RECENZJE
Leonard Indeka, Zbigniew Karaczun,
Ochrona środowiska, W ar
szaw a 1996, ss. 431.
C iąg le je s z c z e z b y t m a ła je s t n a sz a św ia d o m o ść sk u tk ó w o d d z ia ły w a n ia n a p rz y ro d ę p rz e z c z ło w ie k a i d o p ie ro w o sta tn ic h d z ie się c io le c ia c h p ró b u je się s c h a ra k te ry z o w a ć c o ra z tru d n ie jsz e p ro b le m y ludzkos'ci. C z ło w ie k in g e ru je w p ro c e sy p rz y ro d n ic ze co w y w o łu je n ie o d w ra c a ln e zm ia n y w o to c ze n iu n ie g o sa m e g o i ca łe j n aszej N ieb iesk iej P lanety. M ies'ci się w n ic h w y c z e rp y w a n ie za so b ó w n a tu ra ln y c h i z a tru w a n ie śro d o w isk a n a tu ra ln e g o c z ło w ie k a. D o p ie ro teraz, po ty sią c a c h lat c z y n ie n ia so b ie Z ie m i p o d d a n ą , c z ło w ie k z a trz y m u je się i z a sta n a w ia n ad p o sz u k iw a n ie m w y j śc ia z sieci sk u tk ó w p o b łę d a c h p rzo d k ó w i n am w sp ó łc ze sn y ch .
Je d n y m z o w o c ó w n a sz e g o p o sz u k iw a n ia je s t n ie w ą tp liw ie k s ią ż k a n a p isa n a p rz e z Z b ig n ie w a K a ra c z u n a i L e o n a rd a In d e k ę p o d ty tu łe m O chrona środow iska.
w y d a n a w W a rsza w ie w 1996 ro k u p rze z A g en c ję W y d a w n ic z ą A ries. M o ją u w a g ę w k się g arn i p rz y c ią g n ę ła o b ję to ść (4 3 0 stro n ) w sty liz o w a n e j im p re sjo n isty c z n e j o k ła d
-A u to rz y pisali tę k sią ż k ę p rze k o n a n i o w y z w a n ia c h ja k ie sta ją w sp ó łc z e śn ie p rze d o c h ro n ą ś ro d o w isk a w o b liczu je g o zn isz c z e n ia , k tó re d o ty k a n as w sz y stk ic h . J u ż n a w stę p ie z w ra c a się u w a g ę n a to, ja k w ie le za le ży od p o lity k ó w i m e n ad ż eró w . T re ść k sią ż k i p o d z ie lo n a je s t na 7 g łó w n y c h ro zd z iałó w , k tó re z k o le i d z ie lą się n a d ro b n ie jsz e , b ard z iej sz c z e g ó ło w e za g ad n ien ia .
N a w stę p ie a u to rz y zajęli się p rz y ro d n ic z y m i p o d sta w a m i o c h ro n y śro d o w isk a i w p ro w a d z a ją c c z y te ln ik a w ta jn ik i w sp ó łc ze sn ej so z o lo g ii w za k re sie je j p rz e d m io tu z a jm u ją się sk ró to w o acz rz e te ln ie p o d sta w a m i ek o lo g ii i o c h ro n y śro d o w isk a . W y ja śn io n e tu z o s ta ją w aż n iejsze p o ję c ia e k o lo g ic z n e , o b ie g m a terii i en erg ii w p rz y ro d zie. Z o sta je w stę p n ie p rz e d sta w io n y p ro b lem : „ c zło w iek a ś ro d o w is k o ” .
