratiano d eno tata p atet.

(8)

POI] De p o te sta te sacerdotal! 17

S im ilis casus etiam in § 7 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 positi h ab e tu r , ubi leg'imus: „...Sciendum uero est, quod sacram enta hereti- icorum d icu n tu r irrita uel etiam dam pnanda, falsa et inania, non ■quantum ad se, cum sint sancta et uera etiam ab heretico celebrata, sed quia, cum illicite dantibus perfid is sin t ad iudicum , illicite ab -eis aecipientibus non conferunt S p iritu m san ctu m ” ■—■ en e f f e c

t u a sacram en ti m axim e i n s e n s u g r a t i a e sacram entalis ■conceptus.

Q uam enun tiatio nem G ra tia n i haec sequu n tu r: „ Irrita et non xiera d icu ntur, quia quod p ro m ittu n t et conferre cred u n tu r non trib u u n t, et ideo dam pnanda, u t ea dari uel recipi ab hereticis non approbetur sed interdicatur” —• en effectus sacram enti ordinis p o tissim u m i n s e n s u e x s e c u t i o n i s intellectus, i. e. pote sta tis non sacram entalis et am issibilis in ordinis adm inistratione neeessariae.

T alis signifificatio assertionis generalis in § 5 d i c t i p. e. 97 •C. I q. 1 cententae etiam ex com paratione eiusdern assertionis cum .aliis G ra tia n i enu ntiationibus effectum sacram entorum a sim oniacis ■et ceteris haereticis ad m in istrato ru m in C. I a. 1, et effectum sacra m en talis h aereticorum excom m unieandi potestatis, i. e. potestatem :non sacram entalem ligandi et solvendi in C. XXIV q. 1. speciali :modo respicientibus dem onstrari potest.

III. G eneralis assertio Gratiani de effectu sacramentorum cum aliis Magistri enuntiationibus comparata

G eneralem assertionem G ratian i de effectu sacram entorum in § 5 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 adiu ncti contentam et su pra iam T elatam cum aliis M agistri enu ntiatio nibus com parantes m aioris p ersp icu itatis causa etiam num referim us: Quam uis possit generali t e r d.ici, sacram enta, que apud hereticos non aliter quam in eccle- .sia Dei ce leb ran tu r, u era e t ra ta esse quantum ad se, falsa uero et in an ia q u a ntum ad effectu m , et in his, a quibus m aie tra c ta n tu r, ^et in illis, a quibus m aie suscip iu n tu r.”

Quid autem nom ine effectu s hic a G ratiano denotatum sit, im p ri m is en untiation ibus M agistri in C. I q. 1 positis dem onstrandum e s t.

A . D e s p e c i a l i b u s e n u n t i a t i o n i b u s G r a t i a n i d e e f f e c t u s a c r a m e n t o r u m i n C. I q. 1 c o n t e n t i s G ratian u s de sacram entis a sacerdotibus sim oniacis e t ceteris ^haereticis celebratis in d i t o p. c. 29 C. I q. 1 relato agens ea ra tio n e form ae vera, ratione autem effectus inania et falsa esse

(9)

hac de causa asserit, quia caelestem gratiam accendere non p o s- sunt 9.

S ecundum A ugustinum sacram enta instar p u ri fluvii per lapideos- canales ad fertiles areolas p ervenientis coinquinari non possunt e t a sim oniacis celebrata ipsis eorum m inistris in u tilia et perniciosa,, aliis vero u tilia et salubria, ergo etiam ratio ne effectus v era s u n t. G ratianu s autem i n t e r s a c r a m e n t a necessitatis et digni tatis d i s t i n g u e n s sacram enta necessitatis, u t baptism um , poe— n ite n tia p eracta ra ta esse asserit, saeram entum vero dignitatis, i. e.. ordinis, si indigne m in istre tu r, desini affirm at, non tarnen ita, u t veritas ipsius sacram enti m in u atu r, sed u t o fficiu m a d m in istra n d i hoc saeram entum vel loco vel tem pore vel prom otione c e s s e tlft.

Ex his ig itu r p a te t effectum sacram enti ordinis non solum iix g r a t i a et in facultatibus om nibus fidelibus com m unibus, verum , etiam in ipsa a d m i n i s t r a t i o n e officiorum sacerdotaliurc, perm issa vel p rohibita consistere 1]-. Saeram entum enim ordinis non- solum pro culpa, i. e. ratione g ratiae sacram entalis deficientis, sed etiam ration e praero g ativ ae alieuius ex tern ae aliquibus non h ab i— tae, u ti corpore vitiatis, denegatur, quibus tarnen baptism us v e l E uch aristia accipi p e rm ittitu r 12.

C etera enim sacram enta unicuique p ro p ter se d an tu r eorumque- efectus ex statu m orali ea recipientis dependet, saeram entum au tem ordinis non tan tu m p ro p ter se, verum etiam p ro p ter alios datuiv q u ap ro p te r non solum puro corde, verum etiam sine infam ia scan— dalum fidelibus efficienti re cip iatu r necesse est. H om inibus e n im

3 D i c t u m G r a t i a in i p. c. 29 C. I q. 1: „Q uid in bis sim ilitu d in ib u s B. A ug u stin u s n o ta re uoluit, ndsi quia sa c ra m e n ta sym oniacorum (sdcut et c e te ro ru m h ere tico ru m ) lic et sin t u e ra q u a n tu m ad fo rm a m , in a n ia ta rn e n et fa lsa su n t q u a n tu m ad e ffe c tu m , cum non p o ssin t in cordiibus hom inum gigmere uel accendere celestem gratiam ?”

“ D i c t u m G r a t i a n i p. c. 39 C. I q. 1; vid e supra, pag. [23j; n o ta 6.

11 D i c t u m G r a t i a n i p. c .40 C. I q. 1: „Ecce aldquis a p se u d o - episeopis o rd in atu s, si locum suae o rd in atio n is m u ta u e rit, uana est et.

sine i(vana id est sine: A lger. I l l 56) a m m in istra tio n e e rit tali's o rd in a -

tio.” — D i c t u m G r a t i a n i p. c. 41 C. I q. 1: „Ergo aliquis alio> te m p o re ab eo, qui Bonoso sit sim ilis, ord in atu s, cessabit ab a m m in istr a 

tione, que p ro .necessitate illiu s tem p o ris fu it p e rm issa .”

