ROCZNIK I GLEBOZNAWCZE T. X X X III, NR 1/2, WARSZAWA 1982
JERZY WEBER
GENEZA I WŁAŚCIWOŚCI GLEB WYTWORZONYCH Z SERPENTYNITÓW DOLNEGO ŚLĄSKA
CZĘSC IV. CHARAKTERYSTYKA FRAKCJI KOLOIDALNEJ
Zakład Gleboznawstwa In sty tu tu Chemii Rolniczej, Gleboznawstwa i Mikrobiologii AR we W rocławiu
Serpentynitowa skała macierzysta stanowi pod wieloma względami bardzo specyficzny utwór [11]. Z powodu wysokiej zawartości magnezu, jak również stosunkowo m ałych ilości krzemu i glinu w tych składach, procesy wietrzenia przebiegają w nich inaczej niż w innych składach zbudowanych z glinokrzemianów.
W literaturze spotyka się dość dużo prac dotyczących m inerałów wtórnych wytworzonych z serpentynitów w różnych warunkach klim a
tycznych. B u t l e r [2] stwierdził występowanie chlorytu, illitu, kaoli-
nitu, m ontm orylonitu i talku, C a s t r o [3] wym ienia werm ikulit i chlo-
ryt, K a n n o [5] mieszane m inerały typu chloryt-A l werm ikulit,
V e n i a l e [10] — saponit, a W i l d m a n [12] stw ierdził w ystępow a
nie bogatego w Fe m ontmorylonitu. N a g a t s u k a [8] charakteryzując
gleby serpentynitowe Japonii podaje następującą sekwencję wietrzenio
wą antygorytu: antygoryt pęczniejący minerał 14 À -> chlory t-
-montm orylonit chloryt. Również w Polsce prowadzone były minera
logiczne badania nad produktami rozkładu om awianych skał. W Szkla
rach, w strefie wietrzeniowej serpentynitów, O s t r o w i c k i [9] stw ier
dził występowanie endellitu oraz bogatych w Ni m ontm orylonitu i wer- nikulitu, które jednak nie pow stały w procesie glebotwórczym .
Mając to na uwadze, głów nym celem niniejszej pracy było określe nie składu m ineralnego frakcji koloidalnej gleb serpentynitow ych Dol nego Śląska oraz określenie ewentualnego zróżnicowania wtórnych m i nerałów ilastych na tle typologii badanych gleb.
OBIEKTY I METODYKA BADAŃ
Badaniami objęto próbki frakcji koloidalnej w ydzielone z materiału glebowego pochodzącego z 14 profilów gleb wytworzonych z serpenty
74 J. Weber
nitów Dolnego Śląska. Są to gleby brunatne właściwe i wyługowane,
a niektóre z nich są obięte procesami pseudoglejowym i [11].
Frakcję koloidalną wydzielono metodą G o r b u n o w a [4], w mo dyfikacji stosowanej w AR w Krakowie [1]. Próbki poddano analizie rentgenostrukturalnej przy użyciu dyfraktometru rentgenostrukturalne- go DRON 2 oraz analizie derywatograficznej, stosując aparat produkcji węgierskiej system u F. Paulik, J. Paulik, L. Erdey, przy prędkości ogrzewania 10°C na minutę. Ponadto dla części próbek wykonano cał
kowite analizy chemiczne w stopach z Na2C0 3 [11].
WYNIKI BADAŃ
ANALIZA RENTGENOSTRUKTRURALNA
W dyfraktcgramach rentgenostrukturalnych wszystkich analizowa
nych próbek (rys. 1—6) dominują refleksy antygorytu (3,61-3,65A oraz
7,23-7,29 Â) i kwarcu (3,34 À oraz 4,25 À).
