Muzeum Wsi Kieleckiej

Jacek Łagowski

Muzeum Wsi Kieleckiej

Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach 19, 433-439

13 maja odbyło się jędrzejowskie posiedze­ nie sesji naukowej Ś la d a m i Józefa P iłs u d ­

skiego na K ielecczyźnie organizow anej przez

K ieleckie Towarzystwo N aukow e. Przygoto­ wano z tej okazji niew ielką w ystaw ę fotografii i pam iątek legionowych oraz prelekcję na te ­ m at pobytu Piłsudskiego w Jędrzejow ie.

26 maja soliści: M agdalena Idzik - sopran, Jerzy Mądrowski — akordeon i Artur Jaroń — fortepian, dali w m uzeum koncert D la m am y.

16 i 29 czerwca odbyły się dwa koncerty m u zyk i rozrywkowej pt. P io sen k a n ie zn a

g ra n ic, zorganizowane pod gołym niebem na

dziedzińcu m uzeum , w w ykonaniu m iejsco­ w ych zespołów i w o k a listó w przy tłu m n ie zgromadzonej publiczności.

12 lipca Radio Kielce w godz. 9.00 - 12.00 nadało audycję z cyklu W akacje z d u ch am i transm itow aną na żywo z m uzeum .

27 lipca gościł w m uzeum aktor Leonard Pietraszak.

9 sierpnia przyjmowano uczestników XV M arszu Szlakiem I Kompanii Kadrowej Legio­ nów Polskich.

W drugiej połowie roku odbyły się w m u­ zeum następujące koncerty: 8 w rześnia - ze­ społu „Mozaika” z Odessy, 6 października - m uzyki salonowej zespołu „Animato”, 2 0 paź­

d ziern ik a - d u etu fortep ian ow ego W łodzi­ m ierz Kutrzeba i Artur Jaroń, 10 listopada - koncert muzyki polskiej w przededniu Św ię­ ta N iepodległości z recytacją w ierszy patrio­ tycznych, 2 grudnia - koncert R ozm aitości w w ykonaniu tria - Lidia C hm ielew ska - altów­ ka, E dyta Piwowarczyk - fortepian i M ariusz Barszcz - klarnet.

W grudniu w spółpracowano z Muzeum w C horzow ie przy organizacji w y sta w y C zas

z a tr z y m a n y , na którą wypożyczono 28 repre­

zentacyjnych eksponatów. Uroczyste otwarcie odbyło się w Chorzowie 20 grudnia.

Pracę oświatową roku 1995 zakończył kon­ cert gwiazdkowy w w ykonaniu solistów Św ię­ to k rzy sk ieg o T ow arzystw a M uzycznego w Kielcach.

P odczas w szystkich koncertów kam eral­ nych organizowanych w m uzeum wygłaszano w przerwach specjalnie przygotowane krótkie p relekcje połączone z pokazem w ybranych eksponatów .

Piotr Maciej Przypkowski

MUZEUM WSI KIELECKIEJ Park Etnograficzny w Tokarni, należący do Muzeum Wsi Kieleckiej, udostępniał zw ie­ dzającym (w czasie objętym kroniką) sta łe ekspozycje budownictwa ludowego oraz daw ­ nych wnętrz: wiejskich, małomiasteczkowych i dworskich.

1993

W roku 1993 m uzeum zorganizowało trzy w ystaw y o charakterze czasowym. P ierw sza z nich, zatytułow ana Wieś kielecka i m iastecz­

ka w sta rej fotografii (przygotowanie: Artur

R akow ski, Z dzisław a Toporek; lu ty - czer­ w iec), czynna była w D worku L aszczyków w Kielcach. Prezentow ała najciekawsze m a­ teriały, które w płynęły na ogłoszony w 1992 roku przez m u zeu m (w sp ó ln ie z redakcją „Echa D nia”) konkurs pod tym sam ym ty tu ­ łem. D zięki żyw em u zainteresow aniu tem a­ tem m uzeum zgromadziło bogatą dokum enta­ cję dotyczącą warunków życia m ieszkańców u schyłku XIX i w 1. poł. XX w. W ystawa, uzu­ pełniona eksponatam i ze zbiorów M uzeum H istorii Fotografii w Krakowie (stare apara­ ty fotograficzne, w yposażenie atelier), była chętnie odw iedzana, szczególnie przez dzieci i młodzież.

