ZYGMUNT GOLONKA
DO ŚW IA DCZEN IE NAD ROZW OJEM M IESZA N EK ŁĄKOW YCH W RÓŻNYCH W ARUNKACH NA W OŻEN IA
WSTĘP
G eneza m n iejszej p rac y łączy się z osobą prof, d r M ariana G órskiego. Z a jego bow iem re k to ra tu , dzięki jego sta ra n io m u ruchom iło M in iste r stw o O św iaty w 1935 r. e ta to w ą d o c e n tu rę z Z akładem U p raw y Ł ąk i P a stw isk p rz y W ydziale R olniczym SGGW . O bjąw szy k iero w n ictw o w spom nianego Z ak ład u u zyskałem n a stę p n ie zgodę prof. G órskiego n a p row adzenie dośw iadczeń łąk a rsk ic h n a te re n ie pola dośw iadczalnego SGGW w Skierniew icach.
Dośw iadczenie, b ędące p rzed m io tem niniejszej p ublikacji, założone w 1936 r., k o n ty n u o w an e b yło do 1942 r. Podczas o k u p acji część n o ta te k dotyczących w yników prow adzonego dośw iadczenia uleg ła zniszczeniu. N ie m ogłem też zajm ow ać się ty m dośw iadczeniem w latach 1940— 1941. Toteż ocalałe m a te ria ły jak o n a z b y t skąpe u znałem za nie n adające się do ogłoszenia. O becnie po szesn asto letn iej p rzerw ie dochodzę do w niosku, że jed n a k w a rto opublikow ać dane pochodzące z 1942 r., tj. o sta tn ie g o ro k u u ży tk o w an ia dośw iadczalnych p arcelek, jako w noszące , coś now ego d o zagadnienia u k ład a n ia m ieszanek n a łąk i p rzem ien n e i ich naw ożenia.
PRZEBIEG DOŚWIADCZENIA
D ośw iadczenie p rzeprow adzono n a obszarze parceli G pola do św iad czalnego w S kierniew icach. P o le to m a glebę słabo zbielieow ańą, w y tw o rzoną z gliny zw ałow ej i jest zdrenow ane. W 1934 r. przedp lon em b y ła pszenica jara, w 1935 r. k u k u ry d za.
Celem om aw ianego dośw iadczenia b yło po pierw sze po ró w n an ie p rz y datno ści trzech m ieszanek, o b ejm u jący ch id en ty czn ą listę gatunków , ale różniących się m iędzy sobą różn ą zaw artością tra w niskich (poszyw ko- w ych), po drugie p orów nanie w p ły w u trzech rodzajów naw ożenia n a plonow anie i na żyw otność poszczególnych skład n ik ó w m ieszanek. M ie
szanka a zaw ierała ich 30% , m ieszank a Ъ — 15%, a mieszamlka с nie m iała tra w niskich w ogóle. S kład o m aw ian y ch m ieszanek p o d a ją w tabl. 2, 3, 4.
W dośw iadczeniu chodziło o stw ierdzenie, czy isto tn ie w w a ru n k a c h n ied o statecznej w ilgotności gleby (w ty m p rzy p a d k u pola ornego, p rze w idzianego n a założenie w ielo letniej łąk i przem ien n ej) n ielepiej będzie ograniczyć lub n a w e t w ykluczyć udział tra w niskich w m ieszance. Te bow iem u d a ją się d o b rze ty lk o p rz y d o sta tk u w ilgoci w glebie.
