Cena 12 gr.Czwartek, dnia 4 grudnia 1924 r. Nr. 204 Rok I.
'xprejj fPomoHii
Pismo niezależne i bezpartyjne
Redakcja I Administracja: Toruń, ul. Św. Katarzyny nr. 8. Telefon nr. 828TSRQPONMLKJIHGFEDCBA riT, ltMm. i, - r————■ ... .
P artja — to nie naród.
(jz.) P arlam en t w ło sk i, po ty g o d n io w ej d y sk u sji n ad p o lity k ą, w ew n ętrzn ą 237 g ło sam i u ch w alił rząd o w i M u sso lin ie go v o tu m zau fan ia. T ak i w y n ik g ło so
w an ia n ie jest n iesp o d zian k ą. D zięk i n arzu cen iu k rajo w i n ajn iesp raw ied liw - szej w E u ro p ie o rd y n acji w y b o rczej, d zięk i p rzep ro w ad zen iu w y b oró w k w ie
tn io w y ch p o d terro rem b o jó w ek faszy sto w sk ich — M u sso lin i ro zp orząd za w p arlam en cie ab so lu tn ą, w ięk szo ścią fa
szy sto w sk ą, tak w ielk ą, że n aw et p rzej
ście do o p o zy cji g ru p k i lib erałó w i b.
w o jsko w y ch n ie m o że jej zach w iać.
N ato m iast p ew n ą — jeżeli n ie n iesp o
d zian k ą to sen sacją — b y ło w y stąp ien ie w y b itn eg o p o lity k a lib eraln eg o — Or-
lan d a. O rlan d o w yszedł d o p arlam en tu w ło sk ieg o z listy t. zw . o g ó ln o n aro d o w ej, czy li faszy sto w sk iej. P o staw io n o go n aw et na czele listy, ze w zg lęd u n a p g ro m n ą p o p u larn o ść, jak ą się cieszy n a calem p o łu d n iu W ło ch . Z a n im sto i so
lid arn ie n iem al cala S y cy lja — i d late
go p arlam en t słu ch ał m o w y O rlan d a w 7 w ńelkiem sk u p ien iu , d lateg o jeg o o p o zy
cy jn e w y stąp ienie tak w ielk ie w y w arło w rażen ie.
M o w a O rlan d a, sk iero w an a p rzeciw k o faszy sto m i ich m eto d o m rząd zen ia p a ń
stw em , nie p o zo stała bez o d p o w ied zi.
O d p o w ied ział sam p rem jer, p. M u sso li- jiii, a o d p o w iad ając, zajął nową pozycję.
D o ty chczas p rzew ó d cy faszy sto w scy (n ie w y łączając M u sso lin ieg o ) g ło sili h asło : p a rtja to p ań stw o . W y stąp ien ie p. O r
land a sp o w o d o w ało p. M u sso linieg o do zło żen ia o św iad czen ia, że „w ład ze faszy sto w sk ie n ie u to żsam iają się ju ż z w ła
d zam i p ań stw a. A m o ja p raca w y tężo
n a w ’ p rzeciąg u o statn ich p a ru m iesię
cy zd ążała do w y raźn eg o o d d zielen ia te go, co jest d zied zin ą p ań stw a od d zie
d zin y p artji, d ziałaln o ść rząd u od d zia
łaln o ści p artji, gdyż partja jest tylko częścią narodu, a rząd musi kierować całym narodem.
T a d ek laracja p. M u sso lin ieg o m a zn a ,czenie n ap raw d ę p rzełom o w e. M u sso li
n i n areszcie zro zu m iał, że n ie m o żn a rząd zić czas d łu ższy , o p ierając się jed y n ie n a sile g w ałtu — i o d d zielając rząd o d p artji, p rag n ie stw o rzy ć p o m o st p o m ięd zy so b ą a lib erałam i i resztę stro n - nictw r o p o zy cy jn y ch . O św iad czen ie jest jak o b y zapow iedzią, p rzy w ró cen ia p raw k o n sty tu cją zag w aran to w an y ch , w ejś
ciem n a d ro g ę, p ro w ad zo ną do n o rm ali
zacji k raju — jest p o tw ierd zen iem b an k ru ctw a d y k tatu ry .
‘ Katastrofa kolejowa.
1 o so b a zab ita.
Z G d ań sk a d o n o szą: W n ied zielę ra
n o o g. 8 m in . 30. n ied alek o sacji K n u ep - p elk ru g w y k o leiły się 3 w ag o n y k o lejk i m ałej, 2 w ’ag o ny osobow e i tak że p ak ów k a. W szy stk ie trzy w ag o n y ru n ęły w’ d o lin ę. P ew n a p ara, sied ząca p rzy o k n ie zo stała p rzez p rzew ró cen ie się w ag on u z o k n a w y rzu co n a. P o d czas
O lbrzym i pożar w dw óch h o telach am ery k ań skich .
