Świat Nieruchomości 46
Wstęp
P
otrzeby mieszkaniowe zajmują niewąt- pliwie nadrzędną pozycję w hierarchii potrzeb człowieka, a zadowolenie z mieszkania ma istotny wpływ na szeroko rozumiane zadowolenie z życia1. niestety w 2007 roku co piąty polak nie był zadowo- lony ze swoich warunków mieszkaniowych2. przyczyn tego niezadowolenia może być wie- le, niemniej jednak wszystkie z nich można, zdaniem autora, podzielić na dwie kategorie:wewnętrzne i zewnętrzne. pierwsza kategoria odnosi się do problemów związanych z po- wierzchnią, stanem technicznym i wyposaże- niem mieszkania, natomiast druga do pro- blemów wynikających z otoczenia, w którym znajduje się mieszkanie.
zasadniczym celem opracowania jest przedstawienie stopnia, w jakim ludność poszczególnych krajów unii europejskiej bo- rykała się w 2007 roku z wybranymi proble-
1 Wyniki badań CBOS-u wskazują, że spośród wielu zmiennych na ogólny poziom zadowo- lenia z życia wpływają kolejno następujące zmienne: zadowolenie z przyjaciół i znajo- mych, zadowolenie z perspektyw na przy- szłość, zadowolenie z żony/męża, zadowole- nie ze zdrowia oraz zadowolenie z mieszkania.
Zob. szerzej: Regionalne i społeczne zróżnico- wania kondycji psychicznej i zadowolenia z ży- cia, Komunikat z badań, CBOS, Warszawa, luty 2008, s. 4.
2 Diagnoza Społeczna 2007. Warunki i jakość życia Polaków. Załącznik 2, red. J. Czapiński i T. Panek, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa 2007, s. 113.
problemy mieszkaniowe
w krajach unii europejskiej
art U r zi M n y
mami mieszkaniowymi3. problemy te zostały zaprezentowane z podziałem na bezpośred- nie (wewnętrzne przyczyny niezadowolenia z warunków mieszkaniowych) i pośrednie (zewnętrzne przyczyny niezadowolenia z wa- runków mieszkaniowych). ponadto, w opra- cowaniu przedstawiono relację między stopniem nasilenia omawianych problemów w poszczególnych krajach a poziomem roz- woju gospodarczego tych krajów.
Materiał i metodologia badań
w badaniach, którymi objęto 26 krajów ue, wykorzystane zostały informacje dostęp- ne w internetowej bazie eurostat-u (popula- tion and social conditions – living conditions and social protection, http://ec.europa.eu/
eurostat)4.
stopień nasilenia bezpośrednich pro- blemów mieszkaniowych w poszczególnych
3 Zob. Comparative EU statistics on Income and Living Conditions: Issues and Challenges.
2007 edition, Eurostat, Luxembourg 2007, s. 200.
4 Z uwagi na brak odpowiednich informacji w badaniach pomięto Bułgarię. Poszczególne kraje oznaczono na rysunkach w następujący sposób: AT – Austria, BE – Belgia, CY – Cypr, CZ – Czechy, DE – Niemcy, DK – Dania, EE – Estonia, ES – Hiszpania, FI – Finlandia, FR – Francja, GR – Gracja, HU – Węgry, IE – Ir- landia, IT – Włochy, LT – Litwa, LU – Luksem- burg, LV – Łotwa, MT – Malta, NL – Holandia, PL – Polska, PT – Portugalia, RO – Rumunia, SE – Szwecja, SI – Słowenia, SK – Słowacja, UK – Wielka Brytania.