12 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 42 G. I q. 1: „Ecce si clericus u e l ordinatio.ne, uel quolibet sa c ra m e n ta b ere ticis com m unicat, c e ssa n s

a prom otione u ix in suo ord in e p e rse u e ra t. N on est enim de hoc sa o ra -

m ento u t de ceteris; cetera enim u el ad culpas aibluendas d a n tu r, ut. b ap tism u s et pendtentia, uel pro eu!pis no n in ete rn u m , sed ad horam-

negantur, u t eucharistia, que in articu lo m o rtis p e n ite n ti etiam de ne~

fa riis p eccatis co n ced itu r: hoc so lu m n o n solum pro culpa, sed etiam ;

pro in fa m ia in te rd ic itu r, etia m pro in m in u ta m undiciae suae, u el e x tr in -

secae, uel in trin s e c a e p erfec tio n is prerogatiua, u t bigam is, uel u id u a e m a ritis, uel illite ra tis, uel corporis qua-ldtoet p a rte u itiatis d en e g a tu rr quibus tarnen b ap tism u s u el eu c h aristia no n n eg a tu r. P o te st etiam ta ils cun cta sa cram e n ta a d m in istra re , qui i'stud solum non u a le t co n ferre

(10)

[103] De p o te sta te sa ce rd o ta li ₁₉

non solum u t praesint, sed etiam u t prosint, sacerdotium con- fe rtu r 13.

G ratianus s a n c t i t a t e m s a c e r d o t u m c u m e o r u m p r a e l a t i o n e comnexam esse debere asserit, et rationem , cur non sancti aliis p ra e fe ra n tu r, non a g n o sc it14, n ih il ig itu r m irum , quod hanc san ctitatem et praelationem alibi c o m m u n i n o m i n e e f f e c t u s sacram enti ordinis vocat.

S ecundum G ratianum , u t su p ra dictum est, assertio A ugustini de sacram entis ab haereticis m in istratis suo effectu non carentibus ex variis aucto ritatibus eiusdem Doctorfe Ecclesiae a Magisitro educta tan tu m de baptism o, non veroi de om nibus sacram entis g en e raliter inteïlig enda e s t 15, baptism um enim ab haereticis collatum v irtu te sua rem issionem peccatorum conferre ex aliqui'bus auctorita'tibus concludi p o te s t10. Sed G ratianus baptizatos ab haereticis sacram entum quidem baptism i accepisse, v irtu tem autem non consequi asse rit, qui'a sine fide n u llu s eam consequi potest. U nde et C hristus p ro p ter in cred u litatem aliquorum signa facere non p o te r a t17.

Secundum M agistrum assertio A ugustini de aqua per lapideum canalem ad areolas tran sien ti, qua Doctor ille Ecclesiae effectum sacram entorum illu strât, tan tu m ad hos re fe rtu r, qui cum fidei in te g rita te et anim i p u rita te ab haereticis b aptizantiîr 18. A dm ini s t r a t e autem baptism i ita necessaria est, u t etiam a paganis colla- tus ite ra ri non p o s s it19, ergo quilibet p otestatem baptizandi habet. C etera vero sacram en ta ab haereticis m in istra ri non p o ssu n t20.

13 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 43 C. I q. 1; v id e su p ra, pag. [53] n o ta 16.

14 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 44 C. I q. 1; ibidem .

15 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 45 C. I q. 1: „ P a te t ergo illu d A u g u stin i (sac ra m en ta u id elicet C h risti p e r heretico s m in is tra ta suo no n ca- r e r e effectu) non de omnibuis intelH gi generaliter, sed de sa eram e n to b a p tism a tis.” cf. supra, pag. [97] n ta 6.

16 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 47 C. I q. 1: „Ex his ita q u e u e rb is a p p a re t, b ap tism a, quod ab h ere ticis tr ib u itu r, uirtute su a rem issionem co n fe rre p ec ca to ru m .”

17 D i c t u m Gr a t i a n i p. c. 53 C. I q. 1: „Alii (scil. h a e retic i; KN)

formajn in b ap tizan d o se ru a n t. Sed dum ab eis 'b ap tizan tu r, qui in h e- re si u el scism ate eis com m unicant, sacramentum quidem b ap tism i ab eis accipiunt, uirtutem uero non con secu n tu r, quam sine fid e n u llus consequi p o test. U nde de Dom ino dicitu r, quod in p a tria sua n o n p o te ra t fa c e re signum p ro p te r in c re d u lita te m eoirum.”

18 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 57 C. I q. 1: „C eterum , si cum fidei integritate et animi puritate de m a n u h ere tic o ru m aliquis in fo rm a ecclesiae bapti'sm a accep erit, tu n c in p le tu r illu d A ugustini (cf. C. I q. 1 c. 30): 'P e r la p id eu m can alem a q u a tr a n s it ad are o las.’ Et ite ru m : ’S p i- ritu a lis uirtus sacramenti, e tc ’.”

19 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 58 C. I q. 1: „Ecce quando ab h e re tic is b a p tism a cum sua uirtute accip itu r, cuius it am n ec essaria amministratio

est, u t nec etiam a p ag a n is d atu m possit r e ite r a r i.”

20 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 60 (palea) C. I q. 1: „Quod a u te m ce te ra sa c ra m e n ta ab h ere tic is ministrari non possint, te s ta tu r Iero n im u s

(11)

Secundum G ratian um v ita sacerdotum effec tu i E ucharistiae asse- quendo, non vero sacram en ti huius confectioni necessaria est. A ugustinus autem sacerdotem , etiam si m alus sit, tam en pro officio suae dig nitatis g ratiam hom inibus tran sfu n d ere asserit 21.

U t ex his patet, G ratianu s in om nibus enum eratis casibus effec- tu m sacram entorum ra tio n e g r a t i a e sacram entalis et p o t e s t a- t i s n o n s a c r a m e n t a l i s saepe considérât.

In d i c t o p. c. 96 C. I q. 1 posito M agister thesi suae de Sa cram en to ordinis ab haereticis m inistrato eoque e f f e c t u carenti, u t su p ra anim adversum est, ex aucto ritate A nastasii in D. X IX c. 8 re la ta hac de causa o b i c i t, quod iste ordinatos ab haeretico iam dam nato officiis suis rite fu n g i debere d ecrevit 22. In i n s c r i p- t i o n e autem c. 97 C. I q. 1 p ra efa ta e thesi suae M agister ex a u cto ritate A ugustini in c. 97 C. I q. 1 re la ta hanc ob rationem obicit, quod iste p otesta tem consecratione dandam sacerdotibus etiam dam natis non am ittendam esse dixit.