K olejna w y sta w a , p rzygotow an a przez Leszka Gaw lika, w oparciu o zbiory M uzeum Okręgowego w Lublinie nosiła tytuł T radycyj­

ne rybołówstw o na Pojezierzu Łęczyńsko-Wło- d a w sk im (czerwiec - grudzień) i początkowo

eksponow ana była na terenie Parku Etnogra­ ficznego w Tokarni w przystosowanej do tego celu sto d o le z S u ch ed n io w a , a n a stę p n ie w Dworku Laszczyków w Kielcach. Zgroma­ dzone eksponaty oraz liczne plansze daw ały w szechstronny przegląd różnorodnych narzę­ dzi rybackich.

W okresie poprzedzającym Św ięta Boże­ go N arodzenia dzięki pomocy M uzeum E tno­ g raficzn ego im . S ew ery n a U d z ie li w K ra­ kowie otwarto w ystaw ę pt. Po kolędzie (przy­ gotowanie: Jacek Łagowski; 17 grudnia 1993 - luty 1994;). Pokazano na niej dość reprezen­ tatyw ny zespół tradycyjnych szopek krakow­ skich nagradzanych na trwających od 1936 roku corocznych konkursach. Eksponaty za­ chwyciły oryginalnością pomysłów i bajeczną kolorystyką. W ystaw a cieszyła się dużym za­ interesow aniem zwiedzających.

434

W ramach działalności oświatowej pracow­ nicy prowadzili lekcje m uzealne i prelekcje na tem aty zw iązane z w ystaw am i, brali udział w szkoleniach dla przew odników św iętok rzy­ skich i instruktorów G.O.K.

T ra d y cy jn ie m u zeu m u c z e s tn ic z y ło w Przeglądzie Grup Kolędniczych w M iechowie oraz w ojewódzkich B uskich S p otkaniach z Folklorem. Jak co roku podczas tych im prez pow stały m ateriały filmowe rejestrujące w y­ stępy najciekawszych zespołów folklorystycz­ nych.

Po raz pierw szy zorganizow ano na tere­ n ie P arku E tn ograficzn ego w T okarni im ­ prezę folklorystyczną zatytu łow an ą Wytop-

ki o ł owi u. W z a m ie r z e n iu o rg a n iza to ró w

będ zie to sta ła coroczna im p reza na w zór D ym arek Św iętokrzyskich, zw iązana z boga­ tym i tradycjam i górnictw a kruszcow ego w okolicach Chęcin. P ierw sze w ytopki odbyły się 5 - 6 czerwca, grom adząc ok. 2000 zw ie­ dzających. M iały ch a ra k ter św ią te c z n e g o festy n u połączonego z p rezen tacją k ap el i zespołów obrzędowych oraz kierm aszem rę­ kodzieła ludowego. M ożna było uczestniczyć w pokazie w ytopu ołow iu m etodą sięgającą XIV stu lecia oraz nabyć w ybity z tej okazji ołow iany pam iątkow y m edal.

W ciągu całego roku prowadzone były za­ kupy muzealiów, które pozwoliły na poszerze­ nie zbiorów i u zu p ełn ien ie istniejących już ekspozycji. Zakupiono lub otrzym ano w darze 128 eksponatów, dla których wykonana zosta­ ła pełna dokumentacja.

Prace b u d ow lan e n a te r e n ie S k a n se n u skupiały się przede w szystkim na przygotowa­ n ia ch do m o n ta ż u p o z y sk a n e g o je s z c z e w 1992 roku spichlerza ze Złotej Pińczowskiej (1773 r.). R ealizacja budowy rozpoczęła się 16 sierpnia 1993 r. Ponadto w iosną (kwiecień) rozebrano i przew ieziono na teren sk an sen u w iatrak z P acanow a (1930 r.). J e s t to obiekt należący do grupy zabytków w ytypow anych do tran slok acji ju ż w m om encie tw orzen ia teoretycznych założeń mającego powstać P ar­ ku Etnograficznego w Tokarni. M ateriał b u ­ dowlany poddano w stępnej konserw acji (po­ legającej przede w szystkim na im pregnacji) i złożono pod w iatam i.

Przeprow adzono rów nież gru n tow n y re­ m ont należącej do m uzeum zagrody C zerni- k iew iczów w B o d zen ty n ie (m a j-czerw iec). W ym ieniono zn iszczone elem en ty ścian ob­ wodowych (całe belki), zaizolow ano w ilg o t­ niejące m ury, napraw iono dach, odbudow a­ no zaw aloną piwnicę. W szystkie prace w yko­ n ała m u zealn a grupa rem ontow o-budow la­ na.