P o ty m fa c h o w y m w stę p ie zo sta ją o m ó w io n e p ro b le m y d e g ra d a c ji i o ch ro n y z a so b ó w n a tu ra ln y ch . W szy sc y zd a je m y so b ie sp raw ę z te g o ja k n ie z b ę d n y m s k ła d n i k ie m d la w sz y stk ic h ż y w y c h o rg a n iz m ó w je s t w oda. N ie ste ty w n a s z y m k raju cz ę sto sp o ty k a m y się z p rz e ja w a m i z łe g o z a g o sp o d a ro w a n ia w ó d i ich n a d m ie rn e g o z a n ie c z y sz c z e n ia . R ó w n ie ż p o w ie trz e sta n o w i c z y n n ik niezb ęd n y . C h o ć je s t sk ła d n ik ie m o d n a w ia ln y m w n a tu ra ln y c h w a ru n k a c h to n ie u n ik n ie w p ły w u ja k i w y w ie ra nań in te n sy w n e z u ż y c ie p rz e z p rz e m y sł i stale ro sn ą c ą p o p u la c ję lu d z k ą i m a so w e n is z c z e n ie lasów . Ja k o s z c z e g ó ln ie z a g ro ż o n y e le m e n t b io sfe ry p rz e d s ta w io n a z o s ta je g le b a, k tó ra pełn i ro lę p o m o stu m ię d zy p rz y ro d ą o ż y w io n ą i nie. U z n a je się j ą za z a só b n ie o d n aw ia ln y .
P e w n ie nie k aż d y je s t św iad o m y , że ro ln ic z a d z ia ła ln o ść c z ło w ie k a od p o c z ą t k ów sw o jej h isto rii w ią z a ła się z d e s tru k c ją śro d o w isk a . Te „ n ie b e z p ie c z n e z w ią z k i” sta w a ły się c o ra z n ie b e z p ie c z n ie jsz e w ra z ze w z ro ste m lic zb y lu d n o śc i, z a s to s o w a n ie m p esty cy d ó w , n a w o z ó w sz tu c z n y c h , az o ta n ó w i a z o ty n ó w czy m e tali cięż k ich . K o n ie c z n e je s t za te m u św ia d a m ia n ie ro ln ik ó w w za g a d n ie n ia c h ro ln ic tw a u p rz e m y sło w io n e g o , g d zie z a k ła d a się d o sk o n a le n ie c h e m ic z n y c h i te c h n ic z n y c h śro d k ó w p ro d u k c ji a ta k że p ro d u k c ji h o d o w la n e j, k tó ry je s t m o ż liw y (n iestety ) d z ię k i w ię k sz em u zu ż y c iu energ ii. S k u tk ie m p o stę p u te c h n ic z n e g o m in io n y c h d z ie się c io le c i je s t k ry z y s ro ln ic tw a. A u to rz y p o ru sz a ją n a ty m tle z a g a d n ie n ia k o n tro w e rsy jn y c h m e to d
RECENZJE
in ż y n ie rii g en e ty c zn e j i en e rg ii ato m o w ej o raz b io te c h n o lo g ii, k tó re sta n o w ią n a jp o w a ż n ie jsz e z a g ro ż e n ia ek o lo g icz n e. N a p o c ie sz e n ie se rw u ją n am 14 za sa d k o n c e p c ji ro ln ic tw a e k o lo g ic z n e g o , k tó re g o za k res p o ję c io w y w y k ra c z a p o z a re la c je ro ln ic - tw o -śro d o w is k o . Z a lic z a m y tu za g ad n ie n ia sp o łe cz n e, e k o n o m ic z n e , e ty c z n e i inne.
W iem y ch y b a w szy scy ja k n ie b a n a ln y w p ły w ro ln ic tw o m a n a z d ro w ie k o n s u m u ją c y c h p lo n y upraw . T ym ró w n ie sz c z e g ó ło w o zajęli się nasi au to rzy , p o św ię c a ją c ro z d z ia ł sw o je g o p o d rę c z n ik a c y w iliz a c y jn y m z a g ro ż e n io m ta k im ja k z a n ie c z y s z c z e nie ż y w n o śc i, h ałas tu d z ie ż p alen ie tytoniu.
D zisiejszy m i czasy b a rd z o tru d n o je s t n am b ez w y n ala zk u F e n ic ja n , ta k te ż od p ie n ią d z a u z a le ż n io n a je s t sk u te c z n o ść o ch ro n y śro d o w isk a. B a d a n e są p rz e z e k o n o m istó w p o sta w y k o n su m e n c k ie , zm ia n y p re fe re n c ji sp o łe c z n y c h , g o to w o śc i p o n o sz e n ia k o sz tó w w z w ią zk u z ek o lo g ią. P o d d a n e są też w y ce n ie i esty m a c ji p o s z c z e g ó ln e efe k ty za n ie c z y sz c z e ń co w y ra ż a się ró w n ie ż w je d n o s tk a c h p ie n ię ż n y c h .
