Cmentarzysko kultury grobów kloszowych w Wieliszewie, pow. legionowski

BULLETIN ARCHÉOLOGIQUE POLONAIS

WIADOMOŚCI

AR CHE OLO GICZ NE

PAŃSTWOWE MUZEUM ARCHEOLOGICZNE

w

Warszawie

WARSZAWA 2006 VARSOVIE

TOM (VOL.) LVIII

2006

r

WIADOMOSCI

ARCHEOLOGICZNE

Redaguj e _zespó? 1 Editorial staff:

mgr Jacek Andrzejowski (sekretarz redakcji 1 managing editor), dr Wojciech Brzezi?ski (redaktor naczelny 1 editor in chief),

prof. dr hab. Teresa _{D?browska (zast?pczyni} redaktora _naczelnego 1 _subeditor), mgr Gra?yna Orli?ska,

mgr Rados?aw Prochowicz, mgr Andrzej Jacek _Tomaszewski, doc. dr hab. Teresa _W?grzynowicz

T?umaczenia 1 Translations:

Anna _Kinecka, Marta _{Stasiak-Cyran, Andrzej} Jacek Tomaszewski

Jacek Andrzejowski

Sk?ad i ?amanie 1 _Layout:

]R]

Rycina na ok?adce: emaliowana _zapinka br?zowa

z _{Babiego Do?u-Borcza, pow. Kartuzy (rys.} L. _Kobyli?ska)

Cover picture: enamelled bronze disc brooch

from Babi Dó?-Borcz, distr. _Kartuzy (drawn by L. _Kobyli?ska)

© Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne} w _Warszawie, 2006

© _Autorzy, 2006

Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne jest instytucj? kultury}

finansowan? przez

Urz?d Marsza?kowski Województwa Mazowieckiego

Sprzeda? detaliczna _{publikacji Pa?stwowego} Muzeum _{Archeologicznego,} w _{tym egzemplarzy archiwalnych, prowadzona jest}

w salach _wystawowych muzeum, ul. D?uga 52 _(Arsena?), 00-241 Warszawa. P?atno?? _{gotówk?; wystawiamy} rachunki i _faktury.

Ponadto nasze _ksi??ki i _czasopisma mo?na zamawia? w PMA, tel. +48 ₍₂₂₎ 831 3221-25/110 lub _pod adresem _internetowym

wydawnictwapma@pma.pl

Cennik _{wydawnictw, wykaz publikacji} i _{pe?en spis} zawarto?ci _czasopism PMA: _{http://www.pma@pma.pl/wydawnictwa}

Adres _redakcji 1 Editorial office:

Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne}

ul. _D?uga 52 _(Arsena?), 00-241 Warszawa

,

WIADOMOSCI

ARCHEOLOGICZNE

Tom _(VoI.) LVIII

SPIS

TRE?CI

Contents

ROZPRAWY

El?bieta C i e_{p i} ele w s k a, Schy?kowopaleolityczne i mezolityczne materia?y krzemienne z bada? _{powierzchniowych}

w _{mi?dzyrzeczu Pilicy} i _Wis?y 3

Final Paleolithic and Mesolithic :flint materials from surface surveys between the Pilica and Vistula rivers

Barbara B a r_{g i}e _?, Kultura _strzy?owska w ?wietle znalezisk _grobowych

The Strzy?ów Culture in the light of burial finds

65

Jan S chu s te r, O pó?nych zapinkach kapturkowych (A 1141)

Late _spring-cover brooches _(A II ₄₁₎

101

MISCELLANEA

Anna D r z e w ic_{z, Niezdobiony naszyjnik br?zowy} z _{haczykowatym zapi?ciem} ze zbiorów _Pa?stwowego

Muzeum _{Archeologicznego} w Warszawie 121

Bronze _plain neck _ring with hooked terminal sfrom the collection of the State _{Archaeological} Museum in Warsaw

Anna St r o b in, P?setka br?zowa z _{cmentarzyska kultury oksywskiej} w _{Wyczechowie, pow.} kartuski

Bronze tweezers from Oksywie Culture cemetery at Wyczechowo, distr. _Kartuzy

127

Magdalena M ?c z _y

?

sk a, Agnieszka U rb a n i _{ak, Prowincj onalnorzymska zapinka} tarczowata z _cmentarzyska

kultury wielbarskiej w Babim _{Dole-Borczu, pow.} kartuski 145

Provincial Roman disc brooch from Wielbark Culture _cemetery at Babi Dó?

-Borcz, distr. _Kartuzy

Magdalena M ?c z _y

?

sk a, Uwagi o _{niektórych typach zapinek} II _grupy serii _wschodniej Oscara _Almgrena

On selected variants of Oscar _Almgren group II, eastem series, brooches

159

Jacek A ndr z_ej ow s _ki, ?ukasz _Maurycy S tan a s z _ek, Hanna Ma?k ow sk a- Pl i

s zk _{a, Mod?a, grób} 169

-pierwsza trepanacj a czaszki z okresu _{wp?ywów rzymskich} z ziem _polskich 185

Mod?a, grave 169

-first skull trepanation from the Roman Period at the territory of Poland

Aleksandra ? ó r a w sk a, Grób kultury wielbarskiej z _cmentarzyska z _{wczesnej epoki} ?elaza w _Tynwa?dzie

na _Pojezierzu I?awskim 201

AWielbark Culture grave from an _Early Iron _{Age cemetery} at _Tynwa?d in Ilawa Lake District

MATERIA?Y

Andrzej Jacek T o m as z e w s_{ki, Schy?kowopaleolityczne} i _{mezolityczne materia?y} krzemienne z _cmentarzyska

kultury grobów kloszowych w Wieliszewie 209

Final Paleolithic and Mesolithic :flint materials from a Cloche Grave Culture cemetery at Wieliszew

Teresa _{W ? g} r z_y n o wi c_{z, Cmentarzysko kultury grobów kloszowych} w _{Wieliszewie, pow. legionowski}

Cemetery of Cloche Grave Culture at Wieliszew, distr. _Legionowo

215

Rados?aw P r o c h o wi c_z, Osada z _m?odszego okresu _{przedrzymskiego} i okresu _rzymskiego w _Strzy?owie,

pow. hrubieszowski, w ?wietle bada? z lat 1935-1937 i 1939 265

Late Pre-Roman and Roman Period settelment from _Strzy?ów, distr. Hrubieszów. _Insights from _{investigation}

Andrzej Ma ci a?o w i c_{z, Cmentarzysko kultury przeworskiej} z _m?odszego okresu _{przedrzymskiego}

w _{Suchodole, pow.} sochaczewski 283

Przeworsk Culture _cemetery from Late Pre- Roman Period at Suchodó?, distr. Sochaczew

ODKRYCIA

Marek Z ale w s k _{i, Rogowy harpun} z rzeki _Wilgi

An antler _harpoon from the _Wilga river

371

Jerzy L ib e r _{a, Niecodzienny zabytek} z Polesia _Lubelskiego

An unusual artefact from Polesie Lubelskie

372

Jerzy L ib e r a, Barbara Ma tr a s z e_k, Znaleziska _{grobowe (?) kultury mierzanowickiej} na Mazowszu

Burial finds _(?) from the Mierzanowice Culture in Mazowsze

374

Tadeusz W i ?

n ie w s k i, Unikatowy zabytek spod Starachowic

A_uniqe find near Starachowice

375

Marek F lor e _k, Siekierka _br?zowa z _miej scowo?ci _{Senis?awice, pow.} kazimier ski

Bronze axe from Senis?awice, distr. Kazimierza Wielka

377

Miros?awa A ndr z _ej o w s k a, ?ukasz Maurycy St a n a s z e_{k, Groby} kloszowe na _{warszawskiej Sadybie}

Cloche graves from Sadyba in Warsaw

378

Rados?aw Pr o ch o w ic _{z, Szpila holszty?ska} ze stanowiska 4 w _{Tomaszach, pow. ostro??cki}

Holstein pin from Tomasze, distr. Ostro??ka, site 4

384

Zbigniew N o w ako w s k _i, Nowe znaleziska z _{Kamie?czyka, pow. wyszkowski}

New finds from _Kamie?czyk, distr. _Wyszków

388

Piotr ?u c z k i e w i c_{z, Perespa}

-kolejne cmentarzysko z okresu _rzymskiego ze _{wschodniej Lubelszczyzny?} 390

Perespa

-a_previously unknown Roman Period cemetery from the eastem Lublin Region?

Renata _{Madyda-Legutko, Judyta} Rodzi?ska-Nowak, Joanna _{Zagórska-Telega,} Prusiek,

pow. sanocki, stan. 25. Pierwsze _cmentarzysko ludno?ci _{kultury przeworskiej} w _{polskich Karpatach}

Prusiek, distr. Sanok, site 25. The first Przeworsk Culture _cemetery recorded in the Polish _Carpathians

394

Jacek An dr z _ej ow s_ki, ?ukasz _Maurycy St an a s z e_{k, Andrzej} Gr _zymkow s_ki, Nieznane _cmentarzyska

z okresu _{wp?ywów rzymskich} w ?mijewie _Ko?cielnym i _{?mijewie Gajach,} w _pow. m?awskim 401

New cemeteries from the Roman Period at _?mijewo Ko?cielne and _{?mijewo Gaje,} distr. M?awa

Aleksandra Rz e s z o ta r sk a -N

o w a k ie w ic_{z, Cezary} S o b c z a_k, A?urowa _zapinka ze wsi _Szczeberka,

pow. augustowski

-import czy na?ladownictwo? 407

Openwork brooch from Szczeberka, distr. _{Augustów: import} or imitation?