krajach ue został wyznaczony poprzez obli- czenie średniej wartości czterech zmiennych:
Î X1 – odsetek osób, których mieszkanie jest w złym stanie technicznym (prze- ciekający dach, wilgotne ściany, pod- łogi lub fundamenty, zniszczone ramy okienne i podłogi),
X
Î 2 – odsetek osób, których mieszka- nie nie jest wyposażone w wannę lub prysznic,
X
Î 3 – odsetek osób, których mieszkanie nie jest wyposażone w ustęp spłukiwa- ny,
X
Î 4 – odsetek osób, których mieszkanie jest zbyt ciemne,
za pomocą następującego wzoru:
∑
==
mj ij
i
X
X m
1
1
(1)dla i = 1, 2,..., n gdzie:
Xij – wartość j-tej zmiennej w i-tym kraju m – liczba zmiennych
n – liczba krajów
stopień nasilenia pośrednich proble- mów mieszkaniowych w poszczególnych kra- jach ue został wyznaczony poprzez oblicze- nie średniej wartości trzech zmiennych:
Î Y1 – odsetek osób, których mieszkanie znajduje się w hałaśliwym otoczeniu (hałas od sąsiadów lub z ulicy), Y
Î 2 – odsetek osób, których mieszkanie znajduje się w zanieczyszczonym oto-
czeniu (brudna okolica, problemy śro- dowiskowe),
Y
Î 3– odsetek osób, których mieszkanie znajduje się w niebezpiecznym otoczeniu (przestępczość, przemoc, wandalizm), za pomocą następującej formuły:
∑
==
mj ij
i
Y
Y m
1
1
(2)dla i = 1, 2,..., n gdzie:
Yij – wartość j-tej zmiennej w i-tym kraju wszystkie przedstawione wyżej zmienne mają charakter destymulant, co oznacza, że ich wyższe wartości świadczą o większym nasileniu problemów mieszkaniowych, i od- wrotnie. zmienne te potraktowano w obli- czeniach jako równoprawne.
Rezultaty dokonanych obliczeń pozwoli- ły na wyznaczenie ogólnego stopnia nasile- nia problemów mieszkaniowych w krajach ue za pomocą następującej formuły:
2
i
i
X
iY
Z = +
(3)dla i = 1, 2,..., n gdzie:
Xi – stopień nasilenia bezpośrednich problemów mieszkaniowych w i-tym kraju
Yi – stopień nasilenia pośrednich proble- mów mieszkaniowych w i-tym kraju w celu ustalenia zależności między poszczególnymi zmiennymi wykorzystano
współczynnik korelacji liniowej pearsona (r)5, a w celu określenia siły wpływu po- szczególnych zmiennych na stopień nasi- lenia problemów mieszkaniowych posłu- żono się współczynnikiem determinacji (R2). zgodność pozycji krajów ue pod względem stopnia nasilenia bezpośrednich i pośrednich problemów mieszkaniowych zbadana została za pomocą współczynnika korelacji rang spearmana (rs), natomiast różnice między nimi zostały przedstawio- ne za pomocą klasycznego współczynnika zmienności (V).
5 Ustalone zależności były statystycznie istotne (przy n=26 i na poziomie istotności α=0,05), gdy r≥0,389.
Rys. 1. Stopień nasilenia bezpośrednich problemów mieszkaniowych w krajach UE (Xi)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat-u, http://ec.europa.eu/eurostat
Świat Nieruchomości 48
Bezpośrednie problemy mieszkaniowe
analizując zmienne opisujące stopień nasilenia bezpośrednich problemów miesz- kaniowych można stwierdzić, że w 2007 roku kraje ue były najbardziej zróżnicowane pod względem wyposażenia mieszkania w wan- nę lub prysznic (X2). najgorzej wyposażone były mieszkania w Rumunii (mieszkania 42%
osób nie posiadały wanny lub prysznica), a najlepiej w hiszpanii, holandii, luksem- burgu, wielkiej Brytanii oraz we włoszech i na malcie (mieszkania wszystkich osób po- siadały wannę lub prysznic). kraje objęte ba- daniem znacznie różniły się również z uwagi na wyposażenie mieszkania w ustęp spłuki- wany (X3). najlepsza sytuacja w tym zakresie występowała w danii, hiszpanii, holandii, szwecji oraz we włoszech i na malcie (miesz- kania wszystkich osób posiadały ustęp spłu-
kiwany), a najgorsza w Rumunii (mieszkania 44% osób nie posiadały ustępu spłukiwane- go). stosunkowo najmniejsze różnice wystę- powały w przypadku odsetka osób, których mieszkanie jest zbyt ciemne (X4). Różnica między krajem, w którym odsetek osób mieszkających w zbyt ciemnym mieszkaniu był najwyższy (portugalia – 17%) a krajami, w których odsetek ten był najniższy (czechy, malta, niemcy, słowacja – 4%) wynosiła 13 punktów procentowych.
