Z A P I S K I 177
I n w e n ta r z e s ta r o s tw a i w ó jt o s tw a b y d g o s k ie g o z la t 1753— 1756, w y d . R y sza rd K a b a c i ń s k i , Ź ródła do d z ie jó w B y d g o szczy n r 9, B y d g o sk ie T o w a r z y stw o N a u k o w e, P W N , W arszaw a—P o zn a ń 1977, s. 86.
In w e n ta r z e p rzed sta w io n e w ty m w y d a w n ic tw ie p och od zą ze zb io ró w W oje
w ó d z k ie g o A r c h iw u m P a ń stw o w e g o w B y d g o szczy . W o d r ó ż n ie n iu o d in w e n ta r z y p o p rzed n io w y d a n y ch , p r e z e n to w a n e o b ecn ie te k s ty sp isa n e z o sta ły w e d łu g zn acz
n ie ro zszerzon ego fo rm u la rza . O prócz ty p o w y c h d la te g o ro d za ju źró d eł w ia d o m o ści: o a r e a le up raw , r z e m io śle , p rzem y śle dóbr, z n a jd u jem y t u o b szern e m a te r ia ły d oty czą ce ro zw o ju o sa d n ic tw a i sto su n k ó w lu d n o ś c io w y c h o k o lic B y d g o sz
czy, np. sp isy n a z w isk o sa d n ik ó w . W op a rciu o n ie m ożn a, zd a n iem w y d a w c y , p rześled zić prob lem w ię z i g o sp od arczych łą czą c y ch m ia sto z je g o n a jb liż sz y m za p leczem . J e st to p o stu la t r e a ln y , gdyż w ie lu zn a n y ch z n a z w isk a o sa d n ik ó w sp o ty k a m y n ie je d n o k r o tn ie w reje str a c h m ie jsk ic h B y d g o szczy . W sp om n ian e sp isy m ogą być ta k że p rzyd atn e w r o zw a ża n ia ch n ad za g a d n ien ia m i n a ro d o w o ścio w y m i.
O ba in w e n ta r z e sta n o w ią cen n y m a te r ia ł dla badań p o ró w n a w czy ch . P rzy k ła d o w o , zam ieszczo n e w n ich k o n tra k ty o sa d n icze m ożn a sk o n fro n to w a ć z d a n y m i z in n y c h in w e n ta r z y teg o teren u . S tw a rza to m o żliw o ść o b serw o w a n ia zm ia n zach od zących w ru ch u o sa d n iczy m w o k ó ł B y d g o szczy . W yd aw ca d o k o n a ł ta k ie j k o n fro n ta cji, o czy m in fo rm u je w p rzy p isa ch .
L ek tu rę źródła u ła tw ia ją in d e k s y oso b o w y i g eo g ra ficzn y , m apa p o sia d ło ści sta ro stw a i w ó jto stw a b y d g o sk ieg o oraz p rzyp isy.
A .P .
H en ry k R i e t z, Z d z i e jó w ż y c ia u m y s ło w e g o R y g i w o k re s ie O ś w ie c e n ia , U n iw e r sy te t M ik o ła ja K op ern ik a, T oru ń 1977, s. 286.
M im o b lisk o śc i g eo g ra ficzn ej i zn a czą cy ch z w ią z k ó w h isto r y c z n y c h z n a szy m k ra jem , d zieje R y g i zd a ją s ię b y ć dla p o lsk ieg o o d b io rcy te m a te m n ie m a l eg zo ty czn y m . P o trzeb a n a u k o w a is tn ie n ia p o lsk ich m o n o g ra fii n a jw a ż n ie jsz y c h m ia st są s ie d n ic h re g io n ó w g e o g r a fic z n y c h w y d a je s ię d ziś b ezsp orn a. S tą d z rad ością w ita ć n a le ż y k a żd e o p ra co w a n ie p o w ię k sz a ją c e i sy s te m a ty z u ją c e n aszą w ie d z ę n a te m a t są sie d n ic h re g io n ó w h isto ry czn y ch .