W końcu 1992 roku zmarł nagle mgr N ar­ cyz Andronowski (zob. w spom nienie w niniej­ szym „Roczniku”, s. 447-448), który pracował w m uzeum od jego początków i spraw ow ał pieczę nad magazynam i zabytków ruchomych. W zw iązku z koniecznością przekazania m a­ gazynów osobie odpowiedzialnej za ich zaso­ by, wiosną 1993 r. przeprowadzono kolejną in­ wentaryzację zbiorów. Funkcję m agazyniera objął Jarosław Leszczyński (etnograf).

Ryc. 3. Prace m ontażo­ we przy spichlerzu ze

Złotej Pińczow skiej (1773 r.)

W 1993 roku muzeum zwiedziło ok. 25 000 osób.

1994

W roku 1994 M uzeum Wsi Kieleckiej przy­ gotow ało dla zw iedzających - m ieszkańców Kielc, bogaty program w ystaw czasowych. Do lutego można było oglądać w ystaw ę św iątecz­ n ą prezentującą szopki krakowskie, a przygo­ tow aną jeszcze w ubiegłym roku.

W ystaw a n astęp n a, pt. Wieś i m otyw y lu ­

d o w e w p o ls k im m a la r s tw ie ro d z a jo w y m 2. p oi. X IX i pocz. X X w. (przygotow anie:

Jacek Łagowski; 14 kw ietnia - 10 maja) po­ w stała dzięki pomocy M uzeum Narodowego w Kielcach. W kam eralnych wnętrzach Dwor­ ku Laszczyków zaprezentow ano kilkanaście płócien takich m istrzów pędzla, jak: W. Ger­ so n , J. S z e r m e n to w sk i, F. K o s tr z e w sk i, S. Kamocki, H. Lipiński. W ystaw a była do­ skonałą okazją do zapoznania się z mniej zna­ nym i dziełam i wym ienionych artystów, które n ie zaw sze znajdują się na ekspozycjach.

Kolejna w ystaw a, zatytułow ana Z dobn ic­

tw o i elem en ty b iżu te rii w stro ju lu d o w ym w y b r a n y c h re g io n ó w P o ls k i p o łu d n io w e j i w s c h o d n ie j (p rzygotow an ie: M ałgorzata

Im io łek , Z d zisła w a Toporek; 1 czerw ca — w rzesień), zgrom adziła bogaty zespół ekspo­ natów z w ielu polskich m uzeów etnograficz­ nych i posiadających zbiory z tej dziedziny, m. in. z M uzeum Etnograficznego w Krako­ w ie i w W arszaw ie, M uzeum w Żywcu i C ie­ sz y n ie , M uzeum O kręgow ego w L u b lin ie. W ydano barwny folder pośw ięcony tej ekspo­ zycji. Przedm ioty służące niegdyś podkreśla­ niu rangi i znaczenia, czy urody w łaściciela, oglądane w ciekawej m uzealnej aranżacji za­ chw ycały swym pięknem i m istrzostw em w y­ konania.

J esien ią (11 października - koniec listo­ pada) m ożna było oglądać w ystaw ę fotogra­ ficzną zatytu łow an ą L u d o w e b u d o w n ictw o

kam ien n e na K ielecczyźnie (przygotowanie:

M ałgorzata Im iołek, fotografie - K rzysztof Sędek). Znalazły się na niej liczne fotogramy w ykonane na podstawie zdjęć robionych pod­ czas badań terenowych prowadzonych w po­ łudniow ej i zachodniej części w ojewództw a kieleckiego. Zarejestrowane obiektywem fo­ tografa zabytki architektury zwracały uw a­ gę swym surowym pięknem . Sm utną konklu­ zją w ynikającą z w ystaw y był fakt, iż z braku

środków finansow ych na ich ochronę bezpow­ rotnie znikają z kulturowego krajobrazu wsi. W okresie poprzedzającym św ięta Bożego N arodzenia przygotow ano w ystaw ę pt. Ż y ­