Wśród m inerałów wtórnych występują m inerały z grupy chlorytów, na obecność których wskazują refleksy zbliżone do 14 Â, nie ulegające zmianom po nasyceniu gliceryną ani po prażeniu w 550°C. Refleksy typowe dla chlorytów nie występują jedynie w niektórych glebach bru
natnych w yługow anych (profile 10 i 11) oraz w poziomach brunatnie
nia niektórych gleb brunatnych w łaściw ych (profile 14, 6 i 7).
Wśród pozostałych m inerałów występują: werm ikulity, interstratyfi- kowane m inerały typu m ontm orylonit-werm ikulit, montmorylonit, illit oraz talk.
W ermikulit występuje zarówno w glebach brunatnych w łaściw ych
(profile 6, 7, 12 oraz poziom A 1 w profilu 14), jak w glebach brunatnych
w yługow anych odgórnie oglejonych (profil 5, poziom (B)gCg w pro
filu 8). Szczególnie wyraźnie zaznacza się obecność tego minerału w
poziomie A 1 w profilu 5, w którym refleksy 14 A przemieszczają się do
10 À po prażeniu w 550°C lub po nasyceniu potasem. W profilu tym
werm ikulit wykazuje słabą zdolność pęcznienia (refleks 14 À po nasyce niu gliceryną przemieszcza się do 15a Â), co wskazuje na możliwość istnienia niewielkiej ilości pakietów o strukturze mieszanej werm ikuli- to wo-m ontm orylonito we j.
Minerały interstratyfikowane typu werm ikulit-m ontm orylonit odzna czają się występowaniem refleksów 14 Ä przemieszczających się do 16 Â po nasyceniu gliceryną, a po prażeniu w 550°C — do 10 À. Po dobnie jak werm ikulit m inerały te występują zarówno w niektórych
glebach brunatnych wyługow anych (profile 10, 11 oraz poziom A 1 w
profilu 8), jak też w niektórych glebach brunatnych w łaściw ych (pozio
m y brunatnienia w profilach 14, 6 i 7).
przemieszcza-Charakter frakcji koloidalnej gleib serpentynitowych 75
Rys. 1. Rentgenogram y frakcji koloidalnej gleby b runatnej właściwej leś nej. Próbki orientow ane a — p r ó b k i n a s y c o n e M g, b — p r ó b k i n a s y c o n e M g i g l i c e r y n ą , с — p r ó b k i n a s y c o n e К i p r a ż o n e d o 550°C, d — p r ó b
k i n a s y c o n e К
Oriented X -ray diffracto gram s of colloidal fraction of forest proper brow n
soil a «— M g -s a tu r a t e d s a m p le s , b — M g -s a tu r a te d a n d g l y c e r o l s o lv a t e d s a m p le s , с — K - s a t u - r a te d s a m p le s , c a lc in a t e d to 550°Ç, d — К - s a t u r a t e d sam ^ p ie s
Rys. 2. Rentgenogram y frak cji koloidalnej gleb b ru natnych właściwych darniowych. Próbki orientowane
objaśnienia jak na rys.
1
Oriented X -ray diffractogram s of colloidal fraction of grassland proper brow n soils
76 J. Weber
Rys. 3. Rentgenogramy frakcji koloidalnej gleb brunatnych właściwych ornych Próbki orientowane
o b j a ś n i e n ia j a k n a ry s. 1
Oriented X-ray diffractograms of colloidal fraction of arable proper brown soils
e x p la n a t io n — a s in F ig . 1
jące się do 18 Â po nasyceniu gliceryną oraz do 10 Â po prażeniu w 550UC, występuje w mniejszej ilości. Obecność jego zaznacza się zarów no w poziomach (B)g w glebach brunatnych w łaściw ych (profil 15) i w y ługowanych (profil 8), jak w poziomach akum ulacyjnych niektórych gleb (profil 14, 9 i 1) oraz w poziomach brunatnienia (profil 11).