Marek F lor e _{k, Wczesno?redniowieczny pochówek szkieletowy} z Sandomierza

Early Medieval inhumation burial from Sandomierz

410

Wiadomo?ci _{Archeologiczne,} t. LVIIL 2006

TERESA _W?GRZYNOWICZ

CMENTARZYSKO KULTURY

GROBÓW

KLOSZOWYCH W_WIELISZEWlE,

POW. LEGlONOWSKI

CEMETERY OF CLOCHE GRAVE CULTURE AT WIELI _SZEW, DISTR. LEGIONOWO

Cmentarzysko kultury grobów kloszowych w

Wielisze-wie, gm. loco, zosta?o odkryte w 1985 r. Okoliczno?ci

natrafienia na to stanowisko omówi? dr _{Jerzy G?osik,}

kieruj?cy dzia?aj?cym wówczas PogotowiemArcheologi-cznym, komórk? Pa?stwowego Muzeum

Archeologicz-nego w Warszawie. Wraz z _pracownikami Dzia?u _Epoki

Br?zu przeprowadzi? on _inspekcj? stanowiska i _przej??, a _{nast?pnie opublikowa?,} nieliczne _{wydobyte materia?y}

(J. G?osik _2001). W_nast?pnym roku _podj?to tu badania

wykopaliskowe, które _{prowadzono przez cztery kolejne}

sezony.

-Warzywnego, po przeciwnej (pó?nocnej) stronie szosy

ni? zabudowania Kombinatu. Le?a?o ono na s?abo

za-znaczaj?cej si? wynios?o?ci ci?gn?cej si? na _po?udniowy

wschód od _wschodniego kra?ca _wyd?u?onego zbiornika

wodnego', b?d?cego odci?tym ramieniem starorzecza

Narwi _{(Ryc. 1).} W_rejonie, w _{którym prowadzone by?y}

prace wykopaliskowe, nie istnia?a _{ju? pierwotna}

po-wierzchnia _{badanego terenu, który przedstawia? si?} teraz

jako nierówne _pole, zniwelowane _przez wielokrotne

kopanie i _zasypywanie rowów _s?u??cych do _kopcowania

l

Zbiornik ten nazywany jest Jeziorem Wieliszewskim; nazw? t?

znajdu-jemy tak?e na _{mapie turystycznej wydanej} w2004 r. przez Urz?d Gminy

Wieliszew.

Stanowisko _{znajdowa?o si?} u _wschodniego kra?ca

wsi, na _{gruntach ówczesnego} Kombinatu

Owocowo-Ryc. l. Wieliszew,

pow. Legionowo.

Plan _sytuacyjny

Fig. l. W ieli s z ew,

distr. _Legionowo.

? ""'" I ,..- "": .... ", -: :<$' ... ." 1.," .. , ? ? ? ..? _: . ?" ... .. \ ;\' . ·i. ' . . ? ... '. _o?;,,?,' • \, ...?, ,l l ... :?1- -' .. '.. -.?? .. ...

Ryc. 2. Wie l iszew. Teren bada?. Wszystkie fot. archiwum PMA

Fig. 2. W iel is z ew. Area of the excavations. AU _photos PMA

ziemniaków i _{innych warzyw,} a w latach

poprzedzaj?-cych odkrycie cmentarzyska, jak te? i w czasie _{gdy by?y}

tam _{prowadzone prace wykopaliskowe,} tak?e _oranego

i _{obsiewanego (Ryc. 2). Tereny otaczaj?ce} wie?

Wieli-szew _maj? charakter _{wydmowy (por.} H. _Wi?ckowska

1985, s. 34 _nn.). Równie? i omawiane _cmentarzysko

za-?o?ono _niew?tpliwie na _istniej?cej tu wówczas _wydmie.

Wskazuje na to _stratygrafia stanowiska: _bezpo?rednio

pod szar?, górn? warstw? powsta?? przy zasypywaniu i _{zaorywanie wkopów wspó?czesnych} i

zalegaj?c?prze-ci?tnie do _g??boko?ci ok. 40 cm, a _wyj?tkowo 70 cm od

powierzchni ziemi, pojawia? si? w _miejscach

nieznisz-czonych czysty piasek. Pod nim na _{cz??ci zbadanego}

obszaru _{ci?gn??a si?} warstwa _{jasnoceglastej gliny.}

Po-dane _{wy?ej g??boko?ci okre?laj?} zarazem _poziom

wyst?-powania stropów lub

-cz??ciej

-tylko resztek

zniszczo-nych obiektów. Natomiast _g??boko?ci mierzone od

umo-wnego punktu sta?ego by?y niemal _identyczne.

znego i kó?ko br?zowe (PMA 111/1740), istnia?o

stano-wisko _omawianej tu _{kultury. Pojedyncze fragmenty}

naczy? odkryto poza tym na _{mezolitycznym} stanowisku

Wieliszew IVB _{(H. Wi?ckowska} 1985, s. _101), ale

wy-daje si? te? _{prawdopodobne,} ?e _{cz?sto sygnalizowana} w

tej publikacji w _{ró?nych punktach} Wieliszewa obecno??

materia?u _{kultury ?u?yckiej} w _{rzeczywisto?ci} mo?e

oznacza? ?lad osadnictwa _{kultury grobów kloszowych.} Jako _nale??ce do _{kultury ?u?yckiej} i datowane na

wczes-ny okres late?ski okre?lone zosta?y tak?e fragmenty

na-czy? zebrane nad _jeziorem, za ko?cio?em w Wieliszewie

(J. G?osik _1983, s. _235; ta _{ogólnikowa lokalizacja}

mog?a-by zreszt? tak?e odnosi? _si? do _omawianego tu

stanowi-ska _{kloszowego). Systematyczne} badania _{cmentarzyska,}

finansowane _{przez s?u?by} konserwatorskie _ówczesnego

województwa sto?ecznego warszawskiego, prowadzone

by?y si?ami _{naukowymi Pa?stwowego} Muzeum

Arche-ologicznego w latach 1986-1989. Kierowa?a nimi _mgr

Ma?gorzata Kami?ska, a udzia? _{wzi??y mgr mgr}

Miro-s?awa _{Andrzejowska, Gra?yna} Dmochowska-Orli?ska

i Anna Drzewie?. Prace terenowe konsultowa?a autorka

niniejszego opracowania (Inf.Arch. 1986, s. _{82; 1987,} s.

105; 1988, s. _{45; 1989,} s. _{65-66). Pozyskane materia?y}

za-inwentaryzowano pod numerem PMA 111/8886. W_ci?gu

czterech sezonów _{przekopano powierzchni?} blisko 17

arów, z _czego co _najmniej Y3 _{stanowi?y rowy} i _do?y,

cz?-sto _{wype?nione gnij?cymi} resztkami _organicznymi i

p?a-tami folii. Na zako?czenie _{prac terenowych} w _budynku

Najwcze?niejsze informacje o _odkryciu w

Wielisze-wie osadnictwa _{kultury grobów kloszowych pochodz?}

z 1930 r. Z _{wysokiej pó?kolistej wydmy po?o?onej} na prawym brzegu Kana?u Bródnowskiego, oznaczonej jako

stanowisko _1, zebra? Stefan Roel _{13,5 kg fragmentów}

naczy?. Materia? ten zosta? _{zainwentaryzowany pod}

numeremPMAIIII1872 _{(M. G?dzikiewicz 1954,} s. _148).

Niewykluczone, ?e równie? na stanowisku _{3, którego}

bli?sza _lokalizacja i okoliczno?ci _odkrycia nie s?znane,

?ela-/

o-e47

()

V

+82 +83 + ₊₈₄ O 2 + +0 + 3 C O 4 ? @J 5 , 6 ? 7 O- 5m ?+? + 19 18

(.)