w ieckie k o lęd o w a n ie - czyli ś w ia t na opak

(scen a riu sz oraz fotografie: E lżb ieta Szot- -Radziszewska i Leszek Gawlik; 15 grudnia — - 28 lutego 1995). W yeksponow ano na niej m aski, stroje, szopki i rekwizyty obrzędowe, zw iązane z tradycyjnym kolędowaniem na Ży­ w ie c c z y ź n ie . Z a p rezen to w a n o te ż b o g a ty cykl barwnych fotogramów oraz filmy video na ten tem at. Podczas otwarcia w ystąpił specjal­ n ie na tę okazję zap roszon y g a w ęd zia rz i m uzyk - Józef M aślanka, dając popis gry na tradycyjnych beskidzkich instrum entach lu ­ dowych, m.in. na trąbicie, rogu, gajdach. Wy­ staw a cieszyła się ogromnym zainteresow a­ niem (zwiedziło ją ok. 4500 osób) szczególnie dzieci i m łodzieży szkolnej. Przeprowadzono szereg lekcji m uzealnych poświęconych zwy­ czajom św iątecznym , ilustrow anych filmami. Wydano dla tej w ystaw y barwny folder.

Ryc. 4. Fragm ent w ystaw y Żyw ieckie kolędo­

w anie - czyli św ia t na opak. Dworek Laszczy­

ków - siedziba M uzeum Wsi Kieleckiej. N a fot. żyw ieckie m aski kolędnicze

Jak zaw sze prowadzono intensyw ną dzia­ łalność upow szechniającą, organizując lekcje m u zealn e i prelekcje zw iązan e z tem atyk ą w ystaw , a także szkolenia dla przewodników PTTK. M uzeum trad ycyjn ie u czestn iczy ło w Przeglądzie Grup Kolędniczych w M iecho­ w ie i w B uskich S potkaniach z Folklorem . Podczas tych imprez powstały obszerne doku­ mentacyjne m ateriały filmowe.

W czerwcu odbyły się II Wytopki Ołowiu, które cieszyły się dużym zainteresow aniem i prawdopodobnie ju ż na sta łe w p isały się w kalendarz im prez kulturalnych w regionie, oraz coroczna organ izow an a w e w rześn iu „Niedziela w S k an sen ie”.

M uzeum aktyw nie w spółpracow ało z in ­ nym i placówkam i naukow o-kulturalnym i na terenie m iasta. Z okazji 200. rocznicy w ybu­ chu P ow stania Kościuszkow skiego 7 czerwca wraz z Kieleckim Towarzystwem Naukowym , D om em Ś rod ow isk T w órczych i T ow arzy­ stwem Przyjaciół M uzeum Wsi Kieleckiej zor­ ganizow ało sesję naukow ą na tem at Wieś kie­

lecka w końcu X VIII w. Również przy w spół­

pracy z KTN-em i Towarzystwem Przyjaciół MWK 25 listo p a d a m u zeum p rzygotow ało sesję pt. D w ór w m iędzyrzeczu W isły i P ilicy

od XVII do X IX w. Z inicjatywy Towarzystwa

Przyjaciół MWK odbył się interesujący odczyt o kulturze ludowej H iszpanii połączony z de­ gustacją oryginalnych potraw.

Poza folderam i tow arzyszącym i w y s ta ­ wom m uzeum w ydało składankę O calić od

zapom nienia. J a n B ernasiew icz tw órca ogro­ du rzeźb w opracowaniu E lżbiety Szot-Radzi-

szew skiej. Przygotow ano rów nież do druku wybór poezji Marii Bernasiew icz, żony zm ar­ łego twórcy.

Zbiory m uzeum wzbogaciły się o 474 ek s­ ponaty pozyskane w drodze zakupów i darów. W ykonano dla nich dokum entację naukow ą i fotograficzną. Znalazł się wśród nich bardzo ciekawy i rzadki eksponat - karaw an pogrze­ bowy pochodzący praw dopodobnie z 2. poł. XIX w. P rzekazał go w darze m uzeum pro­ boszcz parafii rzym skokatolickiej w W iślicy ks. prałat S tan isław Brzeszcz.

Prace budowlane koncentrowały się nadal na w znoszeniu zrębu spichlerza ze Złotej Piń- czowskiej. Ponadto dokonano przeniesienia na teren skan sen u zabytkowej chałupy z U m ra (ok. 1868 r.). M ateriał budow lany po w stęp ­ nym zaim pregnow aniu złożono w w iatach. Jest to kolejny obiekt przew idziany do w znie­

sien ia , który ze w zględ u na brak odpow ie­ dnich środków finansow ych m usi czekać na realizację. W ykonano także w iele innych n ie­ zbędnych napraw przy istniejących już obiek­ tach i uzupełniono ekspozycje stałe.

