K s. WŁADYSŁAW KARASIEWICZ
PAWEŁ Z PRZEMANKOWA BISK UP KRAKOWSKI 1266— 1292
W STĘP
D zia ła ln o ść b isk u p a k r a k o w sk ie g o P aw ła z P rzem a n k o w a w y w o ła ła w cią g u w ie k ó w , p o c z ą w s z y od re la c ji roczn ik arsk ich aż do D łu gosza, sp rzeczn e są d y ł , k tó r y ch u zg o d n ie n ie lu b w y ja ś n ie n ie n ie n a stą p iło d o c z a só w n a jn o w sz y c h . Pod w p ły w e m D ł u g o s z a H isto rii i Ż y w o tó w b is k u p ó w k r a k o w s k ic h , p an u je d ziś o n im sąd u jem n y.
A le k sa n d e r P r z e ź d z i e c k i 2, k tó r y sp o w o d o w a n y o d k r y cie m k ilk u d o k u m e n tó w i p od w p ły w e m D łu g o sza Ż y w o tó w b is k u p ó w k r a k o w s k ic h , n a p isa ł p ier w szą m o n o g ra fię o P a w le z P rzem ank ow a w 1851 r., p rzy jm o w a ł b e z k r y ty c z n ie w s z y s tk ie p rzez D łu g o sza zebrane w ia d o m o śc i, sp o d z iew a ją c się , ż e tak, jak s z e r e g w ia d o m o ści p rzek a za n y ch p rzez D łu g o sza z n a le zio n o w d a w n y ch , w ó w czas o d k r y ty c h roczn ik ach , ta k ż e d a lsze p od an e p rzez n ie g o fak ty ok ażą s ię p raw d ziw e. O p ierając s ię w ię c p rzed e w sz y s tk im na D łu goszu , w y p o w ia d a A . P rzeźd zieck i ta k i sw ój sąd : „ N ie c n y m b y ł jak o c z ło w ie k i jak o k ap łan P a w eł z P rzem ank ow a. J a k o pan kra
k o w sk i p rzed łu żał ty lk o sz e r e g p o tę ż n y c h i d u m nych m ożn ow ład - ców , k tórzy, z a c z ą w sz y od S ie c ie c h a i Skarbim ira a k o ń c zą c na W in ce n ty m z Szam otuł, tr z ę śli p o w a g ą k sią ż ę c ą i u g in a li ją pod jarzm o b aron ów " . J ed y n ą d od atn ią stron ę u n ie g o o d k r y w a w tym , Że jak o m o żn o w ła d ca m iał „b arw ę narodow ą", trzym ając s ię stron n ictw a k sią żą t k ra jo w y c h , g d y w o b o zie p rze ciw n y m b y li n ie m ie c c y 1 R ocznik k apitu ln y (MPH, II s. 808 n.), Rocznik T raski (MPH, II, s. 842— 49), R ocznik św ię to k rzy sk i (MPH, III, s. 75 n.) K atalog bisku pów krakow skich (MPH, III, s. 363 n.), R ocznik m ałopol. (MPH, III, s. 171 n.), R ocznik fran ciszkań ski (MPH, III, s. 50 n.), K ron ika Boguchwała i G o- dysław a Paska (MPH, II, s. 592), D ł u g o s z , H ist. P ol. t. II, 1. VII, s. 399 n., D ł u g o s z , o. c. t. I., s. 404— 406.
2 A. P r z e ź d z i e c k i , P a w e ł z P rzem ankow a, R ys h istoryczn y z drugiej p o ło w y X III w . w Polsce z nieznanych po w ię k sze j części lub mało znanych źró d e ł skreślon y, Warszawa 1851.
1 5 8 Ks. WŁADYSŁAW KARASIEWICZ [21
m iesz cz a n ie k ra k o w sc y , zn iem cza li P ia sto w ie ś lą s c y i P rz em y ślid zl c z e s c y *.
O d czu ł k r z y w d ę w yrząd zon ą b isk u p o w i k ra k o w sk iem u prof.
A lek sa n d e r S e m k o w i c z , k ry ty k u ją c m on ografię A . P rzeźd ziec- k ie g o słow am i: „dobrane są w n ie j n a jc ie m n ie jsz e b a rw y d o sk r e śle n ia p o sta c i ja k b y stw orzon ej na to, ab y sz a ta n o w i, a n ie B ogu słu żyła" 4.
P od ob n y sąd n a le ż y w y d a ć o rozp raw ie ks. L udw ika Ł ę t o w - s k i e g o, b isk u p a jo p p e jsk ie g o o g ło sz o n e j w K a ta lo g u b is k u p ó w , p r a ła tó w i k a n o n ik ó w k r a k o w s k ic h pt. P r z e m ia n k o w s k i P a w e ł X X II, b is k u p k r a k o w s k i 5, p o n ie w a ż op iera s ię p rze w a żn ie n a m o n o g ra fii P rzeźd zieck ieg o .
P e w n e p r z e b ły sk i k r y ty c z n e g o sta n o w isk a w o b e c źró d eł m ó w ią c y c h o P a w le z P rzem ank ow a, p rze ja w ia w c z e śn ie j od p o w y ż sz y c h
au torów p iszą c y , a le n ie u w z g lę d n io n y p rzez n ich n a le ż y c ie , n ie m ie c k i h isto ry k R ichard R o e p e 11 w s w o je j G e s c h ic h te P o le n s *.
W y ra ż a w ą tp liw o ść o sk argach n a P a w ła z P rzem an k ow a i z p o
w o d u sz cz u p ły ch źród eł w strzy m u je s ię od sądu, p o d k re śla ją c brak o sk a rżeń w sta r sz y c h źródłach 7.
P ierw szy m , k tó r y p rzy stą p ił k r y ty c z n ie d o źród eł m ó w ią c y c h 0 P a w le z P rzem ank ow a, b y ł prof. B o le sła w U l a n o w s k i 8 w sw o im P r z y c z y n k u d o d z ie jó w P a w ła z P rze m a n k o w a , g d z ie p o dał p rób kę, w ja k i sp o só b D łu g o sz k o m b in u je n ie w in n ą za p isk ę w R o c zn ik u k a p itu ln y m z K a ta lo g ie m b is k u p ó w k r a k o w s k ic h 1 R o c zn ik ie m ś w ię to k r z y s k im , d zię k i cz em u ob a la d o ty c h c z a so w e tw ie r d z e n ie o d w u k rotn ym u w ię z ie n iu b isk u p a P a w ła z P rzem an
k o w a . W r e ce n z ji tej r o z p r a w y 9, jak i w K r y ty c z n y m R o z b io rze D z ie jó w P o lsk i Jan a D łu g o sza , w y s t ę p u j e w o b ro n ie b isk u p a prof. A . S e m k o w i c z 10, starając s ię w y k a z a ć b ezp o d sta w n o ść za rzu tó w p o lity c z n e j i m oraln ej n atu ry.
S praw ą u w ię z ie n ia b isk u p a P aw ła z P rzem an k ow a za ją ł się je sz c z e raz w k ró tk iej rozp raw ie A n to n i R y b a r s k i 11,
3 A . P r z e ź d z i e c k i , o . c., s. 53—54.
4 A. S e m k o w i c z , „Przegląd Pow sz.”, r. 1884, t. II, s. 125.
5 L. Ł ę t o w s k i , K atalog bisku pów , p ra ła tó w i kan oników k ra kow skich , t. I, Kraków 1852 r., s. 182—216.
6 R. R o e p e l l , G eschichte Polens, Hamburg 1840. W spomina o nim jedynie A . S e m k o w i c z , K r y ty c z n y R ozbiór D ziejó w Pol. J.
D ługosza, s. 306.
7 ta m że, s. 306.
s R. A. U., t. XV II i odbitka 1881.
9 A. S e m k o w i c z w „Przeglądzie Pow szechnym ”, 1885, t. VI, s. 247—52.
10 A. S e m k o w i c z , K r y ty c z n y Rozbiór..., s. 306.
11 U dział T o p o rczyk ó w w u w ięzien iu bisku pa krakow skiego,
„Kwart. H ist.”, 1912, t. X X V I, s. 1—12.
[3] PAWEŁ Z PRZEMANKOWA, BISKUP KRAKOWSKI 1 5 9
O sta tn io w 1913 r. p isa ł o p o lity c z n e j d zia ła ln o śc i b isk u p a Pa
w ła z P rzem an k ow a prof. O. H a 1 e c k i 1!, sta w ia ją c b u n ty z lat 1273, 1282 i 1285 n a tle sto su n k ó w m ięd zy M a ło p o lsk ą a O p olem w o g ó le , i na tle sto su n k ó w w e w n ę tr z n y c h sam ej M a ło p o lsk i. G łę
b o k o w n ik a prof. H a le ck i w sto su n k i ro d o w e m ięd zy O p olem a M a
łop o lsk ą , a le w o c e n ie sto su n k ó w w e w n ę tr z n y c h M a ło p o lsk i zb y t
n io u le g a D łu g o szo w i, za m a ło n a sta w ia s ię k r y ty c z n ie w o b e c n ie g o i p r ze d d łu g o szo w y c h źródeł, a p rzed e w szy stk im n ie u w z g lę d n ia w c a łe j p ełn i d o k u m en tó w d o ty c z ą c y c h P aw ła z P rzem an
k o w a i d la te g o w in i go o u d z ia ł w trzech bun tach w 1273, 1282 i 1285 r.
N a nim o p ier a też sw ó j są d St. Z a c h o r o w s k i w H isto rii P o lity c z n e j P o lsk i (W ie k X III i p a n o w a n ie W ła d y s ła w a Ł o k ie tk a )13.
