DOWODY CZ. 2

DOWODY CZ. 2

BIEGLI, SPECJALIŚCI, TŁUMACZE WYWIAD ŚRODOWISKOWY

OGLĘDZINY I OTWARCIE ZWŁOK WIZJA LOKALNA

EKSPERYMENT PROCESOWY

KONFRONTACJA I OKAZANIE

Biegły



Biegły to osoba wyposażona w wiadomości specjalne, których nie posiada organ procesowy



Wiadomości specjalne to to wiedza, jakiej nie posiada, z racji wykształcenia, prawnik - absolwent studiów akademickich, a nie wynika ona również z doświadczenia życiowego przeciętnego człowieka (SN II KR 48/76, SN II KR 186/82



W doktrynie wskazuje się, że są to wiadomości, które wykraczają poza normalną, powszechną w danych warunkach rozwoju społecznego wiedzę, z uwzględnieniem zatem faktu rozwoju i powszechności wiadomości określonego typu w procesie zmian w sferze wiedzy ogólnej (Z. Doda, A. Gaberle, Dowody w procesie karnym, Warszawa 1995, s. 79-80).



Do wiadomości specjalnych nie należą zatem te wiadomości, które są

dostępne dla dorosłego człowieka o odpowiednim doświadczeniu

życiowym, wykształceniu i zasobie wiedzy ogólnej (wyrok SN z dnia 15

kwietnia 1976 r., II KR 48/76). Wiadomościami specjalnymi są

natomiast także te, które wykraczają poza przeciętne umiejętności

praktyczne, stąd dopuszczalność w praktyce np. biegłego z zakresu

studniarstwa (wyrok SN z dnia 23 listopada 1982 r., II KR 186/82).

Kiedy należy sięgnąć po dowód z opinii biegłego?

W orzecznictwie wskazuje się na potrzebę sięgania do tego dowodu m.in. w razie potrzeby ustalenia:

a)

charakteru i stopnia uszkodzenia ciała przy przestępstwach przeciwko życiu i zdrowiu (zob. np. wyrok SN z dnia 20 sierpnia 1980 r., V KRN 178/80, czy

wyrok SN z dnia 25 stycznia 1989 r., V KRN 298/88);

b)

zdolności rozpoznania czynu i kierowania swoim postępowaniem przy

przestępstwie zabójstwa, zwłaszcza pod wpływem silnego wzburzenia (tak np. w wyroku składu siedmiu sędziów SN z dnia 11 maja 1970 r., V KRN 109/70, czy w wyroku z dnia 9 lipca 1986 r., II KR 182/86); w tym wypadku podnosi się jednak, że ocena okoliczności usprawiedliwiających wzburzenie nie należy do biegłych, lecz do sądu (zob. wyrok SN z dnia 2 grudnia 2004 r., II KK 102/04);

c)

zaburzeń w sferze popędu seksualnego przy czynach przeciwko wolności seksualnej (zob. np. wyrok SN z dnia 29 kwietnia 1982 r., III KR 72/82);

d)

stanu technicznego pojazdu, jego prędkości w chwili zdarzenia, toru ruchu i miejsca potrącenia pieszego, a więc tzw. czasoprzestrzennego rozliczenia dynamiki określonej kolizji drogowej, czyli możliwego odtworzenia przebiegu zdarzenia przy przestępstwach związanych z ruchem pojazdów

mechanicznych (zob. np. postanowienie SN z dnia 20 maja 2010 r., II KK 306/09, a wcześniej np. wyrok SN z dnia 8 listopada 1994 r., III KRN 157/94);

e)

innych kwestii, których zrozumienie wymaga wiadomości spoza sfery

przeciętnej, ogólnej wiedzy, np. z zakresu wspomnianego studniarstwa,

osmologii (zob. wyrok SN z dnia 5 listopada 1999 r., V KKN 440/99)

Kiedy należy sięgnąć po dowód z opinii biegłego?

Ustawa procesowa stwierdza, że w wypadkach przewidzianych w art. 193 § 1 zasięga się opinii, a więc organ procesowy jest zobowiązany zawsze to uczynić, o ile bez wiadomości

specjalnych nie można się obyć, gdyż określona okoliczność nie wynika z innych dowodów, także wówczas, gdy któryś z

członków składu orzekającego, z racji dodatkowego

specjalistycznego wykształcenia, dysponuje wiadomościami specjalnymi, a nawet wówczas, gdy wszyscy oni dysponują tego rodzaju wiadomościami. W takiej sytuacji sąd nie może odrzucić wszystkich opinii i samodzielnie dokonać odmiennych ustaleń

Art. 193. § 1. Jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości

specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo biegłych.

Powołanie biegłego



Powołanie biegłego następuje w formie postanowienia, które jest niezaskarżalne



Postanowienie o powołaniu biegłego wydają w postępowaniu sądowym sąd, a w przygotowawczym - prokurator albo inny organ tego postępowania (art.

93 § 3). Nie dotyczy to jednak:



powoływania biegłych psychiatrów, co do których decyzja w postępowaniu przygotowawczym leży zawsze w gestii prokuratora (art. 202 § 1);



to samo odnosi się do biegłych w sytuacjach określonych w

art. 192 § 2 (przesłuchanie świadka z udziałem biegłego

lekarza lub psychologa) i art. 215 (badanie oskarżonego przez

biegłych psychologów lub lekarzy).

Elementy postanowienia o

dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego

 W postanowieniu biegli muszą być wskazani imiennie, a tylko wówczas, gdy opinię ma wydać instytucja, o której mowa w art. 193 § 1, wskazuje się jedynie rodzaj biegłego (biegłych), który ma wziąć udział w wydaniu opinii, przez określenie jego specjalności, np. biegły psychiatra, psycholog, specjalista z zakresu ruchu drogowego, seksuolog, ewentualnie ze wskazaniem liczby biegłych, a w tej ostatniej sytuacji, gdy opinię ma wydać dwóch albo większa liczba biegłych, decyzję co do tego, czy mają oni wydać odrębne opinie, czy też opinię wspólną (art. 193 § 3)

 Postanowienie powinno określać przedmiot i zakres ekspertyzy ze sformułowaniem w miarę potrzeby szczegółowych pytań, przy zasięganiu zaś opinii instytucji - podania w razie potrzeby kwalifikacji osób, które powinny wziąć udział w przeprowadzaniu ekspertyzy. Organ powinien też wskazać, czy opinia ma być złożona na piśmie, czy też ustnie (art. 200 § 1). Zakres ekspertyzy może być modyfikowany; także pytania postawione w postanowieniu mogą być zmieniane i uzupełniane w trakcie przygotowywania ekspertyzy (zob. art. 198 § 3)

 Organ procesowy określa, wskazując datę, termin dostarczenia opinii organowi procesowemu. Niedotrzymanie takiego terminu, który ma wyłącznie charakter instrukcyjny i dyscyplinujący, nie powoduje żadnych skutków procesowych, choć dla zapewnienia sprawności postępowania powinien on być przez biegłych bezwzględnie przestrzegany, a przez organ procesowy skrupulatnie egzekwowany (SA w Krakowie II AKz 27/11).