6 osób ży w cem się spaliło.
N O W Y JO R K , 2. 12.
W m ieście A tlantic C ity w ybuchł ol
brzym i pożar w dw óch w ielkich hote
lach B oO tsw ell i Senator. O ba hotele stały się
całkowitym łupem płomieni.
Prócz tego należy opłakiw ać ofiary w ludziach. Spaliło się pięciu pasaże
rów i jeden policjant. N adto kilkanaś
gdy m ężczyzna, robotnik, nazw iskiem L acos nie odniósł pow ażniejszych ran oprócz m ałych skaleczeń na ciele, żona jego dostała się tak nieszczęśliw ie pod jeden z w agonów , że nie było m ożna ją żyw cem z pod takiego w ydobyć tylko jako; trupa.
8SVSSIS
cie osób — w tern pięciu strażaków — poniosło
ciężkie rany.
Pom im o bardzo prym ityw nych urzą
dzeń ogniow ych w które oba hotele były zaopatrzone, straży ogniow ej udało się uratow ać 500 gości.
S traty są oceniane na 675 tysięcy do
larów .
Polska n sinii raiń
ph oniw.
G D A Ń SK , 3. 12. (PA T.) P rasa tutejsza donosi: K om isja praw nicza L igi N arodów , której przekazano do zaopiniow ania spraw ę w ydalenia z Polski szeregu obyw ateli gdańskich, przychyliła się do stanow iska Polski, ośw iadczając, że Polska nie w ykroczyła przeciw ko przepisom praw a m iędzyna
rodow ego.
Wnl itt na H lii M.
G D A Ń SK , 3. 12. (PA T.) Jako przedstaw iciele w . m . G dańska w yjeżdżają do R zym u na sesję R ady L i
gi N arodów prezydent Sahm , senator F rank, radca stanu E w ert i szef biura prasow ego senatu Ferber.
A nglicy w ?dalszym ciągu grom adzą w ojska.
LO N DY N . (PA T.) D o E giptu i S udanu napływ ają w dal
szym ciągu posiłki w ojskow e.
Skład am unicji
u ruskiego duchow nego
L w ow ska „G azeta P oranna14 donosi ze S kałatu (M ałopolska W schodnia), że po
licja przeprow adziła tam na skutek do
niesienia, rew izję u grecko-kat. duchów nego, znanego działacza ukraińskiego, ks. Sw istuna. Policja znalazła w stodo
le ukrytych 12 blaszanych skrzyń, za
w ierających 6 tys. nabojów karabino
w ych rosyjskich.
Po zamachu w Estonji.
W w alce z kom unizm em należy przedew szystkiem zaprzestać w szelkich tarć partyjnych.
TA LLIN R ew el), 3. 12. (PA T.) P rasa kom ent. obszernie ostatni pucz kom unistyczny. „Paow aleht44 zaznacza:
Z am ach jest pew nego rodzaju m anę te- kel fares, który pow inien skłonić na
szych m ężów stanu do pow ażniejszego niż dotychczas zastanow ienia się nad istotnem położeniem państw a. „Posti
m ees44 podkreśla, że bolszew icy zdają się zdradzać specjalną uw agę na państw a bałtyckie. M usim y — pisze dziennik — w yciągnąć szybko konsekw encje z tego faktu i stanąć do obrony przeciw ko w szelkiem u niebezpieczeństw u z zew nątrz. „R ew aler B ote“ zaznacza, że agi
tacja kom unistyczna działa w szelkim i m ożliw ym i środkam i w kierunku nisz
M arsz arm ji estońskiej nad granicę rosyjską.
B ER LIN , 3. 12; (PA T.)
W edług doniesień z R ygi, cała arm ja syjską.
estońska, licząca 50.000 ludzi w yruszyła
Potworne morderstwo.
W IE D E Ń ,3. 12. (PA T.) O zbrodni w w illi H eigera dbm oszą na
stępujące szczegóły: K iedy dyrektor A l- gerstein w ieczorem o godz. 6-ej pow ra
cał z poczty do dom u na progu napadło go- kilku bandytów , którzy go zranili ciężko sztyletam i. R aniony A lgerstein, w zyw ając pom ocy przyczołgał się do w illi dr. M ullera. U rzędnicy kolejow i pospieszyli m u z pierw szą pom ocą a na
stępnie został on przew ieziony do szpi
tala. Jest nadzieja, że w yzdrow ieje. Żo
na dyr. A lgersteina zginęła od 18-tu ,pchnięć sztyletem . Siostrę dyrektora znaleziono m artw ą w kuchni, a zw łoki m atki w łazienkach. D w óch pom ocni
ków biurow ych zam ordow ano w niżej położonych ubikacjach w illi. W koryta
rzu znaleziono zw doki szofera i jednego
czenia. N apady na poszczególne osoby w skazują w yraźnie — pisze dziennik -- że m am y do czynienia z czerw onym ter
rorem , w obec którego bledną w spom nienia z r. 1917 i 1918. D latego też nale
ży obecnie położyć kres w szelkiem u nie
bezpieczeństw u, zagrażającem u pań
stw u od w ew nątrz. Z rozum iałym obo
w iązkiem w szystkich partji jest zaprze
stanie w szelkich tarć partyjnych.