W niektórych glebach brunatnych w łaściw ych występuje illit dający charakterystyczny refleks 10 Â, odporny na działanie gliceryny oraz porażenie (profile 13, 6 i 15). W profilu 9 szczególnie wyraźnie zaznacza się obecność talku (refleksy 9,34, 4,70, ЗД2 Â), który w mniejszej ilości występuje również w profilach 14, 12 oraz 2. Należy wzrócić uwa gę, że w składzie mineralnym skały m acierzystej z profilu 9 dominuje
Derywatogram y badanych frakcji koloidalnych (rys. 7) oznaczają się podobnymi efektam i termicznymi.
W badanych próbkach występują efekty endotermiczne 625-725°C oraz egzotermiczne w zakresie temperatur 800-825°C, które związane są z reakcjami term icznym i m inerałów serpentynow ych [11]. L a n g i e r - - K u ź n i a r o w a [7] podaje, iż temperatura początku i maksimum reak cji endotermicznej zależy od uziarnienia próbki, tnz. ze zmniejszeniem frakcji obniża się temperatura tych zjawisk. Ponieważ badania rentge- nostrukturalne w ykazały w badanych próbkach obecność antygorytu, talk [11].
Charakter frakcji koloidalnej gleb serpentynitowych 77
Rys. 4. Rentgênogram y frakcji koloidalnej gleb b ru natnych wyługowanych leśnych. Próbki orientowane
o b j a ś n i e n ia j a k n a r y s . 1
O riented X -ray diffractogram s of colloidal fraction of forest leached brow n soils
e x p la n a t io n — a s in F ig . 1
Rys. 5. Rentgenogramy frakcji koloidalnej gleby brunatnej właściwej od górnie oglejonej darnio wej. Próbki orientowane
o b j a ś n i e n ie ja k n à r y s. 1
O riented X -ray diffracto grams of colloidal fraction of grassland proper brown soil w ith psudogley process
e x p la n a t io n — a s in F ig . 1
można przypuszczać, że efekt endoterm iczny (mimo że zachodzi w niż szej temperaturze) powodowany jest utratą wody krystalicznej przez antygoryt, natomiast efekt egzotermiczny pojawia się w rezultacie kry stalizacji oliwinu z fazy bezwodnej, powstałej po pierwszej reakcji.
W ystępują ponadto rozległe niskotemperaturowe efekty endoter- miczne w zakresie temperatur 105-140°C. Efekt ten jest powodowany utratą wody m iędzywarstwowej i zaadsorbowanej na powierzchni przez m inerały ilaste należące do grupy warmikulitu, montm orylonitu i illitu.
78 J. Weber
Rys. 6. Rentgenogram y frak cji koloidalnej gleb brunatnych wyługowanych odgór nie oglejonych. P róbki orientow ane
o b j a ś n i e n ia j a k n a r y s . 1
Oriented X^ary diffractogram s of colloidal fraction of arable proper brow n soils w ith pseudogley process
e x p la n a t io n — as in F ig . 1
jest bardzo slaby i odpowiada utracie krystalicznych grup OH przez fyllokrzem iany należące do grupy chlorytów, m ontm orylonitu i illitu, podobnie jak występujący w niektórych próbkach słaby efekt endoter- m iczny 600-650°C.
Efekty egzotermiczne 840 °C, występujące w poziomach A r profilów 13 i 14, mogą być powodowane obecnością chlorytów, natomiast rozległe efekty endotermiczne 905°C w profilach 9 i 14 mogą wskazywać na obecność talku.
Charakter frakcji koloidalnej gleb serpentynitowych 79
Rys. 7 Krzywe term iczne frakcji koloidalnej badanych gleb DTA therm ogram s of colloidal fraction of soils investigated
organicznego [13] i z tego powodu, mimo wielokrotnego traktowania perhydrolem, pozostała we frakcji koloidalnej część substancji organicz nej, która spowodowała w ystępowanie silnych efektów egzotermicznych w zakresie temperatur 460-485°C oraz efekty endotermiczne przy 125 i 215-230°C.