P rzy g o to w an ie te re n u pod siew m ieszan ek polegało n a orce zim ow ej po sprzęcie k u k u ry d zy . Z końcem m arc a 1936 r. dan o bro nę ciężką, po czym n a stą p ił siew naw ozów sztucznych i w ał pierścieniow y. Siew u m ie szanek d okonano 28.IV. 1936 r. Z asiew p rz y k ry to d rew n ia n y m i grabiam i. P a rce lk i dośw iadczalne o w y m iarze 9,3 X 3,4 m (40 m 2) w u k ładzie system aty czn y m w sześciokrotnym p o w tó rzen iu um ieszczono w trz e ch różnie naw ożonych pasach. Na p ierw szy m z nich stosow ano coroczne n a w ożenie w wysokości 50 kg K 20 i 35 kg P2O5 n a h e k ta r. P a s d ru g i o trz y m y w ał co 4 la ta naw ożenie o b o rn ik iem w ilości 300 q/ha; w in n e la ta daw ano naw ożenie fosforöw o-potasow e w ilościach ja k w p ierw szym p a sie. P ierw sze naw ożenie o b o rn ik iem tego d ziału n a stą p iło 21.IV.1937, n a stępne w 1941 r. P a s trzeci b y ł zasilany corocznie w ilości 50 k g K20 , 35 kg P2O5 i 30 kg N n a h e k ta r.
J a k już w spom niałem , zapiski d o tyczące plonów i w y g ląd u d a rn i do św iad czaln ych p o letek zaginęły podczas okup acji. Z achow ały się jed y n ie uw agi dotyczące pionów z 1941 r., w y n ik i k o n tro li plonów z 1942 r., w y nik i an alizy botaniczno-w agow ej pró b ek p o ro stu z kom b inacji do św iad czalnych o raz zdjęcia botaniczne, o k reśla ją c e w y stęp o w an ie składników o k r y t y ro ślinnej p a rcelek w p ro cen tach p o k ryw ania.
Z n o ta te k o w ysokości plonów w 1941 r. w ynika, że n a jm n ie j k o rz y st ne było sta łe naw ożenie fosforow o-potasow e. P lo n y b y ły niskie, a ro ślin m otylko w y ch n ie było w ięcej niż w pozostałych kom binacjach. N a p a r celach zasilanych ob o rn ik iem w cztero letn ich odstępach czasu plony b y ły o ± 50°/oi w yższe w po ró w n an iu ze stały m naw ożeniem PK . N a w ysokość plonów w kom binacji z o b orn ikiem u jem n ie w p ły n ą ł b ra k tra w n iskich (m ieszanka c). N a k om binacji N P K b y ły plony nieco w yższe niż n a kom bin acji PK . Jakość m ieszanki b y ła tu rów nież bez znaczenia. Stokłosa
bezostna B rom u s in o rm is u trz y m y w a ła się w nieznaczny ch ilościach (ok. 0,8°/oi) ty lk o n a oborniko w y ch parcelach. N a p arcelach kom bin acji N P K b y ły zaledw ie śla d y tej tra w y (0,25 i 0,08%). O w sik w yniosły A rrh e - n a th e ru m elatius ok azał się g atu n k iem d o m in u jąc y m w k om binacji bez tra w niskich. P lo n y przeliczone n a k w in tale pow ietrzn ie suchego siana z h e k ta ra za ro k 1942 pod aję w tabl. 1. Podobnie ja k w ro k u po przedn im najniższe p lo n y b y ły na 'kom binacji PK . Z arów no przy naw
