Sympozjum na temat zaburzeń mowy i słuchu zorganizowane przez Wydział Filozofii Chrześcijańskiej A.T.K. w dniu 21 lutego 1969 r.

T.S. Gałkowski

Sympozjum na temat zaburzeń

mowy i słuchu zorganizowane przez

Wydział Filozofii Chrześcijańskiej

A.T.K. w dniu 21 lutego 1969 r.

Studia Philosophiae Christianae 6/2, 290-293

290 M A T E R I A Ł Y I R E C E N Z J E

_ta]

cych p ro b lem aty k i k alectw a. M ożna przypuszczać, że w nied alek iej przyszłości ze w zględu na szybko ro zw ija jąc ą się tę sp ecjalizację p sy ­ chologiczną, podobne do tej k o n feren c je będ ą m u siały się odbyw ać w sekcjach. N asuw a się ta k że p o stu la t p odjęcia p ra c z za k resu u je d n o ­ licenia fachow ej term inologii, k tó rą się p o słu g u ją psychologow ie p r a ­ cujący w re h a b ilita c ji, a ta k ż e opracow anie dla n ie k tó ry ch pokrew n y ch działów zunifik o w an y ch fo rm d o k u m e n tac ji psychologicznej.

Je śli chodzi o p ro b lem aty k ę dziecięcą w re h a b ilita c ji, to trze b a p rz y ­ znać, że coraz b ardziej docenia się znaczenie in te ra k c ji dziecko—rodzice i rodzice—sp ecjalista. W w ielu w y stą p ien iach zw racano uw agę n a do ­ niosłą rolę znajom ości podstaw ow ych m echanizm ów neurofizjologicz­ nych, odpow iedzialnych za z jaw isk a k om pensacji. W ciąż jeszcze niezbyt w y jaśn io n e je st działan ie su b sta n c ji siateczk o w atej w m ózgu, a także roli w zgórza (thalam us) w m echanizm ie p rze jm o w an ia u trac o n y ch fu n k cji. W ydaje się, że ja k d otąd psycholodzy za m ało w sw ej p ra k ty c e klinicznej zw iązanej z re h a b ilita c ją w y k o rz y stu ją w iadom ości z zak resu teo rii uczenia się i w a ru n k o w an ia .

T. S. G a łko w ski

SYMPOZJUM NA TEMAT ZABURZEŃ MOWY I SŁUCHU ZORGANIZOWANE PRZEZ WYDZIAŁ FILOZOFII

CHRZEŚCIJAŃSKIEJ A.T.K. W DNIU 21 LUTEGO 1969 R.

Na S ym pozjum złożyły się d w a re fe ra ty oraz dw a film y nau k o w e do­ tyczące pow yższych zagadnień, k tó re w ykazały , że dziedzina zaburzeń m ow y i słuchu stanow i dla psychologa ciekaw e i obszerne pole dla b a d a ń i p rac y klinicznej. P ierw szy re f e r a t oraz dw a film y z nim z w ią ­ zane p rzed staw io n e były' przez prof, d r A lek san d rę M itrin o w icz- M odrze­ je w sk ą, przew odniczącą S ek cji F o n iatry c zn ej P olskiego T o w arzy stw a O tolaryngologicznego, byłego k ie ro w n ik a O ddziału F o n iatry czn eg o A k a ­ dem ii M edycznej w W arszaw ie. P re le g e n tk a om ów iła w ła s n e b a d a n ia i ich w nioski z a w a rte w re fe ra c ie pt. Z ag ad n ien ia g łuchoty w iek u dziecięcego, p o d k re śla ją c znaczenie w czesnego po stęp o w an ia reh a b ilita c y jn e g o i udziału psychologa w p rocesie diagnozy oraz leczenia d ziecka głuchego. Z d an iem prof, d r A. M itrinow icz-M odrzejew skiej p r a k ty k -k lin ic y s ta sty k a się w swej codziennej p rac y z pięciom a n ajczęstszym i ty p am i głuchoty, k tó re pow inien um ieć zróżnicow ać. N ależą do nich: 1) głuchota połączona z opóźnionym rozw ojem w szy stk ich fu n k c ji językow ych u dzieci, k tó re nie m iały zapew nionej w odpow iednim okresie życia diagnozy i re h a b ilita c ji; b ardzo często w tej g rupie z n a jd u ją się dzieci, u k tó ry ch w y stę p u je opóźnienie m ielinizacji w łókien n erw ow ych w oś ro d