TA LLIN (R ew el), 3. 12. (PA T.) Jak nanosi kom unikat oficjalny, w dn.
w czorajszym 17 osób oddano pod sąd w ojenny. Siedm iu oskarżonych skaza
nych na śm ierć rozstrzelano. N a całem terytorjum E stonji panuje spokój i nor
m alne stosunki.
pospiesznym m arszem na granicę ro
z robotników . D w unastoletnie dziecko zginęło bez śladu. B andyci obrabow ali górne pokoje w illi i podpalili ją. Pożar rozszerzył się tak szybko, że służąca śpiąca na poddaszu poniosła śm ierć w płom ieniach. B enzynę bandyci w zięli z sam ochodu ciężarow ego, który później znaleziono o kilka kilom etrów od m iej
sca zbrodni.
W IE D E Ń ,3 12. (PA T.)
„W iener A llgem eine Z tg.“ donosi z B erlina: Śledztw o w spraw ie m asow ego m orderstw a w Siegen dało sensacyjne w yniki. O kazało się bow iem , że jedna z ofiar napadu, m ianow icie dyrektor A l
gerstein sam zam ordow ał w szystkich m ieszkańców w illi i funkcjonarjuszów oraz następnie poranił siebie, aby od
w rócić podejrzenie od siebie.
ta li$ Mliii iowini.
W A RSZA W A , 3. 12. (PA T.) D epartam ent eksploatacyjny M inister
stw a K olei prow adzi pertraktacje w
^praw ie uruchom ienia następujących linij kom unikacji pow ietrznej w ew nątrz kraju: 1) W arszaw a—Poznań do granicy polsko- niem ieckiej; 2) G dańsk—Ł ódź—
K atow ice— K raków z odnogą Ł ódź—
W arszaw a; 3) K raków — Lw ów . Poza- rtem departam ent eksploatacyjny M ini
sterstw a K olei w porozum ieniu z M ini
sterstw em Spraw Z agr. podejm uje akcję celem połączenia K rakow a z W iedniem i L w ow a z B ukaresztem drogą pow ietrz
ną. W razie uruchom ienia linji W ar
szaw a— Poznań stanie się aktualną spra w a przedłużenia jej do B erlina. L in je te byłyby uruchom ione na w iosnę 1925 r.
Za zam ach na kanclerza Jaw orek skazany na 3 i pół lat w ięzienia.
W IE D E Ń .
K arol Jaw orek, który dokonał zam a
chu na kanclerza Seipla został d. 1.
grudnia skazany na trzy i pół roku w ię
zienia.
H w Mus Iń ttij.
” ł
W arszaw a, 2. 12.D ziś został zlikw idow any, trw ający od 4-ch tygodni strajk w fabrykach tasiem
„Jaeger i Z iegler44 na Pradze, oraz „H ep
ner44 w G rajew ie. R obotnicy uzyskali tam około 15. proc, podw yżki. S trajko w ało 300 robotników .
N r. 2 0 4
S tr. 2DCBA .EXPRESS POMORSKI"
P ra w ic a p rz e c iw
b e z ro b o tn e j in te lig e n c ji
S e jm ra d z i n a d te in .
O b n iż e n ie sto p y d y sk o n to w e j
S y tu a c ja b e z ro b o tn y c h p rac o w n ik ó w u m y sło w y c h p o g a rs z a się z k a ż d y m d n ie m . M a so w e re d u k c je w b a n k ac h , z a k ła d a c h p rz em y sło w y c h i h a n d lo w y ch p o w ię k sz a ją c ią g le lic zb ę lu d z i b e z p ra c y i ja k ic h k o lw 7. z a so b ó w ’ p ie n ię ż n y c h , a
pozbawionych opieki ze strony państwa
u s ta w a b o w ie m o u b e z p iec z e n ia c h n a w y p a d e k b e z ro b o c ia n ie o b e jm u je p ra c o w n ik ó w u m y sło w y ch w b re w k o n s ty tu c y jn e j ró w n o śc i o b y w a te li w o b e c p ra w a .
T y m c za se m , g d y p o d c za s O b ra d k o m i
s ji se jm o w 'e j n a d d o d a tk o w y m p re lim i
n a rz e m n a r. 1 9 2 4 , z o sta ł p rz ez p o s. C h ą d z y ń sk ie g o z g ło sz o n y p ro je k t w y a sy g n o w a n ia n a d o ra ź n ą p o m o c d la b e z ro b o t- (n y c h p ra co w n ik ó w ’ u m y sło w y ch 1 m il- jo n z ło ty ch ,
przeciw zapomogom głosowała prawica do „Piasta” włącznie.