ożę-T a b l i c a 1 Plony s ia n a ( q A a ) . Rok 1942 - Hay crops ( q /h a ) . Year 1942
Mieszanka f i x t u r e
Uawożenie - F e r t i l i z e r FK PK+ 300 q obornika со 4 la t e farm yard manure every
4 y e a rs STIC Pokos - Cut I I I razemt o t a l I I I razemt o t a l I I I ra z e at o t a l a 6,32 ± 1,37 4 ,07 ± 0,65 10,99 23,62 ± 3,15 9,15 ± 1,58 32,77 10,75 - 1,05 15,32 ± 0 ,71 26,67 b 9 , ОС t 2,26 4 ,2 2 t 0,11 13,22 22,07 i 2,55 9,30 t 0,96 31,37 12,00 i 1,9b 19,17 i 2,13 31,17 с 12,42 ± 0,68 4 ,8 2 ± 0,49 17,29 22,12 - 3,73 7 ,97 + 0,63 3 0,09 18,12 t 1,24 16,90 i C,82 35,02 T a b l i c a 2 M ieszanka a (30So traw n is k ic h ) . Wyniki a n a liz y bo laniezno-wegowęj próbek I pokosu 2C.V1.1942
i z d ję ć botanicznych 18 -1 0 .V II.1942)
M ixture a (30% low g ra s s e s } . R e su lts of b o ta n ic a l weight a n a ly s is of f i r s t - c u t samples (June 20, 1942) and the b o ta n ic a l r e g i s t e r (Ju ly 8-10» 1942)
Skład m ieszanki w ysianej w roku 1936 Composition o f m ixture sown in 1936
Nawożenie - F e r t i l i z e r PK PK * obornik manure NPK r o ś lin a - p la n t i lo ś ć number p lon crop powie rz c h n ia a re a plon crop powie rzchnia a re a p lo n crop powie rz c h n ia area %
Owsik w yniosły - A rrh en atherum e l a t i u s 15 34,4 7 ,7 64,4 24,9 64,5 12,6 Trawa kupkowa.- D a c ty iis glom erate 15 9 .3 5 ,5 7,5 10,6 8 ,1 5 ,6 S to k ło sa bezostne - Bromus in erm is 10 0 ,2 - 0 ,2 0 ,1 0 ,1 -Tymotka - Phleum p re te n se 10 1,3 0,4 0 ,9 0,5 0 ,7 C,3 W iechlina łąkowa - Poe p r a te n s is 10 0 ,3 0 ,2 0 ,8 1,3 - 0,1 Kostrzewa czerwona - Fe6tuca ru b ra 20 26,7 53,7 13,7 36,8 16,8 55.4 Lucerna nerkow ata - Łiedicago lu p u lin a 8 - - -
-KomoDica zwyczajna - Lotus c o rn ic u la tu s 6 20,9 5 ,7 3 ,9 4 ,6 7,8 7,8
Koniczyna b ia la - T rifo liu m repens 6 1 ,0 2 ,8 0 ,7 1,4 0,1 0 ,1 Różne inne - V arious o th e r - 4 .5 4 ,1 1.9 3,1 2 ,0 1,1
7 a D L г с a 3 Liieszenke b 115£ iraw m s k i c h j . Wyniki a n a liz y botaniczno-w egow ej próbek i pokosu ^2C. VI 1942)
i z d ję ć b o tanicznych 18-10.711 1942)
M ixture b llJÆ low g r a s s e s ) , h e& alts of b o ta n ic a l w eight a n a ly s is o f f i r s t - c u : samples faune 2C, 1942) and the b o ta n ic a l r e g i s t e ' vJuly 8-1 0 , 1942)
SKłaa m ieszanki « y sia n ej я roku 1936 Composition o f m ixture sown in 1936