S k ła d cheiaiczny n i e k t ó r y c h pró b о к f r a k c j i k o l o i d a l n e j C hem ical c o o p o e i tio n o f sona sam p les o f c o l l o i d a l f r a c t i o n
T a b 9 1 a 1 00О Hr p r o f i l u P r o f i l e Eo. 10 11 r . _ _ 1
I
6I
I
8I
I- "...I
I 5 Poziom gen o ty czn y H o rizo n A1 / В / A1 / В / A1 /в/g / Б / g S t r a t y ż a r z e n ia I g n i t i o n l o s s 20 ,9 1 12.26 1 1 ,9 2 10,30 8,60 8,52 8 ,9 7 S i0 2 39, >5 5 0 ,4 3 4 8 ,7 3 5 2 ,0 2 5 8 ,3 6 5 7 ,8 0 5 6 ,1 6 A1203 14 ,0 0 9 ,1 1 10,71 1 0 ,7 3 14 ,4 8 14,6 8 1 2 ,7 9 ?«203 6 ,2 4 1 0 ,7 2 1 3 ,1 2 11,68 7 ,0 4 7,20 5 ,1 2 BnO 0 ,0 7 С ,0 9 0 ,2 7 0 ,0 9 0 ,0 7 0 ,0 7 0 ,0 5 CfiO 8 ,4 1 1 ,9 6 1 ,0 5 1 ,5 4 1 ,7 4 0 ,8 4 1,26 MgO 7 ,9 6 12 ,1 5 1 0 ,8 4 1 0 ,4 3 4 ,8 1 6 ,9 3 13,2 0 K2° 0,92 1.36 1 ,4 2 1 ,8 4 1 ,9 4 1 ,8 4 1t14 P2°5 0 ,8 7 0 0,276 0 ,1 8 8 0,260 0 ,4 0 0 0 ,4 4 0 0 ,2 2 8 C ,2°3 0 ,1 7 0 ,2 3 0 ,2 9 0 ,2 3 0,20 0 ,2 3 0 ,2 9 K10 0 ,1 4 0 ,4 0 0 ,3 8 0 ,4 3 0 ,0 8 0,10 0 ,1 4 CoO 0,010 0,006 0 ,0 1 9 0 ,0 1 4 0 ,0 0 5 0 ,0 0 7 0 ,0 0 7 L 9 9 ,1 3 0 98,994 9 8 ,9 3 7 99,564 97 ,7 7 5 9 8 ,8 5 7 9 9 ,3 5 5 SiO ^A l^ 4 ,7 5 9 ,4 0 7 ,7 2 8 ,2 3 6 ,8 4 6 ,5 7 7 ,4 5 SiOg/ïegO^ 16,79 12,51 9,88 1 1 ,8 4 2 2 ,0 7 2 2 1 ,3 8 29,21 SiOjj/MgO 3*32 2,78 3 ,0 2 3,35 8 ,1 4 5,60 2,85 7e2
0yAl2
03
0 ,2 3 0 ,7 5 0 ,7 8 0 ,6 9 0 ,3 1 0 ,3 1 0 ,2 6 Mgo/n2o3 1 .4 3 3 ,3 8 2,56 2,46 0 ,8 4 1 ,1 8 2,61 J. W e b e rCharakter frakcji koloidalnej gleb serpentynitowych 81 Efekty endotermiczne 805°C w poziomie A 1 w profilu 9 oraz 705 i 845 °C w poziomie A 1 w profilu 5 mogą być powodowane obecnością minerału z grupy chlorytów.
S K Ł A D C H E M IC Z N Y
Ze względu na ograniczoną ilość frakcji koloidalnej analizy składu chemicznego wykonano tylko dla niektórych próbek, wydzielonych w większej ilości (tab. 1). Skład chemiczny frakcji koloidalnej odznacza się w stosunku do skały m acierzystej [11] znacznym ubytkiem MgO oraz
wzrostem S i03 i A120 2. W porównaniu z częściami ziem istym i [11]) na
ogół daje się zauważyć ubytek S i02 oraz wzrost A120 3, Fe203 i MgO.