A ssertiones G ratian i de effectu sacram entorum ration e g ra tia e et potestatis non sacram entalis consideratae et sup ra relatae a notione efectus sacram enti ordinis in d i c t o p. c. 97 C. I q. 1 annexo d ata non d ifferu n t. U t enim in p raefatis enuntiationibus, sic in m em orato dicto de g ra tia sacram entorum , de sacram entorum distinctione atque diversa in diversis sacram entis ad m inistran dis potestate necessaria, e t de potestate non sacram en tali etiam nom ine effectus vocata serm o est.

In m em orato enim d i c t o G ratianus a sacram entis, quae nisi p o eniten tia p eracta usurpatoribu s non prosunt, ergo g ratiam non conferunt, sacram entum ordinis hanc ob rationem d i s t i n g u i t , qu ia m inistris indignis, u t suspensis, degradatis, et depositis, non solum g ra tia sacram enti deesse in tellig itu r, verum etiam et potestas non sacram entalis officia sacerdotalia ad m in istran d i a u fertu r, secus ac potestas baptizandi, quae eis re lin q u itu r.

D einde G ratian us p ra efa ta m thesin suam de sacram ento ordinis ab haereticis m inistrato eoque effectu carenti, contra A ugustinum po testatem consecratione dandam haereticis non am itti asserentem

in Aggeo P ro p h e ta (cap. 2).” — D i c t u m G r a t i a n i p. c. 74 C. I q. 1: „C um ergo In n o ce n tiu s solum b ap tism a h e re tic o ru m r a tu m esse p e r- m itta t; cum G reg o riu s sacrileg am uocet consecrationem A rria n o ru m ; cum C ip ria n u s quecu m q u e ab h ere ticis fiu n t ca rn alia , inan ia, et fa lsa iu d ic et; cum Iero n im u s om nia, que ab eis o ffe ru n tu r, co n ta m in a ta in co asp ectu D om ini asserat; cum Leo e x tra ecciesiam nec r a ta esse sa ce r- ddtia, nec u e ra sa crificia te s te tu r: p atet, quod sa c ra m a n ta ecclesiastica p r e te r b ap tism a (ut su p ra d ictu m est) ac(!) h ere ticis ministrari non ■possunt.”

21 D i c t u m G r a t i a n i p, c. 95 (palea) C. I q. 1; vide su p ra , pag. [53—54] n o ta 16.

22 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 96 C. I q. 1. — D i c t u m G r a t i a n i p. c. 7 et p. c. 8 D. X IX .

(12)

[105] De p o te sta te sa ce rd o ta li _21'

dem ontrans, in te r potestatem ordinis sacraraentalem et p otestatem non sacram entalem distinguit, p otestatem non sacram entalem e x c o n s e c r a t i o n e provenientem , u t su p ra dictum est, nom ine exsecutionis vocatam recendentibus ab Ecclesia am itti affirm ans 23.

Quia autem M agister in distinctione sua in te r sacram entalem ordinis potestatem et potestatem non sacram entalem nom ine exse cutionis app ellatam nom ine effectus potestatis sacram entalis cum eodem nom ine exsecutionis p r o m i s c u e u titu r, et quia controversiam in te r se et A ugustinum existentem atque p o testatem sacerdotalem respicientem i n q u a e s t i o n e d e e f f e c t u sacram enti ordinis exam inât, eum u t nom ine exsecutionis, sic nom ine effectus eandem po testatem sacerdotalem non sacram entalem eam - que am issibilem appellasse concludendum est.

Quia deinde, u t ex su p ra dictis patet, G ratian us nom ine effectu s sacram entoru m m ox gratiam , m ox vero potestatem non sacram en talem dénotât, et quia in baptism o ab haereticis collato etsi po- testas baptizandi non au fera tu r, gratia tarnen non datur, in Sacra m ento autem ordinis ab iisdem haereticis collato neque gratia, neque potestas sacerdotalis non sacram entalis datu r, nih il m irum , quod M agister u tram q u e in sacram entis ab haereticis collatis defi- cientem uno c o m m u n i n o m i n e e f f e c t u s sacram entorum in § 5 eiusdem d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 positi gen erali modo com- p re h en d it ita scribens: „Q uam uis possit generaliter dici, sacra- m enta, que apud. hereticos non aliter quam in ecclesia Dei cele- b ra n tu r, uera et ra ta esse qu a ntum ad se, falsa uero et inan ia qu antum ad efectum , et in his, a quibus maie tra c ta n tu r, et in illis, a quibus m aie su scip iu n tu r.”

Obiectioni autem , secundum quam p oeniten tia p eracta effectus ordinationis sim oniace collatae in star baptism i vel E ucharistiae sim oniace receptae integer esse debet, ergo sanctiones co ntra sim o- niacos hanc tan tu m ob ratio nem latae sunt, ne sacram en ta sim o niace d istrib u e re n tu r 2i, G ratianus distinctionem suam in te r sacra m en ta necessitatis et dignitatis su p ra iam peractam rep eten s et privilégia sacram entorum necessitatis legem etiam pro sacram ento ordinis com m unem g en erare non posse asserens re sp o n d e t25.

U t ig itu r ex enuntiationibus G ra tia n i in C. I q 1 positis p atet, M agister nom ine effectus sacram enti ordinis non solum g ratiam , v eru m etiam p otestatem sacerdotalem non sacram entalem déno ta vit.

Quia autem G ratianus, qui nom ine effectus et g ratiam et potes tatem sacerdotalem non sacram entalem appellat, in d i c t o i n- t r o d u c t o r i o C. I quaestionem p rim am in fra a se exam

inan-23 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 97 C. I q. 1; vide supra, pag. [11]. 24 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 98 C. I q. 1; v id e su p ra, pag. [96] n o ta 2. 25 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 106 C. I q. 1; vid e supra, pag. [96] no ta 5.

(13)

dam ita p ra en u n tiat: an sit peccatum em ere sp iritu alia, eam que in d i c t o i n t r o d u c t o r i o q. l u t thesin p robandam ita ponit: ,,Quod autem sp iritu alia em ere peccatum sit, p ro b a tu r m ultorum au c to rita tib u s”, inde seq uitu r, u t i n c u n c t a Q u a e s t i o n e p r i m a C a u s a e p r i m a e M agister problem a d e e f f e c t u s a c r a m e n t o r u m i n s e n s u sive g r a t i a e sive p o- t e s t a t i s s a c e r d o t a l i s n o n s a c r a m e n t a l i s in tel- lecto, i. e. ratio ne m orali eaque iuridica (nam prohibitio sacram enta ad m in istran d i saepe cum culpa m orali connectitur), non vero stricte sacram entali, exam inet.

