Bogusław Nadolski
"Rytuał rodzinny (Aby rodzina była
bardziej Kośiołem)", Józef Wysocki,
Olsztyn 1981 : [recenzja]
Collectanea Theologica 54/1, 190-191
190
R E C E N Z J EM im o w ie lu k w e s tii d y s k u s y jn y c h i ro z w ią z a ń ja k b y n ie d o k o ń c z o n y c h , w y d a je m i się, że n ik t d o tą d n ie p o s ta w ił t a k p r y n c y p ia ln ie p r o b le m u K o śc io ła ja k o p e w n e g o p ro c e s u litu r g ic z n e g o , ja k o litu r g ia c o n tin u a in h o c m u n d o .
k s. C z e s la w B a r tn ik , L u b lin ks. J ó z e f W Y S O C K I, R y tu a ł r o d z in n y ( A b y r o d z in a b y ła b a r d z ie j K o śc io łe m ), O ls z ty n 1981, W a rm iń s k ie W y d a w n ic tw o D ie c e z ja ln e , s. 319. R o d z in a p o tr z e b u je p a r a f ii, a p a r a f ia — ro d z in y . P a r a f i a je s t ro z s z e rz o n ą f o r m ą ro d z in y , ro z s z e rz o n ą ro d z in ą , w s p ó ln o tą ro d z in . R o d z in a o d n a jd u je sie b ie w p a r a f ii -— w K o śc ie le lo k a ln y m , a p a r a f i a o d n a jd u je sie b ie w r o d z in ie . To w z a je m n e o d n a jd y w a n ie się n a jp e łn ie j d o k o n u je się w r a m a c h litu r g ii. M a m y t u n a u w a d z e k o n ty n u o w a n ie li tu r g ii K o śc io ła w ż y c iu r o d zin y , ja k ró w n ie ż „ d o p e łn ie n ie ” li tu r g ii ro d z in n e j w d z ie le u ś w ię c e n ia c z ło w ie k a i u w ie lb ie n ia B oga, k tó r e r e a liz u je się w li tu r g ii K o ścio ła.
K s ią ż k a ks. J. W y so c k ie g o p o m y ś la n a je s t w ła ś n ie ja k o p o m o c w p r z e ż y w a n iu i b u d o w a n iu li tu r g ii ro d z in y . W ie lk o ść p ro p o z y c ji, p o p rz e z w s k r z e sz e n ie ro d z in n y c h z w y c z a jó w , w k o m p o n o w a n a je s t w r a m y r o k u litu r g ic z n eg o , a ta k ż e z g r u p o w a n a w o k ó ł ż y c ia s a k r a m e n ta ln e g o .
W tr a k c ie o d n o w y litu r g ic z n e j d o c h o d z iły n ie j e d n o k r o t n ie do g ło s u ż ą d a n ia z b y tn ie j lo g ic z n o śc i w o b rz ę d a c h , te n d e n c je p rz e in te le k tu a liz o w a n ia litu r g ii, b o c z e n ie się n a tzw . r e lig ijn o ś ć lu d o w ą . N ie tr z e b a b y ło n a szczęście z b y t d łu g o czek ać, b y p rz e k o n a ć się o n ie s łu s z n o ś c i ta k ie g o s ta n o w is k a . D z ia ł a n i a b o w ie m r e lig ijn e , m ó w ią c o g ó ln ie j — r y t u a ln e d z ia ła n ia , są w y ra z e m w ia r y p rz e ż y w a n e j, u tw ie r d z a ją ją , i n te n s y f i k u ją p rz e ż y c ie . W s p e łn ia n y m ry c ie d o k o n u je się k o m u n ik o w a n ie z tr a n s c e n d e n c ją . R y ty t e ró w n o c z e śn ie tw o r z ą i u m a c n ia ją w z a je m n ą w s p ó ln o tę , s ta n o w ią m e c h a n iz m y in t e g r u j ą c e g ru p ę . Z n a t u r y w y m a g a ją w s p ó ln o to w e g o d z ia ła n ia . W ty m ś w ie tle ty m b a r d z ie j w z r a s ta w a r to ś ć o m a w ia n e g o o p ra c o w a n ia . N a p o d k r e ś le n ie z a s łu g u ją p e w n e t r a f n e s f o r m u ło w a n ia n p . „ s y lw e s tro w e T e D e u m ro d z in y ” n a z a k o ń c z e n ie r o k u (s. 99), ś w ię to w a n ie N o w eg o R o k u ja k o „ n o w eg o l a t a ”. N a c h w a łę a u t o r a tr z e b a ta k ż e z a p is a ć p o d a w a n ie k o n k r e tn y c h sp o s o b ó w w y k o n y w a n ia p e w n y c h re k w iz y tó w słu ż ą c y c h do li tu r g ii d o m o w e j, k o n k r e tn e p ro p o z y c je n a p is ó w n a d rz w ia c h p r z y b ło g o s ła w ie n iu d o m u itp .