N ależy odnotować fakt, iż po w ieloletnich, bezskutecznych staraniach znaleziono w re­ szcie pozytywne rozw iązanie problem u prze­ n iesien ia do skan sen u poszpitalnego kościo­ ła z Rogowa p.w. M atki Bożej P ocieszenia i św. M ichała, fundow anego w 1753 r. (3 listo ­ pada). Od m om entu w yrażenia zgody na bez­ płatne przekazanie kościoła do m uzeum przez ordynariusza diecezji kieleckiej ks. biskupa J a n a J a ro szew icza (8 listo p a d a 1976 r.) i m im o oficjalnego p rzekazania przez probo­ szcza parafii rzym skokatolickiej w Rogowie ks. C zesław a Pałkę (24 sierp n ia 1978 r.) w ciągu praw ie 20 lat nie m ożna było wyjść z im pasu spowodowanego sprzeciw em społecz­ ności parafialnej. Zgodę uzyskano w zam ian za zadeklarow aną pomoc przy budowie m ają­ cej zastąpić kościół kaplicy cm entarnej.

W 1994 r. m uzeum zw iedziło 28 720 osób. Zauważalny znaczny wzrost liczby zwiedzają­ cych je st w ynikiem naszych starań o uatrak­ cyjnienie oferty oraz akcji informacyjno-rekla- mowej.

1995

N a początku 1995 roku (do końca lutego) czynna była jeszcze w ystaw a Ż yw ieckie kolę­

dow an ie..., przygotowana w roku 1994, która

ilustrow ała żyw e do dziś tradycyjne obrzędy zw iązane z okresem Bożego N arodzenia i kar­ nawałem.

P o czą w szy od 24 k w ie tn ia m ożn a było oglądać w Dworku Laszczyków w K ielcach w ystaw ę zatytułow aną W szystko co się tłu ­

cze... Fajanse, kam ionka i szkło w zbiorach M u z e u m W si K ie le c k ie j (p rzy g o to w a n ie:

M ałgorzata Imiołek; opracowanie plastyczne: D anuta Dąbska, M ałgorzata Pawlik). W ysta­ w a była w szech stron n ą prezentacją przed­ miotów ceramicznych znajdujących się w po­ w szechnym użytkow aniu w XIX i 1. połowie XX w.

M in isterstw o K ultury i S ztu k i ogłosiło program mający na celu ochronę zanikających rzemiosł takich, jak: kowalstwo, garncarstwo, plecionkarstwo. N awiązując do tej inicjatywy m uzeum zorganizow ało w y sta w ę pt. R o b ił

Ryc. 5. Garncarz H en ­ ryk Rokita ze w si Rędo- cin w woj. k ieleck im przy wykonanych przez sie b ie n a c z y n ia c h na w ystaw ie R obił garcarz

garce... w Muzeum Wsi

Kieleckiej (Dworek Ła­ szczy ków)

zn y (przygotowanie: Elżbieta Szot-Radziszew-

ska, Leszek Gawlik; opracowanie plastyczne: D anuta Dąbska; 2 sierpnia - październik). Region kielecki był zawsze bardzo silnym cen­ trum garncarstw a z takim i znanym i ośrod­ kami, jak: Ostrowiec Św iętokrzyski, Rędocin, Iłża, Chałupki. Obecnie w iele z nich utraciło znaczenie. W ystawa była próbą w szechstron­ nego u k azan ia tem a tu , łącząc zagad n ien ia techniczne z prezentacją twórczości i ak tu al­ nych dokonań najwybitniejszych twórców. Za pomocą plansz zilustrow ano cały proces pro­ dukcji, m ożna było zobaczyć zrekonstruow a­ ny w arsztat z kołem i innym i oryginalnym i narzędziam i. Organizowano pokazy w ytw a­ rzan ia naczyń prow adzone przez znanych garncarzy, m. in. Jarosław a Rodaka i H enry­ ka R okitę. Wśród eksponatów zn alazły się zarówno naczynia, jak i plastyka figuralna dawnych i tworzących obecnie twórców, wśród nich wykonane przez: Krystynę Mołdawę, Elż­ bietę Klimczak, Jarosław a Rodaka, Tadeusza Połetka, Henryka Rokitę. Część eksponatów pochodziła ze zbiorów Muzeum Narodowego w K ielcach. W ystaw ie tow arzyszył barwny folder. W zw iązku z programem ochrony gi­ nących rzem iosł planow ane je s t zrekonstru­ ow anie w arsztatu garncarskiego, wraz z pie­ cem do w ypalania, oraz przeniesienie kuźni, w których znajdą się ekspozycje stałe na te ­ renie Parku Etnograficznego w Tokarni.