 Postanowienie o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego odpowiadać musi ogólnym warunkom, określonym w art. 94 § 1, zawierać elementy, o których mowa w art. 194, a także uzasadnienie (art. 94 § 1 pkt 4), w którym należy wykazać, z powołaniem się na konkretne okoliczności sprawy, że są wśród nich takie, których stwierdzenie wymaga wiadomości specjalnych (art. 193 § 1), co uczynić mogą biegli powoływani tym postanowieniem

SĄDOWY AD HOC

• Wpisani na listę prowadzoną przez prezesa sądu okręgowego

• Przy wpisie na listę biegli składają przyrzeczenie, o którym mowa w art.

197 § 1 przed prezesem sądu okręgowego, dlatego też biegły sądowy powołuje się jedynie na przyrzeczenie złożone przy

ustanowieniu go w tym charakterze

• Instytucję biegłych sądowych normuje art. 157 p.u.s.p. i rozporządzenie Ministra

Sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie biegłych

sądowych. Ustanawia ich na okres 5 lat dla poszczególnych gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła oraz

innych umiejętności

• Osoba, która posiada odpowiednią wiedzę konieczną organowi

procesowemu w konkretnej sprawie, a która nie jest wpisana na listę

biegłych

• Opinia biegłego ad hoc ma taką samą moc dowodowa jak opinia biegłego sądowego

• Podobnie jak biegły sądowy składa przyrzecznie, ale czyni to po

sporządzeniu opinii

http://www.wroclaw.so.gov.pl/documents/lista_bieglych_na_www_01062012.pdf Art. 195. Do pełnienia czynności biegłego jest obowiązany nie

tylko biegły sądowy, lecz także każda osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej

dziedzinie.

Opinia biegłego



Biegły składa opinię na piśmie albo ustnie



Przepis art. 200 § 2 określa formalne wymogi treści opinii biegłego.

Wymaga on:

wskazania imienia, nazwiska, stopnia i tytułu naukowego, specjalności i

stanowiska zawodowego biegłego, a w wypadku opinii instytucji - także pełnej nazwy i siedziby instytucji,

podania wszystkich osób biorących udział w przeprowadzaniu ekspertyzy (a więc nie tylko samych biegłych) wraz ze wskazaniem dokonanych przez nie czynności,

czasu przeprowadzonych badań oraz daty wydania opinii,

podpisów wszystkich biegłych, którzy uczestniczyli w wydaniu opinii

najistotniejszą częścią opinii jest jednak sprawozdanie z

przeprowadzonych czynności i spostrzeżenia oraz wnioski biegłego (art. 200 § 2 pkt 5); szczególne wymogi dotyczą odrębnie treści opinii

psychiatrycznej (zob. art. 202 § 5). Nie wystarcza zatem, aby biegli przedstawili tylko swoje ostateczne konkluzje, powinni oni bowiem także wskazać drogę, która doprowadziła ich do odpowiedzi na postawione pytania. Należy więc przedstawić także opis metod i sposób przeprowadzenia badań oraz ich wyniki

Opinia uzupełniająca lub nowa opinia

W rozumieniu art. 201 opinia biegłego jest:

1) niepełna, jeżeli nie udziela odpowiedzi na wszystkie postawione mu pytania, na które zgodnie z zakresem posiadanych wiadomości specjalnych i udostępnionych mu

materiałów dowodowych może oraz powinien udzielić odpowiedzi lub jeżeli nie uwzględnia wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia konkretnej kwestii okoliczności albo też nie zawiera uzasadnienia wyrażonych w niej ocen oraz poglądów;

2) niejasna, jeżeli jej sformułowanie nie pozwala na zrozumienie wyrażonych w niej ocen i poglądów, a także sposobu dochodzenia do nich albo jeżeli zawiera wewnętrzne

sprzeczności, posługuje się nielogicznymi argumentami itp.

3) wewnętrznie sprzeczna, gdy zawarte w niej wnioski są nielogiczne albo nie znajdują oparcia w przeprowadzonych przez biegłego badaniach bądź też budzą zastrzeżenia co do ich trafności w porównaniu z podanym w opinii materiałem badawczym, a także gdy w opinii podano kilka różnych, wzajemnie wykluczających się ocen i wniosków

4) sprzeczność między opiniami daje podstawę do stosowania art. 201 w istocie jedynie wtedy, gdy z powodu jej zaistnienia nie można uznać kwestii wymagającej wiedzy specjalistycznej za rozstrzygniętą, a więc gdy żadnej z tych opinii nie można uznać za przekonującą i odpowiadającą wymaganiom procesowym, chodzi więc o tzw.

sprzeczność niewyjaśnioną

Art. 201. Jeżeli opinia jest niepełna lub niejasna albo gdy zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami w tej samej sprawie, można wezwać

ponownie tych samych biegłych lub powołać innych.

Możliwość kwestionowania opinii biegłego



Jeżeli dowód z opinii jest przekonujący i zrozumiały dla sądu, który to obiektywnie i trafnie uzasadnił, to fakt, że dowód ten nie jest przekonujący lub zrozumiały dla strony procesowej, nie może stworzyć podstawy do

stosowania przepisu art. 201. Zwłaszcza zaś nie może stać się podstawą do stosowania tego przepisu procesowego okoliczność, że strona ta, wdając się samodzielnie w spekulacje myślowe natury specjalistycznej, dochodzi w rezultacie do przekonania, że wnioski natury ściśle fachowej - i to w

dziedzinie, w której z natury rzeczy brakuje stronie wiadomości specjalnych - są błędne (SN III KR 18/71, SN V KR 180/77, SN IV KK 164/14). Nie można jednak wykluczyć, w okolicznościach konkretnej sprawy, że opinia taka jest niepełna lub niejasna, w rozumieniu art. 201



Strona procesu powątpiewająca w przydatność opinii biegłych jest zobowiązana do wykazania, że istniały konkretne - z podaniem, jakie - okoliczności określone w art. 201 k.p.k. Nie można mnożyć opinii - bez dokładnego wskazania wad opinii dotychczasowej - tylko po to, by uczynić zadość subiektywnej nadziei na uzyskanie takiej, która byłaby po myśli tej strony (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 6

listopada 2014 r., II AKa 190/14)

Tzw. opinia prywatna

Art. 393 § 3 PRZED NOWELIZACJĄ

Mogą być odczytywane na

rozprawie wszelkie dokumenty prywatne, powstałe poza

postępowaniem karnym i nie dla jego celów, w szczególności oświadczenia, publikacje, listy oraz notatki.

PO NOWELIZACJI Mogą być odczytywane na

rozprawie wszelkie dokumenty prywatne, powstałe poza

postępowaniem karnym, w szczególności oświadczenia, publikacje, listy oraz notatki.