U z n a ją c b e z d y s k u s y jn ą p o tr z e b ę ta k ie g o o p r a c o w a n ia m o ż n a zgłosić p e w n e „ a le ”. D o ty c z y ono n a jp i e r w ty tu łu . R y tu a ł r o d z in n y . S ło w o r y t u a ł n ie p o s ia d a b o w ie m z a c h ę c a ją c y c h k o n o ta c ji w ś w ia d o m o śc i p rz e c ię tn e g o c h rz e ś c ija n in a . T rz e b a ta k ż e d o m a g a ć się sz erszeg o w y tłu m a c z e n ia czy m je s t litu r g ia . O k re ś le n ie p o d a n e n a s. 15— 16 je s t m o cn o k o s ty c z n e , s k r ó to w e , p i s a n e p e tite m n ie z a c h ę c a ją c y m do s tu d iu m . I n n e „ a le ” f o r m u łu j e się w p y ta n ie , czy z a k re s b ło g o s ła w ie ń s tw n a le ż y t a k m o cn o ro z s z e rz a ć ? C zy „ w sz y s t k i e ” rz e c z y m u s z ą b y ć od r a z u b ło g o s ła w io n e ? C zy n a „ w s z y s tk o ” p a d a ć m u s i w o d a p o b ło g o s ła w io n a (b ło g o sła w ie ń s tw o la m p io n ó w , c h o in k i, p a p ie r o w y c h ż łó b k ó w itp .)? J e ż e li a ż t a k sz e ro k i z a k re s , to k o n ie c z n e w y d a je się sz e rsz e w y tłu m a c z e n ie s e n s u ty c h d z ia ła ń , z w ła sz c z a d la d z is ie jsz e g o c z ło w ie k a . C zy n ie a k c e n to w a ć b a r d z ie j e u lo g ic z n e g o c h a r a k t e r u ty c h d z ia ła ń ?
N ie k tó r e c e le b r a c je d o m o w e w p r o s t p o w ta r z a j ą litu r g ic z n e te k s ty , n a w e t tr u d n e , n ie p rz y n o s z ą c w y tłu m a c z e n ia . M a m n a u w a d z e c h o ć b y b ło g o s ła w ie ń s tw o p a s c h a łu ro d z in n e g o . L it u r g ia d o m o w a W ie lk a n o c y w y d a je się z b y t w y d łu ż o n a (m im o d ru g ie g o w a r ia n t u sk ró c o n e g o ), ty m b a r d z ie j iż n a le ż y z a k ła d a ć , że r o d z in a c h rz e ś c ija ń s k a , k ie d y j a k k ie d y , a le w t r id u u m p a s c h a l n y m b ie r z e ż y w y u d z ia ł w li tu r g ii p a r a f ia l n e j.