Quia deinde G ratianus sacram enta ab haereticis m in istra ta ra tione sui valida, et ta n tu m ratio ne eorundem effectus invalida, atqu e sacram entalem ordinis potestatem inam issibilem esse saepe afirm at, necnon i n c u n c t a Q u a e s t i o n e p r i m a C a u s a e p r i m a e de effectu sacram entorum disserit, o m n e s a u c t o r i t a t u m s a n c t i o n e s , etiam illas severissim as, in simoniacos v el haereticos latas, ut: sacerdos non e s t 26; sacerdotii honore sp o lie tu r 27; benedictio illi in m aledictionem con vertitur 28; se noverit anathem atis approbrio condem natum ; suscepto honoris gradu p riv e tu r ; honoris sui amissione m ulctetu r 29; n ih il ex hac or- dinatione vel prom otione, quae est per negotiationem facta, profi- ciat, sed sit alienus a dignitate vel sollicitudine, quam pecuniis acq u isivit; proprio gradu décidât 30; alienus a sacerdotio s i t 31; acquisita prorsus dignitate careat 32; qui studet donum Dei pretio mercari, in sacro ordine nulla ratione de cetero perm anere aut re- vocari posse dubium non est 33; sacerdotes esse non p o s s u n t34; dici- m us ab haereticis ordinatos vu ln era tu m per illam m anus im positio- n e m habere caput; asseritur eum , qui honorem am isit, honorem dare non posse, nec illu m aliquid accepisse, quia nihil in dante erat, quod ille posset a cc ip e re3ä; nam et vicesim us nonus canon sanctorum Apostolorum , et A ctus eorundem , et tertiu s et quartus liber Regnorum , alienum om nino a sacerdotio pron un tia nt eum , qui aliquando dederit vel acceperit pecuniam in aliquo tem pore, sive ante m anus im positionem , sive post im p o sitio n e m 36; anathem a sit

26 C. I q. 1 c. 2; Greg, P a p a e epist, 106 ao 599 scripta. 27 C. I q. 1 c. 3; canonis huius fons re p e rtu s non est. 28 C. I q. 1 c. 4; G reg. P ap a e epist. 106 ao 599 sc rip ta. 29 C. I q. 1 c. 7; can 3 conc. T olet. ViIII ao 653 habiti. 30 C. I q. 1 c. 8; can. 2 conc. C halced. ao 451 habiti. 31 C. I q. 1 c. 9; B asilii eppi -(+379) epi'st. ad suffraganeos. 32 C. I q. 1 c. 10; can. 1 conc. L ater. I ao 1123 habiti.

33 C. I q. 1 c. 11; epist. T arasii, quae in te g ra legi-tur in te r ac ta (VI.) conc. Nie. XI ao 787 habiti. Sed G ra tia n u s hoc loco A lgerum secutus est. 34 C. I q. 1 c. 12; fons huius capitis epist. ad M ediolanenses est, quam P asc h ali I supposuit W ido m usicus q uidam (fortassis G uido A re tin u s C a m aldulensis m onachus).

-35 C. I q. 1 c. 18; epist. Innoc. I a d eppos M aced, c. a. 415 scripta. 33 C. I q. 1 c. 21; T arasii Com stantinop, eppi epist. ao 787 scripta.

(14)

1107] De po ten tate sa ce rd o ta li 23

<d a n ti et a c c ip ie n ti37; vana habenda est ordinatio talis 38; ordinatio- n is tam en ius ulterius non h a b e b u n t39; nec rata sunt sacerdotia, •nec vera sacrificia 40; constat Eucharistiam fieri apud illos (haere- îicos; KN) om nino non posse; haereticus sacerdotium adm inistrai p r o fa n u s ; om nia quaecum que faciun t haeretici, carnalia sunt, ina- nia et falsa *i; extra catholicam Ecclesiam non est locus veri sacri- fic ii 42; periciulum. subeant proprii honoris 43; deponatur 44; a proprio g ra d u décidant; ab officio male accepto rem oveantur 4S; consecra- tio n e m om nino irritam esse decernim us 48; dam nationis sententiam su b ea n t; p rivatu s propria dignitate persistât i7; dam nam us ac de- ponendos apostolica auctoritate sancim us 48; ordinationes falsas esse diiudicam us 49; officii sui periculum subeat 50; et his sim iles t a n  t u m d e e f f e c t u s a c r a m e n t o r u m a n a i s s o gratiam

v e l potestatem sacerdotalem non sacram entalem dénotant! p ronun- tia ta s esse neque valid itatem sacram entorum in se ipsis considera- to ru m et in form a Ecclesiae a sim oniacis vel haereticis coilatorum «offendere M agistrum tenuisse procul dubio concludendum est. Haec Jiaud p arvi m om enti conclusio aliis etiam argum entis et rationibus in f r a prob ab itu r.

Ex rég u la tam en de praefatis sanctionibus v alid itatem sacram an- to ru m in se ipsis consideratorum non m inuentibus r e m i s s i o p e c c a t o r u m e x c i p i t u r , quae, si ab haereticis m in istretu r, ■quamvis sacram en tali ordinis potestate polleant, etiam ratio ne Ipsiu s sacram enti p ro p ter specialem potestatis ligandi vel solvendi indolem , de qua su pra serm o erat, invalida est. Q uapropter et sanctiones rem issionem peccatorum a sacerdotibus haereticis m inistra- ia m respicientes tan tu m in paucissim is au ctoritatibu s C. I q. 1, ut I n c. 39, contentae in hoc sensu intelligendae sunt.

37 C. I q. 1 c. 22; can. 3 conc. B rac aren . II ao 572 habiti. s8 C. I q. c. 40; Leonis I epist. 167 ao 458 a u t ao 459 scripta.

39 C. I q, 1 c. 43; epist. de chorepiscopis, quam Leo.ni I a n te te m p o ra !Pseudoisidori su p p o sitam esse constat.

40 C. I q» 1 c. 68; Leonis I epist. 80 ao 451 scripta.

41 C. I q. 1 c. 70; sanctiones in cap ite hoc r e la ta e ex v a riis C y p ria n i (spistolis et ex conc,. C arth ag , ao 256 h abito d esu m p tae sunt.

