http://rcin.org.pl
r . <!. *», 0 r+ Wt*» »».WH# » *•“ * •*(' - ï j>»« V «e^ »■rł* I • •
„ j . -«* , >• * ’ *
■fi» > *"* <* •'••» jftfS* • • ' * ■ J *'
. ■* - ■ »«»ł ■*i* : 'v
,. <1 . -, *"tm'V»-1— "f*
c . » **• 'i'-" *- - ■■ »,<**<* ■ •
í3 sV V, <*»'. « i -+■•>'■#'•' “«*
«yMerç* » - ‘ î i ł-rW
v: V- ' ‘ f| * . '^r-
: --n ' £ r s? f'v - '•
;*ç î ‘ fc , - i f e i ę <Ą í ^ f l f e g * C T
http://rcin.org.pl
P R Z Y I A C I E L A
ÜDKRYWALYCY MYŚL WZGLĘ, DEM SUKCESSYI TRONU I
KANDYDATA POLAKA»
w Warfzawie 1 7 9 0 .
[ W Drukarni XX. Mifsyonarzow.
http://rcin.org.pl
* Łt . 8^ *>Wm.
- A _ •/
Powiztchne odgłosy, wielorakiej fwem brzmieniem, różne w u my iłach tworzy wyobrazy.—>Spfób myślenia, nieroiony tu v udziałem wymierzony wfzyftkim; tam iednemu okazuie prze*
paść bezdenny gdzie drugi ufzczęśli- wienie-znayduie. A tak każdy idący za fwoiem widzimi fię, krąży mano
wcami krętemi, od proftey zbaczaiąć drogi. Prywata zawfze gnębiąca nafż Naród, i teraz iefzcze nawee rozpo
ściera fwe ikutki*
Takto tak Prżyiacielu! -iak widz£
zawfze nas miefzac bedzie niezgoda rozrywaiąc, i krufząc ogniwia nieo*
cenioney nigdy jedności.
Jedni chcą Sukcefsyi, dfugim prże- ) ciwnie Elekcya wolna fmakuie Co domnie: ia trzymam zawfze z pier- wfzemi, pifząc (ię za Sukcefsyą*
Okropne albowiem ikutki bezkróle
wia, tak wielkie czynią w dufzy mo- iey wrażenia: źe ulęknionv, przekonać lig niemogg, abym aiedrżał z boiaźni.
Dopókiź my niebgdziemy nic wa- yć na fzalce EuropyV,.. do pókiż o-
http://rcin.org.pl
czym y nafze, zwodnicza bfonka zalła- niać będzie, a letarg fnem śmiertel
nym trzymać uśpionych?..,* Czas iuz nam czas!; przeftać bydź organami na których każdy kto chce, i tak iak chce przygrywa*.
Elekcya wolna ieft zawfze nafie- niem, inflrumentem niefnafek. i nie
zgod*. Juz, to iuż.ięy podłą, ofiary R o
daków nafzycb, w czafie bezkrólewia każdego, w ktorem,, tę broń którey powinniśmy byli ubywać, obraeai^c i$
ku gwałcicielom nafzey wolności, i bez prawnym nafzey włafno- ści wydziercom, na wynifżczenie na
fzych używaliśmy braci,, a z. zimna krwisj. ich na. rzez prowadząc: poświę
caliśmy ich prymacie, Intrydze, Du
mie Zazdrości i Chciwości*
Niefzperaymy w dalekich wiekach ubiegając hę za w y fzu kanie ni dowo
dów, bo w Hiftoryi nafzey aż nadto wiele doczytamy fię. Zaczniymy ty l
ko od Augufla 11. Małoż tam za
kłócenia i zatargów było: Gdy Kar
dynał Prymas kandydata fwoiego X ie.
http://rcin.org.pl
6 ,
cia de Conti w zakłóceniu nomino
wał a Stanifław Dębiki Bilkup Kuia- włki z więkz$ nierównie liczby Wo- iewodztw,, ogłofił Królem F rydery
ka A vgujła 11. Elektora Sa&iego.
Lecz poydźmy daleyi— Za Augufła 111. małoż było zamiefzek?... Party a wifkfza daleko, bo wfzyflkie Woie- wodztwa, obieżdzaiacemu Prymaso
wi dnia u . i la . Września, na Sta- nijlawa Leszczyńskiego fwoie dawała krefki, których dzielnością dnia n . Września, za powfzechn^ wfzyftkich Stanów zgód$ Królem nominowany zofkał. A partya przeciwna, niepo
równanie w mnieyizey liczbie zofta- I^ca na Pradze; zaufana w nadziei prętkiego nadciśnienia Woylk Mo- ikiewikich, zaniofU przeciw zafzley E- łekcyi Manifeft, i uft^piła ku W ęg ro w a, aby czym prędzey mogła z Rofc syiflrim z lic z y ć fię Woyikiem.