Wśród w ystępujących składników chemicznych zwraca uwagę duża zawartość NiO i CoO, których udział we frakcji koloidalnej jest z re guły w iększy niż w częściach ziem istych, lecz m niejszy niż w skale
m acierzystej. Zawartość Cr2Oa we frakcji koloidalnej jest mniejsza niż
w częściach ziem istych, jak też w skale m acierzystej.
W iększy udział magnezu we frakcji koloidalnej w stosunku do części ziem istych może być powodowany dużą zawartością minerałów serpen tynow ych w tej frakcji. W iększy udział Mg może wskazywać również na powstawanie trioktaedrycznych glinokrzemianów warstwowych, duży
jednak wzrost A1203 przemawia raczej za powstawaniem fyllokrzem ia-
nów dioktaedrycznych. Większa zawartość S i02 w częściach ziem istych
powodowana jest zapewne domieszką obcego m ateriału bogatego w
kwarc [11].
Zmiany poszczególnych składników mają swoje odzwierciedlenie w
zmienności stosunków molarnych. Duży udział A1203 we frakcji koloidal
nej powoduje występowanie znacznie niższego stosunku S i02/A l203 oraz
M g0/A l203 w porównaniu z częściami ziem istymi. Może to wskazywać
na zastępowanie magnezu przez glin w strukturach m ineralnych pow stałych w wyniku wietrzenia serpentynitów.
PODSUMOWANIE I DYSKUSJA WYNIKÓW
Badania frakcji koloidalnej gleb wytworzonych z serpentynitów Dol nego Śląska wykazały, iż składa się ona z dużej ilości antygorytu i kwar cu, który jest składnikiem allogenicznym . W ystępuje tu znany z litera
tury [6] proces „dziedziczenia” nie zmienionej substancji ilastej (w tym
przypadku antygorytu) ze skały m acierzystej. W niektórych profilach (szczególnie profil 9) wśród m inerałów ilastych występuje również „odziedziczony” ze skały m acierzystej talk.
Wśród m inerałów wtórnych występują chloryty, werm ikulit, mont- m orylonit oraz w m niejszej ilości illit. Ponadto występują niezbyt często spotykane m inerały interstratyfikowane typu werm ikulit-m ontm orylonit. 6 — R o c z n ik i G le b o z n a w c z e 1—2/82
82 J. Weber
Pomimo dużego podobieństwa strukturalnego m inerałów serpentyno wych z minerałami z grupy kaolinitu, wśród produktów wietrzenia nie występują kandyty. Wprawdzie O s t r o w i e k i [9] wym ienia endellit, utworzony w wyniku wietrzenia serpentynitu, jednak m inerały opisane przez tego autora nie tw orzyły się w warunkach glebowych i z tego po wodu mogą różnić się od produktów wietrzenia występujących w glebach serpentynitowych.
Znaczy wzrost zawartości A1203 we frakcji koloidalnej zarówno w
stosunku do skały serpentynitowej, jak w stosunku do części ziem istych sugeruje powstawanie fyllokrzem ianów dioktaedrycznych. Ponieważ w i dać również wzrost MgO w stosunku do części ziem istych, istnieje moż liwość występowania obok dioktaedrycznych również trioktaedrycznych glinokrzemianów warstwowych. W ystępowanie dużej ilości wolnych
form [11] przy równoczesnym dominowaniu antygorytu we frakcji ko
loidalnej może świadczyć o występowaniu form bezpostaciowych, tzw. alofanów.
Tworzące się m inerały wtórne wykazują, podobnie do m inerałów
określonych przez O s t r o w i c k i e g o [9], pewne skoncentrowanie
niklu oraz w m niejszym stopniu kobaltu.
Na podstawie przeprowadzonych badań trudno określić zróżnicowanie składu mineralnego frakcji koloidalnej na tle typologii gleb serpentynito wych. Analizując występowanie m inerałów w poszczególnych poziomach genetycznych można zauważyć jednak pewną tendencję do tworzenia m i nerałów interstratyfikowanych typu werm ikulit-m onthorylonit w pozio mach brunatnienia oraz werm ikulitu w poziomach akum ulacyjnych.