42 C. I q. 1 c. 71; c. 15 lib. S e n te n tia ru m P ro sp e r! A q u ita n i ( + c.a. 455). 43 C. I q. 99; G elasii P a p a e epist. ao 494 scripta.

44 C. I q. 1 c. 100; can. 23 sinodi Q u in ise x ta e ao 692 h ab itae .

45 C. I q. 1 c. 107; ex N icolai ill epist.. qua conc. ao 1059 h ab itu m re fe rt. G r a tia n u s ta m e n m agis senisum .retulit qu am v erb a,

46 C. I q. 1 c. 108; cap. 3 et cap. 4 conc. P la c e n tin i ao 1095 sub U rbano I I habiti.

47 C. I q. 1 c. 109; cf. su p ra, n o ta 45. 48 C. I q. 1 c. 110; cf. su p ra, no ta 45.

49 C. I q. 1 c. 1.13; G reg. V II in sinodo ao 1078 H om ae h ab ita, cap. 5. CL I q. 1 c. 124; ibidem , cap. 9.

(15)

B. D e s p e c i a l i b u s e n u n t i a t i o n i b u s G r a t i a n i d e e f f e c t u s a c r a m e n t o r u m i n C. XXIV q. 1. c o n t e n t i s .

Ad rem no stram quod attin et, peculiarem atten tio n em q. 1'. C. XXIV m eretu r, in qua G ratianus de haereticorum lig and i et. solvendi potestate disserit. Et sic in d i c t o i n t r o d u c t o r i o ' C. XXIV M agister Q u a e s t i o n e m p r i m a m in fra a se tra c - tandam indicat verbis his: an haereticus aliquos officio p riv a re vel. sen ten tia n o tare possit, atque in eadem Q u a e s t i o n e h a e r e ti- cum nem inem deponere au t excom m unicare posse sl, et ex com m u- nicatum alios excom m unicare non posse 52 ex eo prob at, quod, qui: S piritu m Sanctum , quem nem o nisi in Ecclesia accipit, non habet,, peccata ten ere vel re m itte re non potest ä3.

E x variis enu ntiation ib us G ra tia n i rem issionem peccatorum , q u ia ad am bitum potestatis ligandi vel solvendi p ertin en tem , ab h a e re - ticis m in istra ta m etiam ratione ipsius sacram enti invalidam esse- supra concludim us. Quia tarnen M agister p otestatem ligan di e t solvendi haereticis adem ptam argum ento S piritu s Sancti extra. Ecclesiam neque accipiendi, neque operantis probat, baptismus-. au’tem vel ordo ab haereticis coillati, in qui'bus S p iritu s Sancti g ra tia sim iliter non accipitur, ratione ipsius sacram enti validi esse- a G ratiano agnoscuntur, ex eo consequitur, u t in validitas sacram en - talis rem isssionis peccatorum ab haereticis m in istra ta e r a t i o n e - d e f e c t i o n i s p o t e s t a t i s n o n s a c r a m e n t a l i s , non. vero ratio ne potestatis sacram entalis, quae inam issibilis est, e f fi- ciatur.

Hoc etiam ex eo patet, quod G ratian us de h aeretico rum excom - m unicandi potestate disserens eam in s a c r a m e n t a l e m ordinis-. potestatem , quam recedentibus a fide non am itti asserit, et potesta tem n o n s a c r a m e n t a l e m d is tin g u it54, quam nom ine exsecutionis potestatis officii, vel adm inistrationis nom ine, u t supra, dem onstratum est, appellat.

Q uia ig itu r G ratian us de h aeretico ru m excom m unicandi potes ta te disserens tan tu m potestatem excom m unicandi non sacram en talem haereticis am ittendam esse tenet, e t quia id, quod in am b itu excom m unicandi vel reconciliandi seu ligandi vel solvendi seu iu d i- candi haereticis non h ab e tu r, m ox exsecutionem , po testatem non. sacram entalem significantem , m ox vero effec tu m sacram enti o rd i- nis vocat ss, eum nom ine effectus etiam po testatem ligandi vel sol—

51 D i c t u m i n t r o d u c t o r i u m q. 1 C. X X IV ; vide supra, pag. [761, not a 50.

52 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 3 C. X X IV q. 1; vide supra, pag. [76]., 53 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 4 C. X X IV q. 1; vid e su p ra, pag. [76—77].

54 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 37 C. X X IV q. 1; v id e supra, pag. [78]^ pag. [78].

55 In § 1 d i c t i G r a t i a n i p. c. 37 C. X X IV q. 1 re la ti; vide s u p r a v pag. [78].

(16)

[109] De p o te sta te sa ce rd o ta li 2 5 ;

vendi non sacram entalem et am issibilem denotasse concludendum est.

U t ex his patet, in en u ntiationibu s G ratian i sive in C. I q. 1 sive in C. XXIV q. 1 contentis et su p ra re la tis d i v e r s u s singulorum . sacram entorum effectus, sive ad g ratiam sive ad potestatem non sacram entalem quod attin et, consideratur, in assertione vero in. § 5 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 positi de effectu om nium sacram ento ru m distinctione in te r g ra tia m et potestatem non sacram entalem p raeterm issa g e n e r a l i m o d o serm o est.

E t licet haec generalis assertio G ratian i de sacram entis h a e re ti- corum secundum form am Ecclesiae celebratis in se validis, ration e vero sui effectus invalidis, in § 5 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 annexi.. posita sit, assertiones vero, in quibus de singulorum sacram entorum effectu in p artic u la ri serm o est, sive in C. I a. 1 sive in C. XXIV q. 1 sparsae re p e ria n tu r, nihilom inus tarnen o m n e s e a s m e - m o r a t a a s s e r t i o n e g e n e r a l i i n § 5 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 positi logice c o m p r e h e n s a s esse in telligend um est.