-10 020 +73

Ryc. 3. W iel i s z e w. Plan _{cmentarzyska.} Grób _{kloszowy (l), grób popielnicowy (2), grób jamowy (3), skupisko} lub obiekt _{nieokre?lony (4),}

jama (5), pochówek szkieletowy (6), wspó?czesne wkopy lub ?lady orki (7). Wszystkie rys. G. Nowakowska

Fig. 3. W iel is z e w. Plan ofthe cemetery. Cloche grave (1), um _{grave (2), pit grave (3),} concentration or undetermined feature (4), pit (5),

inhumation burial _(6), modem trenches and _{ploughing-marks (7).} All drawn _by G. Nowakowska

Kombinatu _{Owocowo-Warzywnego b?d?cego}

w?a?cicie-lem _gruntów, na _{których prowadzono wykopaliska,}

zorga-nizowano _{fotograficzn? wystaw? obrazuj?c? przebieg}

i _{wyniki prac archeologicznych.}

regu??, ich brak na _{takiej przestrzeni} nie _{daje pe?nej}

gwa-rancji osi?gni?cia granic stanowiska. _{Niepewny jest}

zw?a-szcza _{po?udniowo-zachodni} kraniec _(rejon arów _{1, 11,}

21, 121), którego, z _{przyczyn niezale?nych} od _potrzeb

ba-dawczych, nie mo?na _{by?o szerzej przekopa? (Ryc. 3).}

Ocena, czy cmentarzysko zosta?o zbadane w _ca?o?ci,

jest trudna. Wokó? obszaru _{zaj?tego przez obiekty}

prze-kopano pasy szeroko?ci 5 do 10m, w _których nie

pojawi-?y si? ju? groby, poniewa? jednak na _{cmentarzyskach}

kloszowych rzadkie _{posadowienie pochówków} stanowi

Oprócz wspomnianej publikacji J. G?osika i

komu-nikatów w _{"Informatorach Archeologicznych",} o

oma-wianym cmentarzysku krótk? notatk? pt. Sensacja

Wieczorny" z dn. 24. _listopada 1985 r. _(zawarte w _niej

informacje, ca?kowicie _{ba?amutne, przypisuj?jego}

pow-stanie _{S?owianom, wi???c je jednocze?nie} z _odkrytymi

w _{pobliskich miejscowo?ciach dymarkami).} Ceramika

z _{cz??ci zespo?ów grobowych} zosta?a _wykorzystana do

rozwa?a? _{dotycz?cych periodyzacji cmentarzysk}

klo-szowych na Mazowszu _{(M. Andrzejowska 1995).}

Zwi?-z?a _{charakterystyka cmentarzyska} ukaza?a _si? w lokal-nym czasopi?mie gminy Wieliszew (T. W?grzynowicz

2003).

MATERIA?Y

Na _badanym stanowisku _{wyró?niano obiekty} oraz

sku-piska. Okre?lenie "obiekt" u?ywane by?o wówczas, gdy

stan zachowania _pozwala? na _{cho?by przybli?one}

okre-?lenie _jego charakteru i _funkcji, okre?lenie

"skupi-sko"

-gdy natrafiano na _{rysuj?ce si? mniej} lub _bardziej

wyra?nie zgrupowanie fragmentów ceramiki, szcz?tków

kostnych lub ?róde? obu _{tych kategorii,} ale stwierdzenie

czy by?o ono celowo z?o?one _{przez u?ytkowników}

cmentarzyska, czy te? stanowi?o pozosta?o?? zniszczone-go obiektu, nie by?o mo?liwe. W_{miar? dalszej}

eksplora-cji uzyskiwano czasem dane _pozwalaj?ce oceni?

skupis-ko _{jako cz??? zniszczonego grobu} i wówczas

opatrywa-no _je okre?leniem "obiekt" oraz _kolejnym numerem.

Wrezultacie _{pozosta?y jedynie cztery "skupiska"}

wyró?-niaj?ce si? tym, ?e _{wszystkie odkryto} na _{wtórnym z?o?u,} przy czym zdaje si? nie ulega? w?tpliwo?ci, ?e by?y to

tak?e resztki _{zniszczonych grobów.} Z kolei w?ród

"obiektów" znajdujemy szereg takich, które

zakwalifi-kowa? _mo?na, ze _wzgl?du na stan zachowania lub

miejsce odkrycia, raczej jako analogiczne "skupiska".

Niektóre _obiekty nie _{mia?y zwi?zku} z _{cmentarzyskiem}

kultury grobów kloszowych, nale??c chronologicznie

do czasów _{m?odszych (Ryc. 3). Przyj?ty podzia?} nie _jest

wi?c ani _?cis?y, ani _{precyzyjny, jednak} wobec _niezwykle

daleko _{posuni?tej dewastacji stanowiska,} a tak?e _po

up?ywie lat, trudno _by?oby arbitralnie _{pokusi? si?} o

bar-dziej prawid?owy. Z _{tego wzgl?du} w _niniejszym

opra-cowaniu nie _wprowadzam na _{etapie wst?pnego opisu}

materia?ów zmian wnazewnictwie i_{numeracj i,}

ogranicza-j?c si? jedynie do _{sygnalizowania ewentualnych}

niejas-no?ci. _Dopiero w _{dalszej cz??ci pracy podejmuj? prób?}

bli?szej oceny charakteru poszczególnych zespo?ów.

kowi _(J. G?osik _2001, s. _{240, ryc. 2a),} a _{cz???, ju? podczas}

bada?, mgr Ma?gorzacie Kami?skiej; ca?o?? _tych darów

jest omawiana w toku _{niniejszego opracowania.} Ponadto

opisane s? nieliczne zabytki pochodz?ce z _{epoki br?zu} oraz z czasów _{pó?niejszych} ni? wczesna _epoka ?elaza.

Analiza materia?ów _{krzemiennych jest przedmiotem}

odr?bnego opracowania (A. J. Tomaszewski _2006).

Obiekty

Obiekt l. Grób kloszowy, zniszczony

Na arze _21, ?wiartce D _{ods?oni?to skupisko fragmentów naczy?}

i ko?ci. U?amki klosza _{znajdowa?y si?} w_{pó?nocnej cz??ci}

skupis-I

... . . . .. . .. . ,. .... . . . .. . . .. - .... • • .. III • ... 50em

?

?2

II: I

;

I: I: II

7

_8

Wzbiorach _{znajduj? si? ponadto} tzw. _{materia?y lu?ne,}

przede wszystkim u?amki ceramiki. W czasie trwania

bada? _by?y one _odkrywane bardzo _obficie, natomiast _po

wyklejeniu naczy? pozosta?o ich niewiele. _Kolejn?pul?

materia?u stanowi ceramika _{kultury grobów kloszowych,}

której cz??? odkrywcy stanowiska _przekazali dr.

G?osi-?3

?9

I

€b

III

10

Ryc. 4. Wie l iszew. Plan obiektu 1.

m4

CJs

Humus _(I), szara ziemia (2), czarna ziemia (3), ziemia silnie naw?glona

(4), piasek (5), rudawy piasek (6) glina o_rudym zabarwieniu _(7),

brunatne nacieki _{(8), przepalone} ko?ci _{(9), fragmenty} ceramiki _(10),

w?gle drzewne (11), fragmenty ceg?y (12)

011

1008112

Fig. 4. Wieliszew. Plan offeature l.

Top-soil (1), grey soil (2), black soil _(3), soil with charcoal _(4),

sand _(5), reddish brown sand ₍₆₎ reddish brown _{clay (7),} brown

infiltrations (8), burnt bones (9), pot-sherds (10), charcoal (11),

I

[ :1·1: 1:1-1

6

Obiekt 3. Grób popielnicowy, zniszczony

ka, odwróconej do _góry dnem _popielnicy w _{po?udniowej, misy}

-w _sp?gu obiektu _{(Ryc. 4).} W_profilu widoczna _{by?a jedynie}

warstwa _fragmentów, wokó? _której zaznacza?o _si? s?abe _br?zowe

przebarwienie, pochodz?ce niew?tpliwie z _roz?o?onej ceramiki.

N_{aj prawdopodobniej grób} zosta? _rozwleczony przez p?ug, który

spowodowa? rozbicie _{naczy?, zmian? po?o?enia popielnicy i}

prze-mieszczenie _{misy. Przypuszczenie} to _{podbudowuje rysuj?cy si?}

obok grobu szary pas humusu

-pozosta?o?? bruzdy.

Odkryty na arze _71, ?w. _B, na _{kraw?dzi przecinaj?cego go}

wko-pu wspó?czesnego. In situ zachowa?a _{si? cz???} bardzo _sp?kanej,

przekrzywionej popielnicy oraz dno _wci?ni?tej w_{ni? misy. Cz???}

u?amków znalaz?a si? te? w _{obr?bie wkopu.} Mocno zbite ko?ci

po-zosta?y nienaruszone w _{zachowanej cz??ci popielnicy.} Nieznaczne

zaszarzenie _piasku calca widoczne wokó? resztek _{naczy? powsta?o}

zapewne na skutek dostania si? tu ziemi pochodz?cej z _wkopu.

Inwentarz. _{1) Jajowaty} klosz we _{fragmentach. Kraw?d?}

wygnia-tana. Pow. zewn. _grubo obrzucona _{warstw? gliny, br?zowa,} wewn.

wyrównana, szara. ?redn. _wylewu 28 cm. _{2) Popielnica} we

frag-mentach. Naczynie wazowate (?) o _{rozchylonej kraw?dzi,}

wyg?a-dzonej szyj ce zma?o _{wydatn? listw?} u _nasady i _{schropowaconym}

brzu?cu. Pow. zewn. _br?zowa, wewn. _wyg?adzona, szaroczarna.