Ilawożenie F e r t i l i z e r ?K p£ r manureobornik NPK r o ś l i n a - p la n t ilo ś ć number pLori crop powie rz c h n ia are a plon crop powie rz c h n ia area plon crop powie rz c h n ia area %
Owsik w yniosły - A rrhenatherum e l e t m s 20 51,5 12,2 63,6 21,4 74,0 18,6 Tiawb kupkowa * ß a c t y l i s glom erate 20 8 ,6 3,5 10,5 10,1 3 ,6 4 ,9 SiuK}osti bezostna - ßromus inerm is 15 - 0,8 - 0 ,1 -Tymotka - Phleub p re te n se 10 3 ,6 0,7 M 1,2 0,7 1,0 W iechlina łąkowe - Foa p r a t e n s i s 0 ,1 0 ,1 2 ,0 2 ,8 0 ,1 0 ,1 Kostrzewa czerwona - F estu c a ru b ra 10 15,3 49,3 11,* 35,8 12,7 38,5 Lucerna nerkow ata - tóedicego lu p u lin a 8 - - - -Komonica zwyczajna - Lotus c o r n ir u la iu s 6 17,3 2 ,0 7,1 11,8 7,7 6,3 Koniczynę b i a i a - T rifo liu m rep en s 6 0 ,1 - 0,4 1,2 0,1 0 ,1 Różne inne - V arious o th e r - 6 ,2 4 ,9 2 Д 1,2 1,6 3 ,0
P u ste m iejsca - Blank - - 27,3 - 14,5 - 27,5
T a b l i c a 4 U ieszanke с ^bez n is k ic h tra w ). Y/y nile i a n a liz y botaniczno-wagowe j próbek I pokosu(20.71.1942)
i z d ję ć b o tanicznych (8 -1 0 .V I I .1942)
M ixture с (no low g r a s s e s ) . R e su lts of b o ta n ic a l w eight a n a ly s is of the f i r s t - c u t samples (June 20, 1942) and the b o ta n ic a l r e g i s t e r (Ju ly 8-1C, 1942)
Skład m ieszanki w ysianej w roku 1936 Composition of m ixture sown in 1936
Nawożenie F e r t i l i z e r PK pt- * + manure -obornik ЯРК R o ślin a - P la n t ilo ś ć number plon crop powie rz c h n ia a re a plon crop powie rz c h n ia are a plon crop powie rz c h n ia a re a %
Owsik w yniosły - A rrhenatherum e l a t i u s 20 61,5 25,7 70,4 35,4 82,5 4 5 ,3 •Trawa kupkowa - L y c ty lis glom erate 25 2 2 ,2 19,6 16,9 25,3 7 ,7 8 ,2 S to k ło sa b ezo stn a - Bromus in erm is 20 - - 0,3 - 0 ,1 -Tymotka - Phleum p re te n se 15 1 ,5 1 ,2 1 ,1 0 ,9 Д ,о 1 ,6 W iechlina łąkowa - Poa p r a t e n s i s - 0 ,2 0,3 - - 0 ,1 -Kostrzewa czerwona - F estuca ru b ra - 3 ,5 5 ,9 .1 ,0 2 ,9 3 ,2 2 ,2 Lucerna nerkow ata - iiedicago lu p u lin a 8 - - - - -Komonica zwyczajna - Lotus c o rn ic u la tu s 6 8 ,3 3 ,9 6,4 3 ,7 2,4 3 ,4 Koniczyna b i a ł a - T rifo liu m repens 6 - - 1 ,1 5 ,4 - 2 ,1 Różne inne - V arious o th e r - 2,3 3 ,8 1 ,5 2 ,1 2 ,0 2 ,5
n iu PK , jak i N P K n ajw yższe p lony d a ła m ieszanka с (bez tra w niskich). N aw ożenie o b o rn ikiem n a to m ia st u ch y liło w p ły w ro d z a ju m ieszanki n a wysokość plonów . B y ły one p raw ie rów ne.