Z a w n io sk ie m w y p o w ied z iały się je d y n ie s tro n n ic tw a ro b o tn ic z e i „ W y z w o le n ie ".
W ó w c z a s p rz ed s taw ic ie l rz ą d u z a p ro p o n o w a ł •w y a sy g n o w an ie n a te n c e l 2 0 0 ty s. zł. W o b e c te g o , ż e lic zb a b e z ro b o t
n y c h p ra co w n ik ó w u m y sło w y c h w y n o si z g ó rą 3 0 ty s ię c y
na bezrobotn. wypada... 7 zł zapomogi(l)
O g ó ln o -ro sy jsk i z ja z d
sz p ie g o sk i G . P . U
Z in ic ja ty w y D z ie rży ń sk ieg o o d b ę d z ie śię w M o sk w ie w p ie rw sz y m ty g o d n iu m ie sią c , g ru d n ia w s ze c h ro s y jsk i z ja z d sa m o d z ie ln y c h p ra co w n ik ó w G . P . U . (sz p ieg o w sk i u rz ą d p o lity c z n y ). N a z ja z d te n m a p rz y b y ć o k o ło 1 0 0 0 c z ek i- stó w . W p ro g ra m ie z jaz d u te g o p o ! r e fe ra c ie D z ie rż y ń sk ie g o o s y tu a cji p o li-
CQISTAL
Teatrzyk Nowości Bt«2.W 1^^■ ■■ D z iś i c o d z ie n n ie P ro sta 3
D»iś
p rz e p ię k n y d ra m a t p . t.
Panna Mama
-N ad p ro g . P ik a n tn a D ziew ica
o S p ra w a ta m a b y ć p o s ta w io n a je sz c ze ra z n a d z isie jsz e m p le n u m S e jm u p rz e z u g ru p o w a n ia ro b o tn ic z e , k tó re n ie z re z y g n o w a ły z e sw e g o d ą ż e n ia d o n ie s ie
n ia p o m o c y b e z ro b o tn ej in te lig en c ji, c ie r p ią c e j n ę d z ę , n ie m o g ą c , się d o c z e k a ć n a z a sto so w a n ie w z g lęd e m n ie j u s ta w y u b e zp ie cz e n iu n a w y p a d e k b e z ro b o c ia
F a k t
wystąpienia prawicy przeciwko pracownikom umysłowym
w y w o ła ł w śró d n ic h o b u rz e n ie . W s z e re g u o śro d k ó w p ra c y u m y sło w e j z w o ła n e z o s tały z g ro m a d z e n ia , d o m a g ają c e się o b ro n y p ra w in te lig e n c ji.
W e L w o w ie re p re z e n ta c ja z w ią z k ó w z a w o d o w y c h z w o łu je
wiec protestacyjny
p rz e c iw k o o d rz u c e n iu w n io s k u o u d z ie le n iu 1 m iljo n a z ł n a p o m o c d o ra ź n ą . W p iś m ie sw em djd k o m isji c e n tra ln e j z w ią z k u p ra c o w n ik ó w o rg a n iz ac y j z a w o d o w y c h , re p re z e n ta c ja Iw ’o w sk a p o d k re ś la p o ru sz e n ie o p in ji p u b lic zn e j p rz ez p o k rz y w d z e n ie p ra co w n ik ó w ' u m y sło w y c h . W ra z ie b e zsk u tec z n o śc i in n y c h ś ro d k ó w — p ism o
zapowiada powszechny strajk demonstracyjny.
i’ty c zn e j R o sji so w iec k ie j p o sta w io n y je s t p u n k t u s ta le n ia z a sa d p ra c y w y w ia d u G . P . U . n a e m ig ra c ji o ra z o tw a r
c ie w ' 5 c iu s to lic ac h E u ro p y o d d z ia łó w G . P . U . W ia d o m o ść p o w y ż sz a w s k a z y w a łab y ' n a d a ls z ą n ie u s tę p liw ą ta k ty k ę b o lsz e w ic k ą w y w o łan ia o g ó ln e g o 'p rz ew ro tu w ’ E u ro p ie .
Staruszkiewicz
n a czele n o w o z aa n g a ż o w a n e g o o d 1 g ru d n ia z e sp o łu . O rk ie stra p . b a tu tą A . M o raw sk ieg o . P o c z ą tek k o n c ertu o g o d z. 8 , p ro g ra m u 1 0 .3 0 .
K u c h n ia o tw a rta d o 2 n o cy .
W A R S Z A W A , 3 . 1 2 . W z w ią z k u z obniżeniemstopyprocen
towej Banku Polskiego, b a n k te n z a w ia
d a m ia w s zy s tk ie b a n k i, ż e koniecznym warunkiem korzystania nadal z kredy tów w Banku Polskim, je s t z n a c zn e ob niżenie ich własnej stopy dyskontowej.