?redn. _wylewu 22 cm. ₃₎ Misa _pó?kulista z _{podci?ciem pod}

kra-w?dzi? typu I, odmiany c _(zachowana w ok. 'l2). Pow. obustronnie

wyg?adzone, ceglastobrunatne z _{szaroczarnymi plamami. Wys. 8,5}

cm, ?redn. dna 7,5 cm, otworu _22,5 cm _{(Ryc. 5b). 4) Przepalone}

ko?ci, na _jednej z nich _zielonkawy nalot.

Inwentarz. _{1) Popielnica} -lekko _{asymetryczny garnek jajowaty}

typu VI, odmiany c. Pow. zewn. _{gór? wyg?adzona, ni?ej}

schro-powacona, miej scami _{z?uszczona, ceglastobrunatna,} wewn. s?abo

wyg?adzona, brunatna. _Wys. ok. 32 cm, ?redn. dna 13 cm, wylewu

18 cm _{(Ryc. 5e). 2)} Misa w_przybli?eniu sto?kowata _typu I,

odmia-ny d, o lekko _{rozchylonej kraw?dzi.} Pow. obustronnie _wyg?adzone,

brunatnoszare. _Wys. 8,5-9,5 cm, ?redn. dna 8 cm, otworu _22,5 cm

(Ryc. 5a). 3) Przepalone ko?ci, na kilku zielonkawy nalot.

Obiekt 4. Grób kloszowy, zniszczony, zapewne przez ork?

Na arze _81, ?w. B zachowa?o _{si? jedynie} samo dno _grobu w

po-staci _{sp?kanej partii przykraw?dnej} klosza _{otaczaj?cej doln? cz???}

popielnicy.

Obiekt 2. _{Zniszczony grób} o_{nieokre?lonym} charakterze, kloszowy

lub _{popielnicowy Inwentarz.}

1) Fragmenty górnej cz??ci jajowatego klosza o

wy-gniatanej kraw?dzi. Pow. _{jasnobr?zowe,} zewn. _{chropowacona,}

wewn. _wyg?adzona. ?redn. _wylewu 22 cm. ₂₎ Dolna _cz???

popiel-nicy, naczynia o silnie _{wyodr?bnionym} dnie. Pow.

ceglastobrunat-ne, wyrównane. ?redn. dna 9 cm _{(Ryc. 5c).} Niewielka ilo??

prze-palonych ko?ci.

Na arze _21, ?w. D natrafiono na _ponad 50 u?amków ceramiki

grubo?ciennej ina _{pojedyncze ko?ci, zalegaj?ce cz??ciowo} w

smu-dze humusu zawleczonego przez p?ug, cz??ciowo za? na _kraw?dzi

g??bokiego wkopu wspó?czesnego.

Inwentarz. ₁₎ 10 _fragmentów brzu?ca _naczynia opow. br?zowych,

zewn. mocno s_chrop owac _onej iwewn. _{wyg?adzonej. 2)} Pozosta?e

u?amki pochodz? z brzu?ca naczynia o _{pow. ceglastych,} zewn.

obmazanej i wewn. _{wyg?adzonej. 3) Przepalone} ko?ci.

Obiekt 5. Grób _{kloszowy (?), zniszczony}

Ods?oni?ty na arze 81, ?w. B. Wzd?u? wkopu wspó?czesnego

by?y rozwleczone ceramika i

ko?-ci, a _tylko nieliczne _zabytki

odkry-wano poza jego zasi?giem, w

po-bli?u obiektu 4.

Inwentarz. _{1) Fragmenty}

jajowa-tego naczynia, zapewne klosza.

Kraw?d? wygniatana,

powierzch-nie _{ceglastobr?zowe,} zewn.

schro-powacona, wewn. _{g?adka. 2)}

Fra-gmenty naczynia (popielnicy?)

o _{g?adkiej szyjce oddzielonej} od

brzu?ca _trójk?tn? w _przekroju

li-stw?. Na brzu?cu _palcowe

obma-zywanie. Pow. zewn.

jasnobr?zo-wa, wewn. _{szarobr?zowa. 3)}

Dro-bne _{fragmenty pó?kulistej} miski.

Na_jednym zu?amków

przykraw?-dnych zachowa?a _si? para

kolis-tych, sp?aszczonych guzków. Pow.

br?zowe, g?adkie. ?redn. otworu

21-23 cm. _{4) Przepalone} ko?ci.

?

,\ \ ' I I ,\ \ \ , \ I d Ob iek tY 6 i 7. Posadowione

obok _siebie, w _odleg?o?ci 17 cm,

zniszczone groby zapewne

klo-Ryc. 5. Wieliszew. Ceramika

z obiektu l _(b), z obiektu 3 (a.e),

z obiektu 4 _(c), zobiektu 6 _{(d. f)}

Fig. 5. W iel is z e w. _Pottery from

feature l _(b), feature 3 _(a.e),

feature 4 _(c), feature 6 (d. f)

o 10cm

---,

szowe, odkryte na arze 71, ?w. D.

W_{planie fragmenty kloszy rysowa?y}

si? w _{postaci wycinków ko?a, którym}

towarzyszy?y liczne, rozproszone

ko?-ci. Oba _{groby zosta?y przeci?te} przez

wspó?czesne wkopy. Dno _grobu 7

znaj-dowa?o _si? o 25 cm _g??biej ni? _grobu

6, wylew klosza wspiera? si? tu na

war-stwie _gliny. Jama _grobowa nie

zaryso-wa?a _{si? (Ryc. 6).}

\:

. .

?

Obiekt 6. Grób _{kloszowy (?),}

znisz-czony

6 _{Nagranicy wkopu zachowa?a si? dolna}

cz??? bardzo _sp?kanego,

grubo?cienne-go naczynia typu klosz. W_{jego zasi?gu}

znajdowano u?amki dzbana i

pojedyn-cze _przepalone ko?ci.

a

Inwentarz. _{1) Fragmenty}

niewielkie-go jajowatego naczynia, zapewne

klo-sza, o_{pogrubionej, wygniatanej}

kraw?-dzi. Pow. zewn. s?abo _wyrównana,

ce-glastobr?zowa, wewn. _szara,

wyg?adzo-na. W_{glinie ?lady} domieszki

organicz-nej. ?redn. wylewu 21 cm. ₂₎

Fragmen-ty górnej partii cienko?ciennego

dzba-na _{(?), zapewne popielnicy. Wysoka}

szyjka z mocno _rozchylonym

wyle-wem oddzielona od brzu?ca _p?ytkim

"uskokiem", tj. rodzajem dookolnej

bruzdy. Ucho ta?mowate z _biegn?c?

wzd?u? _{niego p?ytk? bruzd?.} Pow.

o 50em

Ryc. 6. Wieliszew. Plan _(a)

i_{profil (b)} obiektów 6, 7 i 7a

Fig. 6. Wieliszew. Plan (a) and

cross-section _(b) of features 6, 7 and 7a . b

Ryc. 7. W iel is z e w. Ceramika zobiektu 7 _(c),

z obiektu 11 _(a.d), zobiektu 12 _(b)

Fig. 7. W iel is z ew. _Pottery from feature 7 _(c),

br?zowoczarne, zewn. _wy?wiecona, wewn. _wyg?adzona. ?redn.

wylewu ok. 12 _cm, szer. ucha 2,5-3 cm _{(Ryc. 5f). 3)} U?amki

g??bokiej misy pó?kulistej typu II, odmiany d, o pow.

ciemnosza-rych, g?adkich. ?redn. otworu ok. 17 cm _{(Ryc. 5d). 4) Przepalone}

ko?ci.

ziono

-zapewne po??czono je z materia?ami z _grobu 7. W

dzien-niku _{polowym odnotowano,} ?e na _jednej z nich dostrze?ono ?lad

patyny miedzi.

Obiekt 8

Oznaczono w ten sposób liczne i stosunkowo jednorodne

frag-menty naczy? odkryte na arze _71, ?w. B, wy??cznie w _obr?bie

wkopu wspó?czesnego.

Obiekt 7. Grób _{kloszowy (?), zniszczony}

Na _{skraju wkopu} ocala?a _cz??? ?cianki klosza _{(?) zachowanego}

po wylew. Wewn?trz resztek _naczynia i _dalej ku W_{ci?gn??y si?}

pojedyncze fragmenty ceramiki i rozw?óczone ko?ci.

Inwentarz. ₁₎ Liczne fragmenty garnka wazowatego, zapewne

klosza lub _{du?ej popielnicy} typu V. U_{nasady szyjki} niestarannie

wykonana listwa ze s?abo _{wymodelowanymi "w?sami"}

plastycz-nymi. Pow. _{ceglastobr?zowe,} zewn. _wyg?adzona na _szyjce i

schro-powacona na _brzu?cu, wewn. _{wyg?adzona. 2)} Drobne fragmenty

cienko?ciennej misy o _{pow. wyg?adzonych, br?zowych.}

Inwentarz. _{l) Zapewne} klosz

-jajowaty garnek zlekko

rozchy-lon?, wygniatan? kraw?dzi?, typu IV, odmiany c. Dna brak. Pow.

zewn. _{chropowaeona oprócz wyrównanego pasa pod wylewem,}

brunatna, wewn. _wyg?adzona, szara. _Wys. zachowana 31 cm, ?redn.

wylewu 32,5 cm _{(Ryc. 7c). 2) Fragmenty górnej partii}

popielni-cy

-zapewne garnka wazowatego typu V, z _{wyg?adzon? szyjk?}

i s?abo schropowaconym brzu?cem, o _{pow. br?zowych. 3)} 3bardzo

drobne u?amki _misy o _{pow. br?zowych, g?adkich. 4)} Amorficzna

bry?ka stopionego metalu, miedzi lub _br?zu, owym. l, lx_1,3 cm.