H en ry k R i e t z p rzed m io tem s w o ic h stu d ió w u c z y n ił in fla n c k ą R y g ę — p o d ej
m u ją c tru d o p ra co w a n ia fr a g m e n tu d z ie jó w k u ltu r a ln y c h te g o m ia sta w o k r e sie O św iecen ia . O kres te n w R y d ze za m y k a się, zd a n iem a u tora, w la ta c h 1750— 1810;
p raca tr a k tu je w ię c o m ie śc ie le ż ą c y m w g ra n ica ch p a ń stw a r o sy jsk ie g o , w k tó ry m d o m in u je ż y w io ł n ie m ie c k i, o m ie ś c ie p ełn ią cy m z te g o p ow o d u ro lę p rzek aźn ik a z a ch o d n io eu ro p ejsk ich p rą d ó w k u ltu r o w y c h w g łąb p a ń stw a ro sy jsk ieg o . ·
B azą źród łow ą tej pracy, w p o w a żn y m sto p n iu opartej n a op ra co w a n ia ch (sta rszy ch — n ie m ie c k ic h i n o w sz y c h — ra d zieckich ), są o p isy g eo g ra ficzn e i r e la cje o sie m n a sto w ie c z n y c h p o d ró żn ik ó w — n ie k ie d y dość d łu go p r z e b y w a ją c y c h na te r e n ie In fla n t, listy i p a m ię tn ik i osób d zia ła ją cy ch w ty m cza sie w R ydze, ó w czesn e o p isy m ia sta i o p ra co w a n ia h istoryczn e, czasop ism a, m e tr y k i u n iw e r sy te c k ie , b ib lio g ra fie.
B rak p o d sta w o w ej lite r a tu r y p rzed m iotu w ję z y k u p o lsk im z m u sił au tora do op racow an ia sto su n k o w o ob szern ej czę śc i w stę p n e j, p r z e d sta w ia ją c e j sy tu a c ję p o lity czn ą , gosp od arczą i sp o łeczn ą R y g i w o m a w ia n y m o k r e sie ■— sch a ra k tery zo w a n a z o sta ła p o lity k a R o sji w o b e c p r o w in c ji n a d b a łty ck ich , p o zy cja ek o n o m iczn a R y g i w ra m a ch o rg a n izm u p a ń stw a r o sy jsk ieg o , p rzed sta w io n o k r ó tk i r y s h isto ry czn y ro zw o ju m ia sta oraz sto su n k i sp o łeczn e i u stro jo w e w n im p a n u ją ce. C zęść m e ·
12
ry to ry czn ą p ra cy sta n o w i rejestra cja n a jw a ż n ie jsz y c h , u c h w y tn y c h źró d ło w o p rze
ja w ó w ży c ia k u ltu ra ln eg o m ia sta w o k resie o św ie c e n ia , ta k ic h ja k sz k o ln ic tw o p o d sta w o w e i śred n ie, ru ch n a u k o w y (b ęd ące n o w o ścią o św ie c e n io w ą to w a r z y stw a n a u k o w e i ic h działaln ość), ż y c ie te a tr a ln e (repertuar, n a jw y b itn ie js i ak torzy).
S to su n k o w o n a jw ię c e j u w a g i p o św ię c ił a u to r prob lem om k sią żk i, ru ch u w y d a w n i
czego i c z y te ln ic tw a sta ra ją c się p rzed sta w ić sy tu a c ję w R yd ze n a tle te n d e n c ji o g ó ln o eu ro p ejsk ich . O bok p r z e d sta w ie n ia lis ty ty tu łó w k sią żek i c za so p ism p o ja w ia ją c y c h się n a ry n k u ry sk im , o rg a n iza cji ich tran sp ortu , fo rm re k la m y i k ie r u n k ó w zb y tu , w a żn y m i cie k a w y m z a b ie g ie m b a d a w czy m je s t p róba a n a lizy listy su b sk r y b e n tó w p o szczeg ó ln y ch d zieł — k rok k u so cjo lo g icz n e m u u ję c iu z ja w isk k u ltu ry . P rób ta k ieg o u jęcia p r e z e n to w a n y c h p ro b lem ó w je s t w p racy z d ecy d o w a n ie za m ało. C z y teln ik o w i, p a m ięta ją cem u o c z y w iśc ie o o g ra n icze n ia ch źród łow ych , z ja k im i b o r y k a ł się autor, p o zo sta je jed n a k u czu cie p ew n eg o n ie d o s y tu in te r p r e ta c y jn e g o , chęć o trzym an ia bard ziej w y r a z isty c h a k cen tó w , śm ie le j p o sta w io n y ch hipotez, k tó re u jm o w a ły b y tem a t w k a teg o ria ch so cjo lo g ii k u ltu ry . C isn ące się na u sta p y ta n ia o poziom u m y sło w y ró żn y ch grup sp o łeczn o ści r y sk ie j, za sięg d o cie
ra n ia i p ercep cji p o szczeg ó ln y ch z ja w is k k u ltu ra ln y ch , o d d z ia ły w a n ie n ajp o p u la r
n ie jsz y c h u tw o ró w , p ozostają n a ra zie b ez jed n ozn aczn ej o d p ow ied zi. W artościow a praca H. R ietza u m o żliw ia p o d jęcie ta k ic h szczeg ó ło w y ch stu d ió w i z p ew n o ścią p o w sta n ie ic h p rzysp ieszy.