Żaden z banków nie może liczyć u siebie
Stanowisko Związków Kolejarskich — wobec projektowanej przez Minister
stwo Kolei pragmatyki dla kolejarzy”.
W z w ią z k u z w n ie sie n ie m p rz ez M in . K o le i n a R a d ę M in istró w p ro je k tu p ra g m a ty k i d la k o le ja rz y , b e z u z g o d n ien ia je j ze Z w ią z k a m i K o le ja rsk im i, k tó ry m p ro je k t p ra g m a ty k i d o rę cz o n y z o sta ł d o p ie ro p o fa k c ie w n ie sie n ia g o d o P re - z y d ju m R a d y M in istró w , — Z w ią ze k K o le ja rz y Z je d n . Z a w . P o l. w sp ó ln ie z in n y m i Z w ią zk a m i, w o so b ac h c z ło n k ó w ’ P re z y d iu m Z w iąz k ó w , z ło ż y ł w d n iu 1.
g ru d n ia r.b . P a n u M in istro w i K o le i p i
sem n e o św ia d c z e n ie :
1) ż e p ro je k t p ra g m a ty k i w o b e c n e j fo rm ie je st b e z w a ru n k o w o n ie d o p rzy ję c ia,
ż e w s zy s tk ie Z w ią zk i K o leja rsk ie z a jm u ją w ro b e c te g o p ro je k tu je d n o lite s o lid a rn e sta n o w isk o , p o s ta - 2.^
6 0 .0 0 0 z d e tro n iz o w a n y c h
a ry sto k ra tó w fra n c u sk ic h .
N a ż y c z e n ie H e rrio ta, o b e cn y fra n c u - ’.o s ta tn ic h 10 la ta c h c o ra z c zę ście j o k a sk i m in is te r s p raw ie d liw o ś c i o p ra c o w a ł
w n io se k z n o sz ą cy w c a łe j F ra n c ji ty tu ły sz lac h e c k ie .
U s taw a ta je s t b a rd z o s u ro w a i p rz e - w id u je poważne kary pieniężne, a n a w e t w ię zie n ie z a u ż y w a n ie ty tu łó w .
U rz ęd n ik o m z a ś g ro z i p o z b a w ie n ie m u rz ę d o w y
W e d le o b lic ze ń h e ra ld y k ó w fra n c u sk ich n a z iem ia ch re p u b lik i, ż y je 60 ty sięcy rodzin szlacheckich, a to : 1 0 0 k s ią ż ą t z ro d z in p a n u ją c y c h , 2 5 0 0 k s ią ż ą t, 5 0 0 0 m a rk iz ó w , 1 2 0 0 h ra b ió w , 5 0 0 0 w i- c e -h ra b ió w , 5 0 0 0 b a ro n ó w ’ i 3 0 5 0 0 z w y c z ajn e j sz lac h ty .
P o ło w a ty c h ro d ó w w y k a za ć się m o ż e sz la c h e c tw e m d a tu ją ce m się d o p ie ro
od czasów Napoleona I.
N ie m o ż n a je d n a k p o w ie d z ieć , a b y s ta re ro d y fra n c u sk ie k o n s e rw o w a ły w ,sw y c h ż y ła ch a b s o lu tn ie b łę k itn ą k re w . N ie jed e n a ry s to k ra ta ra to w a ł św ietn o ść sw e g o ro d u finansami plebejuszów. W
za dyskont więcej niż 20proc, w stosun ku rocznym, t. j. d w a ra z y ty le , ile licz y
d z iś B a n k P o lsk i. Dodatek w postaci prowizji i porta nie są dopuszczalne.
B a n k o w i, k tó ry n ie z e c h c e z a sto so w a ć I się d o p o w y ż sz y ch w a ru n k ó w , B a n k P o l-< j s k i zamknie natychmiast wszystkie ra- 1 chunki, nie wyłączając żyrowych.
aa
n a w ia ją c z a ró w n o n a te re n ie R z ą -1 d u , ja k i S e jm u p rz e p ro w a d z ić | w s p ó ln ą s o lid a rn ą a k c ję w ty m i k ie ru n k u , b y p ra g m a ty k a k o le jo - | w a — p rz y p e łn e m z ab e zp ie cz en iu i in tere só w k o le jn ic tw a i p a ń s tw a 1
— d a w a ła ró w n ież i p ra c o w n ik o m 1 k o le jo w y m n a le ż n e im p ra w a , 3 ) ż e w s z y s tk ie Z w ią zk i d o m a g a ją się |
je d n o z g o d n ie, b y p ro je k t p ra g m a ty I k i z o s tał z R a d y M in istró w ’ w y c o -|
fa n y , d la u p rz ed n ie g o u z g o d n ie n ia 1 g o z e Z w ią z k a m i p rz ed d e c y z ją R a i d y M in istró w .