spośród zmiennych charakteryzujących stopień nasilenia bezpośrednich problemów mieszkaniowych najsilniej skorelowana z po- zostałymi cechami była zmienna X2. tym sa- mym oznaczało to, że wyższemu odsetkowi osób, których mieszkanie nie jest wyposażo- ne w wannę lub prysznic towarzyszył wyższy odsetek osób, których mieszkanie nie jest wy- posażone w ustęp spłukiwany (r=0,980) oraz wyższy odsetek osób, których mieszkanie jest
w złym stanie technicznym (r=0,535). z kolei najsłabiej skorelowana z pozostałymi cecha- mi była zmienna X4, która wykazywała istot- ne dodatnie powiązanie jedynie z cechą X1.
wyniki dokonanych obliczeń wskazu- ją, że w 2007 roku bezpośrednie problemy mieszkaniowe w największym stopniu wy- stępowały w Rumunii (30,75%), natomiast w najmniejszym na malcie (2,25%). polska zajęła pod tym względem 5 miejsce (rys. 1).
Generalnie rzecz biorąc, wyższy stopień na- silenia bezpośrednich problemów mieszka- niowych odnotowano w „nowych” krajach członkowskich ue, natomiast niższy w „sta- rych” krajach. niemniej jednak na uwagę za- sługuje bardzo dobra sytuacja na wspomnia- nej już malcie oraz stosunkowo zła sytuacja w portugalii (11%). w przypadku malty było to spowodowane wyposażeniem wszystkich mieszkań w wannę lub prysznic oraz ustęp spłukiwany, jeśli chodzi natomiast o portu-
Rys. 2. Stopień nasilenia pośrednich problemów mieszkaniowych w krajach UE (Yi)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat, http://ec.europa.eu/eurostat
galię to przyczyn należy upatrywać przede wszystkim w znacznej liczbie zbyt ciemnych mieszkań. zróżnicowanie między wszystkimi krajami, mierzone klasycznym współczynni- kiem zmienności, wynosiło 73,65%.
stopień nasilenia bezpośrednich pro- blemów mieszkaniowych w największym zakresie uwarunkowany był wyposażeniem mieszkań w wannę lub prysznic (R2=0,893) i ustęp spłukiwany (R2=0,882), natomiast w stosunkowo najmniejszym zaciemnieniem mieszkania (R2=0,195).
Pośrednie problemy mieszkaniowe
na podstawie statystycznej analizy zmiennych opisujących stopień nasilenia pośrednich problemów mieszkaniowych można sformułować wniosek, iż w 2007 roku największe różnice między krajami
występowały w odniesieniu do lokalizacji mieszkania w zanieczyszczonym otoczeniu (y2). odsetek osób, których mieszkanie znajdowało się w takim otoczeniu mieścił się w przedziale od 7% w szwecji do 36%
na Łotwie. z kolei najmniejszą zmienność odnotowano w odniesieniu do lokalizacji mieszkania w hałaśliwym otoczeniu (y1) – odsetek osób, których mieszkanie znajdo- wało się w takim otoczeniu wahał się w gra- nicach od 13% w irlandii i szwecji do 37%
na cyprze.
spośród zmiennych charakteryzujących stopień nasilenia pośrednich problemów mieszkaniowych najsilniej skorelowana z po- zostałymi cechami była zmienna y2. tym sa- mym oznaczało to, że wyższemu odsetkowi osób, których mieszkanie znajduje się w za- nieczyszczonym otoczeniu towarzyszył wyż- szy odsetek osób, których mieszkanie znaj- duje się w hałaśliwym otoczeniu (r=0,434).
z kolei najsłabiej skorelowana z pozostałymi cechami była zmienna y3.
Rezultaty przeprowadzonej analizy po- zwalają stwierdzić, że w 2007 roku pośred- nie problemy mieszkaniowe w największym stopniu występowały na Łotwie (29,33%), natomiast w najmniejszym w szwecji (11%).
polska uplasowała się pod tym względem na 23 pozycji (rys. 2). na uwagę zasługuje jednak fakt, że rozkład „nowych” i „starych”
krajów ue pod względem stopnia nasilenia pośrednich problemów mieszkaniowych jest bardziej równomierny niż pod względem bezpośrednich problemów mieszkanio- wych. oznacza to, że w grupie krajów o sto- sunkowo niewielkim nasileniu problemów znajdują się zarówno kraje „piętnastki”, jak i „nowe” kraje członkowskie. zróżnicowa- nie między wszystkimi krajami, mierzone klasycznym współczynnikiem zmienności, wynosiło 25,33%.