5) Przepalone ko?ci.

Obiekt 9

Oznaczono w ten _{sposób skupisko} ceramiki i ko?ci _odkryte na

arze 81, ?w. D, w _{obr?bie wspó?czesnego wkopu.}

Inwentarz. ₁₎ U?amki brzu?ca _pochodz?ce zapewne z _jednego

naczynia, zapewne klosza. Pow. _{ceglastobr?zowe,} zewn.

schro-powacona, wewn. _{wyg?adzona. 2) Przepalone} ko?ci.

Obiekt 7a

Skupisko przepalonych ko?ci po?o?one na SW od obiektu 7,

po-cz?tkowo zapisane w _{dokumentacji jako odr?bny obiekt,} a

na-st?pnie, wobec braku w _{profilu jakichkolwiek pozosta?o?ci}

kul-turowych, traktowane _{jako przypuszczalna kontynuacj} a

rozsypi-ska grobu 7 _{(Ryc. 6).}

Obiekt 10. Grób _{jamowy (?)}

Dwa _skupiska ko?ci _po?o?one blisko siebie na arze 73 oznaczono

pocz?tkowo numerami 10 (obiekt na ?w. D) i 10a _(obiekt na ?w.

C). Zarysowa?y si? one na _{powierzchni smug} humusu pozosta?ych

po orce, ich wype?ni ska, zalegaj?ce ju? w _{czystym piasku,}

si?ga-?y g??boko?ci niespe?na 10 cm. W_stropie obiektu 10 _oprócz ko?ci

odkryto pojedyncze fragmenty ceramiki. W_stropie obiektu 10a

zarejestrowano liczne, silnie zbite ko?ci (w tym ze ?ladami

zielo-Inwentarz. ₁₎ Bardzo drobne u?amki ceramiki. Ich _cechy nie

po-zwalaj? rozstrzygn?? kwestii _ewentualnej to?samo?ci

omawiane-go obiektu igrobu 7. _{Szcz?tków kostnych} w zbiorach nie

odnale-nej patyny, tak?e _wyj?tkowo du?e _u?amki).

Po-mimo _tych ró?nic _{zdecydowano si?} na

po??cze-nie materia?u kostnego i oznaczenie obiektu

/

.

...

. . . .

...

wspólnym numerem 10 _{(Ryc. 8);} tak te?

zadoku-mentowano oba _obiekty na _{planie zbiorczym}

cmentarzyska . .+. .+.' -r . +. :?- .+ . + "+;:

\".

Inwentarz. ₁₎ 3u?amki ceramiki, w_tym l z

lis-tw? oddzielaj?c?g?adk?szyjk? od

chropowaco-nego brzu?ca (obiekt 10). 2) Przepalone ko?ci

zwierz?ce, na _{niektórych ?lady zielonej patyny}

t

... ++-.+ '+-1"- .

"t"

•• ?!j-.+-t • " " ./ .:' . ./ .

a (wg Ma?gorzaty Nawrockiej ok. 3000

fragmen-tów). Wmateriale tym prof. Alicja

Lasota-Mos-kalewska' _{wyró?ni?a nast?puj?ce szcz?tki:} konia

-2 _{fragmenty ?ródr?cza,} 3 _?ródstopia, 2 ko?ci

?okciowej, 6 ko?ci udowej, l ko?ci st?pu, 4

me-tapodium; byd?a

-l _{fragment ?uchwy,} 2

czasz-ki, 1 _?ebra, 1 _kr?gu, l ko?ci _udowej, l _?opatki,

1 _miednicy, l _{trzeszczka; owcy} lub kozy - 2

fragmenty ko?ci _{piszczelowej,} 2 ?ebra, l ko?ci

udowej.

. a

. b

b

Wdzienniku polowym odnotowano obecno??

SOem _{w?ród ko?ci}

grudki ?elaza, której w zbiorach

nie znaleziono.

Ryc. 8. Wieli szew. Plan _(a)

iprofil (b) obiektu 10 (cz??? obiekt lOa) Obiekt 11. Grób _kloszowy, silnie _uszkodzony

Znajdowa? si? na arze 63, ?w. B. Pod resztkami

Fig. 8. W iel is z e w. Plan _(a) and cross-section _(b) of feature 10 (part "feature l_Oa")

2

Serdecznie _dzi?kuj? Pani _prof. dr hab. _Alicji

Lasocie--Moskalewskiej za _{Jej kole?e?sk?pomoc}

woznacza-niu gatunkowym ianatomicznym szcz?tków zwierz?-cych oraz _przedmiotów zko?ci iporo?a wyró?nionych

w materiale _{osteologicznym} zWieliszewa.

c

Ryc. 9. W iel is z e w. Plan (a), profil (b) i przekrój

(c) obiektu 11

Fig. 9. W iel i s z e w. Plan (a) and cross-sections

(b.c) of feature 11

zewn. silnie _wyg?adzona, wewn. z?uszczona (formy

i _wymiarów nie uda?o _{si? odtworzy?). 3)} Misa

na-krywaj?ca

-w _{przybli?eniu pó?kulista typu} II,

od-miany d, lekko _{asymetryczna.} Pow. _wyrównane,

zewn. _{szarobr?zowa, cz??ciowo z?uszczona,} wewn. szara. _{Wys. 7,5-8,5 cm,} ?redn. dna 6,5 cm, otworu

18 cm _(Ryc. 7_{d). 4)} Misa _{spod popielnicy}

-w przy-bli?eniu pó?kulista typu II, odmiany d. Pow.

wyg?a-dzone, ceglastobrunatne. Wys. 5,5-6 cm, ?redn. dna

5,5 cm, otworu 14 cm _{(Ryc. 7a). 5) Przepalone}

ko?ci.

:?

.

-:\

ot

. • ° a a

Obiekt 12. Grób _{popielnicowy,} silnie _uszkodzony

Odkryty na arze 64, ?w. C. Pod bardzo _sp?kan? du??

mis? zuchem _{znajdowa?a si? popielnica}

pozbawio-na _{górnych partii. Jej} dno sta?o na warstwie _gliny,

pojawiaj?cej si? tu na _g??boko?ci ok. 70 cm. _Jamy

b grobowej nie stwierdzono (Ryc. 10).

b

Inwentarz. _{1) Popielnica}

-

smuk?ygarnekwazowa-ty typu V, odmiany c. Zachowane drobne _fragmenty

o 50 cm 50 cm

szyjki s? wyg?adzone, od silnie schropowaconego

brzu?ca _{oddzielaje g?adka} listwa _plastyczna. Pow.

zewn. _{br?zowoceglasta,} wewn. s?abo _wyg?adzona,

szaroczarna. _Wys. zachowana 30 cm, ?redn. dna 13

cm _{(Ryc. 7b). 2) Przepalone} ko?ci.

Ryc. 10. _{Wieliszew.Plan(a)} i_{profil (b)} obiektu 12

Ryc. 11. W ie1 is z e w. Plan _(a) i_{profil (b)} obiektu 13

Fig. 10. Wieliszew. Plan _(a)

and cross-section _(b) of feature 12

Fig. II. _{Wieliszew.Plan(a)}

and cross-section _(b) of feature 13

klosza _{(zachowa?o si?} dno wraz z_{fragmentem cz??ci przydennej)}

sta?a zmia?d?ona _{popielnica nakryta mis?} i wstawiona w _drug?

mis?. Lekkie zaszarzenie _piasku wokó? _naczy? nie mia?o

charak-teru pozosta?o?ci jamy grobowej (Ryc. 9).

Wzbiorach nie odnaleziono _misy. Poniewa? w _{ksi?dze polowej}

brak _{rysunku tego naczynia, wydaje si? prawdopodobne,} ?e

zagi-n??a ona w czasie trwania prac wykopaliskowych.

Obiekt 13. Grób popielnicowy, uszkodzony

Na _{podstawie porównania} rozmiarów i_{wzajemnego usytuowania}

naczy? mgr Kami?ska odnotowa?a w dzienniku _polowym

przy-puszczenie, ?e _{górna partia zbyt ma?ego} klosza zosta?a celowo

odbita. _Supozycj? t? wzmacnia brak _{lu?nych skorup pochodz?cych}

zklosza w otoczeniu _grobu. Mimo _{tego zabiegu, nasuni?cie}

pozo-sta?ej cz??ci klosza na _{popielnic? spowodowa?o jej zgniecenie.}

Zalega? na arze _61, ?w. C. _{G??boka, sp?kana} misa _nakrywa?a

po-pielnic? o _{zmia?d?onej górnej partii. Jamy grobowej} nie

stwierdzo-no _{(Ryc. 11).}

Inwentarz. _{l) Popielnica}

-przysadzisty garnek wazowaty typu V,

odmiany c, z_{wyg?adzon? szyjk? oddzielon?} od _wyj?tkowo silnie

wyd?tego, schropowaconego brzu?ca uskokiem i _{wydatn? listw?}

wygniatan?. Pow. zewn. _{ceglastobr?zowa,} wewn. _g?adka, szara.