D rew niana arch itektu ra sakraln a M ało­ p o ls k i (przygotow anie: A rtur R akow ski; 6

grudnia - luty 1996) to kolejna w ystaw a foto­

graficzna. Zaprezentowano na'niej barwne fo­ togram y, o dużych walorach artystycznych, przedstawiające najbardziej znane i najpięk­ niejsze z kościołów, m. in. w D ębnie Podha­ lańskim , Binarowej, Harklowej, Grywałdzie, Mogile. Osobną salę poświęcono przenoszone­ m u na teren Parku Etnograficznego w Tokar­ ni kościołowi z Rogowa. M ożna było zobaczyć zesta w fotografii ukazujących szczegółow o obiekt przed planowanymi pracami rozbiórko­ wym i oraz w iele elem entów w yposażenia bę­ dących w trakcie zabiegów konserw atorskich (m.in. fragm enty polichromii, obraz z ołtarza głównego). W ystawa była tłem dla zorganizo­ wanej 6 grudnia (wraz z Towarzystwem Przy­ jaciół MWK) sesji naukowej na tem at D rew ­

niane budow nictw o sakralne w m iędzyrzeczu W isły i Pilicy. U czestnicy sesji prezentowali

obiekty z terenu K ielecczyzny oraz problemy architektoniczno-konserwatorskie zw iązane z ich ochroną. R eferaty w ygłosili również pra­ cow nicy M uzeum W si Kieleckiej: dyrektor Andrzej Szura, Tomasz Dzikow ski, Jarosław Leszczyński, którzy przedstawili tem aty zwią­ zane z działalnością muzeum .

Jak co roku muzeum uczestniczyło w orga­ nizacji i pracach jury Buskich Spotkań z Fol­ klorem (Zdzisława Toporek, Artur R akow ski) oraz XXVI M iechow skiego P rzeglądu Grup Kolędniczych. Z realizow ano dokum entalne film y video z w ystępam i najciekawszych ze­ społów . P racow n icy MWK w z ię li rów n ież udział w jury konkursów poświęconych sztu ­ ce ludowej organizowanych przez Stow arzy­

szenie C ivitas C hristiana w Kielcach i WDK w Kielcach (L u d o w a sztu k a religijn a, Boże

N arodzen ie w sztuce ludowej).

W ramach upowszechniania kultury ludo­ wej muzeum udzieliło pomocy w zorganizowa­ niu Izby Regionalnej przy Gminnym Ośrodku Kultury w M asłowie, w ystaw w Liceum Ogól­ nokształcącym we W łoszczowie i Izby Twór­ czej poświęconej garncarstwu, która pow sta­ ła w C hałupkach koło Morawicy, gdzie tw o­ rzyli tak znani twórcy, jak: J ó z e f G łuszek, Stan isław Sow iński, Jan i S tan isław Armań- scy. Poza pom ocą m erytoryczn ą użyczono również eksponatów.

Odbyły się szk olen ia dla przew odników św iętokrzyskich PTTK.

W informatorze kulturalno-artystycznym K ielecczyzny „Ikar” u kazały się liczne arty­ kuły pośw ięcone tem atyce prezentow anych w ystaw i innym zagadnieniom zw iązanym z obrzędowością i tradycyjną kulturą ludową, przygotow ane przez pracow ników m uzeum .

Sezon letni tradycyjnie był okresem plene­ rowych im prez folklorystycznych. W niedzie­ lę 11 czerwca odbyły się III Wytopki Ołowiu, które zgrom adziły rekordow ą liczbę ponad 2000 osób. We w rześniu zaś odbyła się zam y­ kająca sezon N iedziela w Skansenie (24 w rze­ śnia). M uzeum było również gospodarzem i współorganizatorem (razem z Zarządem Wo­ jew ódzkim PSL w K ielcach, W ojewódzkim Związkiem Młodzieży Wiejskiej R.P. „Wici” w Kielcach i Ludowym Towarzystwem Nauko- wo-Kulturalnym ) M łodzieżowego Św ięta Plo­ nów, które odbyło się z udziałem Wojewody K ieleckiego Zygm unta Szopy (3 w rześnia). Mimo nie najlepszej pogody impreza była uda­ na, służąc integracji środowisk wiejskich.

W październiku odbyła się sesja, zorgani­ zowana przy współudziale Towarzystwa Przy­ jaciół MWK, pt. B u dow nictw o w iejskie z k a ­

m ien ia na K ie le c c zy źn ie . N a w ią zy w a ła do

w ystaw y fotograficznej z 1994 r. poświęconej tem u tem atow i, a przedmiotem sesji stały się trudne problemy zw iązane z inw entaryzacją i ochroną zabytków tej architektury.