Rys. 3. Ogólny stopień nasilenia problemów mieszkaniowych w krajach UE (Zi)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat, http://ec.europa.eu/eurostat
Świat Nieruchomości 50
stopień nasilenia pośrednich problemów mieszkaniowych w największym zakresie uwa- runkowany był lokalizacją mieszkań w zanie- czyszczonym otoczeniu (R2=0,692), nato- miast w stosunkowo najmniejszym lokalizacją w niebezpiecznym otoczeniu (R2=0,363).
Problemy mieszkaniowe ogółem
porównując pozycje poszczególnych krajów ue pod względem stopnia nasile- nia bezpośrednich i pośrednich problemów mieszkaniowych można zauważyć, że w nie- których przypadkach różniły się one znaczą- co. największe rozbieżności występowały w przypadku malty, litwy i polski, natomiast najmniejsze w przypadku portugalii, estonii i Łotwy. stopień zgodności pozycji poszcze- gólnych krajów, mierzony współczynnikiem korelacji rang spearmana, wynosił 0,327.
ogólny stopień nasilenia problemów mieszkaniowych w 2007 roku, wyznaczony poprzez obliczenie średniej spośród warto- ści Xi i Yi, wskazuje, że największe pro- blemy występowały w Rumunii (26,71%), natomiast najmniejsze w szwecji (7,25%).
polska zajęła pod tym względem 7 miej- sce (rys. 3). uwzględniając wspomniany wcześniej podział na „stare” i „nowe” kraje członkowskie ue można stwierdzić, że spo- śród „nowych” krajów najmniejsze proble- my mieszkaniowe występowały na słowacji (9,25%), natomiast spośród „starych” kra- jów największe odnotowano w portugalii (15,83%).
ogólny stopień nasilenia problemów mieszkaniowych w większym zakresie uwa- runkowany był nasileniem problemów bez- pośrednich (R2=0,786), w nieco mniejszym natomiast nasileniem problemów pośred- nich (R2=0,569).
Problemy mieszkaniowe a rozwój gospodarczy
Relacja między ogólnym stopniem na- silenia problemów mieszkaniowych w po- szczególnych krajach ue a poziomem rozwo- ju gospodarczego tych krajów, mierzonym wartością pkB per capita w roku 2007, miała charakter ujemny (r=–0,521)6. oznacza to, że wraz z poprawą sytuacji gospodarczej proble- my mieszkaniowe dotykają coraz mniejszego odsetka ludności. analiza rozkładu poszcze- gólnych krajów pozwala jednak dostrzec pewne odchylenia od tej generalnej zasady (rys. 4). otóż, na słowacji (sk) i w czechach
6 Z kolei relacja między standardem mieszka- niowym, mierzonym powierzchnią użytkową mieszkań per capita, a poziomem rozwoju go- spodarczego ma charakter dodatni. Zob. sze- rzej: M. Gorczyca, Rozwój mieszkalnictwa w Polsce na tle wybranych krajów, „Wiadomości Statystyczne” 2009, nr 5, s. 98.
Rys. 4. Relacja między wartością PKB w tys. euro per capita (oś odciętych) a ogólnym stopniem nasilenia problemów mieszkaniowych (oś rzędnych) w krajach UE*
* symbolem ● oznaczone zostały „nowe”, natomiast symbolem ▲„stare” kraje członkowskie UE Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat, http://ec.europa.eu/eurostat
(cz) ogólny stopień nasilenia problemów mieszkaniowych jest niewielki pomimo sto- sunkowo niskiej wartości pkB per capita.
z drugiej strony stopień nasilenia problemów mieszkaniowych w luksemburgu (lu) wydaje się być nieadekwatny do wysokiego poziomu rozwoju gospodarczego tego kraju.
