Edward Sztafrowski
Posoborowe prawodawstwo kościelne : 5. Motu proprio
"Pontificalia insignia"
wprowadzające zmiany w używaniu pontyfikalnych odznak
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 12/1-2, 292-296
1969
2 9 2 DOKUMENTY, RECENZJE, SPRAWOZDANIA
[20]
D a tu m R o m ae, a p u d S a n c tu m Pe
tru m , die X X V I I I m ensis m a rtii, an n o M C M L X V I I I , P o n tific a tu s N o stri q u in to .
P A U L U S PP . V I
Co zaś tym naszym p ism em w y d a
nym z w łasnej w oli zostało p o sta n o w ione, n a k a z u je m y u w ażać za z atw ier
dzone i m a ją c e m oc p ra w n ą , bez w zglę
d u n a jakiekolw iek przeciw ne zarzą
dzenia.
D a n w R zym ie u św. P io tra, d n ia 28 m a rc a 1968 r., p iąte g o N aszego P o n ty fik atu .
PA P. P A W E Ł V I
5.
M O T U P R O P R I O „ P O N T IF IC A L IA I N S IG N IA ” w p ro w a d za ją ce zm ia n y w u ży w a n iu p o n ty fik a ln y c h odznak
L IT T E R A E A P O S T O L I C A E M O T U P R O P R IO D A T A E de usu in sig n iu m p o n tific a liu m recogn oscen d o
(A SS 60 (1968) 374— 377)
P A U L U S PP. V I
P O N T I F I C A L I A IN S IG N IA ideo a b E cclesia, v olventibus saeculis, in sti
t u ta e t a c c e p ta su n t u t sac ra E pisco
p o ru m d ig n ita s a n te oculos fid eliu m c la riu s sig n ific a re tu r; q u o d p ra ese rtim ev en it, c u m e o ru m tra d itio solem nis f a c ta est e t ipsi r itu i O rd in a tio n is seu C o n secratio n is in se rta , fo rm u lis a d h i
bitis, q u ae novi E p isco p i m u n u s p a sto ra le e x p rim ere n t, a p u d gregem sibi c o m m issu m a g en d u m . N eq u e d e fu e ru n t scrip to res, q u i, p ra e se rtim a e ta te m e d ia , de iisdem in signibus lu cu b ra tio n e s c o m p o n e re n t, e o ru m significationes c u m p a sto rale s tu m sp iritu a les o sten
d e n te s. P er e a e n im in lu ce p o n u n tu r d ig n ita s e t p o testas E p iscopi, u tp o te
■qui p a sto r e t m ag iste r e x ste t su a ru m o v iu m , q u as d u cere e t n u trire iu b e tu r, ip se q u i sacerdos m a g n u s sui gregis h a b e n d u s est, a quo vita su o ru m fid e -
P A P IE Ż P A W E Ł V I
K O Ś C IÓ Ł z tej ra c ji p rzep isał i p rz y ją ł w ciąg u w ieków p o n ty fik a ln e odznaki, ażeby w iern y m jaśn iej u w i
docznić godność biskupów , co stało się szczególnie w ted y , gdy w pro w ad zo n o ich uroczyste w ręczenie, w łączone i do sam ego o b rz ęd u św ięceń czyli konsek
ra c ji, z zastosow aniem fo rm u ł, któ re w yrażały zad an ie pastersk ie sam ego b i
skupa, ja k ie m ia ł w y p ełn iać w p ow ie
rzonej sobie ow czarni. N ie b ra k też było au to ró w , k tó rzy n a te m a t tych odznak p isa li rozpraw y, u k a zu jąc e ich znaczenie ju ż to pastersk ie ju ż d u c h o we. D zięki n im bow iem u k a zu je się godność i w ład za b isk u p a, ja k o p a ste rza i n au czy ciela sw oich owiec, k tó ry m i w in ien k ierow ać i k a rm ić je, p o n ie
w aż „w in ie n być u w ażan y za a rcy k a p ła n a sw ojej ow czarni, od którego
[21] POSOBOROWE PRAWODAWSTWO
Hum in C hristo q u o d a m m o d o d e riva tur et p e n d e t 1.