Razem z Kieleckim Towarzystwem N au ­ kowym oraz Instytutem Historii W SP w K iel­ cach m uzeum współorganizowało sesję nauko­ wą na tem at: D w ór a w ieś w X IX i X X wieku

na ziem iach polskich (1 1 -1 2 grudnia).

Pracownicy m uzeum w zięli udział w kil­ ku sesjach i konferencjach naukow ych orga­ n izow anych przez in n e placów ki: w Opolu

(w rzesień), Nowym Sączu (5 -7 października), Radom iu (grudzień), Zamościu (w rzesień) - konferencja z okazji setnej rocznicy pow sta­ nia Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, oraz Lublinie (13 paźdz.), gdzie zajm owano się problem atyką zanikających rzem iosł.

Przy pomocy finansow ej W ydziału K ultu­ ry Sportu i Turystyki U rzędu W ojew ódzkie­ go m uzeum wydało przygotow ane w roku po­ przednim w iersze Marii B ernasiew icz za ty ­ tu łow an e W iersze z J a w o rzn i, oraz pracę Bo­ gum iły Szurowej (przy w spółudziale Towarzy­ stw a Przyjaciół MWK) pt. P rzem ian y osadnic­

tw a w ie js k ie g o na K ie le c c z y ź n ie w d o b ie p o u w la s z c z e n io w e j. Z m ia n y u k ła d u p r z e ­ strzennego wsi.

S y s te m a ty c z n ie p ro w a d zo n e za k u p y i przekazyw ane dary pozwoliły wzbogacić zbio­ ry o 778 eksponatów. Od pew nego czasu m u­ zeum św iadom ie dokonuje zakupów rzeczy drobnych, łatw o ulegających zniszczeniu, ta ­ kich jak: opakow ania m etalow e i tekturow e, butelki, stare artykuły przem ysłow e pocho­ dzące z okresu międzywojennego i pierwszych la t powojennych. U pływ ający szybko czas i p rzysp ieszen ie zm ian społeczno-ekonom icz­ nych spraw iły, że stały się to przedm ioty bar­ dzo rzadkie, lecz jeszcze dostępne. Bez nich, czego doświadczamy przy w yposażaniu ekspo­ zycji dotyczących okresów w cześn iejszych , trudno o stw orzenie prawdziwego obrazu ży­ cia dawnej w si i m iasteczka. W iele z zakupio­ nych eksponatów wzbogaciło ciągle uzupełnia­ ne ek spozycje w Parku E tn ograficzn ym w Tokarni.

Prace budow lane były zw ią za n e przede w szystkim z trwającą budową spichlerza ze Złotej Pińczowskiej. Wiosną przeprowadzono również gruntowny remont siedziby muzeum - Dworku Laszczyków w Kielcach: wykonano rowy odwadniające wokół budynku, ocieplono strop, wym ieniono częściowo starą instalację ele k tr y c z n ą , rozebrano szp ecą cą b udynek drew nianą przybudówkę, m ieszczącą klatkę schodową prowadzącą na piętro, zastępując ją schodam i wewnętrznym i; w ym ieniono także część gontów. W skansenie przeprowadzono prace adaptacyjne w ch ału p ie z S iek iern a (marzec , kwiecień), przystosowując ją do peł­ nienia również funkcji karczmy, która rozpo­ czynając działalność w sezonie letnim , stała się dodatkow ą atrakcją przyciągającą zw ie­ dzających. J esien ią (w rzesień, październik) rozpoczęto w stępne prace przy przenoszeniu

kościoła z Rogowa. Rozebrano i po przew iezie­ n iu na teren sk a n sen u poddano w stępnym zabiegom konserw atorskim tak ie elem en ty wystroju, jak: prospekt organowy, ołtarz głów­ ny i boczne, a także polichrom ow ane deski stropu i ścian.

W 1995 roku m uzeum odwiedziło ponad 33 000 osób. Rosnąca z roku na rok frekw en­ cja jest dowodem na rosnące zainteresow anie działalnością m uzeum i zarazem nagrodą za staran ia o uatrakcyjnienie naszej oferty.

