Socjologia prawa
Projekt badawczy w socjologii prawa
(na przykładzie badań Adama Podgóreckiego nad prestiżem prawa)
Dr Maciej Pichlak
Katedra Teorii i Filozofii Prawa Uniwersytet Wrocławski
Maciej.Pichlak@uwr.edu.pl
Struktura projektu badawczego
1. Problem badawczy
2. Dyrektywy teoretyczne i badawcze 3. Hipotezy badawcze
4. Plan badań i metody badawcze 5. Pytania do badań
6. Pomiar (zebranie danych)
7. Analiza i interpretacja danych 8. Twierdzenia
9. Wyjaśnienia
10. Sformułowanie teorii
Rodzaje problemów badawczych
Ewaluacja
• Czy Polacy ufają wymiarowi sprawiedliwości?
• Czy prawo stanowione w Polsce ma satysfakcjonującą jakość?
Opis
• Jak wygląda stopień zaufania do instytucji wymiaru sprawiedliwości w Polsce? (Wg płci, wieku, wykształcenia, miejsca zamieszkania, preferencji wyborczych etc.).
• Jak przedstawia się jakość stanowionego prawa? (Wg różnych czynników).
Wyjaśnianie
• Dlaczego stopień zaufania do wymiaru sprawiedliwości w Polsce jest stosunkowo niski?
• Dlaczego stanowione w Polsce prawo jest niskiej jakości?
Metody badawcze
„Metodą badawczą nazywa się uznany w nauce sposób postępowania,
nadający się do wielokrotnego powtórzenia, który umożliwia […] rozwiązanie postawionego problemu badawczego”. (Kojder 2013, s. 210)
Cechy metod badawczych:
- powtarzalność;
- systematyczność;
- cykliczność;
- intersubiektywna sprawdzalność.
Wybrane rodzaje metod badawczych
Zasadniczy podział na metody ilościowe oraz jakościowe
• Metoda wywiadu (ankietowa, kwestionariuszowa)
Przykład: Podgórecki 1966; Daniel 2007
• Metoda obserwacji (uczestniczącej lub nieuczestniczącej)
Burdziej 2017; Dudek i Stępień
• Metoda analizy dokumentów urzędowych i danych statystycznych
OFL 2019; Grant Thornton 2019
• Metoda biograficzna
Dębska 2014
• Metoda monograficzna
Dębska 2015; Burdziej 2017
Adam Podgórecki, Prestiż prawa, Warszawa 1966
• Podgórecki jednym z twórców i pionierów empirycznie zorientowanej socjologii prawa w Europie.
• Przełomowe badania nad zagadnieniem postaw wobec prawa – później to „polska specjalność”.
• Formułując problematykę badawczą, Podgórecki połączył różne inspiracje teoretyczne (Petrażycki, Adorno).
• Rozważania nad prestiżem prawa są częścią badań prowadzonych nad poglądami
opinii publicznej w sprawach ogólnej oceny prawa i jego funkcjonowania. (s. 31)
Problemy badawcze
1. Ustalenie, co ludność naszego kraju w 1964 r. sądzi na temat ogólnej oceny prawa, kar przez to prawo stosowanych, i jaki jest ogólny osąd dotyczący funkcjonowania instytucji prawa.
2. Analiza związków, jakie ewentualnie występują między opiniami
dotyczącymi prawa i postawami w stosunku do prawa a rozmaitymi
psychospołecznymi wyznacznikami tych opinii i postaw. W
szczególności pod uwagę wzięto … czynniki społeczno-obiektywne …
oraz … czynniki społeczno-subiektywne. .
Istotne dla tego badania było to, że połączono oba rodzaje
czynników. (31-32)
Hipotezy
Wyższego respektu dla prawa należy oczekiwać u osób posiadających osobowość autorytarną (tj. wykazujących postawy rygorystyczne).
Osoby autorytarne, o znacznym poczuciu zagrożenia … będą miały
skłonność do posługiwania się prawem dlatego, że ono stanowi osłonę,
wał ochronny, za który mogą się skryć. (32)
Postawy wobec prawa
Postawa: względnie trwała dyspozycja
• Aspekt kognitywny
• Aspekt emocjonalno-oceniający
• Aspekt behawioralny
Typologia postaw wobec prawa:
- Zasadnicze (legalizm)
- Celowościowe (konformizm, oportunizm)
Podgórecki - postawy wobec zachowań adresatów prawa:
Postawa rygorystyczna albo tolerancyjna