N a ty m tle ro d z i się p o s tu la t p e łn ie js z e j fo r m y t e j litu r g ii d o m o w e j, p o s tu la t n a s ta w i e n ia je j b a r d z ie j n a p rz y g o to w a n ie do p rz e ż y w a n ia li tu r g ii K o śc io ła , p o s t u la t g łę b sz e g o u k a z y w a n ia ja k o ś c io w y c h p o w ią z a ń li tu r g ii z ż y
R E C E N Z J E
191 ciem . Z w ła sz c z a ty c h p o w ią z a ń , k tó r e z ró ż n y c h w z g lę d ó w n ie m o g ą b y ć u w z g lę d n ia n e w d z ia ła n ia c h li tu r g ii K o śc io ła lo k a ln e g o . P r a c ę ks. J. W y so ck ieg o tr z e b a p o le c ić n ie ty lk o k a ż d e j ro d z in ie c h rz e ś c ija ń s k ie j, a le ta k ż e k a te c h e to m . C i o s ta tn i z n a jd ą w n ie j w ie le in s p ir a c j i d la w y k o r z y s ta n ia w p r a c y k a te c h e ty c z n e j. ks.- B o g u s ła w N a d o ls k i T C h r., W a r s z a w a -P o z n a ń M a x im u s C o n fe ss o r. A c te s d u S y m p o s iu m su r M a x im e le C o n fe ss e u r, F r i b o u rg , 2— 5 s e p te m b r e 1980, w y d . F. H e i n z e r i C h r. S c h ö n b o r n , F r i b o u rg 1982, s. 438 (P a r a d o s is , t. X X V II). Z in i c ja t y w y u c z e s tn ik ó w o s ta tn ie g o K o n g re s u P a tr y s ty c z n e g o (O x fo rd 1979) z o rg a n iz o w a n o w e F r y b u r g u S z w a jc a r s k im (1980) sy m p o z ju m p o ś w ię co n e w c a ło ś c i ży ciu , sz c z e g ó ln ie te o lo g ic z n e j d z ia ła ln o ś c i M a k s y m a W y z n a w cy, z n a n e g o te o lo g a i m is tr z a ż y c ia d u c h o w e g o V II w ie k u . I n s p ir a c j ą i o k a z ją do z o rg a n iz o w a n ia te g o s y m p o z ju m w ła ś n ie w e F r y b u r g u b y ło c z te r d z ie s to le c ie p r a c y n a u k o w e j H . U. v o n B a l t h a s a r a, k tó r y w o s ta tn ic h d z ie s ią t k a c h l a t z a p o c z ą tk o w a ł b a d a n ia n a d d z ie ła m i i m y ś lą M a k s y m a W y z n a w c y . P r a c e te g o s y m p o z ju m z o s ta ły o p ra c o w a n e i w y d a n e p rz e z F. H e i n z e r a i C h r. S c h ö n b o r n a . R e f e r a ty i k o m u n ik a ty s y m p o z ju m z o s ta ły u p o r z ą d k o w a n e w e d łu g s c h e m a tu : ź ró d ła (s. 29—79), w y d a n ia , k r y t y k a te k s tu , w y b r a n e a s p e k ty filo lo g ic z n e (s. 83— 155), s t u d ia n a d te o lo g ią (s. 159— 339), o d d z ia ły w a n ia te o lo g ii M a k s y m a W y z n a w c y n a p ó ź n ie js z y c h te o lo g ó w (s. 343— 384). P u b lik a c ję o tw ie r a k r ó t k i w s tę p o m a w ia ją c y o k o lic z n o śc i z o rg a n iz o w a n ia s y m p o z ju m (s. 5—6) o raz w y k ła d in a u g u r a c y jn y n a te m a t a n tr o p o lo g ic z n e j i e k le z ja ln e j ty p o lo g ii (s. 13— 25). K s ią ż k ę z a m y k a a r t y k u ł n a te m a t m ie js c a M a k s y m a w h is to r ii m y ś li c h r z e ś c ija ń s k ie j (s. 387—402) o ra z in