D i s t i n c t i o ig itu r in te r sacram enta necessitatis et dignitatis, d i s t i n c t i o in te r potestatem sacram entalem et non sacram en talem eam que autem ration e eius fundam enti alio modo ab A ugustino, alio vero a G ratiano intellectam , sim iliter d i s t i n c t i o effectus sacram enti ordinis in g ratiam sacram entalem e t potesta tem non sacram entalem im plicite peracta, necnon p e c u l i a r i s i n d o l e s sacram enti p o e n i t e n t i a e am b itu iudicandi com- p reh en si e t g e n e r a l i s a s s e r t i o n i s G ratiani in m em orato § 5 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 re la tae e t m u l t a r u m a l i a r u m a s s e r t i o n u m M a g i s t r i s p e c i a l i . u m sive in q. 1. C. I sive in C. XXIV contentarum , atque sup ra descriptarum , f u n d a - m e n t u m e t e x p l i c a t i o e s t , q u ap ro p ter om nibus iisdem assertionibus recte in terp re tan d is i n s t a r r e g u l a e e t p r i n - c i p i i cuiusdam com m unis applicari debet.

U t ig itu r s a n c t i o n e s in auctoritatib us C. I q. 1 in sim oniacos vel haereticos cetera sacram enta m inistrantes latae, de quibus supra serm o e r a t 56, sic et e x p r e s s i o n e s G r a t i a n i d e p o t e s t a t e l i g a n d i vel solvendi seu excom m unicandi vel reconciliandi seu iudicandi in auctoritatib us D ecreti fu n d atae et p a rite r supra re la tae 57, ut: aliguis ab haeretico deponi aut excom - m unicari non potest; antiqua excom m unicatione dam natus alias dam nare non potest; excom m unicatus alias excom m unicare non valet; haereticus n em in e m dam nare potuit; prostratus deicere q uem quam non potest; is, qui S p iritu m S anctum , qui intra

Eccle-56 Vide supra, pag. [105].

57 In d i c t o nem pe i n t r o d u c t o i r i o q. 1 C. X X IV , in d i c t i s p. c. 3, p. c. 4, p. c. 37 C. X X IV q. 1 (vide su p ra, pag. [76—78], et in., d i c t o p. c. 39 eiusdem C ausae et Q uaestionis; v id e su p ra, pag. [97] nota 6.

(17)

siam est, non habet, peccata teuere vel rem ittere non potest; ii, qui .extra Ecclesiam sunt, nec ligare, nec solvere possunt, nec reconci- liando ecclesiasticae com m unioni reddere, nec excom m unicando eius societate privare; is, qui ab u nitate Ecclesiae, quae per P etru m in t eilig it ur, alienus est, exsecrare non potest, consecrare non valet, excom m unicationis vel reconciliationis potestatem non habet; Me, .qui ab integritate fid ei catholicae recedit, m aledicendi vel bene- dicendi potestatem m in im e habet, catholcum nam que, utpote su- periorem se, m aledicere non valet, in alienum a fide, ta m q ua m in sibi aequalem , sententia m ferre non potest; haeretici, schism atici et excom m unicati ligandi vel solvendi po testatem non habent; hae- reticus nec deicere aliquem nec dam nare v a le t; de adm inistratione sacerdotibus suspensis interdicta; virtus sacram enti extra Ecclesiam n u lli confertur; de sententia iniqua pondéré carenti; catholicus sen- ten tia haeretici m in im e tenetu r; haereticus oris gladio catholicum ferire non potest, pondus enim auctoritatis ecclesiasticae habere non potest; et de apotestate ligandi a u t solvendi vel cetera sacramenta, praeter baptism um , m inistra ndi haereticis non habita, n o n n i s i d e p o t e s t a t e n o n s a c r a m e n t a l i haereticis abiudicata intelligen dae sunt.

S i m i l i m o d o e t i a m s a n c t i o n e s a u c t o r i t a t u m D e c r e t i in eadem m ateria latas, quibus p raefatae assertiones ‘G ra tia n i fu n d a n tu r, a M agistro i n t e l l e c t a s e s s e conclu-

dendum est.

In te r sanctiones tarnen C. I q. 1. sup ra re la tas et m em oratas assertiones G ra tia n i in C. XXIV q. 1 positas sim ilibus sanctionibus D ecreti fu nd atas haec d iffe ren tia est, quod, licet in utro qu e casu de potestate sacerdotali non sacram entali atque de sacerdotibus si- m oniacis, schism atieis, et haereticis sacram en tali ordinis potestate pollentibus agatur, i n a m b i t u tam en potestatis ligandi vel sol vendi seu i u d i c a n d i p ro p ter solam potestatis non sacram entalis defectionem actus etiam ratio n e sacram en ti i n v a l i d u s esse deno tatu r, u t rem issio peccatorum , sanctionibus vero in aliorum .sacram entorum illicitam adm inistrationem latis sacram entalis vali-

ditas actus non afficitur.

P ostquam G ratian u m in d i c t o p. c. 39 C. XXIV q. 1. posito assertionem A ugustini de sanction© rem otionis a clericatu vel de g ra d a tio n s e x tra Ecclesiam im posita in iisdem clericis in Ecclesia recipiendis tan tu m ration e crim inis commissi detestandi, non vero ra tio n e potestatis non sacram entalis iudicandi quasi e x tra Ecclesiam agnitae, in telligendam esse explicavit, haec addit: „Potest tam en illud A ugustini de potestate baptizan di intelligi, non ligandi, au t soluendi, uel cetera sacram enta m in istran d i.” S en ten tia autem A ugustini a G ratiano heic provocata in § 1 d i c t i p. c. 37 >C. XXIV q. 1. positi u t obiectio thesi M agistri itro du cta ita re fe rtu r:

(18)

1111] De p o te sta te sace rd o ta li 27

.„Recedentes a fide nec baptism a, nec b aptizandi potestatem .am ittunt.” 38

U t su p ra dictum est, M agister hanc assertionem A ugustini quaestio n i de potestate excom m unicandi in d i c t o p. c. 37 C. XXIV q. 1 p ertractan d a e a c c o m m o d a v i t , et dilem m ati, u tru m re- ■cedentes a fide potestatem excom m unicandi retin ean t, an am ittan t, ope distinctionis in ter elem entum sacram entale e t inam issibile no m ine potestatis officii, et elem entum am issibile, ergo non sacram en ta le nom inibus exsecutionis, adm inistrationis, v irtu tis sacram enti ordinis, auctoritatis ecclesiasticae, e t potestatis, prom iscue adhibitis vocatum, respondens, in eodem dicto quaestionem solvit.

In d i c t o autem p. c. 39 c. XXIV q. 1. posito G ratianu s p raefa- tam A ugustini assertionem de potestate consecratione danda sacerdotibus haereticis non am itten d a ta n tu m de potestate baptizandi, n o n vero de potestate ligandi vel solvendi, au t cetera sacram enta m in istra n d i intelligendam esse affirm at, hoc modo cunctae obiectio n i ex au cto ritate A ugustini form atae respondens.