W. T.
R a fa ł G e r b e r , S tu d e n c i U n iw e r s y te tu W a r s z a w s k ie g o 1808— 1831.
S ło w n ik b io g r a fic z n y , Z ak ład N a ro d o w y im . O sso liń sk ich ■— W yd aw n ic tw o , W rocław —W arszaw a—K ra k ó w — G dańsk 1977, s. 505.
S ło w n ik za w iera b lisk o 3000 b io g ra m ó w osób stu d iu ją cy ch n a założon ym w 1817 r. U n iw e r sy te c ie W arszaw sk im i jeg o p o p rzed n iczk ach , S zk o le P ra w a i A d m in istr a c ji (zał. 1808) oraz S zk o le L ek a rsk iej (zał. 1809), w p ie r w sz y m ok resie istn ie n ia , cz y li do 1831 r. W su m ie o b e jm u je o n ponad 90% stu d e n tó w ty c h u czeln i.
A u to r z e s ta w ił b iogram y w e d łu g w y d z ia łó w U n iw e r sy te tu (P raw o i A d m in istra cja , L ek a rsk i, N a u k i i S ztu k i P ię k n e , F ilo zo fia , T eologia), zaś w ic h ra m a ch p rzy ją ł u k ła d a lfa b ety czn y .
P u n k tem w y jśc ia k ażd ego b io g ra m u sta ły s ię dane za w a rte w zap row ad zon ej w 1817 r. „K sięd ze za p isó w u czn ió w K r ó lew sk ieg o U n iw e r sy te tu W a rsza w sk ieg o ”, w k tórej obok p o d sta w o w y ch in fo rm a cji b io g ra ficzn y ch stu d e n tó w zn a la zły się w ia d om ości m .in. o m ie jsc u u k o ń czen ia szk o ły , m ie jsc u za m ieszk a n ia ro d zicó w a ta k ż e ich sta n ie i rod zaju zatru d n ien ia. In fo rm a cje t e sta n o w ią tzw . część A . b iogram u . N a część B. sk ła d a ją się u w a g i i a d n o ta cje w z ię te z „ K sięg i z a p isó w ” d o ty czą ce w g łó w n ej m ierze p o stęp ó w w n a u ce oraz tzw . n ota b io g ra ficzn a , w k tórej w sk ró to w e j fo r m ie p rzed sta w io n o d a lsze lo sy i d zia ła ln o ść po o p u szczen iu u czeln i. P rzy o p ra co w a n iu tej czę śc i autor się g n ą ł n ie ty lk o do sło w n ik ó w b io g ra ficzn y ch , e n c y k lo p ed ii czy u rzęd o w y ch i p ó łu rzą d o w y ch d ru k o w a n y ch m a teria ła ch in fo rm a cy jn y ch , a le w zn acznej części p rzyp ad k ów op arł się n a m a teria ła ch a r c h iw a ln y c h p rzech o
w y w a n y c h w a rch iw a ch p a ń stw o w y c h i k o ścieln y ch , a ta k że n a zb iorach r ę k o p iś
m ien n y ch w a ż n ie js z y c h b ib lio te k k r a jo w y c h i zagran iczn ych . D z ię k i ta k szerok iej k w e r e n d z ie w „ S ło w n ik u ” zeb ran e zo sta ło w ie le d a n y ch tru d n o d o stęp n y ch czy w r ę c z n ie zn an ych . W iad om ości o źród łach in fo rm a cji sk ła d a ją się n a n o tę b ib lio g ra ficzn ą , k tó ra k o ń czy k a żd y biogram .
W in te n c ji au tora leża ło , a b y „ S ło w n ik ” b y ł n ie ty lk o w y d a w n ic tw e m in fo r m a cy jn y m o p o szczególn ych osob ach , a le ta k że a b y d zięk i n ie m a l k o m p letn em u