Tzw. opinia prywatna – opinia sporządzona poza procesem na

zlecenie strony

Tzw. opinia prywatna przed nowelizacją



W poprzednim stanie prawnym w orzecznictwie sądowym, a także w nauce procesu karnego utrwalone było stanowisko, że opinia eksperta uzyskana poza procesem na zlecenie oskarżonego nie jest opinią biegłego w rozumieniu art. 200 § 1 w zw. z art. 193 § 1 k.p.k.



Uznawano, że opinie takie nie mogą służyć jako dowód, a jedynie jako informacja o dowodzie mogącą uzasadniać powołanie biegłego lub żądanie opinii uzupełniającej



K.p.k. nie stwarzał podstaw prawnych do uznania ekspertyzy pozasądowej za dowód oraz przeprowadzenia na rozprawie dowodu z „prywatnej opinii biegłego„, albowiem taki dowód nie został przeprowadzony w sposób przewidziany przez ustawę



Zauważano, że więź obligacyjna pomiędzy ekspertem a stroną

stanowi taką okoliczność pozwalającą wątpić w obiektywizm

eksperta. Zleceniobiorca czuje się bowiem w obowiązku sprostać

zamówieniu. Znajduje więc się pod naturalną presją oczekiwań

zlecającego, który chce uzyskać opinię korzystną dla siebie.

Tzw. opinia prywatna po nowelizacji

 Nowelizacja pozostaje bez wpływu na prawny status tzw. prywatnej opinii biegłego. Wprawdzie strona może zlecić wykonanie stosownego opracowania – opinii dla określonego celu, na okoliczności, które są istotne np. dla prowadzonej obrony, jednakże taka prywatna opinia – również wtedy gdy została sporządzona przez osobę posiadającą niezbędną w danym zakresie wiedzę specjalistyczną – nie jest z formalnoprocesowego punktu widzenia opinią biegłego w rozumieniu przepisów ustawy karnoprocesowej.

 Biegli powoływani są bowiem jedynie przez organ procesowy prowadzący postępowanie, przy czym dla ich ustanowienia potrzebne jest wydanie postanowienia. Dopiero takie formalne powołanie konstytuuje zaistnienie biegłych w procesie. Organ procesowy

decyduje o osobie biegłego i przedmiocie jego ekspertyzy.

 Niemniej jednak w świetle obowiązującego od dnia 1 lipca 2015 r. art. 393 § 3 k.p.k. prywatna opinia posiada status dokumentu prywatnego i może być odczytana na

rozprawie głównej. W efekcie tego, po dopuszczeniu przez sąd jako dowód z dokumentu, zostaje wprowadzona w poczet materiału dowodowego, który stanowi podstawę rekonstrukcji stanu faktycznego.

 Wprowadzona do procesu prywatna opinia jako dowód z dokumentu stanowi

pełnowartościowy środek dowodowy obok innych zgromadzonych w toku przewodu sądowego dowodów i nabiera tym samym istotnego znaczenia z punktu widzenia kształtowania podstawy faktycznej wyroku. Przestaje zatem być traktowana wyłącznie jako „informacja o dowodzie", która dotychczas nie miała waloru czynności dowodowej i nie mogła być środkiem dowodowym. Prywatna opinia podlega zatem takiej samej ocenie, jak pozostałe dowody zgromadzone w procesie.

Tzw. opinia prywatna po nowelizacji

 W uzasadnieniu projektu nowelizacji

wskazano, że strona ma możliwość złożenia wniosku o dopuszczenie dowodu z

prywatnej opinii i przesłuchania przed

sądem osoby, która sporządziła dla obrony opinię, jeżeli sąd ten dowód dopuści

 Ewentualne nadanie prywatnej opinii waloru opinii biegłego nastąpi wtedy, gdy zostanie wprowadzona do materiału dowodowego

przez przesłuchanie jako biegłego, osoby

opracowującej opinię

Opinia sądowo-psychiatryczna – art.

202 k.p.k.



Przepis określa zasady powoływania biegłych w celu wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego (tzw. opinii psychiatrycznej)



Stan zdrowia psychicznego oskarżonego należy ustalić, jeżeli zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności, albo co do tego, czy stan jego zdrowia psychicznego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny



dopuszczenie takiego dowodu jest równoznaczne z

pojawieniem się podstawy do obowiązkowej obrony

formalnej, wskazanej obecnie w art. 79 § 1 pkt 3 i 4

W orzecznictwie SN przykładowo za powód uznania, że istnieją wątpliwości wymagające powołania psychiatrów, przyjmowano dokonanie ustaleń, z których wynika m.in., że:

 oskarżony przebył chorobę psychiczną lub uraz mózgu albo inną chorobę mogącą prowadzić do zmian w psychice (wyrok SN z dnia 20 czerwca 1986 r., III KR 154/86,)

 oskarżony leczył się z powodu niewydolności krążenia mózgu, w połączeniu z wyjaśnieniem, że przyczyną wypadku była chwilowa utrata przytomności (wyrok SN z dnia 11 maja 1983 r., V KRN 83/83);

 oskarżony jest alkoholikiem (wyrok SN z dnia 11 stycznia 1989 r., V KRN 268/88);

 oskarżony nadużywa środków narkotycznych, leczył się w szpitalu psychiatrycznym, doznał ongiś wstrząśnienia mózgu (wyrok SN z dnia 20 maja 1984 r., I KR 102/84);

 biegli w innej sprawie stwierdzili u oskarżonego psychopatię lub niedorozwój umysłowy albo

uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, a być może nawet ograniczenie poczytalności (wyrok z dnia 26 lutego 1985 r., V KRN 28/85,) choć jednocześnie w nowszym orzecznictwie SN podnosi się, iż sam fakt stwierdzenia w innej sprawie ograniczonej poczytalności danej osoby nie implikuje jeszcze konieczności powoływania biegłych psychiatrów w danej sprawie, a jest tylko jednym z czynników, które powinny być brany pod uwagę odnośnie do istnienia in concreto i obecnie wątpliwości co do poczytalności oskarżonego (zob. np. uzasadnienia postanowień SN: z dnia 10 września 2009 r., V KK 61/09);

 oskarżony ma zaburzenia w sferze popędu seksualnego (wyrok SN z dnia 29 kwietnia 1982 r., III KR 72/82);

 ciąża oskarżonej jest patologiczna (wyrok SN z dnia 14 marca 1991 r., III KR 155/90, PS 1993, nr 1, s.

99, z krytyczną glosą J. Gurgula, tamże);

 matka oskarżonego była pacjentką poradni psychiatrycznych, a oskarżony był także kierowany na badania do takiego zespołu (wyrok SN z dnia 15 września 1988 r., V KRN 156/88);

 oskarżony był w czasie odbywania kary badany przez psychiatrów, a następnie w innym zakładzie został umieszczony w izolatce (wyrok SN z dnia 23 listopada 1981 r., I KR 258/81);

 zachowanie oskarżonego odbiega w sensie ujemnym od postępowania ludzi normalnych pod względem psychicznym (wyrok SN z dnia 20 czerwca 1986 r., III KR 154/86);

 kontakt z oskarżonym jest nadzwyczaj utrudniony, sprawia on wrażenie człowieka, który nie rozumie zadawanych mu pytań, wyraża się z trudnością (wyrok SN z dnia 19 czerwca 1987 r., IV KR 197/87).