Quod autem in assertione M agistri: „Potest tam en illud A ugustini de potestate baptizandi intelligi, non ligandi au t soluendi, uel cetera sac ra m e n ta m in istra n d i” in d i c t o p. c. 39 C. XXIV q. 1 annexo re la ta etiam d e p o t e s t a t e sacerdotali n o n s a c r a m e n t a 1 i n o m i n e e f f e c t u s v o c a t a agatur, ex his verbis eiusdem dicti enodari potest: „B aptism a nam que siue ab heretico, siue etiam a laico m in istra tu m fu erit, dum m odo in u n itate catho- licae fidei accipiatur, non careb it effectu. Alia uero sacram enta, u t saeri corporis et sanguinis Domini, excom m unicationis uel recon- ciliationis, si ab heretico uel catholico non sacerdote m in istren tu r, uel n ullu m , uel letalem habebunt effectum . Unde et ab hom inibus fidelibu s n u llaten u s su n t recipienda.”

U t patet, tex tu s heic allatus d u a b u s p a r t i b u s constat. I n prim a earu m de baptism o, in secunda vero de E ucharistiae et ■excommunicationis vel reconciliationis ad m inistration e agitur. D einde in u traq u e allati frag m en ti p arte de haereticis et de laicis vel de catholicis non sacerdotibus serm o est. His autem verbis sacerdotes haereticos et laicos sive catholicos sive haereticos appel- latos esse ita d em onstrari potest.

In laud atis verbis: „Potest tam en illud A ugustini (quod scilicet recedentes a fide nec baptism um , nec baptizandi potestatem am it tu n t) de po testate baptizandi intelligi, non ligandi, a u t soluendi, •uel cetera sacram enta m in istra n d i” s o 1 u t i o problem atis iam longius p erscru tati iteru m indicatur et intro du citur, quae in u tra que p ra efa ti frag m en ti p a rte o p e d i s t i n c t i o n i s in te r sa cram en ta et distinctionis in te r diversos hom ines eadem sacram enta m in istran tes explicatur. E x eo autem , quod in m em oratae solutionis

(19)

introductione de potestate sive ligandi vel solvendi sive cetera s a - cram enta, ergo et E ucharistiam , m in istran d i haereticis am itten da agitur, sequitur, u t etiam in ipsa solutionis explicatione in utraque- p ra e fa ti frag m en ti p arte contenta de eadem potestate am ittenda. serm o sit. Quia autem cuncta opinione G ratian i d iligenter pensata. laici nullam potestatem sacram enta, p ra e te r baptism um , m in istran d i habent, q u ap ro p ter nec eam am itte re possunt, M agister vero senten tiae A ugustini supra re la tae ra tio n e potestatis am itten dae oppo- n it, inde efficitur, u t in u tra q u e sup ra allati fragm enti p arte non solum de 1 a i c i s, verum etiam de s a c e r d o t i b u s haereticis. co ngruen ter cum sen ten tia G ra tia n i in § 1 d i e t i p. c. 37 C. XXIV q. 1 positi m anifestata, re v era potestatem non sacram entalem . am itten tib u s agatur.

Haec conclusio etiam. ipsa u triu squ e p ra e fa ti frag m en ti s t r u c t u r a confirm ari potest. N am que u t nom ina h a e r e tic i in p rim a atque secunda perte, sic nom en la ic i in prim a, et nom en c a th o lic ï

n o n s a c e r d o tis in secunda p arte eiusdem tex tu s adhibitum nom ina

co rrelativ a sunt. Ex eo autem efficitur, u t nom ine h aeretici sacerdos haereticus, nom ine vero laici et catholici non sacerdotis laicus. denotatus sit, secus enim cuncta distinctio in te r haereticos et laicos prorsus inutilis et p erperam intro d u cta esset.

Ex hoc autem sequitur, u t verbis v e l n u l l u m v e l le ta le m h a b e 

b u n t e f f e c t u m duplex sacram ento ru m effectus vel huius e f f e c t u s

d u p l e x g e n u s , aliud nem pe sacerdotes haereticos respiciens seu speciali modo sum ptum seu stricte intellectum , aliud vero ad laicos sive catholicos sive haereticos quaevis sacram enta, excepto baptism o, m in istran tes spectans idque generali modo seu lato sensu, consideratm m in casu denotetur.

D ifferentia ig itu r in te r sacerdotes haereticos et laicos sive catho licos sive haereticos in u traq u e p ra e fa ti frag m en ti p arte assignata. admissa, ad s a c e r d o t e s haereticos quod attin et, verbis v e l

n u l l u m v e l le ta le m h a b e b u n t e f f e c t u m tan tu m g ratiam et potesta

tem non sacram entalem , i. e. effectum speciali seu stricto sensu, sum ptum , cuius defectio sacram entorum adm inistrationem , sola p o enitentia suas p repriasque ob rationes sup ra expositas excepta,, tan tu m i l l i c i t a m , non vero invalidam efficit, d enotatum esse adm ittend um quoque est.

Etsi enim eiusm odi sacerdotes sine potestate non sacram en tali E ucharistiam conficere praesum entes dam nationem m ere an tu r, neque g ra tia ex tali consecratione accipiatur, nihilom inus tam en sacram en tum ratione sui valide conficitur, nam secundum G ra tia - num sacram enta in form a Ecclesiae a sacerdotibus haereticis cele- b ra ta valida sunt.

Huic conclusioni neque ex eo obici possit, quod effectus adm ini stratio n em sacram entorum a sacerdotibus haereticis p eractam ta n tum illicitam efficiens n u llu s in casu vocatur. N am que sim ilem

(20)

[113] De p o te sta te sacerdotal! 29

■assertionem G ratiani, nem pe de nu lla potestate sacrificandi sacer- doti suspenso vel degradato relicta in § 2 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 positi re la tam ta n tu m de potestate non sacram entali non h abita intelligendam esse su pra dem onstravim us.

Ad 1 a i c o s vero sive catholicos sive haereticos quod attin et, iisdem verbis v e l n u l l u m v e l le ta le m h a b e b u n t e f f e c t u m de sacra- m en torum adm inistratione, baptism o tan tu m excepto cuius in casu necessitatis in fo rm a Ecclesiae conferendi facultas nulli abiudicatur, ab eisdem facta edictis eiusm odi sacrarnentorum adm inistrationem non solum illicitam , sed etiam i n v a l i d a m et prorsus nu llam denotatam esse intelligendum . est. Non est ig itu r dubium , quin de efectu g en erali seil late sum pto in casu agatur.