-[9] S P R A W O Z D A N I A 291

kow ym układ zie nerw ow ym , pow odując opóźnienie rozw oju m ow y, m im o że sto p ień u b y tk ó w słuchu je st stosunkow o nieznaczny; 2) głuchota po- łącżona z za b u rzen iam i w p orozum iew aniu się n a tle afaty czn y m lub d ysarty czn y m ; czynnikam i podstaw ow ym i w etiologii tego schorzenia są uszkodzenia zlokalizow ane w d o m inującej p ółkuli m ózgu lu b w ośro d ­ kach podkorow ycb; 3) głuchota na tle psychogennym , w y stę p u ją c a u dzieci w p ostaci dość tru d n e j do ro zpoznaw ania, połączona z dość nasilonym i za b u rzen iam i em ocjonalnym i, u tru d n ia ją c y m i n aw iązan ie z dzieckiem k o n ta k tu niezbędnego dla p rze p ro w ad z en ia b a d a ń d iagno­ stycznych; 4) g łu ch o ta połączona z opóźnieniem um ysłow ym , k tó re zaistn iało na jej podłożu ja k o objaw w tó rn y , lub zostało spow odow ane ty m i sam ym i czynnikam i etiologicznym i co uszkodzenie słuchu; różnico­ w an ie tych dw óch postaci opóźnienia um ysłow ego u dzieci głuchych w ym aga dużego dośw iadczenia od psychologa i zastosow ania w łaści­ w ych m etod te stow ych; 5) głuchota w sw ej czystej postaci, będ ąca obniżeniem w rażliw ości słuchow ej n a dźw ięki z otoczenia, nie połączona z innym i tow arzyszącym i je j zaburzeniam i. Dzieci z tym typem głuchoty, je ś li zo staną bard zo w cześnie o bjęte leczeniem specjalisty czn y m i r e h a ­ b ilita c ją logopedyczną, m ogą uzyskać znaczną p o p raw ę i w przyszłości sta ć się pełnow artościow ym i członkam i społeczeństw a. N atorfliast b ra k te j opieki pow oduje zan ik aktyw ności słuchow ej, ja k ą w ograniczonym stopniu p rz e ja w ia ją te dzieci w pierw szym okresie sw ego życia (A trophia ex in a ctiv ita te).

R e fe ra t prof. d r M itrinow icz-M odrzejew skiej b y ł ilu stro w a n y dw om a film am i, p rz e d staw ia ją cy m i o pracow ane przez a u to rk ę w łasn e m etody p ostępow ania re h a b ilita c y jn e g o i diagnostycznego. P ierw szy film został nak ręco n y w S tan a ch Z jednoczonych podczas p o b y tu prof. M itrinow icz- -M odrzejew skiej w c h a ra k te rz e „visiting p ro fe sso r” n a U n iw ersytecie M ississippi, w M edical C enter, D ivision of O tolaryngology, Ja ck so n , M ississippi. F ilm ten , kolorow y i do b ry pod w zględem technicznym , u k a z u je m etodę w y k ry w a n ia uszkodzeń w ośrodkow ym u k ła d zie n e r ­ w ow ym , p o słu g u jąc a się łączeniem sym boli graficznych z d esygnatem N a p o d sta w ie p o ró w n a n ia w y ników u zyskiw anych u k ilk u le tn ic h dzieci z danym i, ja k ie a u to rk a otrzy m ała b a d a ją c zw ie rzęta (d w u letn ie m ałpy rhesus) stw ierd za, że istn ie je duże p odobieństw o pom iędzy d y n am ik ą o p a­ no w y w an ia fu n k c ji k o ja rz e n ia sym boli u m ałego dziecka, a n ie k tó ry m i m echanizm am i obserw ow anym i u m ałp y podczas łączenia identycznych k sz ta łtk i i kolorów . D rugi film a u to rk i p rz e d sta w ia ł m etody re h a b ili­ ta c ji fu n k c ji m yślenia słow nego u m ałych dzieci głuchych. P odkreślono w nim znaczenie w czesnego oddziaływ ania na uszkodzony zm ysł słuchu p rzy pom ocy całego ze sta w u in stru m e n tó w p erk u sy jn y c h . D zięki te m u m ożną u chronić m a łe dzieci z uszkodzonym słuchem od całkow itej g łu ­

292 M A T E R I A Ł Y I R E C E N Z J E

[10]

choty, k tó ra zdaniem a u to rk i często n a s tę p u je u dziecka ja k o w y n ik b ra k u stym ulacji.