Na podstawie uzyskanych w yników można wysunąć następujące wnioski.
1. Frakcja koloidalna gleb wytworzonych z serpentynitów Dolnego Śląska składa się głównie z antygorytu „odziedziczonego” ze skały ma cierzystej oraz kwarcu, który jest składnikiem allogenicznym . Do m i nerałów interstratyfikow anych typu werm ikulit-m ontm orylonit w pozio- wane typu werm ikulit-m ontm orylonit oraz m ontmorylonit. Ponadto w mniejszej ilości występują: illit, talk i alofany.
2. Na tle typologii gleb serpentynitowych nie stwierdzono wyraźne go zróżnicowania m inerałów ilastych. Zaznacza się jednak tendencja do tworzenia m inerałów interstratyfikow anych typu werm ikulit-m ontm o- rylonit w poziomach brunatnienia, gdy tymczasem werm ikulit częściej występuje w poziomach akumulacyjnych.
LITERATURA
[1] B o g d a A., C h o d a k T., C i e ś l a W., K ę p k a M., K o m o r n i c k i T., L a n g i e r - K u ź n i a r o w a A., U z i a k S., Wo с ł a w e k T.: Wpływ metod wydzielania frakcji koloidalnej i przygotowania próbek na wyniki analiz
Charakter frakcji koloidalnej gleib seanpeaitymitoWych
term icznych i rentgenograficznych. PTG, Komisja M ineralogii Gleb, Zespół M inerałów Ilastych, W arszawa 1973.
[2] B u t l e r I. R.: The geochemistry and m ineralogy of rock w eathering — The Lizard Area, Cornwall. Geochimica a t Cosmochimica Acta 4, 1953, 157-178. [3] C a s t r o H o y o s A.: The genesis of soil on basic rock. Trans. 7th Int. Cong.
Soil Sei. Madison Wise. USA, 4, 1960, 413-417.
[4] G o r b u n o w N. I.: W isokodispersnyje m inierały i mietody ich izuczenija. Izdatielstwo A. N. SSSR, Moskwa 1963.
[5] K a n n o I., O n i k u r a Y., T o k u d o m e S.: Genesis and characteristics of brow n forest soils derived from serpentine in Kyushu, Japan. P a rt 3. Clay mineralogy characteristics. Soil Sei. P lan t Nutr. 14, 1965, 6, 1-10.
[6] K o m o r n i c k i T., A d a m c z y k В., J a k u b i e c J., K u b i s z J., O l e k - s y n o w a K., T o k a j J.: M inerały ilaste gleb wytworzonych ze skał górno- triasow ych w T atrach. Rocz. glebozn. 15, 1965, 1, 3-18.
[7] L a n g i e r - K u ź n i a r o w a A.: Term ogram y m inerałów ilastych. W arszawa 1976.
[8] N a g a t s u k a S . : Genesis of a soil derived from serpentine in Mikkabi-Cho, Shizouka Prefecture. P a rt 2. J. Sei. Sail M anure, Tokyo, 38, 1967, 187-192. [9] O s t r o w i c k i B.: M inerals of the haloisite group from Szklary. Bull. Acad.
Pol. Sei. Serie Geol. Geogr. 13, 1965, 23-34.
[10] V e n i a l e F., Van der M a r e l H. W.: An interstratified saponite-swelling chlorite m ineral as a w eathering product of lizardite rock from St. M argherita Staffora (Pavia Province), Italy. Beitr. M ineral. Petrog. 9, 1963, 198-245. [11] W e b e r J.: Geneza i właściwości gleb wytworzonych z serpentynitów Dol
nego Śląska. Część I. C harakterystyka skały m acierzystej. Rocz. glebozn. 31, 1980, 1. Część II. Właściwości mikromorfologiczne. Rocz. glebozn. 31, 1980, 1. Część III. Właściwości fizykochemiczne. Rocz. glebozn. 32, 1981, 2.