In p ra efa ta ig itu r expressione v e l n u l l u m v e l le ta le m h a b e b u n t

e f f e c t u m verbo n u llu s sacrarnentorum adm i.nistratio, excepta poe-

n ite n tia , a sacerdotibus haereticis peracta tan tu m illicita, sacram entorum vero adm inistratio, excepto baptism o, a laicis sive catholicis .sive haereticis facta non solum illicita, verum etiam invalida assignatur, verbo autem le ta lis ipsius delicti praem ium , i. e. dam na- tio denotata est. V erba ergo n u llu s et le ta lis effectum sacram ento-

T u m ad m inistrandorum qualifie an tia ta n tu m ratione culpae, i. e. depen d en ter ex eo, u tru m sacram enta ita m inistrantes delicti a se commissi conscii, an ignari sint, non vero ra tio n e adm inistrationis au t Jicitae a u t inv alidae in te r se d ifferunt, nam qui delicti sui conscii sunt, in utroque casu dam nationem m eren tu r. V erbum au tem n u llu s duplicem significationem habet, nam que, u t ex supra dictis patet, sacrarnentorum adm inistrationem a sacerdotibus h a e re ticis i l l i c i t e , eandem vero ad m inistratio nem a laicis sive catho licis sive haereticis prorsus i n v a l i d e factam dénotât.

Hac tam en duplici nom inis effectus significatione in terim tan tu m g ra tia m et potestatem non sacram entalem denotanti, in terd u m vero p ra e te r eas ipsam etiam valid itatem sacrarnentorum respicienti, conclusiones de nom ine effectus sacrarnentorum tan tu m ad gratiam et potestatem non sacram entalem denotandam a G ratiano saepe adhibito su p ra a nobis eductae m inim e in firm an tu r.

E tenim cum nom inis e ffe c tu s duplici significatione eodem modo re s se h ab e t atque cum verbo a d m in is tr a r e , quod in terd u m p o testa tem sacerdotalem non sacram entalem , in terd u m vero potestatem sacram entalem significare su pra dem onstravim us, atque ex hoc de •eodem verbo tan tu m potestatem non sacram entalem a potestate sacram en tali a G ratiano saepe distinctam non significanti concludi non posse ostendim us.

Sed G ratian us etiam de hoc effectus genere speciali in terim g e- n e r a l e s s e n t e n t i a s p rofert, u t in prim a p arte § 5 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 vel in p rim a p a rte d i c t i p. c. 39 C. XXIV q. 1 positi et paulo supra relati, ubi de om nibus sacram entis una sim ul consideratis agit, in terd u m vero potestate sacerdotali m o d o

(21)

s p e c i a l i disserit, u t in § 3 d i c t i p. c. 97 C. I q 1 vel in § 1 d i c t i p. c. 37 C. XXIV q. 1 allati, ubi hanc po testatem effectum sacram en ti ordinis speciali modo sum ptum esse ten et atque a s a - c r a m e n t a l i o r d i n i s p o t e s t a t e d i s t i n g u i t . M a- g istru m ig itu r in prim o casu de effectu sacram entorum l a t e s u m p t o seu om nibus sacram entis accom m odate, in secundo vero- casu de effectu sacram enti ordinis s t r i c t e i n t e l l e c t o e t nonnisi g ratiam et potestatem non sacram entalem respicienti, u tro - que autem hoc effectu ab effectu sacram entorum g e n e r a l i s s i m o m o d o considerate, i. e. p ra e te r fructuosam et licitam etiam. valM am sacram entorum adm dnistrationem significainti, distin eto disserere concludendum est.

G ra tia n i autem enu ntiation es sive générales sive spéciales q u a e - cum que aliis eius enuntiationibus quibusvis non perm iscendae, sed ex his M agistri enuntiatio nibu s specialibus diiudicandae sunt, in, quibus quaestionum d i s t i n c t i o n e s , s o l u t i o n e s , e t s o - l u t i o n u m e x p l i c a t i o n e s i n s t a r p r i n c i p i i v e l r e g u l a e c u i u s d a m c o m m u n i s d antu r. Eiusm odi p rin ci pium et ré g u la in c u n c t a Q u a e s t i o n e 1 C a u s a e I et in c u n c t a Q u a e s t i o n e 1 C a u s a e XXIV recte in te lli- genda in § 3 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 et in § 1 d i c t i p. c. 37 C. XXIV q. 1 a G ratiano posita est. Ex hac ig itu r ré g u la etiam recta in terp re tatio dependet s a n c t i o n u m , quae sive in au cto- rita tib u s D ecreti con tinen tu r sive a G ratiano re fe ru n tu r, atq ue ad - m odum divers,arm et intellectu saepe diffiei'lem form am prae se fe ru n t.

Quae cum ita sint, de e f f e c t u sacram entorum , u t ita dicam , v a g o, i. e. uno eodem que ex voluntate Ecclesiae in terd u m ipsam valid itatem sacram entorum , in terd u m vero tan tu m g ratiam et po testatem sacerdotalem non sacram entalem significant! eoque in. quovis em im erato casu deficienti exipsa eadem volu ntate Ecclesiae- diversas ob causas iteru m restituendo, u t quidam au tu m ant, ex textibus G ratian i in D ecreto contentis concludi non potest. TalŁ enim effectus notdoni ipsa d i s t i n c t i o in ter v eritatem vel v ali d itatem sacram entorum et eorum effectum solum modo g ratiam et. potestatem non sacram entalem com prehendentem m ultoties a G ra tiano expresse facta atq ue c o n s t a n s M a g i s t r i o p i n i o de sacram entis a quibusvis sacerdotibus in form a Ecclesiae sem p er valide celebratis, idcirco ta n tu m ex sacram en tali ordinis p o testate num q uam am itten d a depentibus quam m axim e obstant.

Q uia autem in Q u a e s t i o n e p r i m a C a u s a e v i c e s i- m a e q u a r t a e G ratian us problem a de h aeretico ru m lig an d i et solvendi potestate solvens etiam de baptism i collatione et de- E ucharistiae consecratione disserit, de quibus in Q u a e s t i o n e p r i m a C a u s a e p r i m a e ratione potestatis sacerdotalis h a b ita iam ex professe serm o erat, etiam assertionem in d i c t o p. c_