1. Wybór — Przynależność rodowa — Konsekracja
W y b ó r P aw ła z P rzem ank ow a, sy n a k o m esa Jazdona, n a b isku p a k r a k o w sk ie g o n a stą p ił 9 X 1266 r.1. W y b o ru d o k o n a n o p e r arbi- t r o s 2. N a stą p iła w ię c tak zw an a e le k c ja p e r co m p ro m issu m . W i
d o czn ie w k a p itu le n ie sp o d z ie w a n o s ię zg o d n eg o , je d n o g ło ś n e g o w yb oru lub sp o d z iew a n o s ię o p o z y c ji m n ie jszo śc i. W ta k ic h b o w iem w y p a d k a c h w y b ie r a n o k o m is ję sk ła d a ją c ą s ię z trz ech o só b *.
C złonkam i k o m isji b y li: m istrz Gerard, p rob oszcz w iślic k i, m a g ister S tefan i W y sz , k a n o n ic y k ra k o w sc y . K im b y li w y b o r cy ? O m a
gistrze S te fa n ie p ó źn iej już n ie sły s z y m y . Gerard sc h o la s ty k (oiim d o c to r sco la ru m ) z o sta ł n ieb a w em d ziek a n em k a p itu ły k ra k o w sk iej 4. W y sz a , m ęża s z la c h e tn e g o rodu, w y b itn y c h o b y cza jó w , pra- 12 O. H a l e c k i , Pow ołanie Księcia O polskiego na tron krak. 1273,
„Kw. H ist.”, t. X X VIII, s. 213—215.
13 St. Z a c h o r o w s k i, H istoria polit., A. U., t. I, s. 237—8.
1 R ocznik kap. MPH, t. II, s. 809. Pochodzenie z Przem ankowa
„de Przem ankow ” podaje dopiero IV K atalog bisku pów k rakow skich MPH, t. III, s. 363 i K ronika G odysław a Paska — MPH, t. II, s. 592:
„Cui Paulus de Przem ankow su ccessit”; i s. 593: „ven. pater Paulus de Przem ancow”.
2 Rocznik kap. MPH, t. II, s. 809.
3 St. Z a c h o r o w s k i , R o zw ó j i u stró j k a p itu ł polskich w w iekach średnich, K raków 1912, s. 250.
4 R ocznik kap., MPH, s. 812. A. S e m k o w i c z podaje w „Przegl.
Pow .” r. 1885, t. VI, s. 247, że Gerard usilnie zabiegał sw ego czasu o kanonizację św . Stanisław a, a o P a w le pisze: „Nie m am y żadnego Powodu nie w ierzyć, że w ybór padł na najgodniejszego spom iędzy k a noników, bo jaki m usielibyśm y w ydać sąd o wyborcach, którzy się dobrowolnie poddali w ładzy niegodnego biskupa?” Zaznaczyć należy Ponadto, że prawdopodobnie praw ie w szyscy kanonicy m ianow ani zo
stali podczas 24-letniego panow ania św iątobliw ego Prandoty.
1 6 0 KS. WŁADYSŁAW KARASIEWICZ [4]
w o ś c i i w ie d z y , k a p e la n a p a p ie sk ie g o , p o su n ą ł b isk u p P a w e ł p o śm ier ci p r z e sz ło 1 00-letn iego k an tora T rojana n a u rząd k a n t o r a 5.
P o zn a je m y w ię c , ż e w y b itn i k a n o n ic y za d e c y d o w a li o w y b o r z e P aw ła. E lek cję za tw ierd ził arcyb isk u p g n ie ź n ie ń sk i J an u sz w U n ie j o w ie , 28 X 1266 r.«.
C o w ia d o m o o P a w le z P rzem an k ow a z c z a só w przed o b ję cie m s t o lic y b isk u p iej?
P ie r w sz y raz w y stę p u je P a w e ł z P rzem a n k o w a 29 V II 1253 r., j e ż e li w o ln o g o id e n ty fik o w a ć z P a w łe m su bm agistrem , k tó r y
■świadkuje p o k a p ela n a ch b isk u p a 7.
N a p e w n o sp o ty k a m y P a w ła z P rzem an k ow a ja k o k a n o n ik a k r a k o w sk ie g o i k a n c ler za k s ię c ia B o le sła w a W sty d liw e g o 27 V I 1263 r.8 D o c h w ili w y b o r u na b isk u p a k r a k o w sk ie g o p o św ia d c z o n y je st P a w eł z P rzem ank ow a ja k o k a n c ler z k ilk a k ro tn ie ®. K rótko b y ł o n k a n c ler ze m B o lesła w a W s ty d liw e g o p o P rzed pełk u, k tó r y o sta tn i raz w y s tę p u je ja k o k a n c ler z 9 V 1262 r.1#
D o ja k ie g o rodu n a le ż a ł P a w eł z P rzem ank ow a? — R o c zn ik k a p itu ln y , jak w y ż e j w sp o m in a liśm y , n a z y w a g o t y lk o filiu s c o m itis J a s d o n is l ł . D op iero R o c zn ik ś w i ę t o k r z y s k i 12 m ó w i, ż e n a tarczy
s R ocznik kap., MPH, t. XI, s. 812. M ożliwe, że Wysz b ył w spółro- dow cem biskupa Pawła; por. Fr. P i e k o s i ń s k i , R y ce rstw o polskie w ie k ó w średnich, t. III, dod. r. 1902, s. 644 i t. III, r. 1901, s. 163/4.
6 R ocznik kap., MPH, t. II, s. 809.
7 Mon. M edii A e v i, t. I, nr 36, s. 46. — Fr. P i e k o s i ń s k i, R y c e r
stw o..., t. III, s. 134, III dod. 610 — utożsam ia Paw ła, komornika biskupa krakow skiego Prandoty (KW P, nr 244), z późniejszym biskupem Paw łem . W brew Piekosińskiem u stwierdzam , że P aw eł jako subm agister n ie był jeszcze kanonikiem . N ie figuruje bow iem wśród kanoników, lecz w y stę
p uje po słowach: „capelani curie dom ini episcopi”. Mon. M edii A e v i, t. I, nr 76.
s Mon. M edii A evi, t. IX , nr 470.
» Mon. M edii A e vi, t. IX, nr 471; Mon. M edii A evi, t. III, nr 66, 67. — M onografia opactw a cy ste rsó w w e w si Mogile opracowana ł po
m ięci u biegłych w r. 1864 pięciu set lat istnienia A kadem ii K ra k o w sk ie j pośw ięcona p rze z Tow . N aukow e K ra k o w sk ie . Cz. II. — Z biór d y p lo m ów m ogilskich przez ks. E. J a n o t ę , Kraków 1867, nr 23, 28. — C DP, t. III, nr 41. Znajdujemy jeszcze w K od. W ielkop., nr 438, w doku
m encie w ystaw ionym z okazji konsekracji kościoła w Drugw i, Paw ła z Przem ankowa wśród św iadków jako dziekana. D okum ent ten jest sfałszow any, bo 22 X I 1268 r. n ie b ył biskupem krakow skim Prandota, ponieważ już n ie żył, a P aw eł z Przem ankowa był już biskupem kra
kowskim . Pism o w skazuje na późniejsze podrobienie.
io Mon. M edii A e vi, t. I, nr 63. — Fr. P i e k o s i ń s k i , R ycerstw o polskie w ie k ó w średnich, t. III, s. 176, — przypuszcza, że P ełka i Przed- p elk są to identyczne osoby.
u MPH, t. II, s. 809.
12 MPH, t. III, s. 75 — jest to późne źródło.
15] PAWEŁ Z PRZEMANKOWA, BISKUP KRAKOWSKI 1 6 1
h erb o w ej n o sił g ło w ę o ślą , a K a ta lo g b is k u p ó w k r a k o w s k ic h 15 p o d aje, ż e b isku p P a w eł p o ch o d z ił d e d o m o P o lu k o sza , z dom u P ó łk o zic ó w . P rzeźd zieck i p isz e 14 b e z p o d a n ia źródeł, ż e łą c z y ły g o roz
le g łe sto su n k i ro d o w e z r y c e r stw e m k ra k o w sk im i san d om iersk im . Prof. Fr. P ie k o siń sk i u zasad n ia d o sta tec zn ie , że b isku p P a w eł z Prze
m a n k o w a n a le ż a ł d o rodu P ó łk o zic ó w , g a łę z i L u b o w litó w -O g n iw ó w , k tó ry m iał p o sia d ło śc i w z ie m i san d om iersk iej i w p o łu d n io w e j c z ę śc i w o je w ó d z tw a k r a k o w sk ie g o , o b ejm u ją ce p o w ia ty : sz cz y rzy c k i, cz ch o w sk i, b ieck i, są d ec k i w ra z z p ó łn o c n y m S p iszem 15. Z n am ien ne jest, że w r. 1262, zanim k a n c ler z P rzed pełk u stą p ił z k a n c ler stw a k ra k o w sk ie g o , a P a w eł z P rzem an k ow a je objął, o trzy m a li o d B ole
sła w a W s ty d liw e g o P ó łk o zice: W y sz , k a n o n ik k r a k o w sk i i D zier- żyk raj, za lic z n e zasłu gi, o b szern e la sy , p o ło żo n e m ię d z y B ochnią, S zcz y rz y ce m a L ib ich ow ą 16. M ożna w ię c p rzyjąć, ż e z a słu ż o n y ród sp o w o d o w a ł m ia n o w a n ie k a n c ler ze m w sp ó łro d o w c a P aw ła. W p ły w y rodu u w y d a tn iły s ię ta k że w k a p itu le k ra k o w sk ie j, sk o ro W y sz , w sp ó łr o d o w ie c , b y ł jed n y m z arb itrów p rzy e le k c ji Paw ła. N ie m ożn a w ię c g o d zić s ię z tw ier d z en iem prof. H a le c k ie g o 17, ż e ród P ó łk o z ic ó w za w d zię cz a sw ó j w p ły w p o lity c z n y d op iero w y s o k ie j g o d n o śc i P aw ła. P ozn am y p ó źn iej, ż e w sp o rze sw o im i K ingi z L eszk iem C zarnym w s k a z y w a ł b isk u p n a p o tę g ę s w o ic h w sp ó ł- ro d o w có w ,8.
