iESI!E!>narlctï
O K T O B E R 2 0 1 5Nationale Rekenkamer betwijfelt haalbaarheid bezuinigingen
n
Fff
H o e w e l d e p o l i t i e haar o o r s p r o n k e l i j k e
b e z u i n i g i n g e n o p h u i s v e s t i n g w i l h a n d
-h a v e n o n d a n k s m e e r d e r e w i j z i g i n g e n
v a n p l a n n e n , zijn er t e v e e l o n z e k e r h e
-d e n o m -d e z e v o l l e -d i g t e r e a l i s e r e n . D a t
b l i j k t u i t e e n r a p p o r t v a n d e N a t i o n a l e
R e k e n k a m e r . D a t v e e l p a n d e n l e e g k o
-m e n , s t a a t w é l v a s t .
Dirk D u b b e l i n gDe komende jaren zal de Nationale Politie - de nieuwe politieorga-nisatie die is gestart in 2013 - een grote reorgapolitieorga-nisatie ondergaan. Een belangrijke doelstelling bij de vorming van de Nationale Politie is een kleinere vastgoedportefeuille. Burgers zullen naar verwach-ting meer gebruik gaan maken van internet, waardoor er minder politiebureaus nodig zijn, is een van de gedachten achter het afsto-ten van panden. Ook wordt flexwerken ingevoerd, waardoor even-eens minder kantoorruimte nodig is.Tussen nu en 2025 zullen waarschijnlijk een paar honderd panden leegkomen.
De Nationale Politie moet van het kabinet vanaf 2019 in het totaal € 230 miljoen per jaar bezuinigen. Een deel daarvan, € 76,5 miljoen per jaar, zal vanaf 2025 op huisvesting gaan worden bespaard. In
2011 waren de huisvestingslasten € 351 miljoen. Na een aantal cor-recties (zoals € 20 miljoen aan baten uit onder meer verhuur) mogen de uitgaven vanaf 2025 niet hoger zijn dan € 260,8 miljoen per jaar.
Bedrag tweemaal bijgesteld
De Nationale Politie heeft in 2012 een businesscase laten opstellen met daarin deze ruwe schatting van de financiële impact en een in-schatting van de gevolgen voor de kantoorpanden in de vastgoed-voorraad tot 2025. Voorstellen daarin zijn het afstoten van kantoor-gebouwen (verkoop en beëindigen van huurcontracten) en het beter benutten van de resterende panden. De huisvesting voor poli-tiespecifieke taken ('specialties') is toen buiten beschouwing gela-ten.
De politie beschikt in fiet totaal nu nog over meer dan duizend ge-bouwen voor uiteenlopende taken, zoals politiebureaus, meldka-mers, luchthavenvoorzieningen en cellencomplexen met een geza-menlijk bruto vloeroppervlak (bvo) van ruim 1,8 miljoen m^ waar-van ruim 1,4 miljoen m^ eigendom is en bijna 400.000 m^ wordt ge-huurd. De totale vastgoedportefeuille had eind 2014 een boekwaar-de van ongeveer € 1,6 miljard. De kantoorhuisvesting beslaat 66% van het totale bvo en biedt ruimte voor 87% van het totaal aantal werkplekken van de politie.
De besparing moet volgens de businesscase worden gerealiseerd door onder meer tot 2025 in totaal 660.000 m=^ bvo af te stoten. Dat is ongeveer een derde van het totale bvo. Van de 1.029 panden zou-den in 2025 mogelijk nog maar 600-800 panzou-den overblijven, een vermindering van 20%-40%.
Een jaar later blijkt dat er minder kan worden bezuinigd dan ge-dacht. Aannames blijken niet meer te kloppen; kengetallen hebben dan plaatsgemaakt voor feitelijke data, aangeleverd door de
O K T O B E R 2 0 1 5
korpsen. De besparingen blijken lager uit te vallen, namelijk € 62,5 miljoen per jaar. Het personeelsbestand neemt trager af dan ge-dacht en dit leidt tot een minder snelle afstoot van panden. Beslo-ten wordt om ook niet-kantoorgebouwen afte stoBeslo-ten.