Opinia psychiatryczna

 Dowód z opinii biegłych lekarzy psychiatrów dopuszcza, wydając w tym przedmiocie postanowienie, tylko sąd albo w postępowaniu przygotowawczym - prokurator, a w wypadku gdy to ostatnie postępowanie prowadzi inny uprawniony do tego organ, postanowienie w tym przedmiocie wydaje prokurator nadzorujący takie postępowanie przygotowawcze. Decyzję sąd podejmuje z urzędu, niezależnie od wniosku strony, którym, w razie jego złożenia, sąd nie jest związany, choć ma obowiązek rozważyć jego zasadność

 Opinię co do stanu zdrowia psychicznego oskarżonego mogą wydać tylko lekarze o specjalizacji psychiatrycznej (co najmniej specjalista pierwszego stopnia) w liczbie dwóch albo większej, o czym w każdym wypadku decyduje sąd, uwzględniając okoliczności konkretnej sprawy

 Biegli innej specjalności mogą wziąć udział w wydaniu opinii o stanie zdrowia psychicznego tylko wówczas, gdy wniosek w tym zakresie zgłoszą lekarze psychiatrzy (art. 202 § 2), z opinii których dowód został uprzednio dopuszczony

 Praktyka przyjęła, co aprobowane jest w piśmiennictwie prawniczym, psychiatrycznym i psychologicznym, że każdy z biegłych psychiatrów, lekarz innej specjalności czy psycholog samodzielnie wykonuje czynności badawcze, co nie wyklucza wykonywania tych czynności wspólnie przez tych biegłych i w tym samym czasie. W takim wypadku opinia pisemna to jednolite sprawozdanie z wszystkich czynności badania, wykonanych przez wszystkich biegłych, i wszystkich badań pomocniczych, które podpisują lekarze psychiatrzy i psycholodzy

 § 3 przewiduje obowiązkowy udział w opiniowaniu o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego (podejrzanego) "w zakresie zaburzeń preferencji seksualnych" lekarza seksuologa

 Zarówno biegli psychiatrzy, jak i biegli innych specjalności, biorący udział w wydawaniu opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego, ale także specjaliści wykonujący pomocnicze czynności badawcze, nie mogą pozostawać w związku małżeńskim

Obserwacja psychiatryczna – art. 203 k.p.k.



O badaniu psychiatrycznym połączonym z obserwacją w zakładzie leczniczym orzeka się tylko wówczas, gdy wniosek (konieczność takiej formy badania) zgłoszą biegli, a ponieważ jest to nadal badanie psychiatryczne, tyle tylko, że połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym, to wniosek taki zgłaszają wyłącznie biegli psychiatrzy



Nie może tego uczynić sąd wyłącznie z własnej inicjatywy, wbrew stanowisku biegłych, gdyż ocena konieczności obserwacji w zakładzie leczniczym wymaga posiadania wiadomości specjalnych w rozumieniu art. 193 § 1



Dodatkowy warunek zastosowania obserwacji oskarżonego w zakładzie leczniczym to wymóg, aby zebrane dotąd dowody wskazywały na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo



O przeprowadzeniu obserwacji w zakładzie leczniczym orzeka tylko i

wyłącznie sąd - w toku rozprawy orzeka sąd rozpoznający

sprawę, a w postępowaniu przygotowawczym - sąd powołany do

rozpoznania sprawy w pierwszej instancji tylko na wniosek

prokuratora, także tego, który sprawuje nadzór nad

postępowaniem przygotowawczym prowadzonym przez inne

uprawnione organy

Obserwacja psychiatryczna – art. 203 k.p.k.

Płynący ze zdania drugiego art. 203 § 2 nakaz odpowiedniego stosowania art. 156 § 5a i 249 § 3 i 5 oznacza, że:

1)

należy udostępnić obronie akt sprawy w części odnoszącej się do dowodów wskazanych we wniosku prokuratora - odnośnie do obserwacji w zakładzie zamkniętym

2)

niezbędne jest przesłuchanie oskarżonego (podejrzanego), którego obserwacji wniosek dotyczy; do udziału w tej czynności należy dopuścić obrońcę oskarżonego (podejrzanego), o ile się stawi, z tym że powiadomienie go o terminie tego przesłuchania nie jest obowiązkowe, chyba że żąda tego sam oskarżony, a powiadomienie takie nie utrudni samej czynności (można go przy tym dokonać także w trybie wskazanym w art. 137); o terminie posiedzenia sądu należy też zawiadomić prokuratora (art. 249 § 3);

3)

zarówno obrońca, jak i prokurator mają prawo do udziału w posiedzeniu

sądu w przedmiocie przedłużenia czasu obserwacji i posiedzeniu

zażaleniowym zarówno na zastosowanie obserwacji, jak i jej

przedłużenie (art. 249 § 5); powinni oni zatem być zawiadomieni o

miejscu i terminie posiedzenia (art. 117 § 1), z tym że ich

niestawiennictwo w przypadku prawidłowego zawiadomienia nie tamuje

rozpoznania sprawy (art. 249 § 5 zdanie drugie), zatem nie ma

zastosowania art. 117 § 2-3

Obserwacja psychiatryczna – art. 203 k.p.k.

 W razie orzeczenia o obserwacji sąd określa w postanowieniu nie miejsce jej przeprowadzenia, lecz także czas jej trwania

 Określając czas obserwacji, należy nie tylko brać pod uwagę wskazane przez biegłych argumenty uzasadniające konieczność orzeczenia o obserwacji, a więc rodzaj badań niezbędnych w ramach obserwacji dla wydania opinii, lecz także mieć na względzie szybkość procesu, aby dotrzymać rozsądnego terminu jego zakończenia; czas obserwacji nie może zatem prowadzić do przewlekłości postępowania

 Obserwacja nie powinna trwać dłużej niż 4 tygodnie. Kodeks traktuje powyższy termin jako względnie maksymalny, gdyż pozwala sądowi na przedłużenie obserwacji również ponad 4 miesiące, na dalszy jeszcze czas określony, niezbędny do jej zakończenia, ale łączny czas trwania obserwacji w danej sprawie nie może przekroczyć 8 tygodni. Może to jednak nastąpić już jedynie na wniosek zakładu leczniczego, w którym jest ona prowadzona. Nie jest to więc wniosek biegłych psychiatrów, lecz kierownictwa zakładu leczniczego, w ramach którego biegli przeprowadzają badania psychiatryczne w celu wystawienia opinii, o jakiej mowa w art. 202 § 1