Tey przemocy Król prawnie obra- ny dnia 21. Września poprzyii^głfzy P alia Conventa, widząc fif niebefpie- ęznyrn w lV a rfza w ie%z przyczyny
zb lh
http://rcin.org.pl
w
• /•
zbliźai^cey fię Mofkwy, do Ggańfka z Prymaiem, Poftanai Francuskim, S zw e dzkim i wielu innemi był przymufzo-
nym uchodzić.
Partya Auguflowska zgromadzona pod Wfią Kamieniem, pod lalksj A nto
niego Fonińskiego Elekcy^ ikłada, na którey Staniftaw ^o^yw^Biikup Po- znanfki Królem Augufta 111. ogłafza, i czyni hę tamże Konfederacya, na poparcie tey Elekcyi, w brew tey przeciwna» która w D zikow ie na ftro- nę Króla L ejzczyńskiego, pod la(k$
Adama Tarła J"tarofty Jaiielikiego koiarzyła fię.
Woyiko Moflciewfkie pod Genera
łem Lafcym i Feldmarfzałkiem Mini- chem, Gdańik Attakuie* Król trzema dniami przed poddaniem fię umyka.
Molkwa milion Rublów z Gdańfka wy
biera, drugi przecież na płacz i pro*
źby Gdańfzczanów Carowa» aż nad
to litości pełna w tym co.iey należy- tością niebyło daruie. Hrabia de Mon*
ti Pofeł Francuiki, bez względu na ha- rakter, Prymas» Marlzałek Seymowy
i in*
http://rcin.org.pl
i inni Panowie zabrani w niewolę.
Niewfpominam zamiefzań i krwi niewinney rozlewu, Juz za nafzey pa
mięci, po śmierci Augufta 111. Gdyż cała Europa ieft o tym uwiadomio
na dokłanie, to tyło. niech mi fię go
dzi namienić,Je Kray zoftałz nifzczo-.
n y , Senatorowie i Miniftrowic ofa- dzeni w niewoli, Bracia naß po kil- kufet iak zbóycy powiązani, oprowa
dzani po miaftach, Poddaóftwo wy
bierane z kraiu, Mi aft a i Wfie palone..
Kościoły profanowane, Skarby złupio- ne, Armaty i broń wfzelka pozabiera
ne. Nikt niebyt befpiecznym, czyli to, zat$ czyli za ow$ oświadczył fię ftre-.
n$; Ręce fwe iedni uzbrajaliśmy na.
drugich i iedno wyrzynaliśmy dru- I ich. a czego fami niedoyrzeliśmy to, nam pomogło Chłopflwo podmówio»
ne do buntu.. Lecz nie tu iefzcze ko
niec okropnych ikutków Elekcyi; Nie- przyiaciele naß wprzód Kray złu pi- w fzy, i zafiawfzy między nami naße-, nie niezgody, bez wyftrzelenia nawet;
{ąjunku iednego, te tak piękne nam oder-
http://rcin.org.pl
ęderwali Kraiunafzego części. R rz^ ł obcy zaczął nam przepifywać prawav na mocy Konftytucyi przemocy: fic v o-
fot, fic iubto.. Którego kierunkiem do
’ tego ftopnia nędzy i upodlenia przy
prowadzeni. byliśmy », iź zapomniano, naw et, że w Europie ieftiefzcze N a
ród Polaków» niegdyś, i$ poftracheia Qręźa fwego trworzący^
I nafz że to Tron mą bydź cawfzą Remizy woln$ do naięeia każdemu ? Niemamyż fię zątrworzać tak okropne- rei bez Królewia, czyli wplney EJekcy- cyi ikutkami.?... Nie. Polacy/ nie tak należy nam, myśleć. Jeżeli iuź nam O - patrzność naywyżfzą tyle dozwoliła*
żeśmy Moikwę defpotycznie nami wła
dnie^ z karków zrzu;cili nafzych; N ie- zoftawiay m yźot worem kanałów,przez które iey Intrygi wcilkai^c/fię: miefzac.
nas, i nifzczyc w przody, a potym w
ściśleyfzych iefzcze klubach^ mogła nią Woli o lad zie.,
Chcemyż cierpieć to i znofićum y- 8em fpokoynym aby Molkwa osadza
ne, nam Królów ną Tronie, fama o.-
http://rcin.org.pl
f efadzała fię w fiediifku nafzem?...