O b liż sz e j rod zin ie b isk u p a P a w ła w ie m y ty lk o ty le , ż e m iał brata W o jsła w a — W isła w a , k tó r y w y s tę p o w a ł w r. 1256 ja k o p od- sęd ek sa n d o m iersk i, w r. 1258 jak o k a sz te la n m a ło g o jsk i, a w r.
1285 ja k o k om es, p o d k o m o r zy k r a k o w s k i19. Po śm ierci b isk u p a Pa- i* M PH, t. III, s. 363 — jest to późne źródło. B. U l a n o w s k i , P r z y czynek..., s. 13, 16, — odnosi zapiskę R ocznika św ięto k rzysk ieg o o her
bie przynajm niej do czasów Kazim ierza W ielkiego, a oznaczenie herbu przez zaw ołanie jest jeszcze późniejsze.
14 P r z e ź d z i e c k i , P a w e ł z P rzem ankow a, s. 4.
15 Fr. P i e k o s i ń s k i , R yce rstw o polskie w ie k ó w średnich, t. III, dod. s. 644, 742—5. Chociaż Wł. S e m k o w i c z w recenzji trze
ciego tom u Fr. P i e k o s i ń s k i e g o , — R y ce rstw o m ałopolskie w d o bie p ia sto w sk ie j („Kwart. H ist.” r. 1903, R. X VIII, s. 624— 36) pisze, że L iber ben eficioru m „jest n iew ątp liw ie nader w ażnym źródłem w tego rodzaju badaniach, ale za podstaw ę w ziętym być n ie m oże” i zaleca sięgnąć do dokum entów X II w . a następnie i zapisek sądowych, to jed nak można przyjąć powyżej podany stan posiadania rodu Półkozów.
D okumenty bowiem w skazują na pobyt Półkozów w tych ziem iach. — Mon. M edii A evi, t. I, nr 63, 99.
18 Mon. M edii A evi, t. I, nr 63. Na tym dokum encie w ystępuje kanclerz Pełka ostatni raz.
17 O. H a 1 e c k i, Powołanie..., s. 242.
18 Mon. M edii A e vi, t. IX , nr 491.
19 Mon. M edii A evi, t. I, nr 58, 59, 67, 80, 81. Mon. M edii A e vi, n r 450, 451, 501.
H — Nasza Przeszłość
1 6 2 Ks. WŁADYSŁAW KARASIEWICZ [6]
w ła w y s tę p u je s y n W o jsła w a , P a w e ł !0. S p o w in o w a c o n y b y ł ród b isk u p a P a w ła z R aw itam i, b o Prandota, s y n W arsza (k asztelan a k r a k o w sk ie g o d o r. 1281) z rodu R aw itów , p raw d op od ob n ie m iał sio strę b isk u p a P aw ła za żon ę. N a z y w a b o w iem Prandota Paw ła, sy n a W o jsła w a , sw o im n ep o te m 21.
C h ociaż P a w e ł b y ł k a n o n ik iem k ra k o w sk im , n ie m ia ł jak to w ó w c z a s c z ę s to b y w a ło , ś w ię c e ń k a p ła ń sk ich . B ył t y lk o d iak on em . D o w ia d u je m y s ię b o w ie m z R o c zn ik a k a p itu ln e g o k r a k o w s k ie g o , ż e P a w e ł p rzy ją ł ś w ię c e n ia k a p ła ń sk ie 12 III 1267 r., a w n ie d z ie lę
13 III w L e lo w ie z rąk arcy b isk u p a Jan u sza, k tó r y ju ż 28 X 1266 r.
za tw ierd ził w y b ó r, sak rę b is k u p ią 22.
R o c zn ik k a p itu ln y k r a k o w s k i p od aje, że u r o c z y sto ść k on sek ra- cy jn a sta ła s ię ok a zją d o w ie lk ie j za b a w y p o łą cz o n e j z tańcam i, ch o cia ż to b y ł c z a s W ie lk ie g o Postu.
P o n iew a ż D łu gosz, k tó r y w H is to rii o w y b o r z e i k o n se k r a cji b isk u p a m ó w i d o sło w n ie za R o c zn ik ie m k a p itu ln y m k r a k o w s k im 2S, a p om ija sło w a : e t tu n c la c ta e s t le titia m a g n a in p o p u lo tam d e r o qu am la y c is , ita e tia m q u o d le ti le s ta s d u x e r e c o r e a s, m o ż e m y p rzyp u ścić, ż e d op iero p ó źn iej d od an o tę w ia d o m o ść w R o c zn ik u k a p itu ln y m k r a k o w s k im , alb o D łu g o sz czerp ał w ia d o m o ść o e le k c ji i k o n se k r a cji P a w ła z n ie zn a n eg o nam źródła, gd zie n ie b y ło za-
2« Mon M edii A e w , t. I, nr 99.
2> tam że, — por. Fr. P i e k o s i ń s k i , R ycerstw o , t. III, s. 240—1 i III (dod.) s. 675.
22 R ocznik kapitu ln y kra k o w sk i, MPH, t. II, s. 809; Rocznika krót
kiego dopełnienie m ów i pod r. 1267 — tylko: „Paulus in episcopum Cracoviensem consecratur”.
23 R ocznik k a p itu ln y k ra - D ł u g o s z , t. II, 1. VII, pod r. 1266, kow ski, MPH, t. II, s. 809: „Eodem s. 400: „Electione autem per p raela- anno scilicet 1266 septim o Idus tos e t canonicos Cracovienses super Octobris (9. X.) d ie electioni per eligendo futuro pontifice celebrata, capitulum C racoviense legitim e P aulus canonicus Cracoviensis, no- assignato, dominus Paulus filiu s b ilis genere de domo Polukosza, fi- com itis Jazdonis, canonicus Cra- liu s Comitis Jaszdonis de Przem an- coviensis in episcopum per arbi- kow , B oleslai Pudici D ucis can cel- tros m agistrum Gerardum p re- larius, concordi electione per viam positum W izliciensem , m agistrum com prom issi iraita, ab arbitris, v i- Stephanum et W isson, C racovien- d elicet Gerardo praeposito W isli- ses canonicos, est electus. Tan- cieńsi, m agistro Stephano et Vyszon, dem eodem anno in d ie Sym onis canonicis C racoviensibus, Septim o et Jude (28. X.) apostolorum per Idus Octobris, in episcopum su ffec- dominum Janussium Gneznensem tus est, anno eodem a m etropolita- archiepiscopum fu it in U nyeyow no Janussio G nesnensi archiepiscopo
:onfirm atus”. in die sanctorum Sim onis et Judae
in U nyeow confirm atus, anno vero seąuenti in L elów in Dominica Qua- dragesim ae R em iniscere in episco
pum per eundem archiepiscopum consecratus”.
[7] PAWEŁ Z PRZEMANKOWA, BISKUP KRAKOWSKI
163 p isk i o zab a w ie. D łu g o sz n ie o m ie sz k a łb y b o w iem c y to w a ć i am p lifik o w a ć tej zap isk i, sk o ro z a w sz e z n ie c h ę c ią o d n o si się d o b isk u p a P aw ła. U m iesz cz en ie jej za ś d op iero w Ż y w o ta c h , k tóre p ó źn iej p o w sta ły , p rzem a w ia za zn a le zie n iem je j p ó źn iej, p o na
p isan iu H isto rii.
Z faktu sz y b k ie g o p o tw ie rd ze n ia w y b o ru P aw ła p rzez a rc y b i
sk u p a J a n u sz a 28 X 1266 w n o s ić m ożem y, ż e w ła d za d u ch o w n a u zn ała g o za g o d n e g o sta n o w isk a bisku p a, a z faktu, iż b y ł k a n c le rzem B o le sła w a W sty d liw e g o w y n ik a , ż e b y ł on p e rso n a g ra ta k s ię cia 24. S koro od p ier w sz e g o w yb oru b isk u p a k ra k o w sk ie g o p rzez k a p itu łę d o p iero 60 la t m in ęło, p rzy p u śc ić w o ln o , że z d e c y z ją k s ię c ia bardzo s ię liczo n o . N iem n iej w a ż n e j e s t d la o c e n y m oraln ej P aw ła w y r ó ż n ie n ie , k tóre, jak p o d a je R o c zn ik k a p itu ln y , sp o tk a ło g o ze stron y le g a ta p a p ie sk ieg o , G w id on a, n a sy n o d z ie w e W r o c ła w iu 9 II 1267 r., g d zie le g a t w y r ó ż n ił P aw ła, b isk u p a -elek ta , sz c z e g ó l
n ym i h o n o r a m i25. P o stęp o w a n ie le g a ta nabiera sp e c ja ln e g o zn a
czen ia, sk o ro u w zg lęd n im y , ż e le g a t G w id on, b y ły g e n e r a ł c y s te r só w , b y ł, ja k p o d a je prof. S iln ick i, „raczej c z ło w ie k ie m zasad, ż e p rzed sta w ia ł k ier u n ek w ię c e j k o ś c ie ln y , n iż p o lity c z n y , z w r ó c o n y n ie ty le na zew n ątrz, ile na w ew n ą trz, k u id eałom , reform om i d u ch o w ej sferze". W iad om o, że s z c z e g ó ln ie p rzez za k o n y c y s te r s ó w z a s ię g a ł in form acji w ziem ia ch sw e j le g a c ji o o b y cza ja c h d u ch o w ień stw a . Z o k azji sy n o d u w r o c ła w sk ie g o , n a k tó ry m b y li o b e c n i tak że o p a ci za k o n ó w , n ie o m iesz k a ł zb ad ać o p in ii o e le k c ie , sk o ro m iał o b o w ią z e k d b a ć o p o zio m m o ra ln y d u c h o w ie ń stw a 26.