 Określając miejsce obserwacji, powinno się mieć na względzie rodzaj danego zakładu leczniczego i warunki prowadzenia w nim badań w ramach orzekanej obserwacji, gwarantujące potencjalnie szybkie jej zakończenie, a także możliwość udziału w tych badaniach biegłych innych specjalności, gdy takich również powołano do udziału w wydaniu opinii, czy to na wniosek biegłych, czy z urzędu;

nie powinno się też pomijać kwestii możliwości utrzymywania kontaktów oskarżonego z najbliższymi, zwłaszcza jeżeli obserwacja ta zarządzana jest wobec osoby pozostającej dotąd na wolności, a więc nie aresztowanej

Specjaliści

Instytucja specjalistów jest w ustawie procesowej nowością. Są to pomocnicy procesowi przyzywani w celu wykonania czynności technicznych przy - wyczerpująco

określonych w art. 205 § 1 - czynnościach dowodowych (oględziny, przesłuchanie na odległość z użyciem środków technicznych oraz eksperyment, ekspertyza) lub

dowodowych czynnościach poszukiwawczych (przeszukanie, zatrzymanie rzeczy). Do ich zadań może należeć zwłaszcza wykonanie pomiarów i obliczeń, zdjęć czy utrwalanie

śladów na miejscu zdarzenia

Specjaliści mogą być funkcjonariuszami danego organu procesowego lub osobami spoza tego organu, jeżeli mają stosowne kwalifikacje fachowe; w tym ostatnim wypadku można od nich odebrać przyrzeczenie, o którym mowa w art. 205 § 2, a dotyczące

wykonywania powierzonych obowiązków z całą sumiennością i bezstronnością

Wezwanie specjalisty nie wymaga wydania postanowienia sądu czy organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze (prokuratora czy innego uprawnionego organu),

ponieważ wystarczy wydać zarządzenie (art. 93 § 2 i 3)

Imiona i nazwiska specjalistów, a także ich specjalność, adres, miejsce pracy oraz stanowisko służbowe powinny być odnotowane w protokole czynności wraz ze

wskazaniem zakresu czynności wykonywanych przez każdego z przywołanych specjalistów (art. 205 § 3)

W razie potrzeby mogą oni być jednak powołani w charakterze świadków (art. 206 § 2)

Tłumacze

 Tłumacz, nie będąc biegłym, którym może być każda osoba, o jakiej wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie, bez względu na charakter i miejsce wykonywania czynności zawodowych i niezależnie od tego, czy jest wpisana na listę tłumaczy (SN V KK 115/03;

SA w Katowicach II AKa 210/11), wykonuje wobec organu procesowego (sądu, prokuratora, innego organu uprawnionego do prowadzenia postępowania przygotowawczego) czynności o charakterze pomocniczym, umożliwiające porozumienie się tego organu z przesłuchiwanym w czasie przesłuchania:

 władających językiem polskim, ale z którymi nie można się porozumieć, ponieważ są to osoby głuche lub nieme,

 niewładających językiem polskim (art. 204 § 1 pkt 1 i 2)

 albo w celu umożliwienia organowi procesowemu oraz stronom i innym uczestnikom postępowania zapoznanie się z pismem sporządzonym w języku dla nich obcym (§ 2), na jakimkolwiek nośniku informacji, a także umożliwienie zapoznania stronie z treścią przeprowadzonego dowodu

 Warto dostrzec, iż w myśl –zmienionego w drodze noweli wrześniowej – art. 72 § 2 zdanie drugie k.p.k., na wniosek oskarżonego lub jego obrońcy tłumacza należy wezwać również w celu porozumienia się oskarżonego z obrońcą w związku z czynnością, do udziału w której oskarżony jest uprawniony

Wywiad środowiskowy



Przepisy art. 213 dotyczą zakresu oraz trybu gromadzenia w postępowaniu karnym i wyłącznie na jego użytek danych dotyczących osoby oskarżonego (podejrzanego) - tożsamość oskarżonego, jego numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL), a w przypadku osoby nieposiadającej numeru PESEL - numer i nazwę dokumentu stwierdzającego tożsamość oraz nazwę organu, który wydał dokument, a także wiek oskarżonego, jego stosunki rodzinne i majątkowe, wykształcenie, zawód i źródła dochodu oraz dane o jego karalności, a w miarę możliwości również Numer Identyfikacji Podatkowej (NIP)



W celu ustalenia recydywy w ujęciu art. 64 k.k. oraz recydywy karnej skarbowej z art. 37 § 1 pkt 4 k.k.s., a także w sprawach o zbrodnie dołączać do akt odpis lub wyciąg wyroku oraz dane dotyczące odbycia kary



Przepis art. 213 § 1a dodany został do kodeksu postępowania

karnego nowelą lutową. Dane dotyczące stosunków majątkowych i

źródeł dochodu oskarżonego, uzyskane za pośrednictwem systemu

teleinformatycznego, mają pozwolić na ukształtowanie właściwej

sankcji w stosunku do sprawcy, jak również będą ważną wskazówką

dotyczącą możliwości egzekwowania ewentualnych kar majątkowych

i kosztów

Wywiad środowiskowy

 Wywiad środowiskowy jest samoistnym dowodem dostarczającym przede wszystkim informacji potrzebnych do oceny osoby oskarżonego i jego zachowania w środowisku, w którym przebywa, oraz do wyboru kary i środków karnych

 Wywiad środowiskowy zarządza się w razie potrzeby mogącej wystąpić np. przy zarzucie popełnienia przestępstwa, w którym cechy osobowości sprawcy odgrywają istotną rolę. Taka potrzeba pojawi się zwłaszcza wtedy, gdy nie są wystarczające dane osobopoznawcze o oskarżonym, zebrane na podstawie art.

213 § 1

 W pewnych kategoriach spraw przeprowadzenie wywiadu środowiskowego jest obowiązkowe (art. 214 § 2), a mianowicie:

 w sprawach o zbrodnie,

 w stosunku do oskarżonego, który w chwili czynu nie ukończył 21 roku życia, jeżeli zarzucono mu popełnienie umyślnego występku przeciwko życiu

 Postanowienie o zarządzeniu w stosunku do oskarżonego przeprowadzenia wywiadu środowiskowego przez kuratora sądowego lub inny podmiot uprawniony na podstawie odrębnych przepisów, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach przez Policję, wydaje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator

 Dane o osobach, które dostarczyły informacji w ramach wywiadu, objęte są tajemnicą zawodową. Kurator ujawnia je jedynie na żądanie sądu, a w postępowaniu przygotowawczym - prokuratora (art. 214 § 5). Osoby te, w razie potrzeby, mogą być przesłuchane w charakterze świadków (art. 214 § 6).