W tabl. 2, 3 i 4 podaję oddzielnie dla poszczególnych m ieszanek w yniki an a lizy botaniczno-w agow ej pró bek I pokosu i zdjęć botanicznych doko n an y ch w dn iach 8— 10.VII.1942 r. Z liczbow ych dan y ch ty ch tablic w y nika, że n ajliczn iej u trz y m a ł się ow sik w y n io sły A rrh e n a th e ru m elatius w m ieszance с (bez tra w niskich). W iechlina łąkow a Poa P ratensis u trz y m ała się w nielicznych ilościach, co je st pew nego ro d zaju niespodzianką w obec znanych z lite r a tu r y n auk o w ej licznych p rzykładów ko rzystnego w p ły w u naw ozów organ iczny ch na rozw ój tej tra w y . W spom nę tu ty lk o o stu diach teren o w y ch nad p astw isk am i trw a ły m i Ziem i L ub uskiej, p ro w adzonych przez K ö n e k a m p a [1] i K ö n e k a m p a i K a l l a - b i s a [2]. T am jed n a k stosow ano naw ozy o rg an iczne co 2 lata, oo p rzy rów noczesnym pastw isko w y m u ży tk o w an iu tra w ia sty c h k u ltu r zapew niło w iechlinie łąkow ej b u jn y rozw ój. K ostrzew a czerw ona, przeciw nie, o p a now ała ponad 50% pow ierzchni n a p arcelach obsiany ch m ieszan ką a (20% kostrzew y), naw ożonych P K i N PK . D aw ki obo rn ik a um ożliw iły tra w o m w ysokim opan o w anie w iększego odsetka pow ierzchni, bo ponad 35% wobec n iesp ełn a 20% n a pozostałych kom binacjach naw ozow ych. Szczególnie k o rzy stn ie w p ły n ę ły d aw k i o b o rn ika n a zw arcie d a rn i. Ilości p u sty c h m iejsc b y ły w p asie zasilan ym o b o rn ik iem znacznie niższe.
OMÓWIENIE WYNIKÓW
Z p rzed staw io ny ch pow yżej m ate ria łó w w y nik a, że p rz y n ied o sta tecznym zao p atrzeniu gleby w w odę (na glebach św ieżych) do kośnego u ży tk o w an ia lepiej n a d a ją się m ieszanki k o n iczynow o-traw iaste O' m ałej lub n a w e t bez dom ieszki nasion tr a w niskich. D otyczy to jed n a k tylko ty ch w a ru n k ó w gospodarczych, w k tó ry c h n ie p rzew id u je się system a tycznego naw ożenia sztucznej łąk i naw ozam i organicznym i.
S ta łe naw ożenie sztucznej łąki naw ozam i fosforow o-potasow ym i nie spełniło po kład any ch w n im nadziei. R ośliny m otylkow e nie pow iększyły sw ego s ta n u p o siadania i nie zapew niły lepszego zaopatrzenia k u ltu ry w azot. Toteż p lo ny b y ły niskie. W ty ch w a ru n k a ch dodatkow e naw oże nie azotem d a ło znacznie w yższe plony.
N aw ożenie ob orn ikiem zapew niło lepsze zw arcie d a rn i i ograniczyło w ystęp o w an ie ko strzew y czerw onej, tra w y o m ałej w artości użytko w ej. Okazało- się p rz y tym , że każda z p o ró w n y w an ych m ieszanek b y ła rów nie dobra, jeśli chodzi o w ysokość plonów siana.
LITERATURA
[1] K ö n e k a m p A.: Landw irtschaftliche Jahrbücher 71, 1930, s. 505—534. [2] K ö n e k a m p A., К a l l a b i s : Arb. d. L. Ges., H eft 384.