O se rd ec zn y ch sto su n k a ch m ięd zy le g a te m a P a w łem św ia d c z y też p r z y b y c ie le g a ta d o K rakow a z k o ń c em cz e r w c a r. 1267, bo 1 V II 1267 r. w y s t a w ił dla k a p itu ły k r a k o w sk ie j doku m ent, m ocą k tó reg o n a d a w a ł o d p u st o d w ie d z a ją c y m k a ted rę w p e w n e w y z n a czo n e d ni 27.
D łu g o sz fa łsz y w ie p odaje, ż e le g a t n ajprzód p rzy b y ł d o K rakow a, a stam tąd u d ał s ię n a sy n o d d o W r o c ła w ia 28.
24 W skazałem powyżej na życzliw ość B olesław a W stydliw ego w o bec rodu Półkozów .
23 Rocznik ka p itu ln y, MPH, t. II, s. 809, 810.
26 T. S i l n i c k i , K a rd yn a ł G w ido... K sięga pam iątkow a ku czci W ładysława Abrahama, t. II, L w ów 1931, s. 2 (48), 8 n. (55).
27 Mon. M edii A em , t. I, nr 66.
28 D ł u g o s z , Hist. Pol.; t. II, 1. VII, s. 404 pod r. 1267: „Guido C istersiensis ordinis, Sanctae Romanae E cclesiae titu li Sancti Laurentii in Lucina presbyter Cardinalis et Sedis A postolicae de latere Legatus, a Clem ente ąuarto Poloniam m issus, prim um Cracoviam Quinto C alen- das Iulii veniens, a Boleslao Pudico C racoviensi e t Sandom iriensi Duce, Jtem Paulo Cracoviensi episcopo et processionibus omnium ecclesiarum , honore legationis exceptus est. Ex Cracovia W ladislaviam divertit, ubi Synodum generałem proyincialem in festo Purificationis Sanctae M a-
1 6 4 KS. WŁADYSŁAW KARASIEWICZ [8]
2. Kościelna działalność biskupa Pawła
P rz y jr zy jm y s ię d zia ła ln o śc i k o ś c ie ln e j b isk u p a P aw ła z P rze
m an k ow a. Ju ż w y ż e j w sp o m in a liśm y o p o b y c ie P aw ła na sy n o d z ie w ro cła w sk im . Prof. S iln ick i k w e stio n u je 1 u d ział P aw ła w sy n o d z ie . T w ierd zi b o w ie m , ż e ja k o e le k t b e z ś w ię c e ń k a p ła ń sk ich i b isk u p ich n ie m ó g ł P a w e ł za sia d a ć m ię d z y b isk u p am i i o d n o si p o c h w a łę p od an ą p rzez R o c zn ik k a p itu ln y d o czasu p o b y tu le g a ta w K rako
w ie . Ks. prof. J. N o w a c k i i prof. A dam V e t u la n i2 tw ierd zą, ż e ze sta n o w isk a p r a w n e g o n ie n a su w a ją się ża d n e za strzeżen ia p rze ciw u d z ia ło w i b isk u p a e le k ta w sy n o d z ie w ro c ła w sk im z p raw em g ło su sta n o w c z e g o , sk o ro n a stą p iło p op rzed n io za tw ie r d z e n ie w yb oru p rzez arcyb isk u p a.
W o b e c braku źród eł trudno o k r e ślić b liżej d zia ła ln o ść b isku - p a -e le k ta P a w ła n a sy n o d z ie w ro c ła w sk im , a le u w ażam , że P a w eł b rał u d ział w sy n o d z ie w r o c ła w sk im i ż e p o c h w a ła le g a ta m o że s ię t y lk o o d n o sić d o czasu sy n o d u . Prof. A . V e tu la n i tw ierd zi, ż e z in ic j a t y w y b isk u p a -e lek ta P a w ła u m ie sz c z o n o p o n o w n ie te sta tu ty z r. 1248, k tó r e n a k a z y w a ły u sta n o w ić o ficja la ty . U rząd oficja la tu w d ie c e z ji k ra k o w sk ie j z a ło ż o n y ju ż za P ran doty d a ł w i
d o czn ie p o m y śln e w y n ik i 3.
D n ia 16 X 1267 r. sp o ty k a m y P a w ła w D a n k o w ie, g d zie zeb ran i b isk u p i w y s y ła j ą M e stw in o w i, k s ię c iu p om orsk iem u , sta tu ty w ro c ła w s k ie d o ty c z ą c e k sią ż ą t 4. T rzy la ta p ó źn iej w z ią ł P a w e ł z Prze
m a n k o w a zn o w u u d zia ł w sy n o d z ie b isk u p ó w w S ieradzu, d nia 20 IX 1270 r., m ó w i nam b o w iem o ty m d ok u m en t p o tw ie r d z a ją c y na
d ania k sią żą t n a rzecz b isku p a k u ja w s k ie g o 5.
Od śm ierci Janusza, a rcyb isk u p a g n ie ź n ie ń s k ie g o , tj. od r. 1271, d o c h w ili o b ję c ia rządów p rze z a r c y b isk u p a Jak u b a Ś w in k ę w r. 1283, n ie o d b y w a ły s ię zja z d y b isk u p ie an i sy n o d y , g d y ż b y ł riae ten u it”, — por. A. S e m k o w i c z , K r y ty c z n y rozbiór..., s. 286. — Ks. G r o m n i c k i , S yn ody Prow incjonalne..., K raków 1885, s. 114. — T. S i l n i c k i , K a rd yn a ł G w ido..., s. 15/16 podaje, jak pod w pływ em D ługosza historycy bałam utnie określali dzień i rok synodu w rocław
skiego.
1 T. S i l n i c k i , K ardyn ał legat G w ido..., s. 65, przyp. 2.
2 A. V e t u l a n i , P oczątki o ficjalatu bisku piego w P olsce, „Polo
nia Sacra”, t. III, s. 34, przyp. 1-szy. — por. ks. N o w a c k i , A r c y b i
sku p G nieźn ień ski Janusz i N ieznany S yn od Proioincjonalny, Coli.
Theol., t. X IV , f. 1, s. 127, 128; H i n s c h i u s , S y ste m des K ath. K ir- chenrechts, II s. 14 n., 670 n., a także III, s. 635 przyp. 3.
3 A. V e t u 1 a n i, P o czą tk i oficjalatu..., s. 38 n.
* CDP, t. II, s. 74. — por. ks. G r o m n i c k i , S ynody..., s. 130 n.
* CDP, t. II, s. 82. — por. ks. G r o m n i c k i , Synody..., s. 132.
[9] PAWEŁ Z PRZEMANKOWA, BISKUP KRAKOWSKI
1 6 5 to cz a s se d y sw a k a n c ji n a s t o lic y arcy b isk u p iej, a b e z arcyb isk u p a zjazd y i sy n o d y b isk u p ie n ie m o g ły s ię o d b y w a ć ®.
C zy P a w eł z P rzem ank ow a b y ł o b ecn y m na k o n se k r a cji arcy
b isk u p a Jak ub a Ś w in k i w K aliszu d n ia 19 XII 1283 r. trudno stw ierd zić. R o c zn ik T ra sk i m ó w i o o b e c n o śc i p ięc iu b is k u p ó w 7. T ę sam ą lic z b ę p o d a je K a ta lo g a r c y b is k u p ó w g n ie ź n ie ń s k ic h 8. D łu g o sz p o d a je ty lk o czterech b is k u p ó w 9. S koro u w z g lę d n im y dobre sto su n k i m ię d z y P rzem ysłem II a Jak u b em Ś w ink ą, jak i m ięd zy P rzem y słem II a L eszk iem C zarnym , i fakt za sia d a n ia w k a p itu le g n ie ź n ie ń s k ie j Prokopa, k a n c ler za L eszk a C zarnego, m o ż e m y p rzy p u ścić, ż e Jakub Ś w in k a łą c z n ie z P rzem y słem II sp o w o d o w a ł przed u r o cz y sto ścia m i k o n se k r a c y jn y m i u w o ln ie n ie P aw ła z P rzem an k ow a, u w ię z io n e g o p rzez L eszk a C zarnego.
G d y arcyb isk u p Jakub Ś w in k a z w o ła ł sw ó j p ie r w s z y s y n o d d o Ł ę c z y c y n a d zień 6 I 1285 r., b y ł n a n im ta k ż e o b e c n y P a w eł z P rzem an k ow a l0. Ł ączn ie z drugim i b isk u p am i w y s ła ł z Ł ę c z y c y b isku p P a w e ł lis t d o k a r d y n a łó w B e n tev e n g i, H ieron im a i M ateu sza, w k tó ry m b isk u p i p o d k re śla li je d n o ść ziem p o lsk ich , w sk a z u ją c n a św ię to p ietr ze, jak o czy n n ik d o w o d z ą c y p o lsk o śc i ziem lub p rzyn a
le ż n o ść danej ziem i do d a w n ie jsz e g o p a ń stw a p o ls k ie g o i sk a r ż y li się n a sz k o d liw ą d la P o lsk i i K o śc io ła in filtr a cję n ie m ie c k ą n . P rzy
łą c z y ł s ię tak że P a w eł do a k cji arcyb isk u p a Jak ub a Ś w in k i i r e sz ty b isk u p ó w , p o d jętej w ob ron ie b isk u p a w r o c ła w sk ie g o T om asza II i p o lsk o ś c i Ś ląsk a. R azem z n im i o ś w ia d c z y ł o p a to w i prem on stra- te n s ó w k la szto ru św . W in c e n te g o , p rze o ro w i k la szto ru św . M a c ie ja i fran ciszkan om w e W ro cła w iu , N y s ie , B rzegu i Ś w id n icy , ż e sam i śc ią g n ę li n a s ie b ie k a ry k o ś c ie ln e p rzez o b c o w a n ie z w y k lę ty m H e n r y k ie m IV, k się c ie m w ro c ła w sk im . P rzeciw fran ciszkan om , k tó rzy o sie m k la sz to r ó w o d e r w a li od p ro w in c ji p o lsk ie j i b e z p o z w o le n ia b isk u p a w r o c ła w s k ie g o z a ło ż y li w Ż aganiu n o w y k lasztor, u ch w a lił łą c z n ie z drugim i b isk u p am i ostre p r ze p isy 12.