P o w y s łu c h a n iu u z a s ad n io n y c h m o ty w ó w p rz e d sta w ic ieli Z w ią z k ó w ’ P . M i- | n is te r K o lei o św iad c z y ł, ż e s p ra w a z a - ] .tw ie rd z e n ia p ro je k tu p rz e z R a d ę M in i-I stró w z o s ta n ie w s trz y m a n a , a ż d o c h w i- 1 li u z g o d n ie n ia p ro je k tu p ra g m a ty k i z e | Z w ią zk a m i, co ’ d e le g a c ja p rz y jęła d o i w ia d o m o śc i.
fc y w ała się p o trz eb a k o n s e rw o w a n ia j starych rodów plebejuszowskiem zlotem.
I n ie m a d z iś, c h o ć b y i n a jw ięk sz e g o a ry s to k ra ty , k tó ry b y d la te g o z ło ta n ie i u s u n ą ł n a b o k tra d y c ji i u p rz e d z e ń k la - i so w y c h .
D o sta liśm y w ierszy k m ło d e g o a u to ra z p ro śb ą o u m ie sz c z e n ie g o .
RATY-KIEWICZ
Om ■■■■•■■■«
K a ż d y p rz e c h o d z e ń , k o n n y c z y p ie sz y , D o m a g a zy n u PERSKICH sp ie sz y . T a m n a fig u rę k a ż d e j o so b y M a sz w y b ó r p ła szc zy i g a rd e ro b y , F a s o n s u k ie n , p ię k n a b ie lizn a , S z y k p a lt z im o w y c h e le g a n t p rz y z n a . T a m się u b ie ra i n ie b o g a ty
B o B ra c ia F E R S C Y d a ją N A R A T Y . ‘ T o ru ń , K o p e rn ik a 22.
BRUNO WINAWER.
Aferahonorown.
N a tle m a n ji p o je d y n k o w e j u k a z a ł się w’ „ K u rjerz e P o ls k im " d o w c ip n y fe lje - to n z n an e g o fe lje to n is ty p . B ru n o n a W in a w e ra. P o d a je m y g o p o n iże j:
K to się c h c e n a o c z n ie o te rn p rz e k o n a ć , ż e w g ru n c ie rz e c z y je s te ś m y n a ro d e m c h ło p sk im , p o w in ie n w r g o d z in a ch p o łu d n io w y ch w o k re sie t. z w . p rz y p ły w u — u d a ć się n a s tu d ja a g ra rn e d o m a łe j Z ie m ia ń s k ie j. Z o b a c zy tu w a lk ę o b y t, w a lk ę o z ie m ię w n a jp ie rw o tn ie j
sz e j p o s tac i. Z o b ac z y , ja k m ło d y B o ry - n a -C .y fe rb la t c z y h a , św iec ą c b ia łk a m i o c zu , n a sp a d e k p o s ta ry m B o ry n ie C y - fe rb lac ie , k tó ry s ia d ł m o c n o p ó d b u fe te m , k rz e p k i ja k d ą b , i p ię d z i m a rm u ro w e g o b la tu d o b ro w o ln ie u s tą p ić n ie
c h c e. Z o b a cz y ja k b ra t id z ie z k ło n ic ą p rz e c iw k o b ra tu , a b y z d o b y ć te n k u s z - ty c z ek m ie js c a p o d la s k ie m to rtó w , p rz e z n a c z o n y c h d o e k sp e d y c ji-. Z o b a c z y , ja k ro d z in a H a n d e ls ta g -W d z ie ń ta rg u j - s k ic h b ro n i p a z u ra m i sw e g o p ra c ą i z n o je m p o k o le ń z d lo b y te g o z a g o n u o jc zy s te
g o p o d b u d k ą te le fo n ic z n ą p rz e d n a j
śc iem P a ź d z ie w icz a , m a la rz y z g ru p y
„ O b ró t" a lb o p o e tó w z g ru p y „ L e u k o c y t". C z a sem w a lk a u ra sta d o ’ ro z m ia
ró w g ig a n ty c z n y c h , a n ty c z n y c h i m o - ż n a b y n ie c z tery , a le sie d e m to m ó w w ie lk ie j e p o p e i stw o rz y ć p o d ty tu ła m i
„ P o n ied z ia łe k " , .W to rek ', .Ś ro d a " . N ie w ie m c z y A k a d e m ia sz w e d z k a c h c ia ła - b y to c z y ta ć , a le je s te m p ew ie n , ż e .P ią te k ', ,S o b o ta ' a z w łasz cz a ,N ied z ie la ' b y ły b y p e łn e g ró ż y i n ie s ły c h a n eg o w d z ie ja ch lite ra tu ry n a tę ż e n ia d ra m a ty c z n e g o .