Zapobiedz tema wpływowi niema z ad ney trudności. Oddać tylko Domó
wi iednemu Tron prawem Sukcefsyi, a wfzyftko przecięte zoftanie.
Próżny trwogą Polak dręczy iię, iż T róns Sukeefsyonalny wolność iego przygnębi. Myli fię, gdyż tak my
śląc ieft nieprzyiacielem famego fie- bie, i fwoiey wolności. Samo albo»
wiem Woyiko włafne ieżeli kiedy ty l
ko do 10 0,000. dociągnie, może mu niebefpieczeńftwem przy wolney Ele- kcyi zagrozić. Przypomniymy fobie źe Rzym również miał Tron Elekcyi- ny, miał również i Woyiko: które prze
kupione dogadzai^c ambicyi możniey»
fzy ch , ich oiadzało na Tronie*
Jeżeli powiemy iż Sukcefsya Tro
nu włoży na nas kaydany?... Cóż to czyliż ferca i r^k niemamy do pozby
cia iię Tyranów?... Ceyliż nam ięzyk iuż zakrzepł: abyśmy ftów Zamoyskie
go LVielkiego powtórzyć niemogli „ M y Królów ¡łanowiemy, ale i my zrzu - - ęamy „ Wizyftkież to iuż znikły do
http://rcin.org.pl
ratunku fpofoby?... Nie... fzukaymy ich tylko, a znaydziemy aż nadto wiele.
Należy opisać Królów, odtego f$
jpafila conventa. 'Umocować fię we
wnętrznie tak przeciw Mocarftwóm obcym, iako i włafnym Tyranom li
mo co w ać zaś fię inaczéy i wzmocnić niemożna, iak fzczegulnie przez zw ią
zek z Miaftami, które z lianem Ry- cerfkim złączone, niedadza fię ui$ć Dworowi, i niebędą. potym mogły fię ftać Jnftrumentém nafzey zguby i po
niżenia iak w innych Kraiach—Za ży
cia iefzcze zawfze panuiacego Naftę- pcę wyznaczyć, tak iak K o fsya N aśle- dnika mianuie. Elekt zaś ten P ry- masa niech krzeiło pofiędzie! Nadto iefzcze zoftawió fobie prawo: Jż Rzecz- plta ieft mocna, gdy Król źle rządzić fię będzie, a żadne go niepowftrzyma- i$ uwagi: zrzucić go natychmiaft, a naftępcę wynieść na iego mieyice.
Zachodzi tu iednak trudność. Na- przykład ftanowi^c Trón Sukcefsyo- nalny: Komuź go przyznać?... Pra
wda ieft, iz; w tym punkcie nam z&fta- upwic fię należy,
http://rcin.org.pl
L S ły -Słyfzałem wielu mówiących, SafcK wi go oddaymy? Niezdaie my fię. Czy- liż niekarny iuż tyle przed oczyma*
. przykładów, ze Jnterefsa Salkie i nas, w Woynę niepotrzebny wciygały. Z go
dzilibyśmy fię wrefzcie na Sasa, acz niema żadnego Potomka z Płci Mę- ikieyy gdyby Saxonia również zwftę- pera na Tron Polki Sasa do Poliki, iak;
Litwa z wftępeoi. Jagiellona przyłą
czony zoftała. lecz iż to bydź niemo- że, po cóż nam fig prożno zapędzać, i żydać; Króla takiego, któryby więcey fobie, aniżeli Narodowi od którego, byłby wybranym m ógł iprzyiać?...,
Moskwa, Cefarz, Prufak, to ieft kto
kolwiek z ich linii, ani mi na myśl przychodzy. Przypuścić ich albowiem do Tronu byłoby to iedno: co Wilkom do Owczarni drzwi otworem zoftawić.
Przypomniymy fobie ow Skrypt któ
ry Jan III. idyc pod Wiedeń odebrał, W! którym Auftrya Trón Poliki pochło- nać chciała.. Wiemy iak wiele o Są.
kcefsyy Domy Burboólkie krwie ra-
$lsjy. Wiemy oraz też i to: iakim fpo*
http://rcin.org.pl
•• •
'śobem Węgry i Czechy doftały fię Auftryackiemu Domowi. Pod które
go Rządem dziś lęczą. Radzą inni od-
• dadż Tron Xięciu f^ittemberskiemu uiąć niemożna iż Xiążę W ittem berski ieft Pan Zacny, rozumny i Cnotliwy*
fpowinowacony z Domem w Polfzcze
■pbfypanym Iławą: atoli fądziłbym iż niegodzifie, dla przypodobania fię ko
muś upośledzać, włafnych Rodaków«
Naywłaściwiey mniemałbym maiąc 'tak Króla dobrego na Tronie, którego ftaWę wieki wieków brzmieć niepczefta- ną, którego to ieft dziełem i i do tąd żyiemy, i powitaliśmy na nogi. i któ
rego opifywap przyftugi dla Narodti 'czynione morze w Atrament, a trawy w pióra przetrwarzaćby potrzeba: ie- go naftępcóm Tron przyznać*.