P ół roku p óźn iej, d n ia 29 V I 1285 r., zeb rali s ię b isk u p i p o ls c y z a rcy b isk u p em Jak u b em Ś w in k ą w K ra k o w ie u P a w ła z Przem an-
6 ks. N o w a c k i , o. c., s. 151 n.
7 MPH, t. II, s. 849.
* MPH, t. III, s. 394.
9 D ł u g o s z , H ist. Pol., t. II, 1. VII, 470.
10 S t e n z e l , Urkunden..., nr 129, s. 136.
11 K W P , nr 616 (17 I 1285 r.).
12 S t e n z e l , Urkunden..., nr 130, — H e 1 c e 1, S tarodaw n e praw a Pol. pom n iki, Kraków 1870, s. 385, § 18, 19. — P t a ś n i k , D enar św.
Piotra. R. A. N., t. 51, s. 167 n. — ks. K a n t a k , F ranciszkanie polscy, Kraków 1937, s. 28. — H istoria Śląska, t. I, s. 308. — ks. K o r y t k o w - s k i, Arcybiskupi)..., Poznań 1888, t. I, s. 467—69.
1 6 6 Ks. WŁADYSŁAW KARASIEWICZ [1 0 ]
k o w a ls, b y s ię zw r ó c ić d o d o p ie ro c o w y b r a n e g o p a p ieża , H o n o riu sza IV z e sk a rg ą n a H en ryk a IV , k tó r y n ad al le k c e w a ż y ł so b ie k a ry k o ś c ie ln e i d op u szczał s ię coraz n o w y c h g w a łtó w , p rosząc g o o u ż y c ie ram ien ia ś w ie c k ie g o p r z e c iw H e n r y k o w i IV. B isku pi p o ls c y zn o w u p o d k r e ślili je d n o ść z ie m p o lsk ich , za le ż n o ść ic h od S to lic y A p o sto lsk ie j i p o n o w ili s w e ż a le n a fran ciszk an ów .
J ak s iln e w ę z ły łą c z y ły b isk u p a w r o c ła w s k ie g o T om asza II z P a w łem z P rzem an k ow a św ia d c z y fakt, ż e p oza arcyb isk u p em , z a s ię g a ł j e g o rad y w J ę d r z e jo w ie w sp ra w ie w a ru n k ó w u g o d y z H e n r y k ie m IV 14. G d y m ia ły d o jść d o sk u tk u p ertrak tacje z H en ry k iem IV w O p olu d n ia 1 IV 1287 r., d o m agał s ię b isk u p w r o c ła w sk i tak że o b e c n o śc i P a w ła z P rzem an k ow a 15. J e d e n z p e łn o m o c n i
k ó w H e n r y k a IV , k s ią ż ę o p o lsk i B o lesła w , ta k że u w a ż a ł p rzy b y c ie P aw ła za k o n ie c z n e i p o ż y te c z n e 16. Z p o w o d u w a ż n y c h sp ra w n ie p rzy b y ł P a w e ł z P rzem an k ow a n a p ertrak tacje d o O p o la l7, gd zie, jak w ia d o m o , n ie d o sz ło d o u g o d y m ię d z y b isk u p em w ro c ła w sk im a H en ry k iem IV. G d y b isk u p w r o c ła w sk i m u sia ł n ieb a w em w o b e c gróźb H e n r y k a IV u ch od zić z R acib orza 18, w ó w c z a s sz u k a ł sch ro
n ie n ia u b isku p a k r a k o w sk ie g o l ł .
P ap ież H on oriu sz IV w y s ła ł b u llą dnia 31 V 1286 r. Jan a B occo- m azza, k a rd y n a ła b isk u p a z T u sculu m , s w e g o k re w n e g o , d o N ie m ie c ja k o le g a ta a la te r e p rzed e w sz y stk im w ty m ce lu , b y p rzep row ad ził u k ła d y o k o ro n a cję c e s a r s k ą 20. D o je g o le g a c y jn e j p ro w in cji n a le ż a ła ta k ż e P o ls k a 21. D o m ej, a p rzed e w sz y stk im n a Ś lą sk , k tó r y w ó w c z a s b y ł ter en em w a lk m ię d z y b isk u p em T om aszem II a H en ry k iem IV, w y s ła ł le g a t ja k o w ic e le g a ta , k a p e la n a p a p ie sk ie g o i k a n o n ik a k r a k o w sk ie g o , m agistra A d am a i m a g istra M ik ołaja, k a p e la n a p a p ie sk ie g o , c e le m p rzy w r ó ce n ia porządku na Ś ląsk u , za
re ze rw o w a n ia s o b ie o b sa d z en ia w a k u ją c y c h b e n e fic jó w i c e le m śc ią g n ię c ia p rok u racji n a ło ż o n y c h n a b isk u p ó w p o lsk ich 22. B isku pi p o l
s c y n ie z a d o w o le n i z w y g ó r o w a n y c h żąd ań le g a ta , k tó r y d om agał się 1000 g r z y w ie n sreb ra ze w sz y s tk ic h d ie c e z ji, za p ro te sto w a li p rzeciw tem u n ie sp r a w ie d liw e m u o b cią ż en iu w O p olu 3 IV 1287 r. i w R a d b o -
13 S t e n z e l , U rkunden..., nr 179.
14 j. w ., nr 198 — r. 1286.
15 j. w ., n r 224. Chce w idocznie skorzystać z jego doświadczenia w yniesionego z czasu jego w alki z Leszkiem Czarnym.
16 S t e n z e l , Urkunden..., nr 238.
17 j. w., nr 224.
18 j. w ., nr 228.
18 j. w ., nr 243.
20 A b r a h a m , Studia krytyczn e..., s. 26.
21 T h e i n e r , V e te ra M onum entu Poloniae et L ith ., t. I, nr 180;
Rzym 1860.
22 S t e n z e l , Urkunden..., n r 218, 228, s. 228, nr 230.
[11] PAWEŁ Z PRZEMANKOWA, BISKUP KRAKOWSKI 1 6 7
rzu 9 V I 1287 r.23 Biskup P a w e ł n ie b y ł o so b iśc ie o b e c n y an i w O polu, an i w R aciborzu, le c z p o sła ł tam s w e g o p ro k u r a to r a 24. P rotest o sią g n ą ł sk u tek , b o 8 V I 1287 r. o trzym ał arcyb isk u p Jak ub Ś w in k a o d p o w ie d ź o d le g a ta Jana, w k tórej ob n iżo n o p rok u rację do 700 g r z y w ie n w a g i k o lo ń sk ie j 25. A rcy b isk u p m iał tę su m ę p o d z ie lić na p o sz c z e g ó ln e d ie c e z je , p o z a ty m le g a t p rzy rzek ł d a lsz e o b n iż en ie p rok u racji w n a stę p n y m roku 2B, a ta k ż e z r e z y g n o w a ł z ob sa d zen ia w a k u ją c y c h b en e fic jó w .
D la braku źród eł n ie p o d o b n a stw ierd zić, ja k ie sta n o w isk o za ją ł b isk u p k ra k o w sk i w o b e c o d p o w ie d z i le g a ta p a p ie sk ie g o . N ie m ó w ią nam t e ż źródła o tym , c z y b isk u p P a w eł b y ł o b ecn y m n a n a stę p n y ch sy n o d a c h z w o ła n y c h p rzez arcy b isk u p a Jak u b a Ś w in k ę do Ł ę c z y c y w r. 1287 i d o G n iezn a w r. 1290. A le p rzy p u ścić m ożna, że w r. 1287 sp e łn ił sw ó j o b o w ią z e k b isk u p i, sk o ro tak g o r liw ie p o p iera ł sp ra w ę b isk u p a w r o c ła w sk ie g o . N a sy n o d w G n ieźn ie w r. 1290 p raw d op od ob n ie n ie m ó g ł s ię sta w ić, p o n ie w a ż sp raw a n a stę p stw a n a tron ie k ra k o w sk im p o śm ierci H en ryk a IV w y m a g a ła je g o w sp ó łp r a c y i o b e c n o ś c i w K rakow ie.
O d z ia ła ln o śc i k o ś c ie ln e j P a w ła z P rzem an k ow a w d ie c e z ji k ra
k o w sk ie j m ało z a c h o w a ło s ię d ok u m en tów .
G d y w r. 1271, 3 lu te g o , u fu n d o w a ł H erm an z Leodium , k a n on ik k r a k o w sk i i re k to r k o ś c io ła b y to m sk ieg o , w k a te d r ze o łta rze k u c z c i św . W o jcie ch a , św . M a łg o rz a ty i św . L eonarda, w ó w c z a s d a ł b isk u p P a w eł, ty tu łem u p o sa ż e n ia a lta ry stó w , d z ie s ię c in y s to ło w e z e w s i K alina zw an ej T ro ja n o w ice, Z elen in a (Z ielonk i), Cho- ch ea (G oszcza), R eplin (R zeplin). Za ten u b y te k otrzym ał od k a n o n ik a H erm ana 100 g r z y w ie n s r e b r a 27.