Zakończenie
Rezultaty przeprowadzonej analizy wska- zują, że w 2007 roku z problemami mieszka- niowymi w większym stopniu borykała się ludność „starych” krajów wspólnoty7. wyją- tek in plus stanowiły jedynie słowacja i cze- chy, natomiast in minus portugalia. niemniej jednak oprócz dość wyraźnego podziału na kraje europy zachodniej i europy środko-
7 Warto w tym miejscu wspomnieć, że średni udział wydatków na użytkowanie mieszkania i nośniki energii w wydatkach ogółem gospo- darstw domowych jest w „nowych” krajach członkowskich nieco niższy niż w „starych”
krajach (odpowiednio 19,2% i 21,5%). Oblicze- nia własne na podstawie: Europe in figures.
Eurostat yearbook 2008, Eurostat, Luxembo- urg 2008, s. 230.
wo-wschodniej można również zauważyć, że większe problemy występowały w krajach zlokalizowanych w południowej części euro- py (portugalia, włochy, hiszpania), niż usy- tuowanych na północy kontynentu (szwecja, Finlandia, dania). należy w tym miejscu nad- mienić, że większe problemy mieszkaniowe wiązały się z niższą wartością pkB per capita w krajach objętych analizą.
Rozpatrując analizowane problemy z podziałem na bezpośrednie i pośrednie można wysunąć wniosek, iż stopień nasile- nia bezpośrednich problemów mieszkanio- wych w znacznej mierze zdeterminowany był wyposażeniem mieszkań w wannę lub prysznic oraz ustęp spłukiwany, natomiast stopień nasilenia pośrednich problemów mieszkaniowych wynikał przede wszystkim z lokalizacji mieszkań w zanieczyszczonym otoczeniu. Generalnie rzecz biorąc, pozy- cje poszczególnych krajów pod względem wspomnianych kategorii problemów miesz- kaniowych były zbliżone, choć w przypadku niektórych państw, a mianowicie malty, li- twy i polski można zaobserwować znaczące rozbieżności (+/- kilkanaście pozycji).
Problemy mieszkaniowe w krajach Unii Europejskiej
(Streszczenie)
przyczyny niezadowolenia z warunków mieszkaniowych można, zdaniem autora, podzielić na dwie kategorie: wewnętrz- ne i zewnętrzne. pierwsza kategoria odnosi się do problemów związanych z powierzchnią, stanem technicznym i wyposaże- niem mieszkania, natomiast druga do problemów wynikających z otoczenia, w którym znajduje się mieszkanie.
zasadniczym celem opracowania jest przedstawienie stop- nia, w jakim ludność poszczególnych krajów ue borykała się w 2007 roku z wybranymi problemami mieszkaniowymi. pro- blemy te zostały zaprezentowane z podziałem na bezpośrednie (przyczyny wewnętrzne) i pośrednie (przyczyny zewnętrzne). po- nadto, w opracowaniu przedstawiono relację między stopniem nasilenia omawianych problemów w poszczególnych krajach a poziomem rozwoju gospodarczego tych krajów.
Housing problems in the EU member states
(Summary)
there are two categories of the causes of discontent with housing conditions: internal and external. the first category is linked to problems with floor space, technical conditon and equipment of dwelling. the second category is connected with environment of the dwelling.
the aim of this study is to show the degree of selected ho- using problems in the eu member states in the year of 2007.
these problems have been divided into direct problems (inter- nal causes) and indirect problems (external causes). moreover, the author presented relation between the degree of housing problems in individual countries and the level of economic de- velopment of these coutnries.
Dr artUr ziMny
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie, Instytut Ekonomiczny
Comparative EU statistics on Income and Living Conditions: Issues and Challenges. 2007 edition, Eurostat, Luxembourg 2007.
Diagnoza Społeczna 2007. Warunki i jakość życia Polaków. Załącznik 2, red. J. Czapiński i T. Panek, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa 2007.
Europe in figures. Eurostat yearbook 2008, Euro- stat, Luxembourg 2008.
Gorczyca M., Rozwój mieszkalnictwa w Polsce na tle wybranych krajów, „Wiadomości Statystyczne”
2009, nr 5.
Regionalne i społeczne zróżnicowania kondy- cji psychicznej i zadowolenia z życia, Komunikat z badań, CBOS, Warszawa, luty 2008.