P a u la tim tam e n in sig n ia p o n tific alia , q u a e E p isco p o ru m p ro p ria p lu rib u s saeculis m a n s e ra n t, e tia m aliis e ccle
siasticis viris concessa su n t, q u i E p is
copis a d iu m e n tu m p ra e s ta b a n t in eo
ru m m in iste riu m ex ercen d o a u t iis P ra e la tis qui, v e lu ti A b b ates in suis m o n asteriis a u t territo riis, iu risd ictio n e a liq u a f r u e b a n tu r ab E piscopo loci s u b d u c ta, im m o p lu rib u s aliis clericis, sive sin g u latim sive c o m m u n ite r, in signum d ig n ita tis a u t honoris. U n d e fa c tu m est u t n o stri diebus p lu res sint clerici qui, etsi ep isco p ali d ig n ita te n o n p ra e d iti, in sig n iu m tam e n p o n ti
ficaliu m , d iv ersa q u id em ra tio n e a tq u e am p litu d in e , p riv ileg io f r u u n tu r, ad n o rm am e o ru m q u ae s ta tu u n tu r sive in C odice lu ris C an o n ici, sive in L itte ris A postolicis I n te r m u ltip lice s m o tu p ro p rio a D ecessore N o stro S. P io X die X X I m ensis F e b ru a rii a n n o M C M V d atis, sive in C o n stitu tio n e A po sto lica A d in c r e m e n tu m , a D ecessore N o stro fel. rec. Pio X I , die X V m ensis A u g u sti a n n o M C M X X X IV d a ta .
R ecen s vero C o n ciliu m O ecu m en i- cu m V a tic a n u m S e c u n d u m d ig n ita te m e t m u n e ra E p isco p o ru m in E cclesia n o v a luce illu stra v it, a tq u e a p ertiu s d e m o n s tra v it d istin c tio n e m q u ae in te r ipsos in te rc e d it e t secu n d i o rd in is sa
cerdotes. Id e m in su p e r C on ciliu m , de litu rg icis c eleb ra tio n ib u s agens, s ta tu it u t r itu s . nob ili sim p licita te fu lg e a n t ...sint c a p tu i fid e liu m a cco m m o d a ti, n eq u e g e n era tim m u ltis in d ig e a n t ex
p lica tio n ib u s 2. E le m e n ta en im q u a e in
w p ew nym sto p n iu pochodzi i zależy chrześcijańskie życie jeg o w ie rn y c h ” '·.
Z czasem je d n a k p o n ty fik a ln e o d znaki, k tó re przez w iele w ieków p rz y sługiw ały tylko biskupom , p rz y zn a n o rów nież in n y m duch o w n y m , k tó rz y św iadczyli bisk u p o m pom oc w w y p e ł
n ia n iu ich p o słu g iw an ia a lb o tym p r a łato m , k tó rzy jak o o p aci w swoich·
k laszto rac h lu b n a sw oich te ry to ria c h p o s ia d a ją p e w n ą ju ry sd y k c ję niezależ
nie o d m iejscow ego b isk u p a — a n a w e t w ielu in n y m jeszcze duch o w n y m , czy p o jed y n czo czy zespołow o ja k o w y raz godności lu b zaszczytu. S tą d w ła ś
nie doszło do tego, że je s t w ielu d u chow nych w naszych czasach, k tó rz y chociaż nie p o s ia d a ją godności b isk u p iej cieszą się je d n a k , z różnej ra c ji i w ró żn y m zakresie, przy w ilejem u ży w a n ia p o n ty fik a ln y ch odznak, zgodnie z p rz ep isam i czy to K o d ek su P ra w a K a n o n iczn eg o , czy P ism a A postolskie
go „ In te r m u ltip lice s’3, w y d an eg o z w łasnej w oli d n ia 21 lu te g o 1905 r o ku przez N aszego P o p rz e d n ik a św. P iu sa X , czy wreszcie K o n s ty tu c ji A p o stolskiej „ A d in c r e m e n tu m ”, w y d an ej d n ia 15 sie rp n ia 1934 ro k u przez N a szego P o p rz e d n ik a ś. p. P iu sa X I I .
O s ta tn io S obór W aty k ań sk i I I p rz e d staw ił w now ym św ietle godność i obo
w iązki b iskupów w K ościele o raz ja ś niej w ykazał różnicę, ja k a zac h o d zi m iędzy n im i a k a p ła n a m i d ru g ieg o stopnia·. P o n a d to tenże S obór, o m aw ia ją c celeb ry litu rg iczn e, zarządził, a b y
„ o b rzęd y odznaczały się sz lac h etn ą p ro sto tą... dostosow ane by ły do p o ję t- ności w iern y ch i n a ogół nie p o trzeb o - 1 C one. V a t. I I , C onst, de sa c ra L itu rg ia S a c ro sa n ctu m C o n ciliu m , η. 4 1 : A A S 56 (1964) s. 111.