Wys. 18,5-19 cm, ?redn. dna 11,5 cm, wylewu 17,5 cm _{(Ryc. 12d).}

2) Misa w_przybli?eniu sto?kowata _typu I, odmiany d, z

wyodr?b-nionym dnem. Pow. _{g?adkie, br?zowe. Wys.} 7,5-8,6 cm, ?redn.

Inwentarz. ₁₎ Dolna cz??? asymetrycznego klosza ze s?abo

wy-odr?bnionym dnem. Pow. zewn. obrzucona _glin? i silnie

schropo-wacona, br?zowa, wewn. _{g?adka, szarobr?zowa.Wys.} zachowana

23 cm, ?redn. dna 13,5 cm. _{2) Popielnica} - cienko?cienne

naczy-nie we _{fragmentach, barwy} obustronnie _{br?zowoczarnej} . Pow.

b

Ryc. 12. W iel is z e w. Ceramika zobiektu 13 _(b.d) iz obiektu 15 _(a.c)

dna 6,5 cm, otworu 21,5 cm _{(Ryc. 12b). 3) Przepalone ko?ci,} w?ród

nich M. Nawrocka _wyró?ni?a 27 _zwierz?cych: l _fragment ko?ci

p?cino-wej owcy lub kozy, 6 _fragmentów ko?ci _ptaka, 20 _fragmentów

nieozna-czonych.

? ? --.

,

o b iek tY 1 4 i l 5. Grób o _{nieokre?lonym} charakterze oraz

za-pewne kloszowy. Ods?oni?te na _granicy ara _62, ?w. D i ara _132, ?w. A.

W_{planie zaznacza?y si? jako} dwa koliste _{uk?ady fragmentów naczy?,}

odleg?e od siebie o ok. 7 cm. W_{profilu zalega?a} cienka warstwa _skorup

z _grobu 14 _i, nieco _grubsza, z _grobu 15. Ci?gn?ca si? obok obiektów

szara _smuga humusu wskazuje, ?e _przyczyn? zniszcze? mog?a by?

g??boka orka (Ryc. 13).

tt .:.. .: "'. t'

OB..I

Obiekt 14

W_profilu widoczna _by?a cienka warstwa u?amków _naczy?. Ko?ci nie

stwierdzono.

Inwentarz. ₁₎ Kilka _{wi?kszych fragmentów} oraz _prusz z _naczynia

z _{wygniatan? kraw?dzi?.} Pow. _br?zowe, zewn. obrzucana i silnie

schro-powacona, wewn. _wyg?adzona. ?redn. _wylewu ok. 20 cm. ₂₎ 2 drobne

fragmenty brzu?ca naczynia cienko?ciennego o _pow. silnie

wyg?adzo-nych, szaroczarnych. 3) Ta?mowate ucho naczynia wyg?adzonego,

jasnobr?zowego. Szer. ucha 1,8 cm.

Ryc. 14. W iel is z e w. Obiekt 16 w czasie _eksploracji

Fig. 14. Wieliszew. Feature 16 during exploration

Obiekt 15

Zachowa?o _{si? jedynie} dno _grobu zapewne kloszowego. I .

Inwentarz. _{1) Fragmenty górnej cz??ci du?ego garnka typu} V, o

wy-g?adzonej szyjce oddzielonej od _{schropowaconego} brzu?ca _uskokiem,

poni?ej którego umieszczono _"w?sy" uformowane z trzech _g?adkich

listewek. ?redn. brzu?ca na _{poziomie listwy} ok. 31 cm _{(Ryc. 12a).}

2) Fragment górnej partii garnkajajowatego z _{wygniatan? kraw?dzi?.}

Pow. _br?zowe, zewn. _przecierana, wewn. s?abo _wyg?adzona. ?redn.

wylewu 23 cm. ₃₎ Dolna _{cz??? naczynia} o_{pow. jasnobrunatnych,} zewn.

wyrównanej, wewn. s?abo _wyg?adzonej. ?redn. dna 7,5 cm _{(Ryc. 12c).}

4) Przepalone ko?ci.

?

.: .

?'

.. I . l" • •

?

1.0

o 17 16 ° a

Wyra?one wdzienniku _{polowym przypuszczenie,} ?e ceramika z

obiek-tu 14 mo?e _pochodzi? z _{rozwleczonego} obiektu 15, nie _potwierdzi?o

si?, poniewa? materia?y te _{wyra?nie si?} od siebie ró?ni?. I I

I I I . . _a

?.

• I", ! " IOl ? _'.' • 110 • b c o 50 cm 50 cm

--?==?---===?--Ryc. 13. W iel is z e w. Plan _(a) i_{profil (b)} obiektów

15 i 14

Ryc. 15. W iel is z e w. Plan _{(a), profil (b)} i_{przekrój (c)}

obiektów 17 i 16

Fig. 13. W iel is z e w. Plan _(a) and cross-section _(b)

of features 15 and 14

Fig. 15. W iel is z e w. Plan _(a) and cross-sections _(b.c)

.\??;??

•. o 4cm :... .. . ... 10cm o - - -- - I a-e g

Ryc. 16. W iel is z ew. Ceramika zobiektu 16 _(a-c) i 17 _(d-g)

Fig. 16. W iel is z ew. _Pottery from features 16 (a-c) and 17 (d-g)

o b i ektY 1 6 i 1 7 . Groby kloszowe posadowione na arze 132,

?w. B. Stosunkowo ma?o uszkodzone. Na _wysoko?ci dna klosza

z _grobu 1 7 (po?o?onego o 1 7 cm _ni?ej) oba obiekty dzieli?a

odle-g?o?? 15 cm, na _wysoko?ci brzu?ców

-zaledwie 3 cm. Jama

grobowa nie _{rysowa?a si?. Wkopanie grobów spowodowa?o}

prze-ci?cie zalegaj?cej tu _{warstwy gliny} i _{przemieszanie jej} z

wk?ad-kami piasku (Ryc. 14, 15).

Inwentarz. _{1) Smuk?y} klosz _{jaj owaty}

-garnek typu IV, odmiany c,

z _{pogrubion?, wygniatan? kraw?dzi?.} Pow. zewn. _obmazywana

uko?nie i pionowo, ceglastobrunatna, plamista, wewn. _g?adka,

ciemnobrunatna. _Wys. 44,5-47,5 cm, ?redn. dna 16,5 cm, wylewu

36 cm _{(Ryc. 16c). 2) Popielnica}

-garnek wazowaty typu I,

odmia-ny b. U _{nasady szyjki} dookolne pasmo podwójnych kresek,

poni-?ej 3 pary t?po ?ci?tych, kolistych guzków. Wdwóch polach

po-mi?dzy nimi po 3 podwójne "w?sy" zaznaczone _kresk? i

naci?cia-mi, w _{polu pozosta?ym ponadto para} tak samo _wykonanych linii

sko?nych o _równoleg?ym uk?adzie. Pow. zewn. starannie

wyg?adzo-na, gór? czarna, ni?ej jasnobr?zowa, wewn. _wyrównana, czarna.

Wys. 21 _cm, ?redn. dna 11,5 cm, wylewu 21 cm _{(Ryc. 16b). 3)} Misa

Obiekt 16

Du?y, nieznacznie uszkodzony klosz os?ania? zachowan? w

ca?o-?ci, przechylon? na bok _{popielnic? przykryt? le??c?} dnem do _góry

w _{przybli?eniu pó?kulista, typu I,}

odmiany c, zlekkim podci?ciem pod

kraw?dzi?. Pow. _{br?zowo ceglaste,}

obustronnie silnie _{wyg?adzone. Wys.}

7 _cm, ?redn. dna 7,5 cm, otworu 21

cm _{(Ryc. 16a). 4)} 6 _{niebieskawych}

paciorków szklanych,

silnienadtopio-nych i _zlepionych z u?amkami ko?ci

oraz 4 amorficzne _{grudki stopionego}

szk?a barwy niebieskoszarej. 5) 10

drobnych bry?ek stopionego br?zu

lub miedzi inadtopiony drucik

br?-zowy wzgl?dnie miedziany d?ug. 2,2

cm. ₆₎ 4 _{grudki stopionego} metalu

barwy bia?ej. 7) Przepalone ko?ci.

./

.. ." . " . --.t ..

j"

.. Obiekt 17. Grób _kloszowy

Niewielki, lekko _sp?kany klosz

os?a-nia? _{popielnic? (kubek} z _utr?conym

uchem), przykryt? sp?kan? misk?

a

le??c? dnem do góry. Przy wylewie

klosza, po jego stronie W, znajdowa?

si? miniaturowy dzbanuszek. Jama

grobowa nie zaznacza?a _si?.

