mgr Anna Dziuba
Uniwersytet Wrocławski
Katedra Teorii i Filozofii Prawa
POJĘCIE NAZWY
NAZWĄ jest wyrażenie, które w zdaniu
podmiotowo
– orzecznikowym nadaje się na
podmiot
lub
orzecznik
S (podmiot)
jest
P (orzecznik)
Kasia
jest
baletnicą.
Marysia
jest
wysoką kobietą.
SUPOZYCJA
Rola znaczeniowa jaką przypisujemy danej
nazwie w zdaniu
PROSTA
Ta ustawa posiada luki prawne.
FORMALNA
Ustawa musi być zgodna z Konstytucją
MATERIALNA
Wyraz „ustawa” składa się z sześciu liter.
POJĘCIE DESYGNATU NAZWY
DESYGNAT NAZWY – nazywamy przedmiot oznaczony
przez daną nazwę lub przedmiot, o którym zgodnie z
prawdą daną nazwę możemy orzekać.
Książka którą mamy przed oczami jest desygnatem nazwy
„książka”; ten, kto tę książkę napisał, jest desygnatem
nazwy „człowiek”; to, co mamy pod nogami, jest jedynym
desygnatem nazwy „glob ziemski”, itp. Jeżeli weźmiemy
do ręki książkę i powiemy: „To jest książka” – to powiemy
prawdę; jeżeli powiemy :”To jest chmura”- to powiemy
nieprawdę.
POJĘCIE – Treść nazwy
TREŚĆ NAZWY – jest to zespół cech charakterystycznych, które musi
posiadać przedmiot, aby był uznany za desygnat danej nazwy.
Treść nazwy
STÓŁ
jest to mebel, składający się z blatu i nóg, służący do
stawiania na nim rzeczy, do pisania.
Desygnatem
nazwy „stół” jest przedmiot, który ma konkretne cechy.
Zakresem nazwy
„stół’ jest zbiór wszystkich istniejących stołów.
Treść nazwy
CZŁOWIEK
– (jest to zbiór cech, które przypisujemy
człowiekowi) jest to istota rozumna, ma wyprostowaną postawę, porusza
się na dwóch kończynach dolnych.
Desygnatem
nazwy „człowiek” jest każda osoba.
Zakresem nazwy
„człowiek” jest zbiór wszystkich ludzi, czyli wszystkich
desygnatów.
PODZIAŁ NAZW
Ze względu na liczbę wyrazów składowych
nazwy dzielą się na:
Nazwy proste – są to nazwy składające się
tylko z jednego wyrazu np. komputer, pies,
ropucha
Nazwy złożone – które składają się
przynajmniej z dwóch wyrazów np. wysoki
mężczyzna, Jan Nowak, Uniwersytet
PODZIAŁ NAZW
Ze względu na treść nazwy
JEDNOZNACZNE – posiadają jedno znaczenie
np. krzesło, długopis
WIELOZNACZNE – posiadają wiele znaczeń
np. zamek
RÓWNOZNACZNE – przynajmniej dwie nazwy
posiadają tę samą treść
np. auto
– samochód, Kraków – gród Kraka
PODZIAŁ NAZW
Ze względu na to do czego się odnoszą
dzielimy na:
Konkretne – są to nazwy, które są znakami rzeczy lub osób, ewentualnie czegoś, co sobie jako
rzecz lub osobę wyobrażamy
np. człowiek, wysoki mężczyzna, Atlantyda
Abstrakcyjne – są to nazwy, które nie są znakami rzeczy, czy osób, czy czegoś co sobie jako
rzecz lub osobę wyobrażamy.
- wskazują one pewne cechy wspólne wielu przedmiotom
np. czerń, czerwień.
- wskazują na pewne zdarzenie lub stan rzeczy
np. hałas, obrona konieczna
- wskazują na pewien stosunek zachodzący między przedmiotami
np. mniejszość, większość, równość
- określają liczby
PODZIAŁ NAZW
Według sposobu wskazywania desygnatów nazwy
dzielimy na:
Generalne -
są to nazwy, które przysługują przedmiotom
ze względu na jakieś cechy, które tym przedmiotom
przypisują
np. mężczyzna, przepis prawny, słoń, drzewo.