Het oorspronkelijke plan voor huisvesting van basisteams in 167 teambureaus en een beperkt aantal kleine steunpunten blijkt te strikt. De eenheden hebben aangegeven in 2025 meer teambureaus en ook meer steunpunten nodig te hebben om korte aanrijtijden te garanderen en elke gemeente ten minste één steunpunt te laten be-houden. Eind 2014 wordt in overleg tussen de minister van Veilig-heid & Justitie en regioburgemeesters besloten dat de Nationale Politie meer politiebureaus en steunpunten voor de basisteams zal aanhouden dan is berekend in de businesscase uit 2012 en dat er drie politiedienstencentra komen in plaats van één. Dit heeft op-nieuw gevolgen voor de besparingen (deze zakken nu vanaf 2025 naar € 60,1 miljoen per jaar). De minister wilde aanvankelijk één po-litiedienstencentrum, omdat dat de grootste besparing oplevert. Bij de keuze voor drie politiedienstencentra en extra steunpunten heeft de minister maatschappelijke kosten en baten een rol laten spelen, zoals het belang van werkgelegenheid en de bereikbaarheid van de politie voor de burgers. Wel is besloten om het oorspronkelijke be-zuinigingsbedrag aan te houden. De politie moet nu op zoek naar € 16,5 miljoen aanvullende bezuinigingen per jaar.
Meer steunpunten en teambureaus
Door het besluit van de minister worden méér panden aangehou-den: aanzienlijk meer kleine steunpunten (309), 82 grote steunpun-ten extra en 16 nieuwe tweede teambureaus/opkomstlocaties. De hele operatie leidt behalve tot minder bezuinigingen ook tot extra investeringen. Voordat panden kunnen worden afgestoten, moeten andere panden worden aangepast. Zo blijken meer Investe-ringen nodig voor het ombouwen van bureaus voor flexwerken (0,7 werkplek per fte en 25 m^ per werkplek) dan eerst gedacht. Ook leidt verhuizing van de iet-rekencentra, als onderdeel van de politiedien-stencentra, tot onvoorziene investeringen. Een reorganisatie van de meldkamers en gebouwen voor opslag van in beslag genomen goederen is niet opgenomen in alle plannen, hoewel de kosten daarvan hoog kunnen uitvallen. Deze kosten zijn nog niet verwerkt in een meerjareninvesteringsprogramma. Verder is besloten dat de drie politiedienstencentra worden gehuurd, terwijl in de business-case was uitgegaan van aankoop. In de huisvestingslasten zijn ren-telasten van circa € 10 miljoen niet opgenomen.
In de meerjarenbegroting is voor investeringen in huisvesting tot 2 0 1 9 € 7 4 t o t € 8 1 miljoen per jaar opgenomen. Ook vervangingsin-vesteringen vallen binnen dit budget. Daarnaast is voor regulier on-derhoud jaarlijks een bedrag variërend van € 24 tot € 30 miljoen gepland. Deze bedragen zijn nu niet afgestemd op de laatste beslis-singen en over de omvang van het eventuele achterstallige onder-houd bestaat onzekerheid.
Kritiek Rekenkamer
Verpakt in een grondige analyse heeft de Rekenkamer een aantal punten van kritiek op de wijze waarop de politie de vastgoedinven-tarisatie en financiële berekeningen uitvoert.
Een goed onderbouwd beeld van € 60,1 miljoen aan jaarlijkse be-sparingen, de invulling van de benodigde extra besparingen van € 16,4 miljoen én de gevolgen van niet meer kloppende aannames ontbreken. Het iaatste overzicht van de benodigde investeringen da-teert uit 2013, terwijl de plannen daarna aanzienlijk zijn gewijzigd. Niet de onderbouwde berekening uit 2013, maar de ruwe schatting uit 2012 is verwerkt in de begroting 2013 en de meerjarenbegroting 2013-2017 Deze wordt nog steeds gebruikt in recente meerjarenbe-grotingen. Daardoor is er geen zicht op de totale investeringen die nodig zijn om de plannen te realiseren. Bovendien is niet duidelijk of het totale volume van de investeringen past binnen de meerja-renbegroting van de politie. Hiermee ontstaat het risico dat de plan-nen niet financieel zijn gedekt.