2 Ib id . η. 34: AA S 56 (1964) s. 109.
2 9 4 DOKUM ENTY, RECENZJE, SPRAWOZDANIA [ 2 2 ]
sacras celeb ratio n es a ssu m u n tu r, su n t sig n a p e r q u a e res d iv in a e invisibiles d e m o n s tra n tu r 3, q u a e q u e p ro in d e a fi
d elib u s facile et, q u a n tu m fie ri p otest, d ire c to p e rc ip i d e b en t, u t exinde a d s u p e r n a d u c a n tu r.
Q u a m ob rem , in te r n o rm as a d sa
c r a e L itu rg ia e in s ta u ra tio n e m spec
ta n te s , illa e tia m h a b e tu r q u a e con
g ru e re ed ic it, u t usus p o n tific a liu m re
se rv etu r illis ecclesiasticis personis, quae a u t charactere episcopali a u t p ecu lia ri a liq u a iurisd ictio n e g a u d e n t4. A tte n tis
■enim in d o le e t con d icio n ib u s no strae h u m s a e ta tis, q u a e v e rita te m signorum m ax im i fa cit, a tq u e a tte n ta n ecessitate, u t ritu s litu rg ic i n o b ili e tia m sim plici
ta te fu lg ea n t, o m n in o o p o rtet, e tia m 'v e rita s r e s titu a tu r c irc a u su m p o n tifi
c a liu m insignium , q u ib u s d ig n ita s et m u n u s p ascen d i p o p u lu m D e i in lu c em p ro fe rtu r.
ï ta q u e a d e x seq u en d am sacro san c ti C o n c ilii v o lu n ta tem , A u c to rita te N os
t r a A postolica, m o tu p ro p rio e t c e rta sc ien tia, h a e c d e ce rn im u s:
1. I u x ta e a q u ae in a rt. 130 C o n sti
tu tio n is de sa c ra L itu rg ia s ta tu u n tu r, iu b em u s, u t p o sth a c in signibus p o n ti
fica lib u s u ta n tu r , p ra e te r E piscopos, se q u e n te s ta n tu m P ra e la ti, d ig n ita te m q u id e m e p isco p ali caren te s, sed v e ra iu ris d ic tio n e fru en tes, v id elice t:
a ) L e g a ti R o m a n i P o n tificis;
b ) A b b ates e t P ra e la ti, q u i iu risd ic- tio n e m h a b e n t in te rrito riu m a quavis dio ecesi s e p a ra tu m (cfr. C IC can. 319 I 1 ; can. 325) ;
c) A d m in is tra to re s A postolici, p e r
m a n e n te r c o n stitu ti (can . 315 § 1 ) ;
w ały w ielu w y ja ś n ie ń 2. E le m en ty bo wiem , ja k ie w p ro w ad za się w o d p ra w ia n iu n abożeństw , są zn ak am i, przez k tó re w yraża się n iew idzialne spraw y B o ż e 3 i d lateg o w in n y być one przez w ie rn y ch łatw o i n a ile to m ożliwe bezpośrednio zrozum iałe, ab y w k o n sekw encji p ro w ad ziły d o rzeczy n ie
bieskich.
Z tej to ra c ji w śród n o rm d o ty cz ą
cych odnow y św. L itu rg ii je s t rów nież i tak a, k tó ra słusznie n a k az u je , aby
„noszenie odznak p o n ty fik a ln y ch było zastrzeżone ty m duch o w n y m , k tó rzy p o s ia d a ją sakrę b isk u p ią alb o jak ą ś szczególną ju ry sd y k c ję ” 4. U w zg lęd n ia ją c bow iem m en ta ln o ść i w a ru n k i n a szych czasów, gdzie b ard zo w ielką w a gę przy w iązu je się do praw dziw ości znaków , ja k o też b io rąc p o d uw agę p o stu la t, by także obrzędy litu rg iczn e o dznaczały się sz lac h etn ą p ro sto tą — je s t rzeczą bezw zględnie konieczną, aby przyw rócić p raw dziw ość znaków ró w nież w u ży w an iu odznak p o n ty fik a l
n ych, przez k tó re u ja w n ia się godność i obow iązek p asterz o w a n ia w śród L u d u Bożego.