d e k s y : b ib lijn y , n a z w a n ty c z n y c h , a u to r ó w w sp ó łc z e s n y c h , c y to w a n y c h te k s tó w M a k s y m a , w re sz c ie rz e c z o w y (s. 405— 438). W r e f e r a c ie in a u g u r a c y jn y m s y m p o z ju m J. H. D a 1 m a i s w y k a z a ł, że M a k s y m W y z n a w c a u m ie ję tn ie p o łą c z y ł r a c jo n a liz m g re c k i, p ra w o s t a r o t e s ta m e n ta l n e i o b ja w ie n ie c h rz e ś c ija ń s k ie . T a te o lo g ic z n a s y n te z a w u j ę c iu M a k s y m a w y r a ż a d y n a m ic z n ą rz e c z y w is to ś ć K o śc io ła — C ia ła C h r y s tu s a . C z te ry k o le jn e a r t y k u ł y p r z e d s ta w ia j ą ź ró d ła m y ś li te o lo g ic z n e j M a k s y m a W y z n a w c y : E. d e s P l a c e s w y k a z a ł z a le ż n o ść M a k s y m a od D ia - d o c h a z P h o tik e w E p irz e (V w ie k ); E . B e l l i n i u k a z a ł M a k s y m a ja k o i n t e r p r e t a to r a d z ie ł D io n izeg o A re o p a g ity ; G. C. B e r t h o l d z w ró c ił u w a g ę n a c h ry s to lo g ię i a n tr o p o lo g ię M a k s y m a , k tó r a n ie w ie le o d b ie g a od te j, k tó r ą z a p o c z ą tk o w a li K a p a d o c ja n ie G rz e g o rz z N a z ja n z u i G rz e g o rz z N y ssy ; J. D. M a d d e n w y d o b y ł te e le m e n ty z te o lo g ii M a k s y m a , k tó r e p o ja w ia j ą się ju ż w p is m a c h K le m e n s a A le k s a n d r y js k ie g o . D ru g a część k s ią ż k i o m a w ia w y d a n ia k r y ty c z n e i w y b r a n e z a g a d n ie n ia filo lo g ic z n o -lin g w is ty c z n e p is m M a k s y m a W y z n a w c y : C h. G. S o t i r o p o u - 1 o s k r ó tk o c h a r a k t e r y z u j e w ła s n e w y d a n ie M y s ta g o g ii; J. H. D e c l e r c k o b s z e r n ie p r z e d s ta w ił tr a d y c ję t e k s t u Q u a e s tio n e s e t d u b ia ; R . B. B r a c k e z a ją ł się w y b r a n y m i a s p e k ta m i m a n u s k r y p tu t r a d y c ji A m b ig u a ; R. R i e d i n - g e r w y k a z a ł z n a jo m o ś ć u M a k s y m a W y z n a w c y a k tó w S y n o d u L a t e r a ń sk ie g o z r o k u 649; d w a o s ta tn ie a r ty k u ły p o r u s z a ją z a g a d n ie n ia tłu m a c z e ń p is m M a k s y m a W y z n a w c y : A. C e r e s a - G a s t a l d o t r a k t u j e o t r u d n o ś c ia c h p rz e ło ż e n ia p is m M a k s y m a n a ję z y k i e u r o p e js k ie ; C. L a g a c h a r a k te r y z u je s t y li s ty k ę p is m M a k s y m a . N a jw ię c e j m ie js c a p o św ię c o n o te o lo g ii M a k s y m a W y z n a w c y . F. H e i n z e r t r a k t u j e o p o d s ta w a c h je d n o ś c i te o lo g ii i e k o n o m ii z b a w c z e j; J . M . G a r r i g u e s ro z p r a c o w u je z a g a d n ie n ie p rz e z n a c z e n ia c z ło w ie k a do ż y c ia w ła s c e ; A. R a d o s a v l j e v i c p o ś w ię c a o b s z e r n y a r t y k u ł m o ty w o m z a is tn ie n ia