Oględziny



Oględzinami zwykło nazywać się czynności procesowe, które polegają

 utrwalenie wyglądu i stanu przedmiotu oględzin (miejsca, rzeczy lub osoby) ze szczególnym uwzględnieniem miejsc znalezienia śladów,

 wykrywanie śladów mających związek z badanym zdarzeniem i ich zabezpieczenie,

 wnioskowanie i opracowanie wstępnych wersji w celu rekonstrukcji przebiegu, przyczyn i skutków badanego zdarzenia



Oględziny są dowodem w rozumieniu sposobu przeprowadzenia dowodu



W świetle art. 207 § 1 oględziny mogą objąć miejsce, osobę lub rzecz (przedmiot)



Trafne jest stanowisko prezentowane przez Sąd Najwyższy, że zarówno

oględziny (art. 207 § 1), jak i eksperyment (art. 211) to czynności procesowe, które przeprowadzić może wyłącznie organ procesowy, a nie biegły (art. 198

§ 1) lub specjalista (art. 205 § 1), którzy mogą być tylko wzywani do udziału,

do uczestnictwa w tych czynnościach (por. SN IV KK 209/06)

OGLĘDZINY

Oględziny miejsca mogą obejmować zarówno otwartą przestrzeń, jak i pomieszczenia. Mają charakter statyczny ("ogląda się" dane miejsca), ale też i wykrywczy. Poszukuje się tu często śladów i dowodów czynu. Do oględzin należy też wyodrębniana w kryminalistyce tzw. wizja lokalna, czyli oględziny wtórne, których celem jest uzyskanie w miejscu zdarzenia właściwego obrazu tegoż zdarzenia albo uściślenie uzyskanych uprzednio informacji, ma ona więc charakter raczej weryfikacyjny, a nie wykrywczy (zob. B. Hołyst, Kryminalistyka, Warszawa 2004, s. 773). Od oględzin należy także odróżnić znane kryminalistyce okazanie miejsca (np. świadkowi do rozpoznania) i wskazanie miejsca (np. przez podejrzanego ze wskazaniem, gdzie znajduje się dowód rzeczowy); to ostatnie nakazuje dokonanie oględzin tegoż miejsca. W pełni należy zaakceptować stanowisko, że mimo braku odwołania do przepisów dotyczących przeszukania, dokonanie oględzin pomieszczenia podlega tym samym rygorom, co przeszukanie pomieszczeń (art. 219-224). Obie czynności - ex ante - identycznie naruszają mir domowy i prawo do intymności, podobny jest stopień niebezpieczeństwa utraty dowodu.

Oględziny osoby to w ujęciu art. 207 oględziny ciała osoby żyjącej (oględziny zwłok uregulowano odrębnie w art. 209). Oględziny osoby możliwe są jedynie wówczas, gdy ustawa na to pozwala.

Wobec oskarżonego (podejrzanego) zezwolenie takie płynie z art. 74 § 1, a wobec tzw. osoby podejrzanej z art. 74 § 3 i art. 308 § 1, wobec świadka zaś (pokrzywdzonego) z art. 192 § 1 i 4.

Oględziny ciała (art. 208) mają co do zasady charakter powierzchniowy (np. ustalenie, czy dana osoba ma określone charakterystyczne znamię czy tatuaż albo na określonej części ciała zadrapania lub siniaki, które mogły lub powinny powstać w wyniku określonego przestępstwa, itd.), ale mogą też być bardziej szczegółowe, połączone z badaniami, o których także mowa w przywołanych wyżej przepisach k.p.k., a więc z czynnościami dokonywanymi przez biegłego (lekarza). Jeżeli oględziny takie (i badania) mogą budzić uczucie wstydu (np. dotyczą intymnych części ciała), powinna przeprowadzać je osoba tej samej płci (art. 208 in principio). Kodeks zwalnia od tego tylko wówczas, gdy znalezienie takiej osoby jest połączone ze szczególnymi trudnościami (art. 208 zdanie pierwsze in fine). Osoby płci przeciwnej niż badany mogą jednak być obecne przy oględzinach, ale tylko wówczas, gdy zachodzi taka konieczność (art. 208 zdanie drugie), np. w celu zapewnienia bezpieczeństwa badającego w razie realnego niebezpieczeństwa agresji ze strony badanego.

Oględziny rzeczy obejmują zapoznanie się z dowodem będącym przedmiotem, a także z dokumentem, jeżeli interesują nas jego cechy fizyczne (autentyczność, autorstwo itd.), a nie treść intelektualna. Rzecz może być też poddana dalszym badaniom w ramach opinii biegłego, np. celem ustalenia istnienia krwi na przedmiocie, odcisków palców, autorstwa pisma itd. W razie obawy zniszczenia lub zniekształcenia przedmiotu podczas badań należy co najmniej utrwalić go uprzednio w inny sposób (art. 207 § 2), np.

zapisem obrazu, odlewem, szkicem itd.

Oględziny i otwarcie zwłok



Obecny k.p.k. wprowadza:

ustawowy wymóg przeprowadzania oględzin zwłok w miejscu ich znalezienia (art. 209 § 3),

obowiązek dokonania oględzin zwłok przez prokuratora (sąd) (art. 209 § 2),

obowiązek udziału prokuratora (sądu) w otwarciu zwłok, czyli sekcji (art. 209 § 4),

upoważnienie dla Policji do dokonania oględzin zwłok w wypadkach

niecierpiących zwłoki bez prokuratora, z obowiązkiem powiadomienia go o tym (art. 209 § 2 zdanie drugie)



Przeprowadzenie oględzin i otwarcie zwłok jest niezależne od tego, jaka - w ocenie organu procesowego - mogłaby być przyczyna zgonu

(działanie umyślne, nieumyślne). Przesłanką zarządzenia oględzin i otwarcia zwłok jest wyłącznie podejrzenie, że śmierć jest

następstwem przestępstwa. Jest oczywiste, że wykluczenie takiej

możliwości nie jest łatwe bez specjalistycznej oceny biegłego lekarza, i

z tych względów dla zarządzenia omawianych czynności wystarczające

jest istnienie okoliczności, które mogłyby wskazywać na przyczynienie

się osób trzecich do zejścia śmiertelnego danej osoby.

Oględziny i otwarcie zwłok



Przepis art. 209 § 1 wyraźnie rozróżnia dwie czynności dowodowe dotyczące zwłok:



ich oględziny w rozumieniu oglądu zewnętrznego oraz



otwarcie, czyli sekcję, a więc swoiste "oględziny wewnętrzne" ciała ludzkiego



Zwłokami - stosownie do przepisów rozporządzenia Ministra

Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie postępowania ze

zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dz. U. Nr 153, poz. 1783 z

późn. zm.), jako aktu wykonawczego do ustawy o cmentarzach

i chowaniu zmarłych - są ciała osób zmarłych i dzieci martwo

urodzonych (§ 2 rozporządzenia). Z kolei szczątkami są części

zwłok oddzielone od całości oraz pozostałości zwłok wydobyte

przy kopaniu grobu lub w innych okolicznościach oraz szczątki

powstałe w wyniku spopielenia zwłok (§ 8 ust. 1

rozporządzenia); stosuje się do nich odpowiednio przepisy o

zwłokach. Za zwłoki uznaje się też ich pojedyncze części,

resztki ciała ludzkiego pozostałe po innym zniszczeniu zwłok, w

wyniku działania czasu lub innych przyczyn, np. spalenia w

pożarze, działania zwierząt, rozczłonkowania zwłok przez

sprawcę i odnalezienia tylko części z nich itd.