R e alizu jąc p rzeto w olę S o b o ru , N a szą w ład zą A postolską, z w łasnej w oli i z p e łn ą św iadom ością zarządzam y, co n a stę p u je :
1. Z go d n ie z p o stan o w ien iem a rt. 130 K o n s ty tu c ji o św. L itu rg ii zarządzam y, ab y n a przyszłość odznak p o n ty fik a l
nych używ ali, oprócz biskupów , tylko n a stę p u ją c y p ra ła c i, nie p o sia d ając y w praw dzie godności b isk u p iej, ale m a ją c y p ra w d ziw ą ju ry sd y k c ję — a m ia now icie :
3 Cf. ibid. n. 33: AA S 56 (1964) s. 108.
4 Ib id ., n. 130: A A S 56 (1964) s. 133.
[ 2 3 ] POSOBOROWE PRAWODAWSTWO 2 9 5
d ) A b b ates re g u la res de regim ine, p o stq u a m b en ed ictio n em a c c e p e ru n t
(k an . 6 25).
2. Iisd em p o n tific alib u s insignibus, exceptis ta m e n c a th e d ra e t b acu lo , utantur, e tsi d ig n ita te sp iscopali non p o tiu n tu r :
a ) A d m in is tra to res A po sto lici ad tem p u s c o n stitu ti (can . 351 § 2, 2 ° ; cfr. e tia m can. 308) ;
b ) V ic a rii A po sto lici e t P ra e fe c ti A po sto lici (can . 30 8 ).
3. P ra e la ti, de q u ib u s in nn. 1 e t 2, co m m em o ratis iu rib u s g a u d e a n t ta n tu m in p ro p rio te rrito rio e t d u ra n te m u n ere. A b b ates vero P rim ates e t A b
b ates g enerales C o n g re g atio n u m m o n a stic a ru m d u ra n te m u n ere u ti p o ssu n t in signibus p o n tific alib u s in om nibus m o n asteriis sui O rd in is vel suae C o n gregationis. A lii a u te m A b b ates re g u lare s de reg im in e e o d em iu re g a u d e n t in q u o lib e t m o n aste rio sui O rd in is, de consensu tam e n A b b atis vel P rioris co n v en tu alis ipsius M o n asterii.
4. A b b a tes re g u la res d e reg im in e b e n ed icti, p o stq u a m re g im en a m ise ru n t, e t A b b ates titu la re s u ti p o ssu n t insig
nib u s p o n tific alib u s in q u o lib e t m o n as
terio sui O rd in is vel C o n g reg atio n is, de consensu tam e n A b b atis vel P rioris co n v en tu alis ipsius M o n asterii.
5. A lii P ra e la ti, d ig n ita te e p isco p ali caren tes, a n te has p raesen tes L itte ra s A postolicas n o m in a ti, g a u d ere p e rg u n t privilegiis, ipsis quovis iu re concessis sive p e rso n a lite r sive c o lleg ialiter, circa q u a e d a m in sig n ia p o n tific a lia , q u ibus n u n c fru u n tu r. H a e c tam e n p riv ile g ia sp o n te d im itte re posssunt a d n o rm am iuris.
6. P ra e oculis h a b itis sive iis q u a S a c ro san c tu m O e cu m e n ic u m C onci-
a ) L eg a ci B isk u p a R zym skiego;
b ) O p a c i i p ra ła c i, k tó rzy p o s ia d a ją ju ry sd y k c ję n a d te ry to riu m w ydzielo
nym z jakiejk o lw iek diecezji (p o r.
kan. 319 § 1; k an . 325 K P K ) ; c) A d m in is tra to rzy A postolscy u s ta now ieni n a stałe (k an . 315 § 1 ) ;
d ) O p a c i rząd zący od chw ili o trzy m a n ia błogosław ieństw a (k an . 6 2 5 ).
2. T a k ic h sam ych odznak p o n ty fi
k aln y ch , jed n a k że oprócz k a te d ry i p a sto ra łu m o g ą używ ać, chociaż nie p o siad aj ą godności b iskupiej :
a ) A d m in is tra to rzy apostolscy, u s ta now ieni tym czasow o (k an . 351 § 2, 2 ° ; por. także k a n . 308) ;
b) W ikariusze i P refek ci A postolscy (k an . 308).