T y lk o jed n ą w ia d o m o ść o er e k c ji n o w e g o k o ś c io ła p rzek azał nam d ok u m en t. P o w sta ł ó w k o ś c ió ł w Łące, n a p ra w y m b rzegu D unajca, w r. 1291, gd zie je s z c z e n ig d y n ie b y ło k o ś c i o ł a 28. F un da
torem k o ś c io ła b y ł m iesz cz a n in B ertold, k tó r y d arow ał k o ś c io ło w i d w a ła n y , b isk u p P a w eł zaś, za zg o d ą k a p itu ły , u w o ln ił j e od d z ie się c in . D łu gosz, m o że o p ie r a ją c s ię n a jak im ś d o k u m en cie, p o d a je, ż e b isk u p P a w e ł o d stą p ił k o ś c io ło w i w M ik u ło w ie d z ie s ię c in y z w s i b isk u p ich P rzed czyc, T o p o ro w ie i T a r g o s z y 28. I V K a ta lo g
23 j. w ., nr 229, s. 228 n.
24 j. w., nr 228, s. 228.
25 j. w ., n r 240, s. 241.
26 j. w ., nr 242.
27 Mon. M edii A evi, t. I, nr 68. — R ocznik kapitu ln y MPH, II, s - 813, 814. — P r z e ź d z i e c k i , P a w e ł z P rzem ankow a, s. 6 — n a
zyw a w ioskę Chochea — Chocięgi, a w iosk ę Replin — Rzepek.
28 Mon. M edii A evi, t. IX, nr 517.
28 D ł u g o s z , Omnia op., t. I, s. 406. — por. P r z e ź d z i e c k i , P a w e ł z P rzem ankow a, s. 6.
1 6 8 KS. WŁADYSŁAW KARASIEWICZ [1 2 ]
b is k u p ó w k r a k o w s k ic h m ó w i o fu n d acji k o ś c io ła w P rzem an k ow ie, m iejscu u rod zen ia b isk u p a P aw ła 30. J e g o tr o sk liw o ść d u szp astersk a p rzem aw ia z fak tu o d łą cz en ia od p arafii b y to m sk iej św . M a łg o rzaty w io se k : O rzech, P iekary, O doł, B ob row n iki, Z y c h c ic e, D ą
b ró w k a i B rzo zo w y jaz (zw an y te ż fo lw a rk iem R uperta) i p rzy łą cz e
n ia ich do p arafii św . Piotra i P aw ła w K am ieniu. U cz y n ił to b isku p P a w eł z a zg o d ą w y ż e j w sp o m n ia n e g o rektora H erm ana d la te g o , ż e u dział w n a b o ż eń stw ie , p r z y stę p o w a n ie do sak ram en tów św ., jak i z a o p a try w a n ie u m iera ją cy ch b y ło u tr u d n io n e sl.
O sto su n k u b isk u p a P aw ła d o k la sz to r ó w św ia d c z y k ilk a za c h o w a n y c h d o k u m en tó w . W d niu 30 V III 1268 r. b isk u p P a w eł łą czn ie z k się c ie m B o lesła w e m W sty d liw y m b y ł o b e c n y w k la sz to rze w S k a le p rzy sp orząd zen iu testa m en tu , w k tó ry m k s ie n i k la r y sek , S a lo m ea za p isa ła r e lik w ie Ś w ię ty c h , k ie lic h y i o r n a ty k la sz to ro w i 32. 8 XII 1268 r. św ia d k o w a ł b isk u p P a w e ł w O siek u , g d zie B o le sła w W s ty d liw y dał k la szto ro w i c y s te r só w w K o p rz y w n ic y p raw o lo k o w a n ia w s i K o p rz y w n ic y n a p raw ach m iasta K rakow a a d in sta r c iv ita tis n o stre C r a c o v ie n s is 33. Z o b e c n o śc i b isk u p a P aw ła m ożn a w n o sić, ż e p o p iera ł ż y c z e n ia c y ste r só w .
N ie s p e łn a 5 la t p óźn iej, 23 IV 1273 r. tran su m ow ał b isk u p Pa
w e ł p r z y w ile j lo k a c y jn y d a n y c y s te r so m z J ę d r z e jo w a d n ia 16 II 1271 r. w K r a k o w ie 34.
W o b e c k la szto ru c y s te r s ó w w W ą c h o c k u o k a z y w a ł b isk u p Pa
w e ł ż y c z liw o ść , św ia d k u ją c p rzy n ad an iu w o ln o śc i k la szto ro w i p rzez B o le sła w a W s ty d liw e g o 11 V I 1275 r. w S to b n ic y S5. B y ł ró w
so MPH, t. III, s. 364.
31 Mon. M edii A e vi, t. IX , nr X LV , s. 627. — por. ks. J. F i j a ł e k, P rzeszłość N ankera, biskupa krakow skiego (1320 — I X 1326), n astępnie w rocław skiego (f 10 IV 1341), s. 262, [w:] K sięga pam ią tk o w a ku czci Boi.
O rzechow icza, Lw ów 1916, m ów i o erekcji kościoła w K am ieniu i kon
sekracji jego pod w ezw aniem św. Piotra i Paw ła przez P aw ła z P rze
mankowa.
32 Mon. M edii A evi, t. III, nr 76. — por. P r z e ź d z i e c k i , o. c., s. 7.
33 Mon. M edii A e vi, t. III, nr 77.
34 Mon. M edii A evi, t. III, nr 84. — O życzliw ości w obec cystersek w Trzebnicy św iadczy nadanie odpustu 40 dni przez biskupa P aw ła tym , którzy nawiedzą kościół w Trzebnicy w dniu translacji i naro
dzenia św. Jadw igi, po spełnieniu w arunków przepisanych przez K o
ściół. Mon. M edii A evi, t. IX, s. X LII, nr 624 (9 V 1270). Dla braku źró
deł n ie można stw ierdzić, czy biskup P a w eł brał udział w uroczysto
ściach kanonizacyjnych w r. 1267. Można przypuścić, że był w Trzeb
nicy.
35 Mon. M edii A evi, t. IX, nr 481. — O autentyczności tego doku
m entu pow ątpiew a W. K ę t r z y ń s k i , O p rzy w ile ju K ard. Idziego, [w:]
„Przew. N auk Lit., t. X V II, s. 412 n. — por. M a t u s z e w s k i , Im m u
n ite t ekon om iczn y w dobrach K ościoła w Polsce do r. 1381, Poznań 1936,
[1 3 ] PAWEŁ Z PRZEMANKOWA, BISKUP KRAKOWSKI 1 6 9
n ież o b ecn y m g d y B o lesła w W s ty d liw y o św ia d cza ł, ż e M ścig n ie w , sy n P a k o sła w a Starego, sp rzed ał w ie ś P ę k o sła w ic e k la sz to r o w i c y stersk iem u w W ą ch o ck u za 46 g r z y w ie n 36. D okum ent, k tórym k sią żę B o le sła w W sty d liw y n ad aw ał rzek om o k la szto ro w i c y ste r só w w W ąch o ck u , na p rośb ę op ata w o b e c n o śc i b isk u p a P aw ła, p raw o lo k o w a n ia na p ra w ie n iem ie ck im w Ł u kaw ie, R a d o szew ica ch , Rado- m icach, B ie lo w ie , je s t fa lsy fik a tem 37.
O so b iśc ie w y św ia d c z a ł d o b r o d z iejstw a k la szto ro w i cy ste r sk ie m u w J ęd rz ejo w ie, o d stęp u ją c m u d z ie s ię c in y z w io s e k b isk u p ich Prze- lank i K o z a n k i38. Z ak on n icom w S tan iątk ach i O łob ok u , za ś d ał na c z a s ż y c ia s w e g o d z ie s ię c in y z w io se k : K a rg o w y i W ie lk ie g o Z akrzew a, z a c o otrzym ał d o k o ń c a ż y c ia s w e g o w io s k ę V o la Pom nani d ziś P o m ia n o w o k o ło B r z e s k a 39.
W dniu 17 V 1281 r. p rzep ro w a d ził w W a w rz y ń c z y c a c h u g o d ę m ięd zy rektorem k o śc io ła w B od zan ow ie, a k lasztorem w S tan iąt
k ach i O łob ok u w sp ra w ie św ia d c z e ń zw a n y ch „p rzysiężn e" (do
chód z p rzy sią g )40. Od op ata k la szto ru c y s te r sk ie g o w J ęd rz ejo w ie, otrzym ała k a p itu ła na p rośb ę d ziek a n a G erarda 11 III 1274 r. c z ę ś ć w si zw a n ej G o s z c z a 41, a B o le sła w W s ty d liw y ob d arzył ją 9 V 1274 r. w o ln o śc ia m i n a p rośb ę te g o ż d z ie k a n a 42. K lasztorow i c y s te r só w w M o g i l e 43 za tw ierd ził w r. 1291 p raw o d o d z ie s ię c in z C ho
le w ie, w io s k i S tefan a z w a n e g o P uk aw ką, i re sty tu o w a ł b ezp ra w n ie ś c ią g n ię te d z ie się c in y .
D zię k i ob u stron n ym z a in ter eso w a n io m doku m entam i, k tóre po- s. 297, przyp. 4, — M. N i w i ń s k i , O pactw o cystersó w w W ąchocku, RAU, w y d z. h ist.-fil., t. 68, r. 1936, s. 7. — uważa go za autentyk.
3« Mon. M edii A em , t. IX, nr 480 (8 V 1274 r.).
37 Mon. M edii A evi, t. IX , nr 477 (8 V 1271), — N i w i ń s k i , o. c., s. 60.
CDP, t. III, nr 47 (30 III 1274 r.).
3» CDP, t. III, nr 60 (4 X 1282 r.).
40 CDP, t. III, nr 57, 17 V 1281 r. — 15 V 1287 r. biskup P aw eł od
stąpił klasztorowi w Tyńcu dziesięciny w Łęczu i Rzozowie, otrzymując w zamian za to w sie Byczynę i G orysław ice z dziesięcinam i oraz dzie
sięciny w D ąbrów nie pod Lelow em . D okum ent ten jest, jak w ykazują w ydaw cy kodeksu dyplom atycznego klasztoru tynieckiego, podrobiony.