-?

.

?

. . . J . . ·

?

.

?

?

;

. .r . .r

w..

. ... . .

'I"

.:..

?

.? • .1 • .. Inwentarz. ₁₎ Klosz -garnek

jajo-waty z_{nisk? szyjk? typu} 111, odmiany

c. _{Kraw?d? wylewu wygniatana.}

Pow. zewn. silnie _{schropowacona,}

jasnobr?zowa, wewn. _g?adka, szara.

Wys. 23,5 cm, ?redn. dna 12 cm,

wy-lewu 19 cm _{(Ryc. 16g). 2)}

Popiel-nica

-kubek _typu I, odmiany a.

Ta?-.

:1:1

_:I?I?

, .... , . ., . . 19 . 18 ., .

mowate ucho odbite. U_{nasady szyjki}

wyra?nie zaznaczony uskok, poni?ej

którego od _owalnych do?ków _biegn?

...

. -.,

ku do?owi _{potrójne "w?sy",}

sk?adaj?-ce _si? z_rytych linii i krótkich kresek.

Pow. starannie _wyg?adzone, czarne,

zewn. _miejscami z?uszczona. _Wys.

11 cm, ?redn. dna 4 cm, wylewu 12

cm, szer. _przyczepu ucha 2,4 cm

(Ryc. 16e). 3) Miska _pó?kulista typu

II, odmiany d, zdobiona _podwójn?

dookoln? lini? falist? z?o?on? z

g??-bokich _naci??. Pow. starannie

g?a-dzone, zewn. _{br?zowoceglasta} i

cza-rna, l?ni?ca, cz??ciowo z?uszczona,

wewn. czarna z_{brunatnymi plamami.}

b

c

50 cm

Wys. 5,5-6 cm, ?redn. dna 5,5 cm,

otworu 15 cm _{(Ryc. 16d). 4)}

Dzba-nuszek _{miniaturowy typu} I, odmiany

a, znieco uchem _{wyniesionym ponad}

kraw?d?. Nasad? szyjki podkre?la

linia przerywana z?o?ona z _g??boko

wyciskanych kresek; takie same

kre-Ryc. 17. W iel is z e w. _{Zarys jamy grobowej} znad obiektów 18 i 19 _{C a), plan (b)} i_profil obiektów 18 i 19 _{C c)}

Fig. 17. W iel is z ew. Grave pit outline over features 18 and 19 C a), plan (b) and cross-section C c)

of features 19 and 1 8

wynosi?y 70x120 cm _{(w cz??ci} N _{zasi?g by? trudny} do

uchwyce-nia). 10 cm _{g??biej ukaza?y si?} dna _{kloszy, których odleg?o??} od

siebie wynosi?a ok. 45 cm. Jama _grobowa mia?a tutaj kszta?t

nie-regularny (przy tych samych w _{przybli?eniu wymiarach). Jej}

ru-dawe w _{górnej cz??ci wype?nisko ni?ej przechodzi?o} w _piasek

calca. _{Pomi?dzy obydwoma kloszami, przechylonymi} ku S,

zale-ga?y lu?ne _{fragmenty naczy? pochodz?ce g?ównie} z obiektu 19.

Sp?g obiektów _{znajdowa? si?} w warstwie _{gliny (Ryc. 17).}

ski _{tworz?poni?ej lini? zygzakowat?.} Pow. _{jasnobrunatne,}

wyg?a-dzone, zewn. silnie. _Wys. 4,5 cm, ?redn. dna 2,2 cm, wylewu 3,3

cm _{(Ryc. 16f). 5) Przepalone} ko?ci.

o b i ek t_Y 1 8 i 1 9. Groby kloszowe, uszkodzone.

Posadowio-ne na arze 73, ?w. _C, we _{wspólnej jamie grobowej, której}

prosto-k?tny zarys zaznaczy? si? szczególnie wyra?nie ponad naczyniami,

o 10cm

---,

a-c

o 4cm

____ c=== c=?

Ryc. 18. W ielis z e w. Ceramika _(a-c) i _fragment tarczki z_{poro?a jelenia (d)} z obiektu 18 Fig. 18. W ielis z ew. _{Pottery (a-c)} and _fragment of red-deer antler disc _(d) from feature 18

Obiekt 18 _typu V, z _{fragmentarycznie zachowan?, wyg?adzon?,} czarn?

szyj-k?, oddzielon? od _{obmazywanego, brunatnego} brzu?ca uskokiem

i _{dookoln? listw? wygniatan?,} przerwan? w trzech _miejscach

parami prostok?tnych guzków. Od dwóch z _{tych par biegn?} ku

do?owi po 3 krótkie, wygniatane listewki. Pow. wewn. _czarna,

g?adka. Wys. zachowana 25,5 cm, ?redn. dna 11 cm _{(Ryc. 18c).}

3) Misa _{pó?kulista typu} II, odmiany d, obustronnie _wyg?adzona.

Pow. zewn. brunatna i czarna, wewn. czarna. _Wys. 9,5-10 cm,

?redn. dna 7,5 cm, otworu 24 cm _{(Ryc. 18b). 4) Fragment kolistej}

tarczki z_{poro?a jelenia} z otworem _{po?rodku, przepalonej,} o ?redn.

ok. 3 cm. _{Brzeg ?cieniony, maksymalna grubo?? przy} otworze 2

mm _{(Ryc. l8d). 5) Przepalone ko?ci,} na _{niektórych ?lady zielonej}

patyny.

Sp?kany i silnie przechylony na bok klosz os?ania? popielnic?

o _{zniszczonej górnej partii.} W_{niej, ukosem,} le?a?a misa otworem

ku _górze. Pod dnem _{popielnicy odkryto} drobne _{fragmenty innej}

misy, których w zbiorach nie odnaleziono, brak równie?

odpo-wiedniego wpisu w _{ksi?dze polowej.} W_popielnicy w?ród ko?ci

znajdowa?a si? cz??? kolistej p?ytki z _{poro?a jelenia.}

Inwentarz. ₁₎ Klosz

-du?y, asymetryczny garnekjajowaty typu

IV, odmiany b _wzgl?dnie c, o _{rozchylonej, pogrubionej} i

wygnia-tanej kraw?dzi oraz _{wyodr?bnionym} dnie. Pow. zewn. obrzucona

glin?, miej scami ze ?ladami pionowego obmazania, ceglasta,

wewn. _g?adka, szara. _Wys. 42,5-44 cm, ?redn. dna 17,5 cm,

wyle-wu 34,5-38,5 cm _{(Ryc. 18a). 2) Popielnica}

a-c

I?

":}?

Ryc. 19. Wieliszew. Ceramika z obiektu 19 (a-c)

Fig. 19. Wiel is z ew. _Pottery from feature 19 _(a-c)

Obiekt 19 zewn. _szarawa, do?em _{ceglastobr?zowa, plamista, miejscami}

zni-szczona, wewn. szara, g?adka. Wys. 22-22,5 cm, ?redn. dna 12 cm,

wylewu 15 cm _{(Ryc. 19c). 3)} Misa _{pó?kulista typu} II, odmiany d.

Na _{kraw?dzi para sp?aszczonych wyst?pów.} Pow. _g?adkie, szare.

Wys. 7-7,5 cm, ?redn. dna 5,5 cm, otworu 16,5 (Ryc. 19b). 4) 2

ma-?e _{bry?ki stopionego} br?zu lub miedzi. _{5) Przepalone} ko?ci.

Fragmenty klosza _{os?ania?y zachowan?} w ca?o?ci _popielnic?,

a _{ponadto le?a?y} na dnie _{jamy grobowej. Poni?ej wylewu}

popiel-nicy oraz _{pod jej} dnem _znajdowano u?amki _misy.

Inwentarz. ₁₎ Klosz

-bardzo _{du?y garnek wazowaty typu} V,

od-miany c, z _{wyg?adzon? szyjk? oddzielon?} od mocno _wyd?tego,

schropowaconego brzu?ca uskokiem i _{wydatn?, g?adk? listw?}

z trzema _{prostok?tnymi guzkami,} od których biegn? ku do?owi po

3 krótkie, g?adkie "w?sy". Pow. zewn. _{ceglastobr?zowa,} wewn.

sza-roczarna, wyg?adzona. Wys. 47,5 cm, ?redn. dna 15 cm, wylewu

38 cm _{(Ryc. 19a). 2) Popielnica}

-garnek wazowaty typu V,

odmia-ny b, o _{wyg?adzonej szyjce oddzielonej} od niewyg?adzonego,

szorstkiego brzu?ca _dookolnym pasmem owalnych do?ków. Pow.

Obiekt 20

Oznaczono tym numerem koliste zaciemnienie na _granicy ?w.

B i C ara 73, o ?redn. 25 cm. W_profilu nie _{zaznaczy?o si?,} nie

zawiera?o te? materia?u _zabytkowego.