Jacek Łagowski

MUZEUM HISTORYCZNO- -ARCHEOLOGICZNE W OSTROWCU ŚWIĘTOKRZYSKIM 1993

Podobnie jak w latach poprzednich szcze­ gólny akcent w pracy m uzeum położono na w ystaw iennictw o czasowe, gdyż w łaśnie dzię­ ki ekspozycjom czasowym osiągnięto wzrost za in tereso w a n ia m uzeum . D la poszerzenia pow ierzchni ekspozycyjnej dokonano prze­ róbek dwu sal w podziem iach m uzeum (110 m 2), przeznaczając je na prezentacje plastyki współczesnej. D zięki tem u w 1993 r. m ożna było zorganizow ać dziew ięć w ystaw okreso­ wych:

1. W ystaw a O strow iec, d o b ra o strow ieckie

i ich w ła śc ic ie le o d X V I do X IX w iek u ,

autorstw a W aldem ara Broćka, była rezul­ tatem badań naukowych autora nad począt­ kam i Ostrowca, a jednocześnie stanow iła w stęp do przygotowywanych na rok 1997 obchodów 400-lecia pow stania Ostrowca. 2. Ekspozycja W m orzu i na m orzu przygoto­

w ana została w e współpracy z C entralnym M uzeum Morskim w Gdańsku. Jej autora­ m i byli: Zofia Kowalczuk i Wojciech Kota- siak. Tworzyły ją trzy tem aty: pierw szy - p o ls k ie m a la r stw o m a r y n isty c z n e XIX i XX w. i kolekcja m iedziorytów R einera N oom sa (XVII w.) ze zbiorów M uzeum N a ­ rodow ego w G dańsku; drugi - „Szanty”, czyli kultura m aterialna zw iązana z życiem na XIX-wiecznych żaglowcach (m. in. ek s­ ponow ano dwa okazałe m odele tych sta t­ ków); trzeci - to ekspozycja m uszli mórz południowych.

3. W ystawę N ie tylko Inkowie przygotowały: A nna Styczyńska i U rszu la G om uła. Po­ w stała ona w oparciu o zasoby M uzeum Ar­ cheologicznego i Etnograficznego w Łodzi. 4. W ystaw a A kw arele i rysunki J a n a Stem p-

niaka, J a n a F azanow icza i M aryli Ż a k o w ­ skiej z la t 193 9 -1 9 4 5 , przygotowana przez

zespół pracow ników m uzeum , stan ow iła prezentację ikonografii Ostrowca przecho­ w yw an ej w zbiorach n a sz e g o m u zeu m . W pom ieszczeniach galerii plastyki urzą­ dzono pięć wystaw:

5. Poplenerow a w ystaw a Grupy 10 pt. K a z i­

m ierz 92,

6. W ystaw a fo tograficzn a I m p re sje b ie s z ­

czadzkie,

7. M alarstw o i grafika A leksieja Gierasim o- w a pt. L w ów ,

8. W ystawa poplenerowa K a zim ierz 93, 9. C zah ary 93 - pokłosie pleneru m alarskie­

go w Zawichoście.

Poza tym urządziliśmy dwie w ystaw y poza siedzibą muzeum:

- w M uzeum O kręgow ym w S an d om ierzu odtw orzyliśm y w ystaw ę z 1992 r. - Legen­

da i historia Polski Piastów (realizacja: Woj­

ciech Kotasiak)

- w M uzeum Okręgowym w Piotrkow ie Try­ bunalskim — N eolityczne kopalnie k rzem ie­

nia w K rzem ionkach O patow skich (realiza­

cja: C zesław Zybała).

W 1993 r. czynne były w Ostrowcu n a stę­ pujące ekspozycje stałe:

-F a ja n s e i porcelana z m anufaktury w Ć m ie­ lowie (XIX i X X w.),

- Poczet k sią żą t i królów polskich w g Marcella B a ccia relleg o i J a n a B o g u m iła P lersch a (koniec ła t 90. X VIII w.) - zespół 33 płócien,

depozyt M uzeum Narodowego w W arszawie, a w Oddziale w Krzemionkach:

- Z arys p ra d zie jó w człow ieka od p a leo łitu po

epokę żela za ,

- K rzem ien ia rstw o i g órnictw o neolityczne w

K rzem ion kach ,

- dwie podziem ne trasy turystyczne w zabyt­ kowych zrobach kopalni krzem ienia o łącz­ nej długości 220 mb.

O rganizowanym w ystaw om tow arzyszyły w ydane przez m uzeum katalogi:

- katalog-kom entarz do w ystaw y O strowiec,

dobra ostrow ieckie i ich w łaściciele od X V I do X IX w ieku, autor - W aldem ar Brociek,