Dlatego z niego n ie korzystam y. K od. D. kl. T yn. nr 33.
41 Mon. M edii A evi, t. I, nr 77.
42 Mon. M edii A evi, t. I, nr 78 — o autentyczności tego dokum entu powątpiewa W. K ę t r z y ń s k i , O p rzyu ń leju kard. Idziego, s. 412, 415; por. M a t u s z e w s k i , Im m u n itet ek on. w dobrach K ościoła w Polsce do r. 1381, s. 204, przyp. 2.
43 Mog. nr 39 — Gdy L eszek w r. 1285 (dokument bez daty dzien
nej) ustala m iarę soli: „decem modios salis in mensuram Cracoviensem ” rocznie dla klasztoru kanoników reg. w Trzemesznie, św iadkuje bp Pa
w eł — K W P , nr 560.
1 7 0 Ks. WŁADYSŁAW KARASIEWICZ [1 4 ]
ś w ia d c z y ły za m ia n y i zd o b y cze , z a c h o w a ło s ię k ilk a w ia d o m o śc i 0 sp raw ach m a teria ln y ch b isk u p a i c z ło n k ó w k a p itu ły k ra k o w sk ie j.
N a p rośb ę d ziek an a k a p itu ły k ra k o w sk ie j G erarda o d stą p ił b isk u p P a w e ł 15 V 1273 r. k a p itu le d zia ł w e w io s c e S k r zy sz o w ice , p rzy łą cz a ją c g o do w io s k i k a p itu ln ej Ł o so śk o w ic e, a o trzym ał 15 g r z y w ie n srebra 44. Za zgod ą b isk u p a k r a k o w sk ie g o P aw ła k ap itu ła zrzek ła s ię w ty m sa m y m dniu Ł o so śk o w ic na r z e c z F ilipa, k a n o n ik a p ło c k ie g o i k ra k o w sk ie g o , n a cz a s je g o ż y c ia p od ty m w a runkiem , ż e p ła c ić b ęd zie cz y n sz ro czn y (p en sio n em v e l can on em ) p ółtorej g r z y w n y sreb ra p o sp o lite g o , k a ż d e g o roku n a O c z y sz c z e n ie N a jśw . M aryi P a n n y 45. K anonik p ło ck i, F ilip, u zy sk a ł p ó ł rok u p ó ź
n iej 30 XI 1273 r. za zg o d ą b isk u p a P a w ła c z ę ś ć ziem i (aream e t ą u o sd a m ag ro s), p o ło żo n ej w Ł o so śk o w ic a ch , k tóra b y ła w ła sn o śc ią n ie ja k ie g o ry cerza W o jen a . Za n ią otrzym ał ó w rycerz z ie m ię p rzy w io s c e S k r zy sz o w ice , k tórą 15 V 1273 r. b isk u p P a w eł o d stą p ił k a
p itu le 46. O d k s ię c ia B o lesła w a W s ty d liw e g o u z y sk a ła k a p itu ła 19 V 1273 r. o św ia d c z e n ie , że w ie ś R a cib o ro w ice za ż y w a ty c h sa m y ch w o ln o śc i, c o in n e w io s k i k a p itu ły k r a k o w s k ie j 47.
G d y k a n o n ik F ilip za m ien ił z Im ram em , sy n em k o m e sa K rystyn a z N ie d ź w ie d z ia , u d zia ł w e w io s c e T r ą tn o w ice n a d ział w e w io s c e G oszcza, p o tw ie rd ził to B o lesła w W s ty d liw y 30 IX 1279 x.48. D ok on ał tej za m ia n y z u p o w a żn ie n ia b isk u p a P a w ła i k a p itu ły , sc h o la sty k 1 k a n c ler z B o le sła w a W sty d liw e g o , Prokop.
P rz y p u ścić m ożem y, ż e ta k ż e p o d w p ły w e m b isk u p a k ra k o w sk ie g o P a w ła re sty tu o w a ł B o lesła w W s ty d liw y 17 V III 1278 r. k o
ś c io ło w i w B och n i żu p y so ln e (sa rta g in em sa lis)49.
K ołod ziej W it u z y sk a ł od b isk u p a P ran doty, p o p rzed n ik a b isku p a P aw ła, p o z w o le n ie n a zb u d o w a n ie m ły n a w o d n e g o (m ola a ą u a ria ) p rzy w io s c e W a w r z y ń c z y c e . P a w e ł z P rzem an k ow a u zn ając w ie r n o ść i u słu ż n o ść W ita , w y s ta w ił d ok u m en t z a tw ie rd za ją cy u m o w ę W ita z b isk u p em P ra n d o tą 50.
G d y testa m e n t k a n o n ik a k r a k o w sk ie g o , sc h o la sty k a W y sz a —■
k tó r y dla sp o k o ju d u sz y sw e j i sw o ic h k r e w n y c h za p isa ł d w ie w io sk i: S w in a rsk o w p o w ie c ie są d ec k im i M u sz y n ę nad g ra n ic ą w ę giersk ą , b isk u p o w i P a w ło w i i sto ło w i b isk u p iem u — z a k w e stio n o w a ła sio s tr z e n ic a k an on ik a W y sz a , B o g u sła w a z m ężem M iroge-
44 Mon M edii A evi, t. I, nr 70.
45 j. w ., t. I, nr TL 46 j. w ., t. I, nr 75.
47 j. w ., t. I, nr 72.
48 j. w ., t. I, nr 81. — W ydaje się W. K ę t r z y ń s k i e m u , O p rzy w ile ju kard. Idziego, s. 412, że dokument ten jest nieautentyczny. —•
por. M a t u s z e w s k i , Im r.iunitet..., s. 204, przyp. 3.
4» Mon. M edii Aetń, t. I, nr 80.
so j. w ., t. I, nr 73 (25 X I 1273 r.) i nr 74.
[1 5 ] PAWEŁ Z PRZEMANKOWA, BISKUP KRAKOWSKI 1 7 1
niem , m u sia ł b isk u p P a w e ł w y s tą p ić w ob ron ie testa m en tu . N ie w ia d o m o jak d łu g o to c z y ł s i ę spór. W ie m y ty lk o , ż e 23 V 1288 r.
n a stą p iła u g o d a przed k s ię c ie m L eszk iem C zarnym w K rakow ie, m ocą k tórej b isk u p m iał n ad al zatrzym ać k w e stio n o w a n e w io sk i, a rod zina m iała s ię ic h n a z a w sz e zrzec. W zam ian za to p rzyrzek ł b isk u p łą c z n ie z k ap itu łą, ż e n ig d y n ie b ęd zie n ie p o k o ił te jż e ro
d zin y w sp ra w ie re sz ty dóbr p o zo sta ły c h po k a n o n ik u W y s z u M.
P rzy k o ń c u s w e g o ż y c ia d ał B o le sła w W s ty d liw y k a p itu le k ra
k o w sk ie j w io s k ę B o lesła w , n ie z b y t od d alon ą od b isk u p iej w io s k i S ła w k ó w , i 200 g r z y w ie n sreb ra ro czn ie z żup s o ln y c h w B och n i 52.
Po z a ję c iu K rakow a p rzez P rzem ysła W ie lk o p o lsk ie g o otrzym ał b isku p P a w eł 12 IX 1290 r. d z ie s ię c in y z p o ło w y żup k r a k o w s k ic h 53, a po u stą p ie n iu P rzem y sła z K rakow a p o tw ie rd ził W a c ła w c z e sk i b isk u p o w i P a w ło w i i k o ś c io ło w i k ra k o w sk iem u w s z y s tk ie p rzy
w ile je , p raw a i w o ln o śc i, n ad an e p rzez w ła d c ó w d a w n ie jsz y c h i d z ie się c in y : 200 g r z y w ie n sreb ra z żup k ra k o w sk ich , 1 IX 1291 r.54 Z r. 1269 m am y już w y ra ź n ą w ia d o m o ść o lo k a c ji z p o le c e n ia b isk u p a P aw ła, g d y czy ta m y , ż e n ieja k iem u R ad oście d ał w e w si P o ssed k (B iesiadki) s o łe c tw o , ob d arzając j e lic zn y m i p r z y w ile jam i 55. P raw d op od ob n ie w p orozu m ien iu z b isk u p em P aw łem o trz y m ał n ieja k i Z achariasz od k a p itu ły k ra k o w sk ie j p raw o lo k o w a n ia n a p ra w ie n ie m ie c k im w s i k ap itu ln ej G ardlic (G arlica D u
ch o w n a )56.
W dniu 6 V 1292 r. w y s t a w ił b isk u p dla k a p itu ły doku m ent, w k tórym za tw ierd ził czło n k o m k a p itu ły annum g ra tia e , d any p rzez p op rzed n ik ów c e le m sp ła c e n ia d łu g ó w p o śm ierci i u fu n d o w a n ia n a b o ż eń stw żałob n ych , a le w y łą c z y ł z p rzy w ileju k an o n ik ó w -p ra ła - tó w (d ig n ita te s v e l p erso n a s) i k a n o n ik ó w n ie re z y d u ją c y c h , b ez słu sz n e g o , d oku m en tem p rze w id z ia n eg o , p ow od u . Przy w y sta w ie n iu te g o d oku m entu w y k a z a ł b isk u p P a w eł tro sk ę o dobre od p ra w ien ie w ig ilii i m sz y św . za zm arłych b isk u p ó w , p isząc: ut p ia m sm o ria A n im a ru m tam P re c e d e sso ru m qu am n o s tie , ąu am n o stro ru m ec ia m su c c e sso ru m m e lio r s e m p e r in O flic iis V ig ilia ru m e t m issa ru m pro d e lu n c tis in C r a c o v ie n s i E c c le sie d ilig e n c iu s h a b e a tu r 57. Praw do-
51 j. w ., t. I, nr 89. — por. St. I n g 1 o t, Stan i rozm ieszczen ie u p o sażenia b isk u p stw a k rakow skiego w poi. X V w. [w:] Badania z d zie jó w spoi. i gosp., t. II, Lw ów 1925, s. 59.