Obiekt 21. Ludzki pochówek szkieletowy

Numer 21 _otrzyma? ostatecznie _{grób jamowy (?) odkryty} na arze

132, ?w. A. _{Znajdowa? si?} on, s?dz?c z _{planu (Ryc. 3)} w _obr?bie

wkopu wspó?czesnego. Dokumentacji i _{opisu tego} obiektu brak.

W_zbiorach, oznaczone _{jako pochodz?ce} z obiektu 21, znajduj?

si? przepalone ko?ci zwierz?ce, oszacowane _przez M. _Nawrock?

na ok. 3500 _fragmentów. A. Lasota-Moskalewska _wyró?ni?a

nast?-puj?ce fragmenty: konia - 1

fragment trzeszczki

?ródr?czno-pal-cowej, 3 metapodium, 1 ko?ci promieniowej, 1 _{kr?gu; byd?a}

-7

fragmentów metapodium, l _?opatki, 1 ko?ci _ramiennej, 1 ko?ci

skokowej, 4 _?eber, 4 _{kr?gów; owcy} lub _kozy

-6 _fragmentów

?e-ber, 1 ko?ci _{piszczelowej,} 1 cz?onu _palcowego II; ?wini - 1

frag-ment ko?ci ramiennej, 1 _?opatki, 3 ?ebra; zaj?ca

-l _fragment

?e-bra. Ponadto stwierdzi?a ona obecno?? _niewielkiej ilo?ci

przepalo-nych ko?ci ludzkich _{(z czaszki, miednicy} i ko?ci _d?ugich).

.,,-.

\..

Obiekt 22. _{Uszkodzony grób kloszowy}

Odkryty na arze 131, ?w. B. Pod silnie _sp?kanym kloszem

znaj-dowa?a si? sp?kana, zw?aszcza w _{górnej partii,} i przechylona na

bok _popielnica oraz _{fragmenty misy, cz??ciowo le??ce} w _sp?gu

obiektu. Jama _grobowa nie zaznacza?a _si?. Dno _grobu dochodzi?o

do _{warstwy gliny (Ryc. 21).}

",.

Inwentarz. ₁₎ Klosz

-stosunkowo niewielki, silnie _wyd?ty, nieco

asymetryczny garnekjajowaty typu IV, odmiany c, z_{nieregularnie}

wygniatan? kraw?dzi?. Pow. zewn. obrzucona _glin? z_widocznymi

w_{niej du?ymi} ziarnami domieszki nie wyst?puj ?cymi w?ciankach

naczynia, ceglastobrunatna, wewn. _g?adka, brunatnoszara. _Wys.

\ ... . " \. .. -, a

Ryc. 20. W iel is z e w. Pochówek _szkieletowy

Fig. 20. Wieliszew. Inhumation burial

poza zasi?giem wyst?powania grobów cmentarzyska kloszowego.

Znajdowa? si? na _g??boko?ci ok. 50 cm od _powierzchni ziemi

(czaszka). Szkielet _spoczywa? w _piasku, w _pozycji

wyprostowa-nej na wznak (Ryc. 20). S?abe zaszarzenie stanowi?ce

obwiedze-nie szkieletu wydawa?o si? by? raczej ?ladem rozk?adu cz??ci

mi?kkich zw?ok, ni? zarysem jamy grobowej. Z _wyj?tkiem

?u-chwy, której nie _odnaleziono, nie stwierdzono _{innych ubytków}

dobrze zachowanego ko??ca. Uk?ad lewej r?ki sugerowa?, ?e

mog?a by? ona _zwichni?ta w ?okciu _(ewentualnie ko?ci _zosta?y

przesuni?te w _{jamie grobowej,} np. przez wspó?czesne dzia?ania

na _{tym terenie).} Nie znaleziono _{?adnych przedmiotów mog?cych}

okre?li? chronologi? obiektu. Stwierdzono jedynie, ?e nad cz??ci?

szkieletu _{znajduje si? p?ytki (dno} na _g??boko?ci 38-40 cm od

powierzchni ziemi) wkop wspó?czesny. Wype?nisko wkopu

mia-?o _t? sam? zawarto?? co _wszystkie inne rowy i do?y odkrywane

na _{tym stanowisku,} natomiast _jego osie bieg?y odmiennie od osi

pochówka. Takie _usytuowanie dowodzi _jedynie, ?e _zmar?y zosta?

pochowany zanim kombinat _rozpocz?? na _tym terenie do?owanie

warzyw, co _mog?o mie? _miej sce kilka - kilkana?cie lat

przed

podj?ciem bada?. Szcz?tki ludzkie przej?? posterunek milicji ze

Starej Olszewnicy.

b

c

o SOem

Ryc. 21. W iel is z e w. Plan (a), profil (b) iprzekrój (c) obiektu 22

o 10cm

---,

a-d

Ryc. 22. Wiel is z e w. Ceramika zobiektu 22 _(a-c) izobiektu 23 _(d)

Fig. 22. Wielis z e w. _Pottery from features 22 _(a-c) and 23 (d)

32-35,5 cm, ?redn. dna 15,4 cm, wylewu 29-30 cm _{(Ryc. 22c).}

2) Popielnica

-smuk?y garnek jajowaty typu V, odmiany c,

obu-stronnie _brunatny, o _{szyjce zaznaczonej przez wyg?adzenie}

po-wierzchni i obecno?? u_{nasady g?adkiej listwy dookolnej,} na _której

wtrzech miejscach uformowano guzki (zachowany jeden) ze

zwi-saj?cymi potrójnymi, g?adkimi "w?sami". Pow. zewn. brzu?ca

schropowacona, wewn. _{g?adka. Wys.} 34-36 cm, ?redn. dna 12,5

cm, wylewu 18,5-19,5 cm _{(Ryc. 22b). 3) Cz??ciowo} zachowana

misa pó?kulista typu I, odmiany c, z lekkim podci?ciem pod

kraw?-dzi? i nieznacznie _wkl?s?ym dnem. Pow. _wy?wiecone,

ceglasto-br?zowe. ?redn. otworu 21 cm _{(Ryc. 22a). 4) Przepalone} ko?ci.

,..

ja I

)?r

J.... «' ?

\ .

:

Obiekt 23. Grób _{kloszowy (?), zniszczony}

Na arze 131, ?w. A_{ods?oni?to skupisko fragmentów pochodz?cych}

z _{dolnych partii} trzech _{naczy?, le??cych} w nie?adzie i_zlepionych

glin? przemieszan? z _przepalonymi ko??mi. _{Znajdowa?y si?} one

pod dnem _{wspó?czesnego wkopu. Analogiczne} u?amki _pojawia?y

si? te? w _{najbli?szym s?siedztwie} obiektu.

Ryc. 23. Wielis z e w. _{Obiekty 24,} 25 i 26 w czasie _eksploracji

Fig. 23. Wi el is z ew. Features _24, 25 and 26 _{during exploration}

Inwentarz. _{1) Kilkadziesi?t fragmentów du?ego naczynia, by?}

mo?e _klosza, o pow. szarobrunatnych, zewn. _{schropowaconej,}

wewn. _{wyrównanej. 2)} Dolna cz??? naczynia z _{wyodr?bnionym}

dnem, by? mo?e _popielnicy, o _{pow. ceglastobr?zowych,} zewn.

schropowaconej, wewn. _wyrównanej. ?redn. dna 8,4 cm _(Ryc.

22d). 3) Fragment miski _{pó?kulistej typu} II, o pow.

wyg?adzo-nych, jasnobrunatnych. ?redn. otworu 15 cm. _{4) Fragment} brzu?ca

dzbanka _(?) z _{zachowanym dolnym przyczepem} ucha. Pow.

wy-równane, jasnobr?zowe. Szer. ucha 2 cm. _{5) Przepalone} ko?ci.

o b i ek tY 24, 2 5 i 2 6. _Groby kloszowe _posadowione na

arze _131, ?w. A w ten _sposób, ?e _{wylewy kloszy znajdowa?y si?}

na _{tym samym poziomie,} nieznacznie _zag??bione w warstw?

gli-ny. Dno _ma?ego klosza z obiektu 26 po?o?one by?o o 1 7 cm _ni?ej

ni? dna dwóch _pozosta?ych. Brzu?ce _naczy? dzieli?a _odleg?o??

kilku zaledwie milimetrów. _Obiekty 24 i 26 nie _nosi?y ?ladów

wspó?czesnych zniszcze?, natomiast obiekt 25 _by? do?? znacznie

uszkodzony. Wkopanie grobów 24 i 26 spowodowa?o

. . . ·24 . . . a o 50 cm c e

Ryc. 24. Wi el i s z e w. Plan obiektów 24,25 i 26 (a), profil (b) i_{przekrój (c)} obiektu 24, profil (d) iprzekrój (e) obiektu 25, profil (t) i_{przekrój (g)} obiektu 26

Fig. 24. W iel is z ew. Plan offeatures 24,25 and 26 (a), cross-sections (b.c) offeature 24, cross-sections (d.e) offeature 25

and cross-sections _(f.g) offeature 26

Ryc. 25. W i el is z e w. Ceramika z obiektu 24 _{( a-c)}

Fig. 25. W i el is z e w. _Pottery from feature 24 _(a-c)

o

----_.

a-c