Oględziny i otwarcie zwłok



Karnoprocesowe oględziny zwłok sprowadzają się do ich oglądu zewnętrznego i ustalenia:



wieku, płci, wzrostu i długości ciała zmarłego, jego budowy i ewentualnych wad wrodzonych lub nabytych oraz znaków szczególnych (np. tatuaże czy blizny, stan uzębienia), a także



znamion śmierci (zabarwienia powłok ciała, jego stężenia pośmiertnego, rozmieszczenia i nasilenia oraz umiejscowienia, rozległości i zabarwienia opadowych plam pośmiertnych), rozkładu (objawów gnilnych) lub przeobrażeń zwłok (np. strupieszenia) oraz



zawartości lub obecności ciał obcych w naturalnych otworach ciała i zmian chorobowych lub obrażeń poszczególnych części ciała zmarłego, a więc głowy, twarzy, szyi, klatki piersiowej, brzucha, pleców i kończyn

Na podstawie pozyskanych informacji określana jest możliwa przyczyna zgonu oraz jej czas



Sekcja (otwarcie zwłok) ma natomiast zasadniczo na celu możliwie

dokładne określenie przyczyny śmierci, a także możliwie

najdokładniejszego czasu zgonu i tego, czy śmierć pozostaje w związku

przyczynowym z działaniem lub zaniechaniem niezbędnego działania ze

strony innych osób, czy też miało miejsce jedynie samobójstwo lub

nieszczęśliwy wypadek albo śmierć na skutek choroby

Oględziny i otwarcie zwłok



Oględziny zwłok są przy tym czynnością organu procesowego, a nie biegłego lekarza. Przeprowadza je bowiem prokurator, a w postępowaniu sądowym - sąd (art. 209 § 2 zdanie pierwsze), tylko z udziałem biegłego lekarza miarę możności z zakresu medycyny sądowej.

Wyjątkowo, w wypadkach niecierpiących zwłoki, dokonać ich może sama Policja, powiadamiając przy tym niezwłocznie prokuratora (art. 209 § 2 zdanie drugie). Wypadek niecierpiący zwłoki należy rozumieć tak, jak na gruncie art. 308 § 1, a więc jako konieczność działania w celu zabezpieczenia śladów i dowodów przed zniekształceniem lub ich utratą;

nie chodzi przy tym o utratę samych zwłok, lecz śladów i dowodów z miejsca ich znalezienia oraz śladów na samych zwłokach, które to ślady i dowody powinno się zabezpieczyć, np. z uwagi na silne opady atmosferyczne. Do obecności przy oględzinach zwłok, a tym bardziej przy ich otwarciu, można, niezależnie od biegłego lekarza, wezwać także w razie potrzeby lekarza, który ostatnio udzielał pomocy medycznej zmarłemu (art. 209 § 5 zdanie pierwsze)



W odróżnieniu od oględzin zwłok, które są czynnością organu procesowego z udziałem biegłego lekarza, ich otwarcie, czyli sekcja, jest już czynnością samego biegłego lekarza, w miarę możności z zakresu medycyny sądowej, ale przeprowadzaną w obecności prokuratora lub sądu (art. 209 § 4)

 Z obu czynności ustawa wprowadza obligatoryjny wymóg spisania protokołu (art.

143 § 1 pkt 4)

Eksperyment procesowy



Eksperyment procesowy jest samoistną czynnością dowodową, mającą na celu sprawdzenie zebranych już dowodów lub istniejących wersji zdarzenia oraz zebranie nowych dowodów



Eksperyment procesowy należy odróżnić od eksperymentu

rzeczoznawczego. Jak trafnie wskazano w wyroku SN z dnia

20 czerwca 1988 r., I KR 174/88, główną cechą odróżniającą te

eksperymenty jest po pierwsze to, że eksperyment

przeprowadzany w postępowaniu dowodowym przez sąd i inne

organy procesowe jest czynnością procesową sensu stricto,

natomiast eksperyment rzeczoznawczy stanowi część

składową opinii biegłego. Po wtóre, że eksperyment

rzeczoznawczy przeprowadzają biegli różnych specjalności, zaś

eksperyment procesowy jest czynnością organu procesowego

Eksperyment procesowy

 Eksperyment procesowy ma na celu sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy i może być przeprowadzony przez organ procesowy:

 formie doświadczenia lub

 formie odtworzenia przebiegu zdarzenia lub jego fragmentu

 Eksperyment procesowy jako doświadczenie polega na sprawdzeniu możliwości wystąpienia określonych faktów lub zjawisk albo zbadaniu możliwości ich spostrzegania w określonych warunkach. Jako odtworzenie (rekonstrukcja) ma natomiast na celu sprawdzenie, czy zdarzenie mogło mieć określony przebieg

 W literaturze podnosi się, że celem eksperymentu jest najczęściej sprawdzenie wersji śledczej lub jakiejś cząstkowej hipotezy śledczej albo zweryfikowanie treści wyjaśnień podejrzanego lub zeznań świadka, albo sprawdzenie, jakie konsekwencje (np. w postaci śladów, ich rozmieszczenia itp.) musi przynieść ustalony już w innej drodze przebieg wydarzeń. Przez eksperyment sprawdza się, czy dane zdarzenie mogło mieć taki przebieg, jak zakłada wersja śledcza, podaje podejrzany lub świadek. Z powyższym poglądem koresponduje stanowisko SA w Krakowie, który w wyroku II AKa 12/06 podniósł, że eksperyment procesowy ma na celu sprawdzenie w sposób doświadczalny, czy badane zdarzenie lub podany jego przebieg były w ogóle możliwe. Dlatego eksperyment powinien być przeprowadzony w warunkach zbliżonych do tych, które zachodziły w rzeczywistości, a więc w miejscu i czasie, w których zdarzenie się odbyło. Eksperyment i jego wyniki mogą świadczyć nie o rzeczywistym fakcie, a tylko o teoretycznej możliwości zdarzenia, którego ustalenie jest rzeczą sądu

 Z przebiegu eksperymentu procesowego sporządza się protokół (art. 143 § 1 pkt 5). Nadto może być on także utrwalony za pomocą obrazu lub dźwięku (art. 147 § 1)

Konfrontacja i okazanie

 Konfrontacja (art. 172) jest szczególną formą przesłuchania, zmierzającą do wyjaśnienia istotnych sprzeczności w zeznaniach i wyjaśnieniach złożonych na temat tej samej okoliczności, wykazania kłamliwości lub błędności wypowiedzi i uzyskania ich sprostowania

 Konfrontowane mogą być osoby przesłuchiwane, a więc świadek ze świadkiem, świadek z oskarżonym, oskarżony z oskarżonym. Wyłączona jest konfrontacja ze świadkiem anonimowym, co jest zrozumiałe, gdyż doprowadziłoby to do ujawnienia jego osoby. Dopuszczalna jest natomiast konfrontacja świadka koronnego np. z innymi świadkami. Wyjaśnieniu sprzeczności między opiniami biegłych służy nie konfrontacja, lecz tryb określony w art. 201

 Konfrontacja polega na tym, że w czasie jednego przesłuchania wypowiadają się na ten sam temat kolejno obie przesłuchiwane osoby, których poprzednie wypowiedzi były sprzeczne. Każda z nich słyszy wypowiedź poprzednika i ma się także do niej ustosunkować; może zatem również, za zgodą prowadzącego czynność, zadawać drugiej osobie pytania, jeżeli może się to przyczynić się do usunięcia sprzeczności.