52 Mon. M edii A e vi, t. I, nr 83. — W. K ę t r z y ń s k i , O p r z y w i
leju kard. Idziego, s. 413 n. — tw ierdzi, że jest to falsyfikat. — por.
M a t u s z e w s k i , o. c., s. 201, przyp. 4.
53 Mon. M edii A evi, t. I, nr 92.
54 j. w., t. I, nr 94, 95.
55 j. w ., t. I, nr 67.
58 j. w ., t. I, nr 76.
57 j. w ., t. I, nr 96. — por. S ta tu ty ka p itu ły ka ted ra ln ej w ło cla w -
1 7 2 KS. WŁADYSŁAW KARASIEWICZ [ 1 6 ]
p o d o b n ie z m y ślą o w ła sn e j śm ierci, k tó ra n a stą p iła w r. 1292, b isk u p P a w e ł w y d a ł w y ż e j p rzy to c zo n y d okum ent.
P rzed śm iercią (in u ltim a v o lu n ta te ) d arow ał k a p itu le w io s k ę D o b ra n o w ice 58.
3. Stosunek biskupa Paw ła do Bolesław a W stydliwego
W r e sz c ie p r zy stę p u je m y d o o m ó w ien ia w a żn ej a n ie ja sn e j k w e stii sto su n k u b isk u p a P aw ła do k s ię c ia k r a k o w sk ie g o B o le sła w a W sty d liw e g o .
M ożn a b y p rzy p u ścić, że b y ły k a n c ler z u m iał z a w sz e zg o d n ie w s p ó łż y ć z e sw o im w ład cą, d a w n ie jsz y m b ezp ośred n im z w ie r z ch n ikiem . T y m cza sem dobrze p o in fo rm o w a n e źródło: R o c zn ik k a p i
t u l n y 1 p rzek a zu je p o d r. 1271 w ia d o m o ść o sp o rze m ię d z y k s ię ciem B o le sła w e m i k się ż n ą K ingą, a b isk u p em P aw łem , k tó r y d zięk i p o śre d n ictw u m a g istra D zierżyk raja, p rep o zy ta k a p itu ły k ra k o w sk iej i W altera, k an o n ik a k ra k o w sk ie g o , m ęż ó w sta n o w c z y c h i p rzezorn ych , za k o ń czo n o w p ie r w sz ą n ie d z ie lę W ie lk ie g o Postu 22 II 1271 r.2.
O. H a le ck i 3 p rzyp u szcza, ż e zatarg te n b y ł w łą c z n o śc i ze skar
gam i b isk u p a w r o c ła w sk ie g o T om asza II w n o sz o n y m i z p o w o d u sp u sto sz e ń ziem b isk u p ich , d o k o n a n y ch p rzez k s ię c ia B o le sła w a W s ty d liw e g o i je g o ry c e r z y łą c zn ie z R usinam i, K um anam i i L itw in am i 4.
Pom ijam to, ż e źródła n ie p rze k a z a ły nam ża d n y ch w ia d o m o śc i o tym , c z y b isk u p P a w eł z a r ea g o w a ł n a sk a r g ę T om asza II i n a sk ie j z m ateriałów przysposobion ych p rze z ks. St. C h o d y ń s k i e g o, w yd ał i bibliografią u staw odaw stw a kapitulnego w Polsce poprzedził ks. J. F i j a ł e k , Kraków 1916 r„ s. XXIV; — por. St. Z a c h o r o w s k i , R ozw ój t u stró j k a p itu ł polskich w w iekach średnich, K raków 1912, s. 148. A b r a h a m przyjm uje w ydanie statutu de anno gratiae przez synod prow incjonalny czasu arcybiskupa Jakuba Św inki w r. 1296 lub 1298 (S tu dia k ry ty c zn e i m a teriały do hist. u staw , synod, w Polsce, nr 5, Kraków 1917, s. 43 n.).
58 Mon. M edii A e vi, t. I, nr 99. — D owiadujem y się o tym ze skargi kapituły w ytoczonej w r. 1295 (przed św. Michałem) przed b i
skupem Janem Muskatą, przeciw Paw łow i, synow i W isława, a bratan
kow i biskupa Paw ła, który, posiadając w iosk ę Dobranowice przed te
stam entem biskupa Paw ła, nie w ydał jej, przez co popadł w klątw ę, a na kościół w Przem ankow ie rzucono interdykt. W idocznie P aw eł był nieletni i dlatego zastępow ał go Prandota, syn Warsza, ongiś kasztelana krakowskiego. Prandota m iał siostrę biskupa P aw ła za żonę, jak przy
puszcza P i e k o s i ń s k i , R ycerstioo..., t. III, s. 240/1.
i MPH, t. II, s. 813.
* tam że.
* O. H a l e c k i , P ow ołan ie W ładysław a opolskiego..., s. 259.
* S t e n z e l , U rkunden..., nr 31, 40.
[ 1 7 ] PAWEŁ Z PRZEMANKOWA, BISKUP KRAKOWSKI 1 7 3
k ło n ił k s ię c ia B o le sła w a W s ty d liw e g o i je g o r y c e r z y do za d o ść
u c z y n ie n ia lub, c z y o g ło s ił k lą tw ę p o o d m ó w ie n iu z a d o ść u c z y n ie nia, jak teg o d om agał s ię b isk u p T om asz. W a ż n ie jsz e j e s t to, ż e za
targ b isk u p a P a w ła z k się c ie m B o le sła w e m W sty d liw y m b y ł za k o ń c z o n y 22 II 1271 r., tj. k ilk a m ie s ię c y przed n ajazd em ziem b isk u p ich, b o n ajazd n a stą p ił d op iero n a p oczątk u cz er w ca (6 V I), c h o c ia ż ja k ie ś o d d z ia ły ry c e r sk ie ju ż 24 IV n a je c h a ły w ie ś Z arisce (Zarzysk), p o ło żo n ą w p o b liżu O le śn ia 5 w k s ię s tw ie w rocław sk im ® .
N ie m o żn a w ię c p rzy ją ć p rzy p u szc ze n ia prof. H a le c k ie g o , a p rzy z n a ć m u sim y słu sz n o ść prof. U la n o w sk iem u , k tó r y tw ier d z i, ż e n ie p o rozu m ien ia m ię d z y b isk u p em k rak ow sk im P aw łem a B o lesła w e m W sty d liw y m b y ły ty lk o d ro b n e i n ie p r z e sz ły w r. 1271 p o za gra
n ic e k s ię s tw a k r a k o w s k ie g o 7.
N ie c o św ia tła na te n zatarg rzucają sło w a R o c zn ik a k a p itu l
n e g o k r a k o w s k ie g o , k tó re n am m ów ią, że n iep o ro z u m ie n ie z o sta ło za k o ń czo n e w p ier w szą n ie d z ie lę W ie lk ie g o Postu. N a su w a ją o n e b o w iem p rzy p u szczen ie, ż e z a s to so w a n ie m ia ła tu u c h w a ła sy n o d u w r o c ła w sk ie g o z r. 1267, k tóra g ro ziła zak azem w stę p u do k o ś c io ła i u d ziału w K om unii ś w ię te j k ażd em u , k to b y dobra k o ś c ie ln e z a brał alb o sz k o d ę K o śc io ło w i w y rz ą d z ił, a k r z y w d y n ie n ap raw ił infra in sta n s P a s c h a 8. S koro w ię c b y ły u siło w a n ia za k o ń czen ia sporu w p ier w szą n ie d z ie lę W ie lk ie g o P ostu, m ożn a p rzy p u ścić , że p rzed m iotem sp oru n ie b y ła ja k a ś k w e stia p o lity cz n a , le c z raczej sp raw a p o d le g a ją c a ju r y sd y k c ji K ościoła, p ra w d o p o d o b n ie sp raw a fin an sow a. U tw ierd za n a s w ty m m niem an iu fakt, ż e p o śr e d n ic z y ły m ięd zy b isk u p em a k s ię c ie m d w ie o so b y d u c h o w n e b e z w s p ó ł
u d ziału św ie c k ic h d ygn itarzy. D la braku źród eł tru dn o nam w s k a za ć p rzed m iot zatargu. M ożna ty lk o p rzyp u ścić, ż e c h o d ziło o ja k ie ś d o c h o d y b isk u p ie w łą c z n o śc i z ak cją k o lo n iz a c y jn ą i lo k a cy jn ą , w k tórej jak p o n iż e j w y k a ż ę , b isk u p i k r a k o w sc y w s p ó ł
d ziałali z k się c ie m B o lesła w e m .
C zy w o b e c te g o n ie b y ło ża d n y ch p ó ź n ie jsz y c h n iep o ro zu m ień m ięd zy B o lesła w e m W sty d liw y m , a b isk u p em P a w łem z Przem an- k ow a, na tle p olityczn ym ?
5 S t e n z e l , TJrkunden..., s. 43. — H a l e c k i , P ow ołan ie..., s. 223.
Uroczystość św . W ojciecha przypada na 23 IV, a nie jak Stenzel i H a
lecki podają 24 IV.
6 R. G r ó d e c k i , D zieje P o lityczn e Śląska do r. 1290, [w]: H istorii Śląska, t. I, K raków 1933, s. 262, przyp. 2.
7 U l a n o w s k i , P rzyczyn ek ..., s. 21.
8 „...qui bona ecclesiarum scien ter d etinent occupata, nisi infra in stans Pascha eadem restituerint et de dampnis ac iniuriis satisfecerint conpetenter, extu n c introitum ecclesie sibi noverint interdictum , nec ab episcopo aut aliis ecclesiarum prelatis ad com m unionem dom inici Cor- poris adm ittantur” — K W P , t. I, nr 423, s. 371.