D rugi r e f e r a t o pracow any przez d r d r Jerzego G ro ssm an a i T adeusza G ałkow skiego pośw ięcony b y ł „Zasadom re h a b ilita c ji za b u rzeń m ow y pochodzenia ośrodkow ego u dzieci”. N a p rzy k ła d zie w łasn ej p ra k ty k i zdobytej podczas p rac y w sa n a to ria c h re h a b ilita c y jn y c h au to rz y om ó­ w ili dw a ty p y dzieci z za b u rzen iam i m ow y: te, k tó re p rz e ja w ia ją o bjaw y afa zji dziecięcej oraz w y k az u jąc e objaw y p orażeń m ózgowych. M a teria ł, ja k i je s t p rze k azy w a n y w tra k c ie zajęć logopedycznych, w in ie n być odpow iednio u stru k tu ro w a n y , uw zg lęd n iając specyficzne cechy procesów in te le k tu a ln y c h w y stę p u jąc y ch u tego ty p u dzieci. N a p o d sta w ie p ra c k linicznych S tra u ssa i L eh tin en a , k tó rzy opisali tzw. zespół objaw ów po rażen ia m ózgowego (Syndrom S tra u ssa ) stw ierdzono, że p rocesy m y ­ ślow e tych dzieci c h a ra k te ry z u je tru d n o ść w sk u p ie n iu się n a je d n y m tem acie, p e rse w e ra c ja i labilność. R e ak c je ich są b ard z o zm ienne, przy czym poszczególne dzieci ró żn ią się znacznie m iędzy sobą pod w zglę­ dem n asile n ia objaw ów . O p iera jąc się n a tych p rze słan k a ch au to rz y p o stu lu ją w prow adzenie do ćw iczeń re h a b ilita c y jn y c h m a te ria łu w p o ­ staci m ałych, ściśle określonych ilości i pow iązan ie go z dość licznym i bodźcam i dodatkow ym i, pod w aru n k ie m , że nie będzie w p ły w a ł roz­ p rasz aj ąco na dziecko. Is to tn ą ro lę w postęp o w an iu logopedycznym (podobnie ja k i w p rzy p a d k u dzieci afatycznych) m a k lim a t em ocjo­ n a ln y w p ły w ają cy w y ra źn ie na uzy sk iw an e efekty. D latego na uw agę zasługuje w p ro w ad zen ie zajęć grupow ych, z a w ierając y ch ta k w ażny czynnik p sychoterapeutyczny.

Z ajm u jąc się om ów ieniem p o stęp o w an ia reh a b ilita cy jn eg o w odn ie­ sieniu do dzieci z za b u rzen iam i m ow y ty p u afatycznego* a u to rz y p rz e ­ p ro w a d za li poró w n an ie ich z dorosłym i a fa ty k a m i z n a jd u ją c m iędzy nim i zarów no isto tn e różnice, ja k i p u n k ty styczne. N a p o d sta w ie sw ych o bserw acji stw ierdzili, że w ćw iczeniach logopedycznych należy w szer­ szej m ierze, aniżeli się to zw ykło czynić, w y k o rz y sty w ać m echanizm in d u k c ji w ośrodkow ym u k ła d zie nerw ow ym , oddziaływ ując poprzez za ję cia ruchow e n a ośrodki m ow y z n a jd u ją ce się w lew ej p ó łk u li m ózgu. O gólne zasady re h a b ilita c ji ty c h za b u rzeń u dzieci w y p ły w a ją z d a ­ nych, ja k ie u d aje się zebrać podczas o b serw acji k linicznej. W ysoko w yspecjalizo w an e procesy p rzeb ieg ające w korze m ózgow ej, do k tó ry ch n ależy różnicow anie, id e n ty fik o w an ie i in te g ro w a n ie bodźców słow nych, w y m a g a ją ostrożnego i w nik liw eg o do nich podejścia. Z dużą pom ocą przychodzi tu ak u sty k a psycho-fizjologiczna ze sw ym podejściem ilo­ ściowym , pozw alającym n a w y o d ręb n ien ie spośród różnorodnego w a c h ­ la rz a objaw ów n a jb a rd z ie j isto tn y ch i n ajczęstszych czynników . W arto zdaniem au to ró w w y k o rzy stać w nioski z a w a rte w p ra c a c h au to ró w am ery k ań sk ich (W epm an i Jones) o p a rte n a analizie czynnikow ej d a ­

[И]

nych u zyskanych przy pom ocy te stu uw zględniającego asp ek ty teorii in fo rm ac ji (Illinois P sycho lin g u istical T est — IPA T).

P o re fe ra ta c h odbyła się dyskusja, w k tó re j poruszono teo rety czn e podstaw y p rzed staw io n y ch przez au to ró w tez, oraz zagad n ien ie w spół­ p rac y psychologa z logopedą. P rof. d r A. M itrinow icz odpow iad ała na liczne p y ta n ia zw iązane z rep re z e n to w a n ą przez nią dziedziną i udzie­ la ła w y jaśn ień dotyczących nakręco n y ch przez nią film ów .