[12] W i l d m a n W. E., J a c k s o n M. L., W h i t t i g L. D.: Iron-rich m ontmo- rillonite form ation in soils derived from serpentine. Proc. Soil Sei. Soc. Am. 32, 1968, 6, 787-794. E. В Е Б Е Р ГЕНЕЗИС И СВОЙСТВА ПОЧВ ОБРАЗОВАННЫХ ИЗ СЕРПЕНТИНИТОВ НИЖ НЕЙ СИЛЕЗИИ. ЧАСТЬ 4-я: ХАРАКТЕРИСТИКА КОЛЛОУДНОЙ ФРАКЦИИ Институт агрохимии, почвоведения и микробиологии, Сельскохозяйственная академия во Вроцлаве. Р е з ю м е В труде приводятся результаты анализов: рентгеноструктурных, дериватот; графических и химических коллоидной ф ракции почв образованных из сер пентинитов Нижней Силезии. Исследованная ф ракция сложена из большого количества антигорита, унаследованного от материнской йороды, а такж е из аллогенного кварца. Из вторичных минералов находятся здесь хлораты, вермикулит, интерстра- тифицированные минералы типа вермикулит — монтмориллонит монтморилло нит и в меньшем количестве иллит, тальк и аллофан. Несмотря на высокое
84 J. Weber структурное сходство серпентиповых минералов с минералами из группы к а олинита, среди продуктов выветривания нет кандитов. Химический состав коллоидной ф ракции не отклоняется заметно от хими ческого состава илистых частиц, отмечается однако рост содержания А120 3 и MgO, что внушает возможность образования филлосиликатов диоктаэдри- ческих и триоктаэдрических. Выступающие минералы отличаются повышенной концентрацией Ni и в меньшей степени Со. На фоне типологии серпентинитовых почв не обнаружено ясно выраженной дифференциации глинистых минералов. Проявляется однако тенденция к ф ор мированию интерстратифицированных минералов типа вермикулит — монтмо риллонит в горизонтах (В), тогда как вермикулит чаще выступает в горизон тах А х. J. WEBER
GENESIS AND PROPERTIES OF SOILS DERIVED FROM SERPENTINITES IN LOWER SILESIA PART IV. CHARACTERISTICS OF COLLOIDAL FRACTION D epartm ent of A gricultural Chemistry, Soil Science and Microbiology,
A gricultural University of W rocław
S u m m a r y
Results of X -ray-diffraction, diffraction therm al and chemical analyses of colloidal fraction of soils devoloped from Lower Silesia serpentinites are pre sented in the paper. The fraction under study consisted of a great am ount of antigorite, “inherted” from the parent rock, and of allogenic quartz.
Among secondary m inerals, chlorites, verm iculite, in terstratified m inerals of the verm iculite-m ontm orillonite type, m ontm orillonite and in less am ounts illite, talc and alophanes occur. Despite a close stru ctu ral sim ilarity of serpentinite m inerals of the kaolinite group, no candides occur among the w eathering products. The chemical composition of colloidal fraction does not deviate considerably from th a t of earth particles, nevertheless a grow th of the A120 8 and MgO content can be observed, w hat would suggest the possibility of developm ent of both dioctaedric phyllosilicates and tricctaedric phyllosilicates. The occurring minerals prove a subconcentration of Ni and to a less degree of Co.
In the typology of serpentinite soils on distinct differentiation of clay m inerals w asn’t found. However, a tendency to developm ent of in terstratified m inerals of the verm icullite-m ontm orillonite type in (B) horizons was observed, w hereas verm iculite occured more often in A 1 horizons.
D r J e r z y W e b e r
I n s t y t u t C h e m i i R o l n i c z e j ,
G l e b o z n a w s t w a i M i k r o b i o l o g i i A R W r o c ł a w , u l. G r u n w a l d z k a 53