W tym punktcie zdaia mi fię iak®.
by wielu odzywaiących fię ftyfzę:
A także kie dii K ró l n a fz ieft bezźennyf i dzieci niemal?
Nieieft to w molem rozumieniu do
wodem. Czy liż wdzięczność Synoni fzczegulnie, od ferc czułych wymtea
izaź
1 15
http://rcin.org.pl
rzać fię powinna; wyłączaiąc krwi bli«
ikim związkiem dotkniętych, godnych przez zaftugi Rozum, i cnoty Naftę- pców? Pocóż nam dó obcych udawać fię Bogów?.,. Pocoż nam tak fię upo
śledzać daleko: iż między nami niema- my takiego któryby wart był Koro
ny?.. Nieieftżeto hańbą dla nas fa- mych, iż fię za niezdolnych bydź fą- dzac; obcych zaprafzać myślemy? Po
lak ieiUm, fzanuię to chlubne nazwi- iko, i przeto chcąc ftaWę nafzą ocalić;
wiernie myśl moią wyłufzczam, i wy
mieniam ofobę którą Tronu godną bydź mniemam.
Potrzeba nam Króla podobno takiego*
któryby z mlekiem wyfsał przywiąza
nie do Matki Oyczyzny, któregoby in- terefs włafny z nią wiązał,któryby tnał Prawa Kraiowe,któryby żył tylko dla - kraiu, równem okiem na wfzyftkich pa
trząc, i któryby również mieczem, iak i Piórem woiować był zdolny, Czy- liż ńa takim Mężu nam braknie.^.. któ
r y niećhcąć bezczynności wieku po*- święć aćmłodego, w obcą zaciągnął fię
ftuźbę
http://rcin.org.pl
flulbę, aby mógł dać dowody ducha Marfowego, Męża który za cudzą zie
mię krwią nieźałował przelewać pod
¿Sabatzem, który od Jozefa II. z Mę- ftwa, Odwagi, cnoty i roftropności był wy foko ceniony, i który okazał do
wód miłości ku włafney O yczyznie, gdy iak fkroro tylko ulłyfzał iż ona dźwiga fię na nogi, i ludzi zdolnych do iwoiey potrzebuie obrony, opuścił na- tychmiaft wfzyftko i ięy na ratunek przyfpiefzył. Wnieść tedy ztąd mo
żna, iż ten który za cudzą Oyczyftośc krwie nieźałował przelewać, dla wła
fney Oyczyzny tćm bardziey nie bę
dzie ofzczędzał, byleby mógł ia wita
nie fzcęśliwym oglądać.
Lecz pocóź ia mam określać, iśdź manowcami krętem i, z proftey zba
czając drogi. O to iefł X iąźę Józef któ
rego cały Naród kocha, upoważa, i ceni wyfoko, i który nato umiał fo
bie zaiłużyć aby godnym ftał iię naśla
dowcą Stryia fwoiego*
Jeżeli tedy Polacy czułość ferch wafce przenika, i w nayikrytfzyeh dufz
http://rcin.org.pl
wa-s S ■ . ; • ■: • -;V• o ■
'wafzych zakatach przytulifko znay- duie.* Jeżeli zaiługi, rozum, cno
tę i męftwo upoważać umiecie. Jeżeli Króle nam łaikawie i mądrze panuią- cego Kochacie, Jeżeli o waize włafne trwacie ufzczęśliwienie i dorbaOyczy- zny pragniecie, Jeżeli wdzięczność wła da fercami wizę mi, a ufta dufzy rze
telność tłumaczą: Wniydźcie w tro- p ftrząśnienie rz e c zy gruntowne, k órą gdy rozpoznacie: zapewniony ieft()ni iż z zdaniem moiem zgodzicie fię, a kre- łki fwoie obrócić zechcecie hategog fj który ich ftał 3fię godnym.
Otóż to ieft przyjacielu! myśl rap- ia, od którey iż nie odpifzefz fię, fpo*
dziewam fię tak po prźyiazni, iako i przenikłości twoiey. Wiem albowiem iż ty maiąć dobry grunt dufzy w fobie»
niepofądźifz mię o parcyalnośe iako*
wą. lecz przyznafz, że celem iedynie ufzczęśliwienia twóy tchnący przy-^
iaciel myśli fwoie w fzczerości przed publicznością odkrył.