O b o p o la ła się ju ż k re w , ta k
b y ły ju ż z a ta rg i k rw a w ’e o m ie js c e w Z ie m iań s k ie j! W ie m o te rn , b o p e w ien z n a jo m y m ó j, liry k , k tó ry z ja k ie g o ś
„ b o c ia n ie g o g n ia z d a " z a la d ą p rz y g lą d a się c o d z ień M a łstro e m o w i w a rsz a w s k ie m u , u d z ie lił m i ła s k a w ie k ilk u in fo r- m a c y j.
— P o je d y n e k ! — m ó w ił m i ó w liry k d rż ą c y m g ło se m . — N ie u m ie m p a n u p o w ie d zie ć, c z y b ę d ę się b ili n a sz a b le , c z y u a la n ce — z m o jeg o k ą ta z a k o n tu - a re m p rz e z te p rz e k lę te h e rb a tn ik i i b a d ja n k i n ie d o sły sz a łe m d o k ła d n ie , o c d c h o d zi — a le to w ie m n a p e w n o : b ę d ą p rz ele w a li k re w’! S p ra w ’a h o n o ro w a ! P o je d y n e k !
— K to ? Z k im ?
- - M a in a c h t-W n o c m a je w s k i z M d ą b - d z iń sk im !
— O c o ?
— O sto lik . B y ło to , u w ra ż a p a n , ta k Z a s trz eg a m się, ż e n ie w szy stk o p o d a m z e ś c is ło ś c ią n a u k o w ą , b o p rz e z te n a p o - le o n ik i z k re m e m ... A le — d o rz ec z y ! O tó ż p o d lu s tre m sie d z i so b ie sp o k o jn ie M d ąb d z iń sk i, g ła d zi d ło n ią p rze d z iał (n a g ło w ie ) i w id o c zn ie c z ek a n a k o g o ś.
W ie m w p a d a z te k ą M a in a c h t-W n o c - m a le w ’s k a i, n ic n ie m ó w iąc s ia d a p rz y ty m s a m y m sto lik u , p o c z e m z a m a w ia p ó ł c z a rn e j. „ P rz ep ra s z a m c ię, m o ja d ro g a — M d ą b d ziń sk i n a to — k rz e se ł
k o je st z a ję te" . P a n z n a M a in a ch to w rę i w ie p a n , ja k d a le ce ta k o b ie ta je st u - p a rtą . „ N iez a jęte — m ó w i M a in a c h to - w a — j'y su is. j‘y ro słe ". „ O feljo — m ó w i M d ą b d z iń sk i — p ro szę c ię. w s ta ń i .o d e jd ź " , „ N ie o d e jd ę " . T a k so b ie g w a
rz ą c re sc e n d o i fo rtiss im o — a ż tu ra p te m w y ła n ia się z tłu m u s a m M a in a c h t- W n o c m a je w sk i. „ O b ra z iłe ś m o ją ż o n ę
— p o w ia d a d o M d ą b d z iń sk ieg o p ę c.
p ę c — u w a ż a j się z a sp o lic z k o w a n e g o " . A w a n tu ra , a fe ra h o n o ro w a , ś w iad k o - S p o tk a ją się je s t,! w’ie, o b u s tro n n y p ro to k ó ł.
z b ro n ią w rę k u p o d W a w re m ... J e d n e m ; sło w e m , d ro g i p a n ie , p rz eż y liśm y sz e re g z a jść p a rla m e n ta rn y c h , p ó ź n ie j m ie liś
m y d la o d m ian y se rję p o je d y n k ó w ’ d z ie n n ik a rsk ic h , te ra z w k ra c z a m y w n o w ą fa z ę : a fe ry h o n o ro w e i k rw a w e s ta rc ia o z a m ie n io n y — k a p e lu sz , o sło ik m u s z ta rd y , o k rz esło w ’ k a w ia rn i.
P rz y la d a o k a z ji — śre d n io w ie c z n y s ą d B o ż y n a u d e p ta n e j z ie m i. Ilek ro ć p rz e d
s ięb io rca b u d o w la n y , M a in a c h t-W n o c
m a jew s k i d o jd z ie d o w n io sk u , ż e je g o ż o n a p o w in n a sie d z ie ć ta m , g d z ie sie d z i K o p e rn ik , u d a je się n a p la c y k p rz e d d a w n y m K a ra siem , m ó w i g ło śn o* , w y z y w a ją c o to i o w o , p o c z e m c z ek a w d o m u c h o d z ą c , ja k N a p o le o n , p o p o k o ju , a ż m u a s tro n o m to ru ń s k i p rz y ś le M ic k ie w ic z a i P o n ia to w sk ie g o d la u ło ż e n ia w a ru n k ó w " . G d y b y K o p ern ik s tc h ó rz y ł, n ie z a żą d a ł s a ty sfa k c ji i n ie p rz y s ła ł św ń a d k ó w b o h a te rs k ie m u p rz e d s ię
b io rc y b u d o w la n e m u — je s t ra z n a z a w sz e z a rż n ię ty w o p in ji p u b lic z n e j. M u si e m ig ro w a ć z W a rsz a w y . N ie re ag o w a ł
— k o n ie c !