A u to rzy p o d k re śla ją też p ra w d z iw o ść tezy
„zanieczyszczenie środowiska przy
rodniczego świadczy o tym, że podstawowe systemy polityczno-ekonomiczne: kapitali
styczny i socjalistyczny, nie brały pod uwagę ograniczonej wydolności kapitału przy
rodniczego. W rezultacie żaden z nich nie wytworzył środków, które przystosowałyby
operacje ekonomiczne cło wymogów>
środowiska”.
Z p ro b le m a m i e k o n o m ic z n y m i w iąże się p ra w o o ch ro n y p rzy ro d y , k tó re z o s ta ło tutaj u k a z a n e od h isto rii p raw a o ch ro n y śro d o w isk a w P o lsce , i p rz e z sy ste m y i in d y w id u a ln e fo rm y och ro n y , k o n tro lę i o ce n ę, do w sp ó łc ze sn ej w sp ó łp ra c y m ię d z y n a ro d o w e j.
P ro b le m y ek o lo g ii i o ch ro n y śro d o w isk a p o d e jm o w a n e są w p rz e k o n a n iu , iż Z ie m ia stan o w i do b ro w sp ó ln e w szy stk ich państw . D o sk o n ale p am iętam h isto rię aw arii w C z a rn o b y lu i je j sk u tk i w P o lsce i in n y c h k raja ch . N isz c z e n ie ś ro d o w isk a w je d n y m p a ń stw ie w p ły w a na śro d o w isk o in n y ch . S tw o rz e n ie o d p o w ie d n ie j m ię d z y n a ro d o w ej p o lity k i o c h ro n y śro d o w is k a u m o ż liw i w d ro ż e n ie sk u te c z n y c h p ro g ra m ó w ek o lo g ic z n y c h . D o z a g a d n ie ń p o lity cz n ej strateg ii so z o lo g ii n a w ią z u je o sta tn i r o z dział. M o ż e m y tu p rz e c z y ta ć o św ia to w ej d z ia ła ln o śc i p o lity k i e k o lo g ic z n e j ja k i p o sta w ie p o lity k ó w w P o lsce. O c h ro n a p ra w n a śro d o w isk a p rz y ro d n ic z e g o z a p ew n i P o lsce b e z p ie c z n y rozw ój g o sp o d arczy . N ale ży g lo b a ln ie o d d z ia ły w a ć na p rz y ro d ę z a c h o w a w c z o , by p rz e c iw d z ia ła ć d e stru k c y jn y m p rz e k sz ta łc e n io m a n tro p o g e n n y m .
Z ak res p ro b le m a ty k i o ch ro n y śro d o w isk a stale w zrasta. Jak w sz y s tk o w n au c e, sz c z e g ó ln ie tak szy b k o ro zw ija jąc ej się ja k so z o lo g ia . N a d z ie ń d z isie jsz y u w aż am , że
Ochrona środowiska
je s t n ajb ard zie j w y c z e rp u ją c y m p o d rę c z n ik ie m , k tó ry u k az ał się na p o lsk im ry n k u w u b ie g ły m roku. S z c z e g ó ln ie p o le ca łab y j ą h u m a n isto m , p o li ty k o m i e k o n o m isto m , sta n o w i b o w ie m sy n te z ę p o g lą d ó w , z a g a d n ie ń d o ty c z ą c y c h so z o lo g ii. L o g ic z n y p o d z ia ł te m a ty c z n y z a g a d n ie ń , u ło ż o n y c h ja s n o , c z y te ln ie , k o le jn o w y n ik a ją c y c h z sie b ie u ła tw ia p rz y sw a ja n ie za w a rto śc i tre śc io w e j, p o n ie w a ż cz y ta m y j ą ja k b eletry sty k ę .W s z y sc y je s te ś m y o d p o w ie d z ia ln i za p rz y sz ło ść naszej planety. W s z y sc y p o w in n iśm y d b ać o w zro st św ia d o m o śc i w k w e stia c h ek o lo g ic z n y c h . K sią żk ę p a n ó w K a ra c z u n a i Indeki w p isa ła b y m n a listę le k tu r u cz n ió w i stu d e n tó w a ta k ż e u rz ę d n i kó w ad m in istra cji p ań stw o w e j.