3 . Г О Л Ё Н К А ОПЫТЫ НАД РАЗВИТИЕМ ЛУГОВЫХ СМЕСЕЙ В РАЗЛИЧНЫ Х УСЛОВИЯХ УДОБРЕНИЯ Р е з ю м е В 1936— 1942 гг автор сравнивал развитие и сбор трех травосмесей на опыт ном поле в Скерневицах. Мешанка а — содерж ала 30°/о низкорослых трав овсяницы красной (Festuca гиЪга), мятлика лугового (Роа pratensis ); мешанка в — 15°/о низкорослых трав; В мешанке с — их вовсе не было. Под каж дую опытную делянку отведено было по 40 м2; эти делянки распо лож ены были в трех параллельных полосах в систематическом порядке. К а ж дая комбинация была 6-кратно повторена. На первую полосу еж егодно вносилось удобрение Р К (50 кг К 20 и 35 кг Р2О5 на га); вторая удобрялась 300 q навоза на га, через каж ды е 4 года, а в осталь ные годы применялись те ж е удобрения РК, что и на первой полосе. На третью полосу еж егодно вносилось полное удобрение NPK (50 кг К20 , 35 кг Р2О5 и 30 кг N на га). Записи, содерж авш ие результаты опытов, проведенных в 1937—1941 гг., погибли во время войны. Предметом настоящей публикации являются резул ь таты наблюдений проведенных в 1942 г.; они приведены в табелях от 1—4. Табель 1 представляет урож ай воздуш но-сухого вещества в 1942 г., а в та белях 2, 3 и 4 содерж атся результаты ботаническо-весового анализа и ботани ческих снимков, исполненных м еж ду 8—10.8.1942 г. на делянках, засеянны х исследованными смесями. Из приведенных материалов следует, что при недостаточном снабжении почвы водой для использования под сенокосы пригоднее клеверно-травянистые смеси с малой примесью семян низкорослых трав, или мешанки, лишенные их. Это, однакоже, относится лишь к тем хозяйственным условиям, в которых не предусматривается систематическое внесение органических удобрений на ис кусственный луг. Постоянное внесение на искусственный луг фосфорнокалийны х удобрений не оправдало возлагаемых на него надеж д. Мотыльковые растения не расши рили пределов своего местообитания и не обеспечили лучшего снабжения куль тур азотом. Поэтому урож аи оказались низкими. В этой обстановке дополни тельное удобрение азотом обеспечило значительно больший сбор. Удобрение навозом обеспечило лучш ее уплотнение дерновины, ограничило количество овсяницы красной (Festuca rubra), являющейся малоценной травой с точки зрения её пригодности для использования. При этом оказалось, что сборы сена из каж дой из сравниваемых мешанок были одинаковы.
Z . G O L O N K A
COMPARATIVE TESTS ON DEVELOPMENT OF MEADOW M IXTURES UNDER DIFFERENT FERTILIZING CONDITIONS
S u m m a r y
Comparative investigations on developm ent and crops o f three grass m ixtures w ere made by author from 1936 to 1942 on the S k iern iew ice E xperim ental Fields.
M ixture a — contained 30®/o low grasses (Festuca ru bra, Poa prate nsis), M ixture b — 15°/o low grasses,
M ixture с — no low grasses.
The experim ental plots of 40 m2 surface w ere laid out in three parallel belts in system atic order. E very com bination w as repeated six tim es.
The first belt w as fertilized each year w ith PK fertilizer (50 kg K 20 and 35 kg P2O5 per ha), the second one w ith 300 q farm yard m anure per ha every four years, the same PK fertilizer being applied in the other 3 years as on the first stripe. The third stripe w es given every year a fu ll NPK dressing (50 kg K20 , 35 kg P2O5, 30 kg N per ha).
The records of the 1937—1941 in vestigation s w ere lost during the war. The present report covers therefore on ly the findings from 1942, presented in Tabs. 1—4. Table 1 shows the yields of air-dry m atter in 1942. Tabs. <2, 3, 4 give the results of botanical w eigh t analysis and botanical registers made from A ugust 8 to 10, 1942 on the plots sown w ith the investigated m ixtures.
It oppears from the presented m aterial that in the case o f inadequate soil w ater supply the clover—grass m ixtures w ith sm all or no adm ixture of low grasses are m ore suitable for hay crops. This applies, though, only to such conditions in w hich system atic treatm ent of the artificial m eadow w ith organic fertilizers is not anticipated.
Constant treatm ent of the artificial m eadow w ith phosphatic and potash fer tilizers did not fu lfil anticipations. The papilionaceous plants showed no increase and therefore did not im prove the nitrogen supply to the culture; ow ing to w hich crops w ere small. In these conditions additional nitrogen dressings caused a con siderable increase in yields.
Farmyard m anuring produced a more com pact soil cover and im peded the growth of fescues (Festuca rubra), w hose nutritive value is low. With m anuring all three of he tested m ixtures gave equally high hay crops.