D w ie rz e c zy m n ie w te rn w s zy s tk ie m z a sta n a w ia ją . P o p ie rw sz e — ż y je m y w ś ro d o w is k u m o ż e n a jb a rd z ie j o p ry s k li- w e m n a św ięc ie. S a m h id a lg o ,. M a i- n a c h t, o trzy m u je i ro z d zie la o d ra n a d o n o c y e p ite ty , o d k tó ry c h b y z d ę b ia ł i o n ie m n la ł n a p ew n o n a w e t w o z iw o d a , (b e rliń sk i), je g o ż o n a z b ie ra, ja k p a n u w ia d o m o , o g ło sz e n ia i firm a „ H in te r- lu ft i P a źd z io rk ie w icz " n ie ra z g e ste m sta n o w c z y m z u p ełn ie się- n ie k rę p u ąjc ,, w s k a z u je d u m n e j O fe lji d rz w i w y jśc io w e — s k ą d w ty c h w a ru n k a c h b ie rz e się w lu d z ia ch te n „ ą m b it" , ta „ h o n o r- n o ść " i te n p ę d k u h a rc o m ry c e rs k im ? D la c z e g o p rz ed się b io rc a b u d o w la n y M a i lu ft, k tó reg o — w o b e c n a sze g o b ra k u p o s z a n o w a n ia c u d ze j g o d n o ści — o b ra ż a c o d z ie n stró ż, d o ro żk a rz sze f, k o n
d u k to r tra m w a jo w y , m a jste r, fu rm an , w p a d a ra p te m w sz a ł i b ie g a z s za b li- sk iem p o m ie śc ie ja k h is z p a ń s k i g ra n d , ja k śre d n io w ie c zn y D o n J u a n T e n o rio ? D la c ze g o z a p rz ą ta s w o ją o so b ą o p in ję p u b licz n ą, n a ja k ie j z a sa d z ie p o teu je n a b o h a te ra i. c ze m u n i s tą d n i z o w ó d n a rz u c a lu d z io m sw’ó j p o g lą d n a c ze ść i n a s to lik w Z ie m iań s k ie j?
N a jb a rd z ie j k u ltu ra ln e n a ro d y tę g i g lo b u — i tu je s t p u n k t d ru g i, n a jw a
ż n ie jsz y — d z ie ln i A m e ry k a n ie , d u m n i sy n o w ie A lb io n u n ie z n a ją z u p e łn ie g łu p k o w a ty c h p o je d y n k ó w . J e s t ic h — w su m ie — z e trz y s ta m ilio n ó w 7, m a ją n a jw y ż s z ą c y w iliz a cję , p o d b ili p o ło w ę ś w ia ta — i o d z iw o ! — n ie re a g u ją ! N ie ro b ią a n ty c z n e g o h e ro sa z b y le g b u ro - w a teg o M a ilu fta-P o d m u c h e rm a js k ie g o , n ie u z n a ją z n ie w a g i c z y n n ej, p ro to k ó łó w , tu ż u rk ó w , d z iu r w p o w ie trz u ... N a u d e rz e n ie o d p o w ia d a ją b o k s e rs k ie m p c h n ię c ie m p o d d o ln ą sz c zę k ę , c z y p ra w e ż e b ro — a lb o p o p ro s tu s k a rg ą s ą d o w y . D o sz li d o w n io s k u , ż e h o n o r o b y w a te la z a leż y o d z u p e łn ie in n y c h c z y n n ik ó w’, a je g o c z e ść i d o b re im ię n ie m o ż e się w y łą cz n ie i je d y n ie o p ie ra ć n a fa k c ie , ż e z p e w n y m c h am e m la ta ł p o d W a w er, a lb o n ie .
J a k w r w ń e lu in n y c h w y p a d k a c h , ta k i w ’ ty m , b ę d z ie m y m u s ieli sta n o w c z o n a s ze s tęc h łe, fe u d a ln e p o g lą d y c o k o l
w ie k p rz efa so n o w ać i p rz e w ie trzy ć D o sy ć ty c h b z d u rs tw , p a n o w ie! Z o rg a n iz u jc ie so b ie, je ś li ju ż c h c ec ie k o n ie c z n ie w w’a sz y ch k n a jp a c h i s a lo n a c h h o n o ro w e p a tro le, d o ra źn e s ą d y o b y c z a jo w a i o s tre p o g o to w ie ra tu n k o w e , a le n ie z m u sz a jc ie k a żd e g o O m ta d ra d sk ie - g o i k a żd e g o R e u tg ltier-K e n g u ro w icz a , a b y u d a w’a li K m ic ica z W o ło d y jo w sk im ! W e p o c e, k tó ra w y d a ła ra d io te le fo n , L ig ę N a ro d ó w , B e rn a rd a S h a w ą i
„ R o to r" F le ttn e ra !!...