3. P ra łac i, o k tó ry c h m ow a w n n . 1 i 2 m ogą k o rzy stać ze w sp o m n ian y ch u p ra w n ie ń jed y n ie n a w łasnym te ry to riu m i w czasie w y k o n y w an ia u rzęd u . O p a c i zaś p ry m asi i op aci g enerałow ie w czasie w y k o n y w an ia swego u rz ę d u m o g ą k o rzy stać z odznak p o n ty fik a l
n y ch we w szystkich k laszto rac h sw oje
go z ak o n u lu b ko n g reg acji. In n i n a to m ia st o p aci rząd zący cieszą się tym sa
m y m p ra w e m w k ażd y m klasztorze swego zakonu, jed n a k że za zgodą o p a ta lub przełożonego k o n w e n tu aln eg o tegoż klasztoru,
4. O p a c i rządzący, k tó rzy o trzy m ali błogosław ieństw o, z chw ilą u tr a ty u rzę
d u i o p a ci ty tu la rn i — m o g ą używ ać odznak p o n ty fik a ln y c h w każd y m k lasztorze swego zak o n u lu b kongre- gacj i, j ednakże za zgodą o p a ta lu b przełożonego k o n w e n tu aln eg o tegoż k lasztoru.
5. I n n i p ra ła c i, nie p o sia d a ją c y god
ności bisk u p iej, zam ian o w an i p rzed w y d a n iem niniejszego P ism a A postoł-
2 9 6 DOKUM ENTY, RECENZJE, SPRAWOZDANIA [ 2 4 ]
liu m re c e n te r sta tu it, sive p rin cip iis a N obis e n u clea tis de v e rita te signi s e rv a n d a in sacris c eleb ra tio n is, P ra e latis, q u i in p o ste ru m n o m in a b u n tu r, ex cep tis de q u ib u s in nn. 1 e t 2, f a c u lta s n o n e r it in signibus p o n tific a li
bus u te n d i.
7. Q u a e h ic d ic u n tu r de P ra e la tis v a le n t e tia m p ro clericis, q u i quovis titu lo insignibus p o n tific alib u s u tu n tu r.
8. E a q u a e his A postolicis L itte ris iu b e n tu r, a die V I I I m ensis S e p tem bris hoc a n n o vigere in cip ien t.
Q u a e c u m q u e v ero a N obis hisce L it
teris m o tu p ro p rio d atis s ta tu ta su n t, e a o m n ia firm a ac r a ta h a b e re esse iubem us, c o n tra riis quibusvis, e tia m specialissim a m en tio n e dignis, n o n ob
stan tib u s.
D a tu m R o m ae, a p u d S a n c tu m P e
tru m , die X X I m ensis I u n ii an n o M C M L X V I I I , P o n tific a tu s N o stri sexto.
P A U L U S PP. V I
skiego, cieszą się przy w ilejam i, jak ie obecnie p o sia d a ją , a k tó re zostały im przy zn an e czy to in d y w id u aln ie czy k olegialnie w zakresie u ży w an ia odznak p o n ty fik a ln y ch . Je d n a k że tych przyw i
lejó w m ogą się zrzec dobrow olnie, zgodnie z o b o w ią zu jący m p raw em .
6. U w zg lęd n ia ją c zarów no now e p o stan o w ien ia P ow szechnego S o b o ru , jak i w yłożone przez N as zasady co do p rz estrz eg a n ia au te n ty czn o ści znaków w sp raw o w an iu litu rg ii — p ra ła to m , któ rzy zo stan ą m ia n o w a n i w przysz
łości, oprócz w ym ien io n y ch w nn. 1 i 2, nie będzie przysługiw ało p raw o u ży w an ia odznak p o n ty fik a ln y ch .
7. Co się tu ta j p o sta n a w ia o p r a ła tach , odnosi się także do duch o w n y ch , k tó rzy z jakiegokolw iek ty tu łu po sia
d a ją p ra w o u ż y w an ia odznak p o n ty fi
k alnych.
8. P o stan o w ie n ia zaw a rte w n in ie j
szym Piśm ie A postolskim zaczną obo
w iązyw ać od d n ia 8 w rześnia br.
C o zaś zostało zarządzone niniejszym Pism em w y d an y m przez N as z w łasnej woli, w in n o zach o w ać m o c p ra w n ą, bez w zględu n a jakiekolw iek przeciw ne zarząd zen ia, ch o ćb y były godne n a j b a rd ziej sp ecjaln ej w zm ianki.
D a n w R zym ie, u św. P io tra, d n ia 21 czerw ca 1968 ro k u , szóstego N asze
go P o n ty fik atu .
PA P. P A W E Ł V I