Inzicht in de noodzakelijke verhuisoperaties en het moment waarop panden vrijkomen voor afstoot is van belang omdat de besparings-opbrengsten nodig zijn voor de financiering van investeringen. Dat inzicht is er nu nog niet, waardoor planning over afstoot nog niet mogelijk is. De verkoopopbrengst van panden kan bovendien lager uitvallen dan de boekwaarde. De organisatie moet ook rekening houden met het afstoten van panden van andere overheden, zoals het Rijksvastgoedbedrijf, om een lagere opbrengst dan beoogd, ver-storing van de vastgoedmarkt en veel leegstand in een gemeente te voorkomen. De Rekenkamer vindt dat Rijk, provincies en gemeen-ten vastgoedbeslissingen op elkaar moegemeen-ten afstemmen op basis van geïntegreerde informatie.
De vastgoedadministratie bevat geen informatie over rentes op le-ningen die vOor panden zijn afgesloten. Andere financiële informa-tie is niet actueel, zoals de woz-waarde van panden.
De besparingsdoelstelling is gebaseerd op aannames over onder meer het tempo van de afbouw van personeel en van de afstoot van panden, die niet meer kloppen. Het terugbrengen van de poli-tiesterkte en het herplaatsen van personeel heeft vertraging opgelo-pen en de afstoot van panden gaat minder snel dan gepland. Zo zijn panden met langlopende huurcontracten minder snel afte stoten dan in eerste instantie werd gedacht.
Ondanks een nu onvolledig overzicht van investeringen, bezuinigin-gen en aantallen gebouwen is wel duidelijk dat de komende jaren een flink deel van het politievastgoed - zowel kantoren als ander-soortig vastgoed - op de huurmarkt en.koopmarkt terecht zullen komen.
Tabel 1 Structuur en vastgoedportefeuille Nationale Politie Structuur Landelijk niveau Regionaal niveau Lokaal niveau S i t u a t i e per 1-1-2013 1 Politiedienstencentrum (PDC) 10 regionale e e n h e d e n 43 districten 167 b a s i s t e a m s en de d i s t r i c t s r e c h e r c h e Aantal panden 1029 Vastgoedportefeuille 1-1-2015 Bruto v l o e r o p p e r v l a k * 1.852.000 m' w a a r v a n Eigendom 1.421.000 m' Huur 394.000 m' Bruikleen/erfpacht/gedeeld eigendom 35.000 P l a n n e n na overleg t u s s e n m i -nister e n r e g i o b u r g e m e e s t e r s eind 2014 3 Politiedienstencentra 10 regionale e e n h e d e n 43 districten 168 b a s i s t e a m s 16 t w e e d e b a s i s t e a m b u r e a u s 82 grote steunpunten (100-300 m' bvo) 309 kleine steunpunten (15-50 m^bvo) 7
* Inclusief 758.000 m' voor ' s p e c i a l t i e s ' z o a l s meldkamers, d i e n s t e n c e n t r a , c e l l e n c o m
plexen, luchthavenvoorzieningen, c o m p u t e r c e n t r a , oefenlocaties voor integrale b e r o e p s -vaardigheid, ruimtes voor l e v e n d e h a v e z o a l s p a a r d e n en ruimte voor f o r e n s i s c h e
opsporing.
Dit artikel is g e b a s e e r d op het rapport 'Huisvesting Nationale Politie. Doelmatig en doel-treffend b e h e e r v a n v a s t g o e d ' , A l g e m e n e rekenkamer, 2015. Een pdf van dit rapport is te
vinden op w w w . r e k e n k a m e r n l .
Het onderzoek is onderdeel v a n e e n b r e d e r onderzoeksprogramma v a n de A l g e m e n e R e