Indywidualne – to nazwy służące do oznaczania
poszczególnych tych a nie innych przedmiotów, nie
przypisując przez to samo danemu przedmiotowi takich
czy innych właściwości, wyróżniających go
np. Wrocław, Stany Zjednoczone oraz wszystkie imiona
własne (nazwy indywidualne/własne piszemy dużą literą)
PODZIAŁ NAZW
Ze względu na ilość desygnatów dzielą się na:
Ogólne - które posiadają więcej niż jeden desygnat
np. osoba prawna, mężczyzna, nieruchomość
Jednostkowe -
są to nazwy, które posiadają jeden
desygnat
np. obecny prezydent RP, słońce, Wrocław, NATO
Puste – które desygnatów nie posiadają (nic nie
oznaczają) będą to nazwy abstrakcyjne.
PODZIAŁ NAZW
Ze względu na strukturę desygnatów
Zbiorowe
– desygnatem jest pewien zbiór
w sensie kolektywnym
np. las (zbiór drzew), biblioteka (zbiór
książek
Niezbiorowe
– dotyczą poszczególnych
elementów (znaczenie dystrybutywne)
np. bibliotek ( budynek)
PODZIAŁ NAZW
Ze względu na ostrość zakresu nazwy dzielą się na:
nazwy ostre -jeśli umiemy, znając należycie dany język, bez wątpliwości
rozstrzygnąć o każdym napotkanym przedmiocie, z którym odpowiednio
zapoznaliśmy się, czy jest on, czy nie desygnatem pewnej określonej
nazwy, mówimy, że w danym języku nazwa ta ma ostry zakres
-
gdy każdy odbiorca potrafi zaliczyć desygnat do danego zbioru, o
którym nazwa mówi, np. pies, Sejm RP
nazwy nieostre
– jeżeli o pewnych napotkanych przedmiotach, mimo
dobrego zapoznania
się z ich cechami, nie umiemy orzec, czy są, czy nie
są desygnatami danej nazwy, to nazwę tą określamy jako nazwę nieostrą;
w
języku potocznym niemal wszystkie nazwy są nazwami w pewnym
stopniu nieostrymi
-
gdy odbiorcy mogą mieć różne wyobrażenia co do desygnatu tej
PODZIAŁ NAZW - przykłady
UWAGA!
Przy analizie zawsze wychodzić od określenia treści i czy jest to nazwa
jednoznaczna, czy wieloznaczna.
„zamek” – jest to nazwa wieloznaczna, bo może być jako budowla i zamek w drzwiach. My rozpatrujemy zamek jako budowla.
Treść nazwy: budowla.
Desygnat: konkretny zamek. Zakres: zbiór wszystkich budowli.
Jest to nazwa: prosta, konkretna, generalna, ogólna.
„Wenus” to nazwa wieloznaczna. Może być Wenus jako bogini i Wenus jako planeta. Wenus – bogini
Desygnat - bogini
Nazwa prosta, konkretna, indywidualna, pusta.
Wenus – planeta
Desygnat – konkretna planeta Zakres nazwy: jedna planeta
Nazwa: prosta, konkretna, indywidualna, jednostkowa.
Julia Roberts
Treść nazwy: kobieta, która ma na imię Julia i nazwisko Roberts Desygnat: każda kobieta, która ma na imię Julia i nazwisko Roberts Nazwa: złożona, konkretna, generalna, ogólna.
ZAKRES NAZWY
Nazwy posiadają swoje
denotacje
,
czyli zakresy nazw - inaczej mówiąc
STOSUNKI MIĘDZY ZAKRESAMI
NAZW
Klasa uniwersalna przedmiotów to klasa obejmująca wszelkie przedmioty w świecie
(tzw. uniwersum).
Wypowiadając jakąkolwiek nazwę z klasy uniwersalnej wyodrębniamy klasę
przedmiotów oznaczonych tą nazwą, która jednocześnie stanowi podzbiór klasy uniwersalnej. Pozostała część klasy uniwersalnej, to tzw. klasa negatywna, która dopełnia wydzielony podzbiór do klasy uniwersalnej.
Zbiór uniwersalny (uniwersum) – zbiór wszystkiego co istnieje. Oznaczany jako odcinek.
S- kot P - nie-kot I---I
np.
kot (klasa wyodrębniona)
nie-kot (klasa negatywna) – wszystko co nie jest
kotem
KOT
+
NIE-KOT
= uniwersum
STOSUNEK ZAMIENNOŚCI
równoważności, równoznaczności
S i P to są nazwy.
S jest zamienne z P wtedy i tylko wtedy, gdy
każde S jest P i każde P jest S
S – ziemniak S – mieszkaniec Krakowa
I---I I---I
P – kartofel P – mieszkaniec grodu Kraka