Kolejność kierowania pytań zależy od prowadzącego czynność; zaleca się przy tym rozpoczynanie od osoby wydającej się bardziej wiarygodną

 Konfrontacja wymaga spisania protokołu (art. 143 § 1 pkt 5), który oprócz wymagań przewidzianych w art. 148 § 1 powinien wskazywać sprzeczności, które mają być wyjaśnione, oraz zawierać zadane pytania i uzyskane odpowiedzi

Konfrontacja i okazanie



Okazanie (rekognicja, art. 173) jest formą przesłuchania



Osobą rozpoznającą jest osoba przesłuchiwana, której można okazać osobę, jej wizerunek lub rzecz. Okazanie może więc być:



bezpośrednie (osoby, rzeczy)



lub pośrednie (wizerunku)

Wizerunkiem jest fotografia, rysunek (portret pamięciowy) oraz zapis obrazu w ruchu (taśma filmowa lub wideo)



Okazanie może być jawne albo z ukrycia (tajne,

dyskretne). Ustawa dopuszcza możliwość przeprowadzania okazania z ukrycia (np. przez tzw. lustro fenickie, na placu spacerowym) po to, aby wyłączyć możliwość rozpoznania osoby przesłuchiwanej (rozpoznającej) przez osobę

rozpoznawaną. Okazanie to ma zastosowanie m.in. wtedy,

gdy osobą rozpoznającą jest świadek anonimowy

Konfrontacja i okazanie



Osoba okazywana powinna znajdować się w grupie obejmującej łącznie co najmniej cztery osoby, a więc do czynności okazania muszą być przybrane co najmniej trzy osoby (o zbliżonym wyglądzie, ubiorze itp.). Pożądane jest, w celu wyłączenia sugestii, aby bezpośrednie rozpoznanie rzeczy, jak również okazanie pośrednie, także uwzględniało potrzebę okazywania rzeczy lub wizerunku wśród innych przedmiotów tego samego rodzaju



Brak spełnienia wszystkich warunków, jakie powinny

zostać zapewnione przy okazaniu, nie musi prowadzić

do dyskwalifikacji wartości dowodowej tej czynności

procesowej (wyrok SN z 18 lipca 2013 r. - III KK

92/2013)

Konfrontacja i okazanie

W orzecznictwie już pod rządem k.p.k. z 1969 r., który nie normował szczegółowo zasad okazywania, w judykaturze wskazywano, że przy okazaniu bezpośrednim należy przestrzegać następujących - aktualnych i obecnie - reguł:

 podejrzanego (osobę podejrzaną) należy okazywać w grupie co najmniej czterech osób, w której zajmuje on wybrane przez siebie miejsce,

 osoby przybrane powinny mieć wygląd (twarz, postura, odzież) podobny do wyglądu podejrzanego,

 świadek rozpoznający nie może wcześniej widzieć podejrzanego w sytuacji wskazującej na jego rolę procesową ani znać osób przybranych,

 należy wystrzegać się wszelkiej sugestii dotyczącej usytuowania podejrzanego, a okazanie realizować w ten sposób, aby świadek nie miał pewności, że sprawca znajduje się wśród okazywanych,

 okazania dokonuje się każdemu świadkowi oddzielnie, starając się, aby ci świadkowie, którzy już brali w nim udział, nie kontaktowali się z tymi, którzy jeszcze nie rozpoznawali,

 po każdej identyfikacji zmienia się miejsce podejrzanego w grupie,

 należy zorganizować tyle okazań, ilu jest podejrzanych, a gdy są podobni do siebie, trzeba dobrać odpowiednio więcej osób przybranych oraz

 w razie potrzeby osoby mogą być okazywane w sposób dynamiczny

Konfrontacja i okazanie

Na podstawie art. 173 § 4 Minister Sprawiedliwości wydał w dniu 2 czerwca 2003 r. rozporządzenie w sprawie warunków technicznych przeprowadzenia okazania (Dz. U. Nr 104, poz. 981). Rozporządzenie to stanowi w szczególności, że:

•

okazanie tylko w wyjątkowych wypadkach może odbyć się poza siedzibą organu, który dokonuje tej czynności procesowej, w pomieszczeniu specjalnie przystosowanym, lub przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość,

•

należy stworzyć osobie rozpoznającej dobre warunki obserwacji rozpoznawanego obiektu,

•

trzeba zapobiec temu, by przed czynnością okazania osoba przesłuchiwana zobaczyła obiekty, które mają być jej okazane, a po dokonaniu tej czynności, aby kontaktowała się ona z osobami, które jeszcze nie uczestniczyły w czynności rozpoznania,

•

wygląd osób rozpoznawanych musi być zbliżony, a wśród osób przybranych nie może być funkcjonariuszy organu dokonującego okazania ani osób znanych osobie przesłuchiwanej,

•

osoba okazywana wybiera miejsce w grupie osób przybranych,

•

należy umożliwić osobie przesłuchiwanej zapoznanie się ze znakami

szczególnymi osoby okazywanej, a także jej zachowaniem w ruchu,

jeżeli jest to konieczne dla dokonania rozpoznania

Kazus

Toczy się postępowanie o czyn z art. 177 § 2 k.k. Dotychczas zgromadzony materiał dowodowy pozwolił ustalić następujący stan faktyczny:

Jan J. 15 września 2015 r., kierując samochodem ciężarowym z naczepą, ok.

godz. 6:00 wjechał na most dwuspadowy w miejscowości W. Warunki atmosferyczne tego dnia nie były dobre – było ciemno, a do tego padał deszcz.

Nie minęło 7 lat od kapitalnego remontu, a na moście w miejscowości W.

samochody wyżłobiły w nawierzchni koleiny, które przy opadach deszczu wypełniają się wodą. Z chwilą wjazdu na centralną część mostu doszło do otwarcia burty w naczepie samochodu kierowanego przez Jana K. oraz wysypania się substancji transportowanej w naczepie, która dostała się do kolein na moście. Auto kierowane przez Zbigniewa Z. jadące za Janem K. wjechało na ową substancję, a kierowca stracił panowanie nad kierownicą, zjechał na lewą stronę jezdni i zderzył się z samochodem jadącym z naprzeciwka. Giną dwie osoby – kierowca i pasażer auta, w które wjechał Zbigniew Z., a sam Zbigniew Z.

i jego pasażer mają ciężkie obrażenia.

Wciel się w rolę organu prowadzącego postępowanie i wskaż jakie dowody przeprowadzić należy celem ustalenia okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy